SEMINARIUM 1

Kwasy Ω-3 i Ω-6

Wyróżnia się 3 kwasy Ω-3:

• α-linolenowy (ALA) C18:3,

• eikozapentaenowy (EPA) C20:5,

• dokozaheksaenowy (DHA) C22:6,

EPA i DHA wchodzą w skład preparatów dostępnych w aptekach. ALA wchodzi w skład oleju lnianego i sojowego. EPA i DHA w naturalnej żywności występują tylko w rybach morskich.

Kwasy tłuszczowe Ω-6:

5. γ-linolenowy (GLA),

6. linolowy (LA),

7. arachidonowy (AA).

Obniżają one ryzyko występowania chorób sercowo-naczyniowych. GLA i AA są źródłem eikozanoidów prozapalnych mediatorów, głównie kwasu arachidonowego.

Mają wpływ na lipidy.

Wpływ na lipidy i lipoproteiny.

• Obniża stężenie TG o 25 - 30% (2-5g kwasu Ω-3 dziennie).

Obniżenie produkcji i wzmożenie katabolizmu VLDL w wątrobie.

• Minimalny wzrost stężenia LDL o kilka %.

Wzrost wyraża się zwiększeniem rozmiaru cząstek przy zmniejszeniu stężenia cholesterolu w cząsteczce LDL. (ryby powodują niewielki spadek a suplementy wzrost LDL?)

• Wzrost stężenia HDL.

Spowodowany zwiększeniem stężenia frakcji HDL-2 (bardziej wpływa DHA).

• Spadek lipemii poposiłkowej poprzez aktywację lipazy lipoproteinowej odpowiedzialnej za katabolizm VLDL i chylomikronów.

• Spadek peroksydacji lipidów przez wolne rodniki.

Działanie antyarytmiczne na układ krążenia.

• Ω-3 zmieniają funkcję elektrofizjologiczną poprzez obniżenie wrażliwości komórek na fibrylację. Ponadto indukują zmiany w składzie fosfolipidów sercowych, przez co zmieniają procesy transportowe i aktywność enzymów sercowych. Hamowanie kanałów sodowych i wapniowych w sercu, powodując zmiany czynnościowe

Wpływ na ciśnienie krwi - właściwości hipotensyjne (obniżenie ciśnienia krwi).

• Wzrost produkcji NO i wzrost wydzielania NO z śródbłonka (powoduje rozszerzenie naczyń krwionośnych).

• Hamowanie właściwości eikozanoidów zwężających naczynia TBX₂ i PGE2 (prostanoidy - eikozanoidy).

• Spadek syntezy noradrenaliny (odpowiedzialnej za zwężanie naczyń krwionośnych, wzrost przepuszczalności błon komórkowych).

• Poprawa indeksu przepływu krwi. (DHA)

• Działanie antyagregacyjne (przeciwpłytkowe). Mieszanina EPA i DHA obniżają agregację płytek krwi.

• Obniżenie poziomu czynnika VII podczas lipemii poposiłkowej.

• Wzrost stężenia metabolitów.

Wpływ na glukozę i insulinę.

• Można zapobiec wpływowi na glikemię poprzez aktywność fizyczną.

• Wzrost stężenia glukozy i insuliny.

Wpływ na funkcje śródbłonka i procesy miażdżycowe.

• Korzystne działanie Ω-3 tłumaczy się wpływaniem na funkcję śródbłonka i rozszerzanie naczyń.

• Spadek aktywności molekuł adhezyjnych (ICAM-1).

• Spadek zdolności płytek do adhezji i agregacji.

• Hamują migrację monocytów do ogniska miażdżycowego.

• Hamują wytwarzanie komórkowych czynników wzrostu w ścianie naczynia.

• Wzrost uwalniania NO z komórek śródbłonka.

• Obniżają aktywność czynnika VII (von Willebrandta) i inhibitora aktywacji plazminogenu (PAI).

• Obniżają aktywność trombomoduliny i fibrynogenu, co zapobiega powstawaniu zakrzepu w naczyniach krwionośnych.

• obniżają stężenie cytokin prozapalnych IL-1β i TNF-α, oprócz tego hamują ekspresję genów (PDFG-a i PDFG-b) [PDFG - czynnik wzrostowy pochodzenia płytkoweho - działający na komórki mięśni gładkich)

• Kwasów Ω-6 powinno spożywać się maksymalnie 4 razy więcej niż kwasów Ω-3 ( a przeciętnie człowiek spożywa ich ok. 21 razy więcej).

• Kwasy Ω-6 są prekursorami kwasu arachidonowego.

• Kwas EPA i DHA częściowo zastępują kwas Ω-6, zwłaszcza kwas arachidonowy w błonie komórkowej płytek, erytrocytów, monocytów i hepatocytów i innych fosfolipidów błon komórkowych.

