Elementy Ekonomi - 25.09.2009r

Prof. dr hab. Hubert Bronk

2 Kolokwia:
- 6 Listopada ( I-wsze prawdopodobnie)

Tematy Wykładów:

Makroekonomia:

1. Przedmiot Ekonomii i jej klasyfikacja,

2. Prawa i Prawidłowości Ekonomiczne,

3. Rynek,

4. Produkcja i jej właściwości,

5. Ruch okrężny w gospodarce,

6. Produkt krajowy brutto,

7. Czynniki wzrostu i rozwoju gospodarczego,

8. System pieniężno-kredytowy,

9. Inflacja,

10. System Finansowy Państwa,

11. Cykliczność rozwoju gospodarczego,

12. Handel Zagraniczny,

13. Rynek Pracy,

14. Gospodarka Globalna,

15. Transformacja systemu gospodarczego w Polsce,

Literatura:

1. Grzelak A., Leźnicka A. „Makroekonomia” PTE Szczecin 1999,

2. Grzywacz W. „Podstawy makroekonomii” PTE Szczecin 2002,

3. Kamershen D.R., McKenzie R.B., Nardinelli C., “Ekonomia” Solidarność Gdańsk 1991,

4. Rocznik Statystyczny Rzeczypospolitej Polskiej,(...) GUS Warszawa

Gospodarka Rynkowa:

1. Rynek

2. Zasoby - czynniki produkcji

3. Przedsiębiorczość, przedsiębiorca

4. Prywatna własność

5. Konkurencja

Rynek:

- Proces przy pomocy którego kupujący i sprzedający określają co chcą sprzedać lub kupić i na jakich warunkach.

- Proces pomagający kupującym i sprzedającym określić ceny i ilość dóbr (usług), które mają być kupione i sprzedane.

Podmioty Rynkowe:

- Kupujący(Klient)

- Sprzedający (Towar/Usługa)

Jedność produkcji i konsumpcji - Jedno nie może istnieć bez drugiego.

Warunki Umowy Rynkowej:

- Umowa Rynkowa - charakter ma najczęściej niepisany. Sprzedawca ma za zadanie podać podmiotowi sprzedaży cenę, aby klient wiedział czy przedmiot kupowany przez niego ma odpowiednią cenę i czy jest warty zakupu w tym miejscu.

Największy błąd ekonomiczny - Duże różnice pomiędzy wyprodukowaniem towaru/usług, a jego ceną sprzedaży.

Rynek jest najczęściej używaną kategorią ekonomiczną.

Definicje:

1. w sensie dosłownym - miejsce spotkań, gdzie jedni kupują, a drudzy sprzedają dobra lub usługi,

2. zespół stosunków między sprzedającymi i kupującymi,

3. ogół stosunków wymiennych między podmiotami uczestniczącymi w procesach wymiany,

4. zespół warunków, które doprowadzają do kontaktów między kupującym i sprzedającymi w procesie wymiany dóbr i usług,

5. proces, w ramach którego sprzedający i kupujący określają co mają zamiar kupować, sprzedawać i na jakich warunkach.

Rynek może być rozpatrywany z różnych punktów widzenia:

1. obszaru - rynek lokalny, regionalny, krajowy, kontynentalny, światowy, globalny,

2. przedmiotu transakcji - rynek dóbr rzeczowych, konsumpcyjnych, spożywczych, rynek usług, rynki branżowe, działowe, sektorowe,

3. skali zawieranych transakcji - rynek detaliczny, hurtowy,

4. rynek pieniężno kredytowy, papierów wartościowych,

5. rynek pracy,

6. zakresu kontroli - rynek wolny lub regulowany,

Instytucjonalne Formy Rynków

1. Targi - są to okresowo odbywające się imprezy handlowe skupiające wielu sprzedawców i nabywców, prezentujące zwykle „nowości” producentów wielu branż lub jednej wyspecjalizowanej (Tzw. Salony),

2. Aukcje - są to miejsca spotkać handlowych odbywających się najczęściej regularnych odstępach czasu, mających na celu sprzedaż w formie publicznego przetargu prezentowanych towarów o charakterze masowym (próbki) i jednostkowym,

3. Wolne Obszary Celne - są to strefy spełniające funkcje handlowo-dystrybucyjne w odniesieniu do określonych i dostarczonych do nich towarów nie obciążonych opłatami celnymi,

4. Giełdy - są to regularne, odbywające się określonym czasie i miejscu, podporządkowane określonym normom, zasadom i zwyczajom spotkania osób pragnących zawrzeć umowę kupna - sprzedaży oraz osób pośredniczących w zawieraniu transakcji. Ceny owych transakcji są ustalane na podstawie relacji podaży i popytu, a następnie podawane do wiadomości publicznej. Zależnie od przedmiotu obrotu istnieją:
   

- Giełdy Towarowe,

- Giełdy Papierów Wartościowych,

- Giełdy Usług,

Gra Rynkowa - to określone zachowanie się podmiotów rynkowych (przedsiębiorstw transportowych i logistycznych) charakteryzujące się pewnym systemem reguł. Reguły te określają zachowania uczestników tej gry dążących do osiągania celów przy wykorzystaniu różnych strategii. Gdy te odnoszą się przede wszystkim do pozyskania nabywców usług, na które jest w tym momencie popyt u klientów.

Rywalizacja - (konkurencja, współzawodnictwo) przewiać się może poprzez:

1. Pomysł na dobry interes,

2. Atrakcyjny produkt/usługę,

3. Korzystniejsza cena,

4. Skuteczniejsza reklama,

5. Dogodniejsze nabycie materiałów.

Gra na rynku wymaga poznania i stosowania:

1. Zasad,

2. Reguł,

3. Metod,

- jej prowadzenia, a więc sztuki marketingu.

Mechanizm rynkowy - działa poprzez popyt, podaż i ceny.

Rozwiązuje on trzy problemy ekonomiczne:

1. Co produkować, a więc jakie rodzaje i ilości dóbr i usług wytwarzać czy świadczyć? O tym decydują konsumenci dokonujący zakupów. Przedsiębiorstwa dążąc do osiągnięcia zysków produkują te dobra, na które jest wysoki popyt.

2. Jak wytwarzać dobra, czyli z jakich zasobów i za pomocą jakich technik i technologii? O tym decyduje konkurencja między producentami. W warunkach konkurencji cenowej, producenci mogą maksymalizować zyski przez obniżkę kosztów.

3. Dla kogo mają być wytwarzane dobra i usługi oraz jak powinny być rozdzielane? O tym decyduje podaż i popyt na rynkach czynników produkcji ( ziemia, praca, kapitał). Rynki te określają płace, rentę gruntową, zyski, które łącznie stanowią dochody ludności. Podział dochodu między ludzi jest wyznaczany przez posiadanych...

Wykład - 09.10.2009

Przedsiębiorca - jest to osoba fizyczna lub prawna zajmująca się działalnością gospodarczą, która odkrywa potencjalnie zyskowne możliwości, organizuje i kieruje przedsięwzięciami mającymi produktywny charakter,

Osoby prawne - są to osoby fizyczne uzyskujące dochód z pracy najemnej i niezarobkowych źródeł,

Osobowość prawna - organizacja gospodarcza, Instytucja posiadająca zarejestrowany statut w odpowiednim sądzie, ma prawo zawierać transakcje odpowiadające zadaniom i celom wymienionym w statucie, a także może przejmować na siebie prawo majątkowe i podejmować zobowiązania i odpowiadać za te zobowiązania.

Biznes są to przedsiębiorstwa produkcyjne, usługowe, finansowe, które organizacjom gospodarczym lub osobom fizycznym przynoszą zysk.

Biznes odnosi się do trzech podstawowych czynników:
1. Środowiska, w którym firma działa (społeczeństwa i jego struktury,

- Rynku,

- Klientów,

- Konkurencji)

2. Założeń działania firmy

- Misja firmy,

3. Strategicznych czynników rozwoju

- Walory firmy w tym samym sektorze lub regionie

Celem Biznesu jest stworzenie i utrzymanie klienta. Aby osiągnąć sukces w biznesie należy:
- Założenia dotyczące środowiska,

- Misję,

- Atuty Firmy

Dostosować do rzeczywistej sytuacji na rynku, a firma musi mieć zdolność rozpoznawania we właściwym czasie nadchodzących zmian i szybkiego wprowadzenia tych zmian.

