Gleba- przypowierzchniowa warstwa skorupy ziemskiej, stanowiąca mieszaninę składników stałych, ciekłych i gazowych, tj. rozkruszonej i zmienionej chemicznie skały, wody, powietrza, organizmów żywych oraz produktów ich rozkładu. Powstaje w wyniku wietrzenia i wzbogacenia w materię organiczną pochodzącą z rozkładu szczątków roślinnych i drobnoustrojów.
Determinanty procesu glebotwórczego- czynniki procesu glebotwórczego.
Czynniki glebotwórcze:
-klimat
-woda
-roślinność
-rodzaj skały
-ukształtowanie pow.
-czas
-człowiek
Żyzność gleby- zdolność do zaopatrywania roślin w składniki pokarmowe wodę i tlen.
Urodzajność- zdolność gleby do wytwarzania na niej masy roślinnej(produktywność można zmienić poprzez odpowiednie zabiegi agrotechniczne).
Klimat przez opady i temp. warunkuje tempo procesów zachodzących w glebie oraz oddziałuje na szatę roślinną i świat zwierzęcy.
Edafon- zespół organizmów glebowych: bakterii, grzybów czy dżdżownic.
Etapy tworzenia się skał:
wietrzenie skał-proces przygotowawczy do powstania zwietrzeliny
humifikacja-tworzenie się próchnicy ze szczątków organicznych
migracja cząstek glebowych-przemieszczanie cząstek związane z wsiąkaniem wody
Poziomy glebowe(warstwy):
-organiczny(ściółka)(O)
-próchniczny- przesądza o żyzności gleb(A)
-wymywania(eluwialny)(E)
-wmywania(iluwialny)(B)
-skała macierzysta(C)
Przydatność rolnicza:
I najlepsze
II b.dobre
IIIa dobre
IIIb śr dobre
IVa śr jakości dobre
IVb śr jakościgorsze
V słabe
VI złe
Gleby astrefowe:
-bagienne- złe ze względów na wysoki poziom wód gruntowych
-mady(aluwia)-występują w dolinach , deltach rzek(bardzo żyzne w deltach)
-rędziny- na wapieniach- dobre(problemy z wodą)
-czarne ziemie-pod roślinnością łąkową, b. żyzne
-wulkaniczne-żyzne
-górskie- gleby inicjalne
-gleby słone- tworzą się na obszarach o wys temp w wyniku podsiąkania zasolonej wody i jej odparowania.
-antropogeniczne- przetworzone przez człowieka
Czynniki wpływające na rozmieszczenie roślin:
-klimat
-gleby(strefowe)
-rzeźba terenu
- stosunki wodne
-rodzaj podłoża, gleby astrefowe
- działalność człowieka
Formacje roślinne:
-drzewiaste
-krzewiaste
-trawiaste
-półpustynie
I.F drze obejm 4 typy lasów:
1.las równikowy, 5-6 pięter (niż Amazonki, kotl Kongo, archipelag malajski) Wileopiętrowy, wiecznie zielony, wyst liczne liany i epifity.
a. las mangrowy(namorzynowy)
2. lasy podrównikowe
a. arankariowy(płd. Wsch. Brazylia) iglasty
b. sekwojowe(Kalifornia)
c. miombo(las parkowy) 2 piętra roślinne(Afruka wsch.)
d. monsunowy z bambusem, drzewo tekowe(płd. Chiny)
e. eukaliptusowy(Australia)
f. galeriowy-wiecznie zielony w dolinach rzek
3. Lasy liściaste(Europa zach.,płn-wsch USA, Płd-wsch Kanada, Korea, Japonia) w strefie umiarkowanej zrzucają liście na zimę
3 piętra roślinne: runo, krzewy, drzewa
oplętwa(wierzba płacząca- Ameryka)
surnia zwyczjna(Am. Płn.)
4. Tajga lasy iglaste (płn Kanada, Skandynawia) rosną na podmokłych terenach w postaci torfowisk
II. F trawiasta
1. sawanna
a.afrykańska- akacje, baobaby
b. płd amerykańska- campas(Brazylia), llanos(Wenezuela)- palmy
c.australijska- eukaliptusy
2. step
ostnice, kostrzewy, wieloletnie byliny (Ukraina, płd. Rosja, Płn. Kazachstan, Mongolia, Płn-wsch. Chiny)
suchy step- Azja Środkowa
preria- Wielkie Równiny w USA i Kanadzie
pampa-Argentyna
III. F krzewiasta
1. roślinność śródziemnomorska(makia) pinie
2.chaparral w Kalifonii- roślinność twardolistna, pinie, dęby, wiecznie zielone krzewy, mirty, oleandry, wawrzyny
3.scrub(busz)- Australia
4.coatinga-płn-wsch Brazylia kaktusy
IV. Półpustynie i pustynie
1.tundra- mchy i porosty, karłowata wierzba i brzoza (płn Kanada, płn Rosja)
2.półpustynia- turzyce( śr Azja, Am Płd- Patagonia, Am Płn-tereny pom G. Skalistymi a Sierrą Nevadą)
3. pustynie
drzewo kotczarowe(aloez)- kselofit
kaktusowate- Ameryki
wilczomlecz- Afryka
eufendyty- kwiatki na pustyni po burzy
Roślinność Astrefowa:
- roślinność wodna
watty-części lądu zalewane w czasie przypływów
marsze-wyżej położone, nie zalewane, ale znajdują się tu osady morskie.
-roślinność solniskowa(halofity)śr Azja, Am Płn i Płd
-roślinność wydm- wyst na wydmach nadmorskich lub śródlądowych
-r obszarów zalewowych i podmokłych-lasy łęgi(wierzby, olsze,topole)
-r synantropijna- wyst na terenach zmienionych przez człowieka chwasty
- roślinność górska
Czynniki wpływające na rozmieszczenie zwierząt:
-abiotyczne- przyroda nieożywiona:
klimat
rzeżba terenu
wody i oceany
-biotyczne- przyroda ożywiona
roślinność
Czynniki wpływające na faunę mórz:
-głębokość
-nasłonecznienie
-czystość wód
Opisując krainy fiz-geogr uwzględniamy:
-położenie
-klimat
-ukształtowanie pow
-budowa geologiczna
-wody
-gleby
-roślinność
-fauna