• Spadek produkcji PGE-2 i jej metabolitów.

• Spadek produkcji TX-A2 (czynnik wywołujący agregację płytek krwi i zwężający naczynia).

• Spadek tworzenia LTB-4 (indukuje stany zapalne i chemotaksję leukocytów oraz ich adhezję).

• Wzrost stężenia TX-A3 (słaby czynnik agregacji płytek i zwężający naczynia).

• Wzrost stężenia PGE-3 (PGI-2 i PGI-3) są czynnikami rozszerzającymi naczynia i hamującymi agregację.

• Wzrost stężenia LTB-5 (słaby czynnik indukujący stan zapalny i chemostaksję leukocytów).

• Typowe kapsułki EPA i DHA zawierają 180mg EPA i 120mg DHA.

• W diecie śródziemnomorskiej pożywienie zawiera duże wartości kwasów Ω-3.

• W orzechach jest dużo ALA.

• Kwasy Ω-3 i Ω-6 współzawodniczą o enzym γ-6-desaturazę biorącą udział w desaturacji i wydłużaniu łańcucha.

SEMINARIUM 2

CZOSNEK

Czosnek

• Olejek czosnkowy zawiera związki siarkowe

• Aktywne biologicznie składniki:

• allicyna - główny składnik, produkt rozpadu nieczynnej biologicznie alliny

• allicyna hamuje skupienie płytek krwi i obniża poziom tłuszczów w surowicy krwi.

• Działa przeciwgrzybiczo i przeciwbakteryjnie.

Olejek czosnkowy:

-jest przygotowywany przez proces parowej destylacji.

Handlowe preparaty czosnku zawierają:

-dwusiarczki diallylu (DADS) 26%,

-tiosiarczek diallylu (DATS) 19%,

-dwusiarczek metyloallylu 13%,

-terta + penta + heksasiarczek

Ajoen ma silnie działanie przeciwgrzybicze.

Winyloditiina działanie przeciwgrzybicze i przeciwagregacyjne.

Czosnek po codziennym 3-miesięcznym stosowaniu:

• obniża TG o 12%,

• obniża TC o 7 - 8 %,

• obniża LDL o 10,2%,

• podwyższa HDL o 10%.

Czosnek po 6 miesiącach codziennego stosowania:

3. obniża TG o 20%

4. obniża TC o 14%

5. obniża LDL 20%

6. podwyższa HDL o 20%

Obniża ciśnienie krwi, poprawia przepływ krwi

Składniki

Właściwości

Najważniejsze składniki Specyficzne składniki Olejek czosnkowy Siarczki: disiarczki, wielosiarczki Tiole: tiosulfimaty Enzymy: allinaza, arginaza, merozynaza, peroksydaza, tyrozynaza, dezoksyrybonukleaza Glikozydy Tioglikozydy, np. SKORDYNINY (A, A1, B, B1, C) Nukleozydy, np. ADENOZYNA Saponiny, pochodne cholesterolu i enozyna Garlicyna Bioflawonoidy Kwasy organiczne gamma-glutamylopeptydy Lipidy Prowitaminy (A i D) oraz witaminy A, D, B, C, PP Pierwiastki śladowe: Mg, Fe, Cu, Zn, Mo, I, B, Se, Co, Ca

Nieaktywna biologicznie (bezwonna) Główny składnik czosnku. Posiada zdolność hamowania agregacji płytek krwi, obniża poziom lipidów, cholesterolu. Zwiększa aktywność fibrynolityczną oraz właściwości przeciwbakteryjne i przeciwgrzybicze. Właściwości przeciwbakteryjne dzięki lotnym związkom siarkowym. Hamują agregację płytek krwi Katalizują rozpad alliny i innych związków siarkowych Właściwości przeciwbakteryjne Hamują agregacje płytek krwi Obniżają glikemię (poziom glukozy) Właściwości przeciwbakteryjne Działanie antyoksydacyjne i hipotensyjne

AGE - fruktozoarginina. Jest to stary wyciąg z czosnku (czosnek drobno pokrojony, przechowywany w 15% etanolu przez 20 miesięcy. Dochodzi do utracy allicyny na korzyść SAC (S-allylocysteiny), SAMC (S-allylomerkaptocysteina), Alliksycyny, selenu.

Preparaty handlowe z czosnku:

-Sproszkowane: allicyna i siarczki (ALLITOL)

-Olejek czosnkowy w formie płynnej zawiera: ajoen, winyloditinę i siarczki (disiarczek diallylu DADS 26%, trisiarczek diallylu DATS 19%, disiarczek metyloallylu MADS 13%, trójsiarczek metyloallylu MATS 15%, tetrasiarcze diallylu i inne penta- i heksasiarczki).