Podmiotowość przedsiębiorstwa
- Ustawa O Krajowym Rejestrze Sądowym z 20.09.1997

1. osoby fizyczne,

2. spółki prawa handlowego,

3. przedsiębiorstwa państwowe,

4. spółdzielnie,

5. jednostki badawcze,

6. przedsiębiorcy zagraniczni,

7. towarzystwa ubezpieczeniowe,

8. inne osoby prawne prowadzące działalność gospodarczą

Krajowy Rejestr Sądowy składa się z:

- Rejestr Przedsiębiorców,

- Rejestr Stowarzyszeń,

- Rejestr Dłużników Niewypłacalnych.

Podmiotowość przedsiębiorstwa polega na identyfikacji przedsiębiorstwa z przedsiębiorcą, który jest podmiotem praw i obowiązków. Może to być osoba fizyczna lub prawna.

Otoczenie przedsiębiorstwa to ogół uwarunkowań:
a) społeczno - politycznych

b) ekonomiczno - prawnych

c) organizacyjnych,

d) techniczno - technologicznych,

O charakterze krajowym i międzynarodowym, oddziaływujących w sposób bezpośredni i pośredni na Zachowanie Podmiotów Gospodarczych, stwarzających z jednej strony szanse ich rozwoju, z drugiej zaś narzucających pewne ograniczenia.

Otoczenie wewnętrzne stworzone przez samo przedsiębiorstwo składa się z warunków i sił wewnątrz podmiotu gospodarczego, które stanowią o jego potencjale technicznym, handlowym, organizacyjnym, zdolności do przedsiębiorczości i innowacyjności.

Otoczenie wewnętrzne przedsiębiorstwa pozostaje w ścisłym związku z otoczeniem krajowym i międzynarodowy.

Menedżer to osoba zatrudniona na stanowisku kierowniczym, posiadająca wielostronną wiedzę i umiejętności niezbędne do kierowania ludźmi i zarządzania organizacjami w warunkach niepewności i stałej zmienności otoczenia, w którym te organizacje działają.

Zadaniem menedżera jest (bez względu na wielkość zarządzanej przez niego organizacji):

- kierowaniem własnym rozwojem i działaniami, zdobywanie nowych umiejętności i doskonalenie cech osobistych oraz własnej pracy menedżerskiej,

- kierowanie ludźmi poprzez zrozumienie ich potrzeb i oczekiwań oraz właściwe wykorzystywanie ich umiejętności i uzdolnień dla dobra przedsiębiorstwa,

- sterowanie przedsiębiorstwem poprzez znajomość jego celów i misji, jego mocnych i słabych stron oraz zagrożeń i szans, jakie stwarza otoczenie,

Przedsiębiorczość to zachowanie człowieka lub organizacji polegające na poszukiwaniu i stosowaniu nowych rozwiązań wymagających więcej energii, inicjatywy i pomysłowości oraz umiejętnego oszacowania koniecznych nakładów (czasu, wysiłku, środków) i możliwych do osiągnięcia korzyści w obszarze występujących ograniczeń i możliwości oraz skłonność do brania na siebie ryzyka i odpowiedzialności za swoje decyzje i działania.

Elementy Ekonomii - Wykłady - 16.10.2009

Konkurencja Jest to proces, w którym uczestnicy rynku, dążąc do załatwienia swoich interesów, próbują przestawić oferty korzystniejsze od innych pod względem
- ceny,

- jakości,

- innych charakterystyk dóbr lub usług

wpływających na decyzje zawarcia transakcji kupna - sprzedaży.

Konkurencja to rywalizacja bądź współzawodnictwo między co najmniej dwoma podmiotami rynkowymi w sytuacji kiedy będą występowali na rynku w roli rywali.

Na rynku występuje konkurencja:

- bezpośrednia - rywalizacja klienta na tych samych rynkach i oferujących podobny asortyment towarów lub usług,

- substytucyjna - rywalizacja między oferentami różnych wyrobów lub usług, ale zaspokajające te same lub podobne potrzeby,

- potencjalna - możliwe wkroczenie na rynek nowych przedsiębiorstw, które mogą konkurować bezpośrednio lub pośrednio poprzez wyroby i usługi substytucyjne,

- monopolistyczna - na rynku występuje wielu sprzedawców produktów zbliżonych, lecz nie identycznych,

- doskonała - żaden pojedynczy sprzedawca lub nabywca nie jest w stanie wpłynąć na cenę rynkową przez zmianę wielkości produkcji.

Ryzyko gospodarcze - to prawdopodobieństwo poniesienia strat przez przedsiębiorstwo w następstwie podjęcia określonej decyzji, w którym nie wszystkie zmienne dają się oszacować na podstawie rachunku prawdopodobieństwa.

Ryzyko a niepewność - stosuje się wtedy, gdy w badaniu zjawiska lub tendencji nie da się zastosować rachunku prawdopodobieństwa. Ryzyko dotyczy zdarzeń powtarzalnych, czyli tych, które można skalkulować.

Ryzyko gospodarcze jest to prawdopodobieństwo nieosiągnięcia przewidywanych wyników ekonomicznych zamierzanej działalności gospodarczego - np zysku lub innych korzyści,

- niebezpieczeństwo poniesienia STRAT,

- przekroczenie zamierzonych NAKŁADÓW,

- odrzucenie przez rynek nowych PRODUKTÓW itp.

Gospodarowanie jest zawsze związane z ryzykiem. Ryzyko może być:

- Przyrodnicze ( zmienne warunki klimatyczna),

- Organizacyjne ( potrzeba reorganizacji),

- Technologiczne ( nowe technologie produkcji),

- Produktowe (nowe projekty, produkty, wyroby),

- Moralne ( w sferze stosunków),

- Ekonomiczne.

Własność jest to zbiór uprawnień czy praw jakimi dany właściciel dysponuje w odniesieniu do określonego obiektu własności.

Składa się z dwóch podzbiorów uprawnień:

1. Korzystanie z tego obiektu,

2. Udział w podejmowaniu decyzji.

Własność oznacza jednocześnie:

- USUS - Prawo użytkowania,

- FRUCTUS - Prawo pobierania pożytków z przedmiotu właności.

Własność :
- Prywatna,

- Państwowa.

Własność prywatna oznacza prawa osób i przedsiębiorstw prywatnych co do:

- Kupna,

- Posiadania,

- Użytkowania,

- Rozporządzania,

- Pozbywania się,

- Sprzedaży,

- Odstępowania w użytkowanie,

- Przekazywania,

- Zapisywania w Testamencie

Te elementy odnoszą się do:

- Ziemi,

- Kapitału,

- Majątku,

- Innych wartości.

Własność państwowa oznacza posiadanie przez państwo praw własności do środków produkcji i innych dóbr.

Stosunek prawny - powstaje pomiędzy podmiotami prawa (osoby fizyczne i osoby prawne) na podstawie norm prawa w związku z powstaniem określonego faktu prawnego.

Podstawowe elementy stosunku prawnego:

1. Podmiot ( co najmniej dwa podmioty),

2. Obowiązek,

3. Uprawnienia - obowiązek i uprawnienia są ściśle ze sobą związane,

4. Przedmiot - to zachowanie się, do którego jest zobowiązany (albo uprawniony) podmiot.

Ekonomiczne Funkcje Państwa:

1. Alokacyjna - polega na podejmowaniu działań stymulujących wzrost gospodarczy w sektorach i regionach czyli poprzez politykę strukturalną. Celem jest optymalna alokacja zasobów. Państwo wspiera działalność badawczą i rozwojową w wielu gałęziach gospodarki lub poprzez subwencje chroni przedsiębiorstwa przed konkurencją międzynarodową. Państwo stymuluje rozwój infrastruktury oraz inwestycje w regionach mało rozwiniętych.