Olejki czosnkowe są najbardziej polecane ze wszystkich preparatów czosnkowych

Działanie przeciwmiażdżycowe czosnku:

Badania kliniczne wskazują, że spożywanie czosnku powoduje:

1. Korzystne zmiany w gospodarce lipidowej:

1. ↓ trójglicerydów, LDL, peroksydacji lipidów

2. ↑ HDL

3. ↓ cholesterolu całkowitego o 10-12% ( ↑ HDL 10%, ↓ LDL 15%)

2. Korzystne zmiany w układzie krwionośnym:

1. ↓ ciśnienia tętniczego krwi o 10% (skurczowe o 20-30 mmHg, rozkurczowe o 10-20 mmHg)

2. ↑ elastyczności naczyń krwionośnych

3. ↓ akumulacji jonów wapnia w komórkach mięśni gładkich (nie dochodzi do zwapnienia peptydoglikanu śródbłonka)

4. ↓ fibrynogenu

5. ↓ lepkości plazmy

6. zapobiega infekcji Chlamydia pneumoniae.

AGE ma silne działanie antyoksydacyjne:

1. zmiata wolne rodniki,

2. zwiększa aktywność komórkowych enzymów antyoksydacyjnych (dysmutaza ponadtlenkowa, katalaza, peroksydaza glutationu),

3. hamuje peroksydację lipidów, oksydacyjną modyfikację LDL,

4. hamuje aktywację NF-кB, który ma znaczenie w ekspresji genu ..... i powstawaniu miażdżycy,

5. chroni DNA przed uszkodzeniami wolnorodnikowymi

6. hamuje agregację płytek krwi i syntezę eikozanoidów (działanie przeciwzapalne, przeciwmiażdżycowe). Hamuje głównie COX, co powoduje spadek stężenia prostaglandyn prozapalnych, np. PGE₂, TXB₂,

Główne trzy składniki przeciwpłytkowe:

-adenozyna

-allicyna

-wielosiarczki

Spadek syntezy chlesterolu jest wynikiem działania hamującego SAC i DADS na hydroksymetyloglutarylo-CoA (HMG-CoA)

Działanie przeciwnowotworowe:

• modulacja enzymów metabolicznych, które aktywują i usuwają karcynogeny,

• hamowanie tworzenia adduktów DNA,

• działanie antyoksydacyjne i zwalczanie wolnych rodników,

• regulacja proliferacji, apoptozy,

• wzmaganie odpowiedzi immunologcznej.

Normy cholesterolu:

-całkowity: <200 mg/dl

-LDL: <130 mg/dl

-HDL: >40 mg/dl (M) i > 50 mg/ml (K)

???Wg Pani mgr Krintus idealne pytanie na kolokwium: składniki czosnku z właściwościami i wykresik przekształceń alliny.

SEMINARIUM 3

BETA-KAROTEN

• w żywności występuje 50

• karoteny to węglowodany izoprenowe C₄₀H₅₅ posiadają 11 wiązań podwójnych w cząsteczce

• ksantofile to pochodne tlenowe

• likopen - nieodżywczy składnik żywności , różnią się położeniem wiązań podwójnych i brakiem lub obecnością pierścienia acyklicznego beta jononu

• ksantofile → luteina-brokuł, zeaksantyna -kukurydza, neoksantyna-szpinak, kryptoksantyna - szpinak

• karoteny - owoce i warzywa, marchew, papryka, kapusta włoska?

• karotenoidy wygaszają tlen singletowy ¹O₂, szkodliwa forma tlenu uszkadzająca aminowkasy białek (Met, Tyr,Cys,Trp) i może przyłączać się do WNKT powodując powstawania nadtlenków lipidowych

• dezaktywacja tlenu singletowego → pobranie energi wzbudzenia → wygaszenie

• na drodze chemicznej nadtlenek wodoru (obojętnie elektryczny związek) może utleniać grupy tiolowe, i prowadzić do powstania rodnika hydroksylowego °OH

• wymiatają organiczne wolne rodniki, redukują rodniki tiolowe RS, sulfolowe RSO₂, i azotu NO

• indukują enzymy II fazy odtruwania

• zwiększają potencjał antyoksydacyjny komórki

• 80-85% karotenoidów znajduje się w tkance tłuszczowej, małe ilości w wątrobie, mięśniach, nadnerczach

• 1% znajduje sięw surowicy związany z lipoproteinami HDL i LDL

• Główne karotenoidy w surowicy wg stężeń : beta-karoten, alfa-karoten, luteina, zaeksantyna, likopen, kryptoksantyna

Beta-karoten:

• należy do klasy karotenoidów

• Pod wpływem dioksynazy beta-karotenu w procesie oksydacji powstaje retinal i w procesie redukcji powstaje retinol, czyli witamina A

Beta-karoten retinal retinol

• Beta-karoten rozpuszczalny jest w tłuszczach, jest to barwnik czerwony, pomarańczowy, żółty, zielony

• występuje w algach, roślinach, fotosyntetycznych bakteriach, chroni przed toksycznym wpływem tlenu

• Alfa-karoten, beta-kryptoksantyna oraz beta karoten- prowitaminy A

• luteina, likopen, zaeksantyna nie mają właściwości prowitaminy A

Likopen:

• (psi-karoten) należy do acyklicznych izomerów beta-karotenu,

• C₄₀H₅₆

• izomery trans dominują w roślinach: 5-, 15- i 9,- 13 - cis

• 50% cis i 50% trans izomerów z ludzkiej surowicy,

• w przetworzonej żywności w cis ( pod wpływem obróbki termicznej trans-> cis).

• związek rozpuszczalny w tłuszczach, lepiej przyswajalny w tłuszczach

• wzmaga połączenia międzykomórkowej, ma właściwości immunomodulacyjne, przeciwmiażdżycowe

Mechanizm działania:

• wygasza tlen singletowy

• wymiata ROS

• hamuje peroksydację lipidów

• zmniejsza stężenie oxLDL w surowicy

• zmniejsza stężenie dialdehydu malonowego (produkt uboczny w peroksydacji lipidów)

• wzrost dysmutazy ponadtlenkowej

• hamuje wzrost komórek złośliwych raka (komórki raka prostaty)

• moduluje HMG-CoA przez co zmniejsza syntezę cholesterolu

• dawka dzienna od 3-15 mg tj.5000 j.m.

• silny antyoksydant, 2 razy silniejszy niż beta karoten, 10 razy silniejszy niż alfa-tokoferol

• hamuje fosforylację białek regulacyjnych jak p53. Moduluje metabolizm

• zmniejsza proliferację wywołaną przez ILGF, który jest potencjalnym mitogenem.

• zmniejsza stężenie cholesterolu w frakcji LDL (niekt. Badania). Koncentruje się w HDL i LDL i chroni je przed oksydacją

• występuje w nadnerczach, jadrze, wątrobie i gruczole krokowym

Witamina A

• Rozpuszczalna w tłuszczach. Witaminę A pozyskujemy z wątroby, żółtek jaj, mleka, z beta-karotenu w formie prowitaminy A, z masła itp.

• Neutralizuje reaktywne formy tlenu

• Hamuje utlenianie wielonienasyconych kwasów tłuszczowych (WNKT).

• Poliizoprenoid , ale posiada pierścień cykloheksanowy.

• grupa związków, do której należą: retinol, kwas retinolowi, retinal. Ale tylko retinal ma pełną aktywność witaminy A.

• Magazynowanie witaminy A w wątrobie,

• jej transport we krwi jest uzależniony od tworzeniu się kompleksu z białkiem wiążącym retinol RBP i prealbuminą

• niedobór- kurza ślepota

• udział w widzeniu zmierzchowym i nocnym

• rola ochronna wobec tkanek wyw. się z ektodermy oraz pełni funkcję regulacyjną w procesach wzrostowych kości.

SEMINARIUM 4

WITAMINA C

• nazwa ta odnosi się do grupy związków o aktywności przeciwszkorbutowej.

• Naleza do niej dwa składniki: L-kwas askorbinowy, L-kwas dehydroaskorbinowy oraz ich sole: askorbiniany i dehydroaskorbiniany

• Główna dietetyczną formą jest kwas askorbinowy.

• u naczelnych w tym ludzi oraz u świnki morskiej- brak enzymu oksydazy-L-gulonolaktonowej (nie jest możliwa synteza wit. C)

Główne funkcje witaminy C:

• Kofaktor dla hydroksylazy prolinowej i lizynowej, (enzymu ważnego w produkcji kolagenu)

• W biosyntezie tkanki chrzęstnej: tj. elastyna, fibryna, proteoglikany, fibronektyna, macierzy kostnej, a także rola w ekspresji genu dla kolagenu i sekrecji prokolagenu

• Zaangażowane w transport, absorpcję i magazynowanie w jelitach żelaza poprzez redukcję jonu żelazowego do żelazawego

• może stymulować syntezę ferrytyny (magazynujee żelazo)

• kwas askorbinowy włączony w biosyntezę hormonów: kortykosteroidy i aldosteron, ułatwia konwersję aldosteronu

• W konwersji cholesterolu do kwasów żółciowych

• Właściwości antyoksydacyjne

• Rozpuszczalna w wodzie (najważniejszy antyoksydant działający w fazie wodnej)