2. Stabilizacyjna,

3. Redystrybucyjna,

4. Legislacyjna

5. Ochrony Zasobów,

6. Popytowa,

7. Podażowa,

8. Stymulowania kapitału ludzkiego.

Stabilizacyjna - w procesach gospodarczych mają miejsce makroekonomiczne zakłócenia równowagi, występują zjawiska inflacji i bezrobocia. Państwo poprzez politykę monetarną i fiskalną stara się wpłynąć na stabilizację procesów gospodarczych oraz pełne zatrudnienie. Polityka monetarna polega na manipulowaniu przez bank centralny stopą wzrostu podaży pieniądza. Polityka fiskalna to manipulowanie poziomem podatków i wydatków państwa. Celom stabilizacji służy także polityka kursów walutowych i handlu zagranicznego.

Redystrybucyjna - służy niwelowaniu nadmiernych nierówności w zakresie majątkowym i dochodowym. Obejmuje działania związane z wtórnym podziałem dochodów za pomocą podatków, subwencji oraz świadczeń społecznych.

Legislacyjna - zapewnia funkcjonowanie gospodarki rynkowej oraz społeczeństwa. Polega na ustanawianiu trwałych, stabilnych instytucji i reguł gry, czyli tworzenie norm prawnych, instytucji chroniących własność oraz prawa jednostek i społeczeństwa jako całości.

Ochrony zasobów wyższej użyteczności - państwo poprzez nakazy i zakazy stara się nie dopuścić, aby dobra i interesy naruszone przez działalność gospodarczą ( efekty ujemne tej działalności dla osób trzecich). Obejmują one bezpieczeństwo ludności, BHP, ochronę zdrowia i środowiska naturalnego.

Popytowa - państwo występuje jako bezpośredni nabywca dóbr i usług w sektorze prywatnym (zakupy na potrzeby armii, policji, służby zdrowia...). Państwo wywiera duży wpływ na aktywność gospodarczą na gałęzie i firmy, które zależnie są od zamówień państwowych(publicznych).

Podażowa - Realizowana jest przez przedsiębiorstwa i instytucje sektora publicznego, przez przedsiębiorstwa państwowe. Zakres zależy od udziału tego sektora w gospodarce ( od kilku do kilkudziesiąt %).

Stymulowania i organizowania przyrostu zasobu kapitału ludzkiego - rodzi się kapitalizm bez kapitału dającego posiadać na własność, czyli kapitał ludzki. Inwestycje zwiększające zasób tego kapitału wymagają dłuższego horyzontu czasowego (kształcenie, edukacja, postęp naukowo-techniczny).

Ekonomia - 27.11.2009

Aby produkcja odbywała się w gospodarce narodowej w sposób nieprzerwany, musi mieć miejsce ciągle odtwarzanie środków produkcji, siły roboczej i środowiska naturalnego. Proces odtwarzania produkcji i stosunków społecznych odbywa się w każdej gospodarce i nazywany jest reprodukcją społeczną. Proces produkcji, w którym od

Proces reprodukcji prostej jest to proces produkcji w którym środki(trwałe i obrotowe) są w pełni odnawialne, a ich ilość z czasem zwiększa się oraz kwalifikacje siły roboczej są stałe. W procesie produkcji, w którym środki produkcji są w pełni odnawialne, a ich ilość z okresu na okres się zwiększa, wzrasta ilość siły roboczej, żaby uruchomić dodatkowe środki produkcji, nazywa się procesem reprodukcji rozszerzonej. Natomiast w procesie produkcyjnym, w którym nie są w pełni odnawiane środki produkcji i siła robocza, nazywa się reprodukcją zwężoną.

O rodzaju reprodukcji decyduje zdolność gospodarki do akumulacji. Akumulacja to proces gromadzenia kapitału, zwiększania środków produkcji oraz zwiększania ilości zatrudnionej siły roboczej w gospodarce. Reprodukcja prosta i zwężona nie mają akumulacji, a reprodukcję rozszerzoną charakteryzuje akumulacja dodatnia. Reprodukcja prosta i zwężona mają charakter przejściowy i występują zazwyczaj przez krótki okres czasu. ( Możliwe, że występują podczas kryzysów - sprawdźcie jak chcecie )

Wartość globalną jest sumą wartości ogółu dóbr i usług materialnych i niematerialnych wytworzonych w gospodarce narodowej w ciągu roku.

Obliczana jest w jednostkach pieniężnych, w jednostkach czasowych (NP. RPG) i w jednostkach rzeczowych.

Proces Reprodukcji:

Prosta - tyle samo czynników produkcji odtworzonych, ile zostało wcześniej zużytych - gospodarka stagnacyjna,

Zawężona - mniej odtworzonych czynników produkcji, niż zostało wcześniej zużytych - gospodarka regresywna, deficytowa, cofająca się,

Rozszerzona - więcej czynników produkcji odtworzonych, niż zostało wcześniej zużytych - gospodarka rozwijająca się.

Produkt globalny jest sumą wartości wszystkich dóbr i usług materialnych wytworzonych w ciągu roku w gospodarce PKP wytworzonym nazywamy część wartości globalnej jaka powstaje po odliczeniu wartości dóbr materialnych i usług niematerialnych (bez amortyzacji) zużytych na jej wytworzenie w GN.

PGP podzielony stanowi suma spożycia i akumulacji brutto.

Spożycie obejmuje dobra materialne i usługi niematerialne finansowane z dochodów osobistych ludności oraz funduszów społecznych

Produkt krajowy netto (PKN) otrzymuje się przez odjęcie od produktu krajowego brutto (PKB) wartości amortyzacji.

Produkt krajowy brutto jest to PKS powiększony o dochody netto z tytułu własności za granicą;

Sposoby liczenia wartości globalnej - WG

WG = Wpiz + Wd

Wpiz - wartość przeniesiona i wartość zachowana

Wd - wartość dodana

Wpiz = Wa + Wm + Wn

Wa - wartość amortyzacji (wartość przeniesiona)

Wm - wartość materiałów

Wn - wartość usług

Wd = Wpłn + Wz

Wpłn - wartość płac pracowników najemnych

Wz - wartość zysków

WG = Wa + Wm+ Wn + Wpłn + Wz

Produkt Krajowy Brutto PKB

Produkt krajowy brutto wytworzony to część wartości globalnej, jaka pozostaje po odliczeniu wartości dóbr materialnych i usług niematerialnych(bez amortyzacji) zużytych na wytworzenie w gospodarce narodowej. Produkt krajowy brutto podzielony stanowi suma spożycia i akumulacji brutto. Spożycie obejmuje dobra materialne i usługi niematerialne finansowane z dochodów osobistych ludności oraz z funduszów społecznych.
Akumulacja brutto stanowi inwestycje bruttom, tak jak nowe inwestycje i inwestycje restytucyjne finansowane z funduszu amortyzacji oraz wartość przyrostu środków obrotowych i zapasów.
Produkt krajowy brutto pomniejszony o wartość amortyzacji daje produkt krajowy netto. Produkt krajowy brutto liczony jest w następujący sposób:

1. Ujęcie działowo-gałęziowe ( w poszczególnych działach gospodarski)

PKB = Wpiz + Wd - Wm +Wn

Wartość przeniesiona i zachowana

Wd - wartość dodana

Wm - wartość materiałów

Wn - wartość usług

2. Ujęcie dochodowo-zasobowe

PKB = Wpłn + Wz +Wnkp

Wpłn - wartość płac pracowników najemnych

Wz - wartość zysków

Wnkp - wartość niedochodowych kosztów pośrednich

Wnkp = Wa + Wpdp

Wa - wartość amortyzacji (wartość przeniesiona)

Wpdp - wartość podatków pośrednich

3. Ujęcie wydatkowe

PKB = Wki + Wpib + Wrz + (Ex -Imp)

Wki - wartość konsumpcji

Wpib - wartość prywatnych inwestycji majątkowych i przyrost zapasów

Wrz - wartość zakupów rządowych

Ex - Export

Imp - Import

Wki = Wdt + Wn + Wbk

Wdt - wartość dóbr trwałego użytku

Wn - wartość usług

Wbk - wartość bieżącej konsumpcji

Dochód narodowy (DN)

Dochód narodowy to suma dóbr i usług nowo wytworzonych w danym roku w gospodarce narodowej. DN Ustala się przez sumowanie produkcji czystej czyli wartość dodaną poszczególnych działów gospodarki narodowej. Dochód narodowy jest mniejszy od PKN(produkt krajowy netto) o sumę podatków pośrednich, tj. wszelkiego rodzaju podatków obrotowych łącznie z podatkiem od wartości dodanej i podatków specjalnych.