• Chroni przed przewlekłymi chorobami degeneracyjnymi

• 90% witaminy c (z diety codziennej) pochodzi z warzyw i owoców: cytrusy, truskawki, owoce dzikiej róży (acerola), czarna porzeczkacebula, ziemniak, papryka, brokuły, brukselka, pietruszka, szpinak, kabaczki

• Gotowanie niszczy aktywność witaminy c o 50-60%

• w świeżych owocach i warzywach dehydroaskorbinian stanowi 5-10% całkowitej zawartości witaminy c, natomiast w przetworzonej żywności ok 30% witaminy c

• Kwas D-askorbinowy- epimer l-askorbinowego- stosowany jako konserwant, antyoksydant w żywności

• Kwas izoaskorbinowy- bardzo mała aktywność witaminy c

• normalizuje glikemię

Witamina C z bioflawonoidami:

• często łączone aby zwiększyć ich siłę działania- synergizm działania

• głównie wit c występuje jako mieszanina (więcej askorbinianu, mniej dehydroaskorbinianu + bioflawonoidy pochodzace z cytrusów

• może także łączyć się z bioflawonoidami z cebuli (kwercetyna)

• synergizm → zwiększenie potencjału antoksydacyjnego, regulacja niedoboru enzymu glutationu, wzrost ochrony antyoksydacyjnej

• bioflawonoidy wydlużają działanie witaminy C i zapobiegają jej degeneracji

• jednocześnie są niezależnymi substancjami i wykazują dobre działanie antyoksydacyjne

Mechanizm działania witaminy C:

• najsilniejszy biologicznie antyoksydant

• Wymiata reaktywne formy tlenu i rodniki azotowe

• świetny reduktor, działa jako kofaktor w wielu reakcjach biochemicznych, redukując metale głównie żelazo i miedź

• wada Wit C → w trakcie reakcji wolnorodnikowej może być sama utleniona przez ROS i rodniki azotowe do rodnika sami dihydroaskorinianowego, który przy udziale enzymu NADH-reduktaza semidehydroaskorbinianowa ulega konwersji do askorbinianu lub do dehydroaskorbinianu. Dehydroaskorbinian może być przekształcony do askorbinianu przez enzymy zależne od glutationu, lub co bardziej prawdopodobne zostanie wydalony z organizmu

Askorbinian rodnik semidehydroaskorbinowy

Konwersja

Konwersja, enzymy glutationu dehydroaskorbinian NADH, reduktaza semidehydroaskorbinianoza

• Wymiata rodnik ponadtlenkowy, hydroksylowy, nadlenkowy, rodniki azotowe oraz związki: nadtlenoazotyn i podchloryn powstające w wyniku reakcji wolnorodnikowej oraz tlen singletowy.

• Askorbinian może działać jako drugi antyoksydant → regeneruje witaminę E

• wzmacnia działanie enzymów drugiej fazy odtruwania

Przeciwmiażdzycowe działanie witaminy C (potencjalne):

• Hamuje peroksydację lipidów (oxLDL), hamuje powstawanie oksydacyjnych uszkodzeń DNA i białek

• chroni przed oksydacja LDL przez wymiatanie wolnych rodników w wodnej fazie

• może wzmacniać funkcję śródbłonka poprzez wpływ na syntezę tlenku azotu i jego zapobieganie jego inaktywacji (zamiata : ponadtlenek +NO → nadtlenoazotyn ; wysokie stężenie wit C zapobiega tej reakcji

• zwiększa aktywność iNOS

• Może modulować syntezę prostaglandyn przez faworyzowanie produkcji eikonozaoidów z przeciwzakrzepową, przeciwzapalną i wazodylatacyjną (rozszerzającą naczynia) aktywnością.

• Może nieznacznie obniżać ciśnienie krwi PGE1

• w niektórych badaniach obniża poziom cholesterolu całkowitego, oraz zwiększa poziom HDL i hamuje agregację płytek krwii przy stosowaniu dużych dawek

• hamuje wzrost Helicobater pylorii

SEMINARIUM 5

WITAMINA E

• rodzina substancji chemicznych m.in. alfa-tokoferol

• najważniejszy antyoksydant rozpuszczalny w tłuszczach

• dzieli się na dwie grupy: tokoferole (naturalnie alfa, beta, gamma, delta) i tokotrienole (alfa, beta, gamma, delta)

• w ludziek surowicy występuje naturalnie d-alfa -tokoferol

• w naturze → występują w roślinach ( olej jadalny nierafinowany, olej roślinny, kiełki pszenicy, oliwa z oliwek, szafran, orzechy, zboża, owoce i warzywa), zwierzętach (słonina, smalec, jaja, masło ,mleko) oraz kilku zielonych, brązowych i brązowo-zielonych algach