Obliczanie dochodu narodowego - DN

DN = PKB - Wnkp

DN = PKB - (Wa + Wpdp)

DN = Wd - Wpdp

DN = Wpłn + Wz - Wpdp

1. Ujęcie działowo-gałęziowe( w poszczególnycvh działach gospodarki)

DN = Wd - Wpdp

Wd - wartość dodana

Wpdp - wartość podatków pośrednich

2. Ujecie dochodowo-zasobowe

DN = Wpłn + Wz - Wpdp

Wz = Wzp + Wzwł + Wzop + Wzr

Wzp - wartość zysków przedsiębiorców

Wzwł - wartość zysków właścicieli nieruchomości

Wzop - wartość zysków z oprocentowania kapitału

Wzr - wartość zysków rentierów

3. Ujęcie wydatkowe

DN = Wki + Wipn + Wirn + (Ex-Imp)

Wki - wartość konsumpcji,

Wipn - wartość inwestycji prywatnych netto,

Wirn - wartość inwestycji rządowych netto,

Ex - wartość eksportu,

Imp - wartość importu.

Struktura produktu krajowego brutto i dochodu narodowego

Produkt krajowy brutto oraz dochód narodowy jest wytwarzany i dzielony w gospodarce narodowej. Tworzenie oraz podział PKB i DN przedstawia się za pomocą bilansu nakładów i wyników produkcji, który nazywany jest bilansem strukturalnym.

Podział dochodu narodowego

Wytwarzanie i podział Dochodu Narodowego jest procesem NAGŁYM.

Wyróżnia się trzy rodzaje podziału dochodu narodowego:

- Podział pierwotny - dokonuje się w miejscach jego wytworzenia. Polega na podziale między pracowników przedsiębiorstwa w postaci wynagrodzeń i na akumulację finansową przedsiębiorstw. Realna wartość siły roboczej to siła nabywcza wynagrodzeń pracowników najemnych i na akumulacja finansowa przedsiębiorstw, która stanowi źródło zysków jego właścicieli.

- Dochody pierwotne pracowników i przedsiębiorstw podlegają, za pośrednictwem rynku i budżetu, dalszemu podziałowi, który określa się podziałem wtórnym dochodu narodowego.
Związany on jest z finansowaniem zadań gospodarczych i społecznych państwa.
- Podział ostateczny dochodu narodowego wyraża proces jego rozdziału na dwie części:

- konsumpcje

- akumulację

Do wydatków państwa zalicza się:

- Administracja, wymiar sprawiedliwości, ochrona porządku publicznego, obrona narodowa, kredyty zagraniczne, nauka, edukacja, sztuka, ochrona zdrowia i opieka społeczna, dotacje do innych rodzajów działalności.

Dodatkowy temat - Ważne!!! - materiały z książki, dla tych, którzy nie mają nawet skanów.

Czynniki wzrostu i rozwoju gospodarczego:

Rozwój społeczno-gospodarczy to proces wyrażający reprodukcję rozszerzoną w skali gospodarki narodowej, a więc pozytywne zmiany zachodzące w zdolnościach wytwórczych, produkcji i spożyciu, w stosunkach społecznych, środowisku naturalnym i w systemie funkcjonowania gospodarki oraz społeczeństwa.
Rozwój społeczny oznacza zmianę układu stosunków społęcznych, struktury społeczeństwa, jego preferencji, społecznych kryteriów i zasad działalności, wzorców zachowań, postaw i świadomości służących doskonaleniu współżycia oraz współpracy ludzi i ich udziałowi w efektach rozwoju gospodarczego. Postęp społeczny natomiast wyraża pożądane z punktu widzenia celów rozwoju społeczno-gospodarczego, zmiany w postawach jednostek i grup społecznych oraz funkcjonowaniu urządzeń i instytucji społecznych.

Rozwój gospodarczy

Rozwój gospodarczy jest pojęciem węższym od rozwoju społeczno-gospodarczego. Obejmuje on tylko tę sferę działalności ludzkiej, która wiąże się z gospodarowaniem, a więc produkcją oraz podziałem dóbr i usług. Rozwój gospodarczy oznacza zmiany zdolności wytwórczych, stosunków ekonomicznych, produkcji, struktury i mechanizmu funkcjonowania gospodarki, konsumpcji oraz środowiska naturalnego. Rezultatem rozwoju gospodarczego jest doskonalenie wszystkich jego elementów składowych oraz wzrost ilości i jakości dóbr oraz usług zaspokajających określone potrzeby.

Wzrost gospodarczy

Wzrost gospodarczy jest pojęciem węższym od rozwoju gospodarczego. Wzrost gospodarczy oznacza zmianę strumieni dóbr i usług oraz zasobów gospodarczych, poprawę relacji ilościowych produkcji i podziału dóbr oraz świadczonych usług, co prowadzi do poprawy ich jakości i zwiększenia ich ilości przypadających przeciętnie na każdego członka społeczeństwa. Wzrost gospodarczy wyraża więc takie zmiany, które mogą być odwzorowane przez zależności między liczbami jednoznacznie wyrażającymi określone rodzaje strumieni dóbr i usług oraz zasobów w procesie produkcji i podziału.
Najważniejszymi elementami wzrostu gospodarczego są czynniki sprawcze powodujące zwiększenie strumieni dóbr i usług, stopa wzrostu gospodarczego, która jest podstawową wielkością strategiczną określającą tempo zmian, a także suma dóbr oraz usługi ich jakość przypadająca na jednego mieszkańca w danej gospodarce.

Rozwój społeczno-gospodarczy - sposoby liczenia

W procesie mierzenia rozwoju społeczno gospodarczego wykorzystuje się różne mierniki, a mianowicie:

- Mierniki syntetyczne, o charakterze ogólnym, jak w przykładowo: produkt krajowy brutto, dochód narodowy w wartościach bezwzględnych i względnych( na jednego mieszkańca), wskaźniki dynamiki i struktury oraz podziału w układzie działowym, w przekroju regionalnym i w skali całej gospodarki narodowej;

- Mierniki szczegółowe, które charakteryzują wybrane wskaźniki, jak dynamika inwestycji, efekty inwestycji, struktura inwestycji, liczba wynalazków, licencje, itp;

- Mierniki symptomatyczne, które charakteryzują wybrane dziedziny działalności, np. liczba samochodów lub komputerów przypadająca na 100 gospodarstw domowych itp.

Czynniki wzrostu gospodarczego

Czynniki rozwoju społeczno-gospodarczego mają bardzo zróżnicowany charakter. Czynniki ekonomiczne o charakterze wymiernym dzieli się na:

- bezpośrednie ( zatrudnienie i wydajność pracy ),

- pośrednie ( majątek produkcyjny, efektywność wykorzystania majątku produkcyjnego).

Według innej klasyfikacji rozróżniamy czynniki:

- ekstensywne ( zatrudnienie i majątek trwały), oznaczają zmiany ilościowe,

- intensywne ( wydajność pracy, efektywność wykorzystaniu majątku); oznaczają one przede wszystkim zmiany o charakterze jakościowym.

Wydajność pracy

Wydajność pracy to stosunek efektów do poniesionych na nie nakładów pracy żywej w określonej jednostce czasu. Natomiast efektywność pracy to stosunek nowo wytworzonej wartości produkcyjnej do nakładów pracy żywej. Odwrotnością wydajności pracy żywej jest pracochłonność wytwarzania danego produktu czy świadczenia usługi.

Wyróżnia się indywidualną i społeczną wydajność pracy:

- indywidualna wydajność pracy to ilość (wartość) produkcji wytwarzana przez jednego zatrudnionego w ciągu godziny,

- społeczna (zbiorowa) wydajność pracy to ilość (wartość) produkcji przypadająca średnio na jednego zatrudnionego w ciągu roku, w określonej gałęzi, dziale, sektorze, gospodarce narodowej, w gospodarce światowej.

Intensywność pracy

Intensywność pracy oznacza określony stopień natężenia pracy w procesie jej wykonywania, jest to natężenie wysiłku fizycznego i psychicznego w czasie pracy. Głównymi czynnikami określającymi intensywność pracy są:

- siła fizyczna,

- sprawność intelektualna,

- doświadczenie zawodowe,

- wola pracy,

- postawa wobec pracy.

Efektywność majątku trwałego a wzrost gospodarczy

Efektywność majątku produkcyjnego decyduje od skali zwiększania dochodu narodowego i umożliwia zmniejszenie nakładów inwestycyjnych bądź odroczenie ich w czasie. Wielkość i tempo wzrostu dochodu narodowego warunkują majątek produkcyjny i efektyność jego wykorzystania.

Kapitałochłonność

Kapitałochłonność to stosunek majątku produkcyjnego przypadająca na wielkość produkcji. Kapitałochłonność całkowitą można określić także jako iloczyn technicznego uzbrojenia pracy i pracochłonności dochodu narodowego. Kapitałochłonność całkowita jest wprost proporcjonalna do technicznego uzbrojenia pracy i odwrotnie proporcjonalna do wydajności pracy. Techniczne uzbrojenie pracy to stosunek majątku produkcyjnego przypadający na wielkość zatrudnionych.

Czynniki wpływające na dynamikę wzrostu gospodarczego

Na dynamikę wzrostu gospodarczego wpływają takie czynniki jak:

- konsumpcja,

- siła robocza,

- handel zagraniczny,

- środowisko naturalne,

- luka technologiczna,

- luka organizacyjna.

Ekonomia - 04.12.2009r

System Pieniężny

System pieniężny - ogół norm prawnych określających podstawową jednostkę monetarną i jednostki pomocnicze, ich nazwy, wartość, sposób zabezpieczenia emisji, pieniądza, jego moc, zwalniania z zobowiązań, zakres cyrkulacji i jego wymienialność na pieniądz innych państw.

Pieniądz

Pieniądz kruszcowy (złoto lub srebro) staje się niewystarczającą do obsługi rynku. Rozwój handlu powoduje rozwój banków, które na masową skalę wprowadzają weksle i czeki, które zastępowały pieniądz kruszcowy, pojawia się nowa forma pieniądza - banknot.

W okresie wielkiego kryzysu w 1929r. wprowadzono do obiegu pieniądz papierowy, który początkowo posiadał parytet* złoty, co stanowiło podstawę do kształtowania ich kursów.

(* Parytet:
- stosunek proporcji dwóch walut, powiązanie wartości tychże walut - wiki
- stosunek między jednostkami monetarnymi różnych krajów wg ich wagowej zawartości kruszcu - słownika on-line)

Obok pieniądza papierowego stosowany jest pieniądz bankowy ( depozytowy ) oraz pieniądz elektroniczny ( zapis na karcie magnetycznej ). W rozliczeniach między bankami i ludnością wykorzystywane są następujące formy transakcji pieniężnych:

- bankomaty - wpłaty, wypłaty i przelewy za pomocą plastikowej karty indentyfikacyjnej,

- terminale - końcówki komputera bankowego w punktach sprzedaży, umożliwiające sprawdzenie stanu konta kupującego i obciążenie jego rachunku bankowego,

- bankowość domowa - końcówki komputera bankowego zainstalowane w domu klienta.

Weksel - to dokument dłużniczy wyrażający bezwarunkowe zobowiązanie zapłaty wymienionej na nim sumy pieniężnej do rąk określonej osoby, w oznaczonym terminie i miejscu, potwierdzone podpisem wystawcy. Ryzyko związane z realizacji weksli często przejmują banki, kupując weksle przed terminem płatności i po niższej cenie niż kwota, na jaką zostały wystawione.

Czek - papier wartościowy zawierający bezwarunkowe polecenie wypłaty przez bank określonej kwoty pieniężnej okazicielowi czeku lub osobie na nim wskazanej, ze środków (rachunku) wystawcy czeku.

Rodzaje czeków:

- Imienne - na określonego remitenta, tj. osobę na którą czek wystawiono,

- Na Okaziciela - które mogą być przekazane przez zwyczajne wręczenie ich innej osobie.

Czek jest specyficznym rodzajem weksla. Jest on wekslem bankowym i służy do wielokrotnych rozliczeń bezgotówkowych.

Pieniądz papierowy wprowadzony po kryzysie 1929-1933 jest niewymienialny na złoto. Obecnie funkcjonuje symboliczny pieniądz papierowy, któremu wartość nadaje prawo i czyni go powszechnie akceptowalnym środkiem płatniczym.

Rozwój systemu finansowego doprowadził do powstania pieniądza bankowego, zwanego także pieniądzem wkładowym lub depozytowym, który służy do rozliczeń bezgotówkowych. Funkcjonuje także pieniądz elektroniczny, poprzez zapis wartości na karcie magnetycznej. Rachunki bankowe zawarte są w komputerze i są obciążane lub uznawane za pomocą kart magnetycznych. Między bankami a ludnością stosuje się trzy formy transakcji pieniężnych:

1. Bankomaty - wpłaty, wypłaty i przelewy za pomocą płatniczej karty identyfikacyjnej.

2. Terminale - końcówki komputera bankowego w punktach sprzedaży, umożliwiają sprawdzenie stanu konta kupującego i obciążania jego rachunku bankowego.

3. Bankowość domowa - końcówki komputera bankowego zainstalowane są w domu klienta

Prawo Kopernika-Greshama

„Pieniądz gorszy wypiera z obiegu pieniądz lepszy”

Jeżeli w obiegu występują: pieniądz podwartościowy, pełnowartościowy i nadwartościowy, to pieniądz mający lepszą relację między wartością materiału pieniężnego a obowiązują prawnie wartością nominalną jest wypierany z obiegu przez pieniądz mający gorszą tę relację.

Gdy w obiegu znajdują się jednocześnie monety lepsze (o większej zawartości kruszcu) i gorsze (o mniejszej zawartości kruszcu) to pieniądz lepszy jest wypierany z obiegu przez pieniądz gorszy. Lepszy pieniądz jest gromadzony, a gorszy ulega deprecjacji i następuje wzrost cen (inflacja).

W gospodarce rynkowej pieniądz pełni następujące funkcje:

1. miernik wartości - mierzy i wyraża wartość wszystkich towarów i usług.

Pozwala określić stosunek wartości poszczególnych towarów i ustalić relacje w procesie wymiany, co następuje za pomocą cen będących pieniężnym wyrażeniem wartości towarów.

2. Środka wymiany - cyrkulacji, czyli polega ona na pośredniczeniu w transakcji kupna i sprzedaży zawieranych na rynku przez kupujących i sprzedających,

3. Środka przechowywania wartości - tezauryzacji - pieniądz może być gromadzony w postaci oszczędności, jeżeli nie traci zbyt szybko na wartości (wzrost cen).

4. Środka płatniczego - przy regulowaniu zobowiązań finansowych wynikających z np. kredytów, podatków, kar, czynszów, itp.

5. Pieniądz Światowy - gdy państwo gwarantuje jego wymienialność zewnętrzną i swobodę posługiwania się nim w obrotach płatniczych i kapitałowych.

Czynniki określające popyt na pieniądz i podaż pieniądza

- pieniądz jako środek wymiany oraz środek płatniczy, jest to transakcyjny popyt na pieniądz,

- niepewność co do przyszłych dochodów i wydatków oraz dążenie do bezpieczeństwa, jest to przezornościowy popyt na pieniądz,

- dążenie do posiadania pieniądza w przewidywaniu spadku ceny innych aktywów i oczekiwania przyszłych zysków, jest to spekulacyjny popyt na pieniądz.