• w olejach około 50% to alfa-tokoferol

• w oleju sojowym i kukurydzianym jest 10x więcej gamma tokoferolu niż alfa-tokoferol

• olej palmowy i kokosowy - to bogate źródło tokotrienoli

• alfa-tokoferol to ważna forma witaminy E występująca u zwierząt w tłuszczowej porcji mięsa

• w przemyśle farmaceutycznym są 2 rodzaje witaminy E występujące w postaci estrów ( octan -d-alfa-tokoferolu - otrzymuje się go poprzez parową destylację próżniową, oraz bursztynian-d-alfa-tokoferolu; w organizmie te formy muszą być shydrolizowane śródkomórkowo do d-alfa-tokoferolu

• mieszane tokoferole nie sązestryfikowane, są to naturalne homologi d-alfa-tokoferolu, d-beta, d-gamma, d-delta z olejów roślinnych → mogą być wysokomieszane (głównie d-alfa-tokoferol) lub niskomieszane (d-gamma-tokoferol)

Mechanizm działania witaminy E:

• antyoksydacyjny, p/miażdzycowy, p/zakrzepowy, neuroprotekcyjny, antyproliferacyjny, immunomodulacyjny, stabilizujący błony komórkowe, p/wirusowy

• jako element fazy lipidowej znajduje się w błonach komórkowych (fosfolipidy)

• tokoferole działają jako antyoksydanty przerywając reakcje łańcuchowe generujące wolne rodniki

• działanie to polega na transferze wodoru fenolowego na wodny rodnik natlenkowy peroksydowanego WNKT; z kolei powstały rodnik fenoksy reaguje z wolnym dalszym rodnikiem nadltenkowym

ROO° +TOCOH → ROOH (rodnik fenoksy) + TOCO°

ROO° + TOCO° → ROOH + nieaktywny produkt wolnego rodnika

• tokoferol nieulega recyrkulacji; pierścień chromany i łańuch boczny ulegają utlenieniu do związku niebędącego wolnym rodnikie

• produkt oksydacji (nieaktywny produkt wolnego rodnika) łączy się z kwasem glukuronowym za pośrednictwem grupy OH ulega wydaleniu (bądź ewentualnie regeneracji przez Wit C -rzadko)

• alfa-tokoferol wykazuje tendencję do gromadzenia się w strukturach lipidowych eksponowanych na największe ciśnienie cząsteczkowe tlenu (błony komórkowej dróg oddechowych, błony komórkowej krwinek czerwonych)

• głowny antyoksydant lipidów

• przerywa reakcje łańcuchowe ROS

• wymiata rodniki nadtlenkowe

• chroni WNKT w fosfolipidach błon i lipoproteiny LDL przed oksydacją

• grupa OH z pierścienia chromanu reaguje z rodnikiem nadtlenkowym i tworzy odpowiedni organiczny nadtlenek i rodnik tokoferolowy

• rodnik ten jest prooksydantem, ale może być zregenerowany do formy antyoksydantów za pomocą witaminy C i glutationu

Aktywność tokoferoli do zmiatania rodnika nadtlenkowego:

• alfa>beta >gamma>delta

• podobnie jest w tokotrienolach

• alfa-tokotrienol posiada 1/3 aktywności alfa-tokoferolu

• gamma-tokoferol lepiej hamował peroksydacji lipidów indukowaną nadtleno azotynem (reaktywne cząsteczki N)

Przeciwmiażdzycowe działanie:

• hamowanie oksydacji LDL (LDL sam w sobie zawiera alfa i małe ilości gamma tokoferol)

• hamują gromadzenie oxLDL w ścianach tętnic

• gamma-tokoferol zmniejsza apoptozę wywołaną przez oxLDL w komórkach śródbłonka

Nieantyoksydacyjne mechanizmy witaminy E:

• hamowanie kinazy proteinowej PKC (zaangażowana w proliferację komórek mięśni gładkich) → wniosek jej hamowanie prowadzi do hamowania mięśni gładkich (korzystne znaczenie w miażdzycy -brak progresji)

• hamuje kinazę proteinową aktywowaną mutagenem MAPK (udział w proliferacji komórek mięśni gładkich - alfa i gamma tokoferol hamują jej aktywność

• hamuje ekspresję pośrednio ICAM-1 i VCAM-1 spada adhezja komponentów komórki krwii do śródbłonka

• hamuje agregację, adhezję i uwalnianie płytek krwii poprzez zwiększenie uwalniania prostacyklin głównie PGI

• interakcja alfa-tokoferolu z receptorem (glikoproteiną Iib (GPIIb) zmniejsza agregację płytek krwii

• zmniejsza produkcję trombiny w surowicy

• jedna molekuła witaminy E zapobiega utlenieniu 200 reszt WNKT

Farmakokinetyka:

• absorbcja witaminy E - niska i zmienna [problem]

• na pusty żołądek - dużo gorsza absorpcja

• wchłaniana w jelicie cieńkim

• wydzielana przez enterocyty do limfy w postaci chylomikronów z różnymi rodxajami witaminy E

• chylomikrony podlegają w krążeniu działaniu enzymu LPL do remnantów i w trakcie tego procesu witamina E jest transportowana do różnych tkanek (tłuszczowej, mózgu, mięśni)

• remnanty chylomikronów (lipoproteiny resztkowe) mogą przenosić witaminę E (alfa-tokoferol do HDL który może potem je z powrotem przenosić na LDL i VLDL

• alfa-tokoferol krąży i przenosi się na różne lipoproteiny

• wydalanie tokoferolu z kałem

• w krążeniu głównie związany jest z lipoproteinami LDL i VLDL

SEMINARIUM 6

BIOFLAWONOIDY

• należą do grupy zwanej związkami fenolowymi

• nieodżywcze składniki żywności

• silne działanie antyoksydacyjne

Związki fenolowe dzielą się na:

• kwasy fenolowe (pochodne kwasy benzoesowego i cynamonowego)

• flawonoidy: podklasy → 1.flawony (apigenina, hesperydyna) 2. fawanony (naryngenina,taksifolina) 3.flawonole (kwercetyna z cebuli, kempferol z młorzębu japońskiego, rutyna z rutinoskorbinu) 4. flawanole (epikatechiny z zielonej herbaty) 5.izoflawony (daidzeina i genisteina z soi) 6. antocyjany ( cyjanidyna i malwidyna)

Właściwości związków antyoksydacyjnych zależą od::

• budowy i ważny jest stopie hydroksylacji

• obecności w pierścieniu B w pozycji orto grup OH wzmaga aktywnoć antyoksydacyjną

Mechanizm antyoksydacyjny:

• bezpośrednia reakcja z ROS

• wymiatanie ROS

• chelatowanie metali prooksydacyjnych

• hamowanie i wzmacnianie działania różnych enzymów

• wzmaga działanie innych antyoksydantów

Potencjał antyoksydacyjny na lipidy:

• delfinina jest słabsza niż epikatechina < kempferol < kwercetyna < luteolina < naryngenina < apigenina

Skrótowo opis :

• Apigenina → w owocach i warzywach, właściwości antyoksydacyjne i p/nowotworowe

• Daidzeina → w dużych ilościach (65mg/100g w sojowych produktach) fitoestrogen, w przewodzie pokarmowym ulega przemianie bakteryjnej do fitoestrogenu „eqwolu”

• Genisteina → w sojowych produktach, konsumpcja w krajach zachodu 1-3mg/24h, w krajach wschodu do 80mg/24h

• Hesperydyna → owoce cytrusowe, silniejsza niż hesperytyna antyoksydacyjnie, p/zapalna właściwość i p/nowotworowa

• Hydroksytyrozol → oliwa z oliwek, chroni frakcję LDL przed oksydacją

• Kempferol → w miłorzębie japońskim (ginkobiloba), fitoestrogen jako fitosterol

• Kwercetyna → w cebuli, chroni lipidy przed oksydacją

• Naryngenina, naryngina → sok z owoców cytrusowych

• Resweratrol → czerwone winogrona, wino, grapefruity różowe i czerwone, morwa, orzeszki ziemne, silne właściwośći p/nowotworowe i p/zapalne

• Silimaryna → mieszanina 3 izomerów (głównie 98% silibiny, sylidianina, sylichristina) antyoksydacyjna + zamiatacz ROS, ochronne działanie na hepatocyty

• 400 tysięcy flawonoidów zidentyfikowane w roślinach

• są w kwiatach liściach, łodygach roślinnych

Resweratrol:

• C₁₄H₁₂O₃

• polifenole roślinne

• przez rośliny wyższe wytwarzane w odpowiedzi na iniekcje patogenami np.grzybów

• największe stężenie w skórce winogron, ale jeszcze więcej w czerwonym winie

Mechanizm działania:

• kardioprotekcyjne, antyproliferacyjne, antyoksydacyjnej

• hamuje ocLDL

• hamuje proliferację mięśni gładkich, agregację płytek

• hamuję produkcję prozapalnych eikozanoidów

• zmiata wolne rodniki OH i nadtlenkowego

• zwiększa syntezę NO w śródbłonku

• fitoestrogen

• hamuje COX

• indukuje enzymy II fazy odtruwania

Kwercetyna:

• w cebuli, czerwone wino, ziele dziurawca, zielona herbata

• hamuje peroksydację lipidów, agregację płytek krwii

• ma właściwości p/zapalne, hamuje syntezę prozapalnych eikozanoidów

• ma działanie p/wirusowe i gastroprotekcyjne

Katechiny zielonej herbaty:

• należą do grupy flawanoli

• są w liściach w 30% suchej masy: EGCG gallusonian epigallokatechiny

ECG gallusonian epikatechiny

EGC epigallokatechina

EC epikatechina

Mechanizm działania:

• aktywność antyoksydacyjna

• aktywność kancerogenna

• p/zapalna

• p/miażdzycowa

• termogeniczna (wzrasta wytwarzanie ciepła)

• antybakteryjna i antywirusowa

• szerokie działanie

• wymiatają RFT rodnik nadtlenkowy, OH, hamuje proces peroksydacji lipidów, hamuje oksydację LDL, hamuje oksydację zasad w DNA, w niektórych badaniach silniejszy EGCG silniejszy niż witamina C i zredukowany glutation

• zapobiega rozwojowi choroby wieńcowej

• EGCG i ECG hamuje fosforylację tyrozyny w receptorze kinazy tyrozynowej PDGF-Rbeta (włączony w proliferację mięśni gładkich=hamuje proliferację mięśni gładkich)

• aktywność p/zakrzepowa - hamują agregację płytek obniża stężenie cholesterolu całkowitego i LDL

Hesperydyna:

• C₂₈H₃₄O₁₅

• należy do grupy flawanonów związanych z fawonolidami

• dominujący w cytrynach i pomarańczach

• skórki błonki mają największe stężenie

• hesperydyna+fawonoidy = diosmna → używana w leczeniu żylaków i hemoroidów

• trwała substancja, słaborozpuszczalna w wodzie

Mechanizm działania:

• antyoksydacyjny, p/zapalny, antyalergiczny, hipolipidemiczny, wazoprotekcyjny, antykancerogenny

• wpywa na metabolizm kwasu arachidonowego, hamuje proces zapalny, hamuje fosfolipazę A₂, lipooksygenazę i cyklooksygenazę

• obniża poziom cholesterolu w surowicy przez hamowanie reduktazy HMG-CoA i acetylotransferazy cholesterolowej (ACAT)

• w niektórych badaniach znacząco zwiększyła HDL cholesterol i zmniejszyła całkowite srężenie lipidów i TG w srowica

• zwiększyła stężenie focatów?

• u szczurów obniżyła ciśnienie krwii

• 500 mg- 3 g/dzień

Hesperytyna:

• wzór C₁₆H₁₄O₆

• główny flawonoid w cytrynach i pomarańczach

Mechanizm działania:

• antyoksydacyjny, p/zapalny, antyalergiczny, obniża stężenie lipidów, wazoprotekcyjny, antykancerogenny

• jest fenolowym antyoksydantem, może zmiatać ROS np. ponadtlenkowy i chroni przed peroksydacją

• hamuje fosfolipazęA₂, lipooksygenazę, cyklooksygenazę

• hamuje reduktazę HMG-CoA, ACAT

Daidzeina:

• C₁₅H₁₀O₄

• należy do izoflawonów, jest klasyfikowana jako fitoestrogen (niesteroidowy związek pochodzenia roślinnego, który posiada biologiczną aktywność podobną do estrogeny

• wykazuje słaby estrogenowy i antyestrogenowy efekt

• głównym źródłem pokarmowym jest soja, w suplementach odżywczych występuje w formie beta-glikozydu

Mechanizm działania:

• posiada aktywywność estrogenową (najniższą z izoflawonów sojowych), antykancerogenną, antymiażdzycową, antyosteoporotyczną

• zmiata ROS słabiej niż genisteina

Genisteina:

• C₁₅H₁₀O₅

• izoflawon, fitoestrogen

• praktycznie nierozpuszczalny w wodzie

• w suplementach występuje w formie glikozydu genisteiny

Mechanizm działania:

• posiada aktywność estrogenową, antyoksydacyjną, antykancerogenną, przeciwmiażdżycową, antyosteoporotyczną

• hamuje peroksydację lipidów

• jest zmiataczem ROS,

• hamuje tworzenie anionu ponadtlenkowego przez enzym oksydazę ksantynową, zwiększa aktywność enzymów antyoksydacyjnych dysmutazy ponadtlenkowej, peroksydazy glutationowej, katalazy, reduktazy glutationowej

• obniża stężenie lipidów (mechanizm nieznany)

daidzeina flora bakeryjna

equol

genisteina p. pok.

ALLILOMERKAPTAN

AJOEN

WINYLODIITINA

ALLIINA

ALLICYNA

Allinaza H₂O

samokondensacja

allina

allicyna

allilomerkaptan

disiarczek allylu

ajoen

samokondensacja

allinaza

H₂O

winyloditiina

---