Popyt na pieniądz zależy przede wszystkim od:

- poziomu realnego dochodu narodowego,

- wielkości dochodów osobistych,

- wysokości stóp procentowych,

- oczekiwań dotyczących przyszłych cen,

- innych czynników ekonomicznych.

Wzrost poziomu cen zwiększa popyt na pieniądz, ponieważ do sfinansowania tych samych transakcji potrzebna jest większa ilość pieniądza.

Podaż jest to ilość pieniądza wprowadzonego do obiegu. Podaż regulowana jest przez bank centralny w oparciu:
- o przewidywany dochód narodowy,
- wzrost cen,

- prędkość obiegu pieniądza,

- wpływ oprocentowania na strukturę zasobów pieniężnych.

Równanie obiegu pieniądza

Ilość pieniądza w obiegu określa formuła:

M*V=P*Q

M - ilość pieniądza w obiegu (zasoby pieniądza)

V - prędkość obiegu pieniądza (oznacza ile razy przeciętnie jednostka pieniężna została użyta przy zawieraniu transakcji w ciągu roku)

P - przeciętny poziom cen dóbr i usług wchodzących w skład produktu narodowego brutto,

Q - ilość wytworzonych dóbr i usług, czyli realna wielkość produktu narodowego brutto.

Zasoby pieniądza pomnożone przez prędkość jego obiegu równe są cenom dóbr i usług pomnożonym przez wielkość ich produkcji.

Wzrost poziomu cen występuje w kilku przypadkach:

- zasoby i prędkość obiegu rośnie szybciej niż produkcja,

- produkcja nie rośnie, a rosną zasoby pieniądza,

- wielkość produkcji i zasoby pieniądza nie ulegną zmianom, a wzrośnie prędkość jego obiegu,

- spadnie poziom produkcji przy nie zmienionych zasobach pieniądza i prędkości jego obiegu.

Kredyty

- Krótkoterminowe - udzielane na okres do 1 roku. Służy na finansowanie bieżących operacji przedsiębiorstw (przyrost zapasów środków

- Długoterminowe - okres spłat większy od 5 lat. Służy finansowaniu inwestycji o długim cyklu realizacji, np. inwestycje rolne, infrastruktura, budownictwo mieszkaniowe, itp. Udzielają go banki inwestycyjne, hipoteczne, instytucje niebankowe.

Warunkiem uzyskania kredytu jest posiadanie przez kredytobiorcę zdolności kredytowej

Banki i ich funkcje

Banki są to instytucje systemu pieniężno-kredytowego pośredniczące w obiegu pieniądza w gospodarce rynkowej.

Dwustopniowy system bankowy:

- bank centralny ( bank emisyjny, emisja pieniądza gotówkowego)

- Banki handlowe ( banki inwestycyjne i hipoteczne, o statusie specjalnym, oszczędnościowo-pożyczkowe)

- banki komercyjne i inne.

Bank centralny spełnia funkcję banku państwa, bo realizuje politykę pieniężno kredytową państwa ( podaż pieniądza i jego ilość w obiegu).

Bank państwa ponadto zajmuje się:
- przychodami i wydatkami budżetu państwa,

- udziela pożyczek rządowych

- przeprowadza w imieniu rządu operacje finansowe w kraju i za granicą,

- udziela kredytu państwa,

- przechowuje rezerwy złota i dewiz oraz nimi dysponuje,

- nadzoruje transakcje kredytowe zagraniczne

- prowadzi politykę kursów walutowych.

Nie bankowe instytucje pośrednictwa finansowego:

- towarzystwa ubezpieczeniowe,

- fundusze emerytalne

- fundusze powiernicze

Do innych banków należą:

- Banki Handlowe - zwane depozytowo-kredytowymi lub komercyjnymi, które obsługują przedsiębiorstwa i ludność, prowadzą działalność depozytowo-kredytową, kreują zdecentralizowany pieniądz wkładowy jako instrument kredytu i środek płatniczy;

- Banki inwestycyjne i hipotetyczne - które opierają się na wkładach klientów, własnych środkach finansowych oraz kapitale uzyskane z emisji akcji i obligacji, specjalizują się głównie w udzielaniu kredytów długoterminowych;

- Banki o statusie specjalnym - zajmujące się finansowaniem ważnych przedsięwzięć gospodarczych kraju, jak np. robót publicznych, ochrony środowiska, gospodarki żywnościowej, transportu, handlu zagranicznego,

- Banki oszczędnościowo- pożyczkowe - zajmujące się przyjmowanie i lokowaniem środków finansowych w różnorodne aktywa należą do nich także kasy oszczędnościowe, które za pośrednictwem urzędów pocztowych gromadzą wkłady oszczędnościowe drobnych działaczy i następnie je lokują.

Rodzaje wkładów

Wyróżniamy następujące wkłady:

- wkłady płatne na każde żądanie - a vista,

- wkłady terminowe.

Rachunki bankowe

- rachunki bieżące - prowadzone przez banki dla podmiotów gospodarczych, zwane też rachunkami otwartymi lub operacyjnymi; na rachunki te jednostki gospodarcze dokonują bieżących wpłat lub zlecają bankom pokrywanie z nich bieżących wydatków;

- rachunki dla ludności - banki prowadzą rachunki oszczędnościowo-rozliczeniowe, którymi poza wpłatami i wypłatami gotówkowymi można dokonywać przelewów, oraz rachunki terminowe, na których przechowywane są oszczędności o określonym z góry terminie lokaty.

Instrumenty polityki pieniężno-kredytowej banku centralnego

Bank centralny realizuje cele makroekonomiczne poprzez:

-utrzymanie wewnętrznej równowagi gospodarczej,

-stabilizacja cen,

-pełne wykorzystanie czynników produkcji,

-ograniczenie bezrobocia,

-zapewnienie wzrostu gospodarczego,

-zapewnienie równowagi zewnętrznej, czyli równowaga bilansu płatniczego,

- stabilizacja kursu walutowego.

Bank centralny wpływa na te cele pośrednio poprzez oddziaływanie na:

- podaż pieniądza,

- rozmiar

Ekonomia - 11.12.2009

Inflacja i jej skutki

Inflacja oznacza zjawisko wzrostu poziomu cen dóbr w pewnym okresie. Wzrost lub spadek cen pojedynczych dóbr jest w gospodarce rynkowej zjawiskiem normalnym i występuje w zależności od zwiększenia lub zmniejszenia zapotrzebowania na określone dobra i usługi.
Inflacja występuje, gdy rośnie ogólny poziom cen, a nie ceny pojedynczych dóbr/usług.

Deflacja

Deflacja to zjawisko spadku i ogólnego poziomu cen. Utrzymujący się dłużej proces spadku cen prowadzi do ograniczenia produkcji.

Stagflacja oznacza wzrost ogólnego poziomu cen, któremu odpowiada stagnacja PKB.

Nasilenie zjawisk inflacyjnych

Inflacja przejawia się w dwóch formach:

- Jawnej (cenowej) - to sytuacja, w której nie ma administracyjnych ograniczeń wzrostu cen,

- Ukryta (stłumiona) - pojawia się sporadycznie w określonych okresach gospodarczych i charakteryzuje się ona luką inflacyjną, czyli nadwyżką popytu nad podażą, co prowadzi do np. sprzedaży dóbr spod lady, rozdzielnictwa, czarnego rynku.

Zjawiska inflacyjne charakteryzują się różnym nasileniem, z czego wynikają następujące formy inflacji;

Inflacja umiarkowana - jt. wzrost cen nie przekraczający rocznie 10%

Inflacja galopująca - to wzrost cen rzędu dwucyfrowego.

Hiperinflacja - charakteryzuje się szybkim i ciągłym wzrostem cen na poziomie trzycyfrowym, który uniemożliwia sterowanie procesami ekonomicznymi. W tej sytuacji pieniądz przestaje spełniać swoje funkcje i następuje ucieczka od pieniądza na rzecz wymiany naturalnej.

Deprecjacja i aprecjacja

Deprecjacja - spadek siły nabywczej pieniądza; za tę samą liczbę jednostek pieniądza można nabyć mniej dóbr i usług.

Aprecjacja - wzrost siły nabywczej pieniądza.

Sposób mierzenia inflacji

Pomiar inflacji sprawia problemy metodyczne, polegające na wyborze miernika, na podstawie którego ma być określany poziom inflacji. Wynika to ze zróżnicowanej dynamiki cen towarów konsumpcyjnych i inwestycyjnych, w tym zwłaszcza towarów importowanych, cen hurtowych i detalicznych. Najczęściej stosowanym miernikiem służącym do pomiaru inflacji jest indeks cen dóbr konsumpcyjnych, zwanym indeksem wzrostu cen utrzymania.

Indeks wzrostu cen dóbr konsumpcyjnych

W pomiarze indeksu bierze się pod uwagę tzw. koszyk towarów konsumpcyjnych, który jest tworzony na podstawie danych statystycznych w wybranych gospodarstwach domowych. Indeks cen towarów konsumpcyjnych oblicza się, dzieląc wydatki przeciętnego gospodarstwa domowego na zakup reprezentatywnego koszyka dóbr i usług w badanym roku przez analogiczne wydatki w roku przyjętym za bazowy, według następującej formuły.

CPI = (Pit*Qio):(Pio*Qio) - 1

CPI - indeks cen towarów konsumpcyjnych,

Pio - cena dobra i w roku bzowym,

Pit - cena dobra i w roku badanym,

Qio - waga dobra i w roku bazowym,

Qit - waga dobra i w roku badanym,

dla i=1,...,n

Wyniki zależne są od wyboru dóbr i usług w badanym koszyku, który ma być reprezentatywny dla danego społeczeństwa.

Przyczyny inflacji

Bardzo zróżnicowane przyczyny są często ze sobą powiązane, stąd trudne do określenia precyzyjnego. Można odróżnić przyczyny:

- ekonomiczne, jako przykładowo kształtowanie się podaży, popytu, zatrudnienia, płac, nadmierna podaż pieniądza,

- pozaekonomiczne - zachowanie się przedmiotów gospodarczych w sytuacji inflacji i ich oczekiwania co do jej dalszego rozwoju.

Inflacja popytowa i podażowa

Inflacja popytowa, w której pierwotny impuls wzrostu cen wystąpił po stronie popytu. Przyczyn inflacji upatruje się we wzroście globalnego popytu w stosunku do globalnej podaży dóbr i usług. Globalny popyt może być spowodowany zwiększonym zapotrzebowaniem ze strony przedsiębiorstw, gospodarstw domowych, zagranicy. Nadwyżka popytu nad podażą przy danych cenach powoduje powstanie luki inflacyjne. W krótkim okresie nie ma możliwości odpowiedniego zwiększenia podaży, w związku z czym powstanie luki inflacyjnej stanowi impuls do wzrostu cen.

Inflacja podażowa ( inflacja kosztowa) - pierwotny impuls, powodujący wzrost cen, wystąpił po stronie podaży. Inflacja kosztowa może wynikać ze wzrostu cen każdego ze składników kosztów (płac, surowców, materiałów itd.). Przyczyną wzrostu kosztów może być wytwarzanie w nieoptymalnej skali produkcji (proporcje czynników produkcji) lub wysokie koszty stałe przy nie wykorzystanych zdolnościach produkcyjnych. Szczególnym przypadkiem inflacji kosztowej jest inflacja importowana, polegająca na wzroście cen niezbędnych do produkcji surowców i półproduktów importowanych.

Skutki Inflacji

Inflacja powoduje negatywne skutki ekonomiczne, społeczne i polityczne, do których zaliczamy:

1. Spadek płac realnych,

2. spadek realnych emerytur, rent, świadczeń socjalnych,

3. zmniejszenie realnej wartości majątku przedsiębiorstw,

4. amortyzacja nie wystarcza na zakup nowych środków trwałych

5. różnica czasowa między zapłatą a otrzymaniem zaświadczenia (odroczenie spłat)

6. transfer dochodów między państwem a sektorem prywatnym; gospodarstw domowych i przedsiębiorstw,

7. szybciej osiągane są progi podatkowe, pomimo, że dochody realne nie rosną

8. w czasie inflacji zyskują właściciele dóbr rzeczowych (ziemi, budynków), tracą posiadacze majątku wyrażonego w postaci pieniężnej.

Inflacja a wzrost gospodarczy

Wzrost inflacji powoduje wzrost zysków, co pobudza działalność inwestycyjną przyczyniające się do wzrostu gospodarczego. Na skutek inflacji ceny tracą informacyjną rolę, co może prowadzić do nieoptymalnej alokacji zasobów, a zatem inflacja utrudnia przeprowadzenie prawidłowego rachunku ekonomicznego. Konsekwencją inflacji może być obniżka kursów walut. Skutki inflacji mogą prowadzić do ucieczki kapitału za granicę. W celu ratowania środków pieniężnych przed inflacją właściciele wymieniają je na waluty obce i wywożą za granicę.

Polityka przeciwdziałania inflacji

1. Polityka administracyjnego ograniczania wzrostu płac i cen. Polityka taka w dłuższym okresie jest nieskuteczna. Wymaga rozbudowanego systemu nadzoru, co wywołuje dodatkowe koszty. Zniesienie ograniczeń płacowych i cenowych powoduje ze wzmożoną siłą pojawienie się inflacji.

2. Polityka pieniężna - zgodnie z teorią monetarystów, zjawiska inflacji nie wystąpią, jeśli wzrost nominalnej podaży pieniądza nie będzie przekraczał dynamiki PKB. Sterowanie podażą pieniądza jest domeną banku centralnego. Skuteczność polityki pieniężnej w zwalczaniu inflacji zależy od równoczesnego prowadzenia polityki fiskalnej, płacowej i cenowej.

3. Polityka fiskalna - ma na celu obniżenie inflacji poprzez oddziaływanie na stronę popytową. Wpływanie na politykę płacową i cenową przedsiębiorstw ma na celu zwalczanie przyczyn inflacji tkwiących po stronie podaży.

4. Polityka płacowa - płace to podstawowy składnik kosztów i ich nadmierny wzrost może prowadzić do inflacji o charakterze podażowym. Wzrost płac nie będzie powodował inflacji jeśli jego dynamika będzie uwarunkowana od wzrostu wydajności pracy.

5. Polityka cenowa - możliwa jest w długim okresie przez dążenie do stworzenia konkurencyjnej struktury gospodarczej.

System Finansowy

System finansowy państwa jest to zbiór instytucji, norm regulacyjnych i ochronnych państwa oraz reguł rynkowych podejmowania i realizacji decyzji finansowych. System jest niezbędny do funkcjonowania gospodarki rynkowej, czyli pieniężnego odzwierciedlenia, stymulowania i oceniania realnych procesów produkcji, konsumpcji, inwestowania, współpracy z zagranicą i na tej podstawie dokonywanie racjonalnych wyborów ekonomicznych przez poszczególne jednostki gospodarcze. System finansowy obsługuje podmioty gospodarki rzeczowo-pieniężnej, czyli:

- przedsiębiorstwa,

- jednostki i zakłady sektora publicznego,

- gospodarstwa domowe,

- otoczenie zewnętrzne, z którym współpracuje gospodarka narodowa.

Podmioty systemu finansowego

Do podmiotów systemu finansowego zalicza się:

- banki : Centralny i Komercyjne,

- dysponenci funduszy publicznych ( - budżet centralny, - budżety regionalne i lokalne),

- pozabudżetowe fundusze publiczne,

- fundusze ubezpieczeń społecznych,

- towarzystwa ubezpieczeń osobowych i majątkowych,

- giełda i biura maklerskie,

- inne.

Oddziaływanie systemu finansowego

Regulacyjne oddziaływanie systemu finansowego dotyczy:

- przepływów dóbr i pieniędzy między przedsiębiorstwami (producenci) a gospodarstwami domowymi (konsumenci),

- przepływów pieniądza między przedsiębiorstwami a budżetami centralnymi, regionalnymi, lokalnymi; ustala on zobowiązania wobec budżetów, sposoby ich realizacji i sankcji,

- przepływów pieniędzy między gospodarstwami domowymi a bankami; ustala on warunki gromadzenia oszczędności, banki udzielają również różnych kredytów,

- przepływów pieniądza między gospodarstwami domowymi a budżetami, które zasilają gospodarstwa w dochody z tytułu wynagrodzeń; ustala on poziom i dynamikę wynagrodzeń, warunki ich płatności i wstrzymania,

- przepływów pieniądza między budżetem centralnym a bankiem centralnym, który zasila budżet w środki pieniężne, dokonuje operacji na dużą skalę.

System budżetowy państwa

System budżetowy pozwala gromadzić środki pieniężne i rozdysponowywać je na realizację celów sektora publicznego gospodarki narodowej.

Pojęcie budżetu państwa

Budżet państwa stanowi zestawienie roczne ex ante i ex past dochodów i wydatków związanych z wykonywaniem przez władzę państwową (rząd), określonych zadań ekonomicznych (ochrona praw własności, równowaga ekologiczna, ograniczenie bezrobocia, zrównoważony bilans płatniczy) i społecznych (rozwój edukacji, kultury, nauki, techniki, bezpieczeństwo wewnętrzne i zewnętrzne, zapewnienie sprawiedliwości).

Główne źródła dochodów i wydatków budżetu

Pozyskiwanie dochodów do budżetu i rozdysponowywanie wydatków należy do władzy ustawodawczej (sejm) i władzy wykonawczej (rząd). Głównymi źródłami dochodów budżetowych są:

- dochody z własności publicznej,

- majątku publicznego,

- podatki i opłaty o charakterze przymusowym,

- pożyczki zaciągane przez państwo u podmiotów gospodarczych krajowych i zagranicznych,

- pożyczki zaciągane na rynku finansowym, pieniężnym i kapitałowym.

Funkcje budżetu

Budżet państwa spełnia w gospodarce narodowej trzy rodzaje funkcji:

- funkcje ekonomiczne:

a) fiskalna - ściąganie od podmiotów podatków,

b) redystrybucyjna - określa udział budżetu we wtórnym podziale dochodu narodowego,

c) alokacyjna - zapewnia dopływ środków na finansowanie określonych potrzeb publicznych,

d) równowagi gospodarczej - wpływa na kształtowanie się globalnego popytu i globalnej podaży,

e) wzrostu gospodarczego - inwestycje budżetu w kapitał ludzki, naukę, a także mające na celu ograniczenie bezrobocia, restrukturyzację gospodarki,

- funkcje zarządzania:

a) planowanie - przewidywanie ex ante poziomu i struktury dochodów i wydatków budżetowych,

b) administrowanie - konsekwentna i sprawna realizacja ex past zaplanowanego budżetu ( realizacja dochodów i wydatków),

c) kontrolowanie - celem jest przeciwdziałanie zjawiskom niegospodarności, korupcji w gospodarowaniu środkami budżetowymi,

- funkcje społeczne:

a) uspołecznienie procesu podejmowania decyzji w procesie budowania budżetu, jak i jego realizacji (udział w procesie decyzyjnym przedstawicieli różnych grup społecznych),

b) negocjacyjno-społeczne -rozstrzyganie sporów i konfliktów dotyczących decyzji budżetowych,

c) wychowanie społeczeństwa - celem jest pobudzanie zainteresowania sprawami publicznymi, funkcjonowaniem różnych dziedzin sektora publicznego i sposobami jego finansowania.

System podatkowy państwa

System podatkowy jest to zbiór reguł, zasad, sposobów oraz instytucji ustalania i pobierania podatków od podmiotów gospodarki rzeczowo-pieniężnej, czyli od przedsiębiorstw, gospodarstw domowych, jednostek i zakładów sektora publicznego oraz podmiotów zagranicznych. Podatki stanowią najważniejsze źródło dochodów budżetu państwa i decydują o możliwości finansowania wydatków. Podatki są przymusowymi świadczeniami na rzecz państwa ze strony osób prawnych i fizycznych.

Funkcje systemu podatkowego

System podatkowy spełnia wiele istotnych funkcji:

- stabilizacja dochodów budżetu państwa - elastyczność systemu podatkowego ( jeżeli dochody podmiotów szybko rosną - wprowadza się progresywne skale podatkowe; w przypadku słabego tempa rozwoju skale podatkowe zmniejszają obciążenie);

- wspomaganie rozwoju gospodarki prywatnej - realizowane jest przez stosowanie odpowiedniej polityki fiskalnej wobec tworzonych przedsiębiorstw prywatnych (np. przejściowe zaniechanie poboru podatków, ulgi podatkowej, umarzanie zaległości podat.);

- oddziaływanie na proces prywatyzacji gospodarki publicznej - stosowanie zróżnicowanych stawek opodatkowania wyższe dla sektora państwowego, niższe dla prywatnego,

- tworzenie warunków do oszczędzania zasobów, akumulacji kapitału w przedsiębiorstwach i oszczędności środków pieniężnych przez gospodarstwa domowe, np. stosowanie ulg podatkowych z tytułu wykupu obligacji skarbowych i zwolnienia od podatków dochodów z obligacji.

Krzywa Laffera

Według Laffera całkowite dochody z podatków są funkcją stóp podatkowych po przekroczeniu pewnej granicy dalszy wzrost stóp opodatkowania jest nieskuteczny, bo zamiast do wzrostu, prowadzi do spadku dochodów.

Rodzaje podatków

W systemach podatkowych występują określone rodzaje podatków. Z punktu widzenia kryterium przedmiotu opodatkowania dzieli się na:

- majątkowe - mogą być ustalane w zależności od stanu posiadania majątku, czyli jego wartości, od przyrostu majątku, od nabycia praw majątkowych (np. od spadków, darowizn itp.),

- dochodowe - są ustalane na podstawie rzeczywistego czystego dochodu płatnika z poszczególnych źródeł lub ze wszystkich źródeł łącznie,

- konsumpcyjne - płacą przedsiębiorstwa sprzedające dobra i usługi, ale ich ciężar ponoszą nabywcy tych dóbr i usług, do nich zalicza się podatek obrotowy, który obciąża wszystkie wyroby finalne, istnieją też specjalne podatki konsumpcyjne, obciążające niektóre wyroby, np. tytoń, alkohol, paliwo ( podatek akcyzowy),

- podatek od towarów i usług - VAT - o zróżnicowanych stawkach ustalanych dla określonych grup towarów i usług; podstawą opodatkowania jest wartość ich sprzedaży. W Polsce stawki tego podatku wynoszą: 22%, 17%, 7%, 0%.

Równowaga budżetowa

Równowaga budżetowa oznacza zdolność systemu budżetowego państwa do sfinansowania w ciągu roku z uzyskanych dochodów wszystkich wydatków - uznanych ex ante za uzasadnione przez władzę ustawodawczą danego kraju.

Nadwyżka i deficyt budżetowy

W praktyce bardzo trudno osiągać stan równowagi budżetowej, czyli zrównania dochodów (D) z rocznymi wydatkami (W).

Pomiędzy dochodami i wydatkami zachodzą trzy przypadki:
D = W - równowaga budżetowa,

D > W - nadwyżka budżetowa,

D < W - deficyt budżetowy.

Rzadko zdarzają się dwa pierwsze przypadki, na ogół w praktyce mamy do czynienia z trzecim przypadkiem.

Dług publiczny

Dług publiczny państwa stanowi sumę deficytów budżetowych poprzednich okresów. Jest to finansowe zobowiązanie władz z tytułu zaciągniętych pożyczek na pokrycie deficytów budżetowych. Pożyczki nie są więc dochodami budżetowymi, lecz stanowią wpływy środków na pokrycie deficytów.

Źródła pokrycia deficytu budżetowego

Deficyt budżetowy pokrywają środki finansowe uzyskane przez budżet w formie zaciąganych kredytów krótko-, średni- i długoterminowych w systemie bankowym, czyli w banku centralnym, albo środki pieniężne uzyskane z emisji i sprzedaży papierów wartościowych.

---