Magdalena Łaczkowska

Szkoła Podstawowa nr 8

w Bełchatowie

EDUKACJA REGIONALNA

KLASY I - III

„Istotą edukacji regionalnej staje się powrót do domu, do źródeł życia każdego człowieka, do źródeł jego etyki i jego języka, a więc do źródeł kultury domowej, lokalnej i regionalnej.”

K. Kossak-Gałówczeski

SPIS TREŚCI

WSTĘP............................................................................................................ CHARAKTERYSTYKA PROGRAMU.............................................................. ZASADY PROWADZENIA ZAJĘĆ.................................................................. CELE PROGRAMU......................................................................................... PROCEDURY OSIĄGANIA CELÓW.............................................................. ZAŁOŻENIA ORGANIZACYJNE..................................................................... TREŚCI KSZTAŁCENIA ................................................................................. OCENA OSIĄGNIĘĆ UCZNIA........................................................................ PRZEWIDYWANE OSIĄGNIECIA UCZNIA.................................................... EWALUACJA PROGRAMU............................................................................ LITERATURA.................................................................................................. ANEKSY.......................................................................................................... Załącznik 1 ........................................................................................... Załącznik 2 ........................................................................................... Załącznik 3 ...........................................................................................

4 4 5 5 6 6 6 9 9 10 10 11 11 12 13

1. WSTĘP

Nauczanie zintegrowane to pierwszy szczebel kształcenia szkolnego obejmującego klasy I-III. Jego zadaniem jest wszechstronny rozwój osobowości dziecka, ukazywanie dzieciom obrazu świata poprzez rozpatrywanie faktów, zjawisk, procesów i wydarzeń z różnych punktów widzenia. Sprzyja temu umiejętny dobór treści i metod, wychodzenie od doświadczeń dzieci i stopniowe ich poszerzanie.

Dziecko w młodszym wieku szkolnym jest silnie związane z domem rodzinnym, środowiskiem, w którym się wychowało, z miejscem zamieszkania i najbliższą okolicą. Jest bardzo dobrym obserwatorem tego, co się wokół niego dzieje. Dlatego uważam, że jest to doskonała okazja, aby połączyć naukę pisania, czytania, mówienia, liczenia, przeżyć artystycznych z realizacją treści regionalnych, co będzie sprzyjało w osiąganiu celów dydaktycznych i wychowawczych. Pogłębianie wiedzy o własnym regionie należy rozpocząć od najmłodszych lat. Dzieci mogą być wtedy pełnowartościowymi partnerami dorosłych w zachowaniu tradycji, ponieważ od dzieciństwa chłoną i zatrzymują w sobie to, co dzieje się w najbliższym otoczeniu. Pamiętają zwyczaje, obyczaje, gwarę, które kultywowane są w jego rodzinie i środowisku. To, co przeżyły w dzieciństwie, tkwi w ich świadomości przez całe życie. Pogłębianie wiedzy o własnym regionie jest również ważnym etapem w kształtowaniu poczucia tożsamości narodowej.

Mam nadzieję, że realizując ten program zachęcę dzieci do poznawania i rozumienia świata, jego kultury, rozbudzania szacunku do swojej miejscowości, regionu i Ojczyzny.

2. CHARAKTERYSTYKA PROGRAMU

Przedstawiony przeze mnie program „Edukacji regionalnej” jest próbą poszukiwania ciekawych treści, metod i form pracy służących identyfikacji uczniów ze swoim regionem. Uświadomieniem im, jaką wartością jest region. Stwarza możliwość poznania przez uczniów własnego dziedzictwa kultury, podniesienia edukacji kulturalnej, budzenie szacunku wobec tradycji, przygotowania do twórczego uczestniczenia w życiu kulturalnym i kształtowaniu postawy otwartości wobec świata.

Program jest zgodny z dokumentami MEN: „Dziedzictwo kulturowe w regionie”, Podstawa Programowa dla I-go Etapu Edukacyjnego kl. I-III- Kształcenie zintegrowane Dziennik Ustaw Nr 14 1999r. Wynika z zapotrzebowania środowiska szkolnego, ukierunkowanego na szkolenie i wychowanie twórczej młodzieży, uczestniczącej w życiu kulturalnym i społecznym, dbającej o „swoje korzenie”, a jednocześnie daje szansę naturalnego dorośnięcia człowieka od malej regionalnej społeczności do obywatela „dużej Ojczyzny”.

Program „Edukacji regionalnej” jest dostosowany do możliwości intelektualnych uczniów na I etapie kształcenia. Poprzez poznawanie piękna i bogactwa przyrody rozwija postawy ekologiczne u dzieci, uczy aktywnie i odpowiedzialnie spędzać czas w atrakcyjnej najbliższej okolicy, kształtuje u dzieci zdolności obserwacyjne oraz te cechy, które charakteryzują osobowość twórczą zdolna do dostrzegania, formułowania i rozwiązywania problemów.

Myślą przewodnią programu jest zapoznanie dzieci z bogactwem miasta Bełchatowa i regionu bełchatowskiego, ukazania najważniejszych kręgów, w których funkcjonuje mały człowiek, a są nimi: rodzina, szkoła, miejscowość, region, państwo.

3. ZASADY PROWADZENIA ZAJĘĆ

Aby zachęcić uczniów do czynnego i aktywnego uczestnictwa w zjawiskach i przejawach kultury regionalnej, należy stosować różnorodne metody nauczania od tradycyjnych do nowatorskich, aktywizujących, rozwijających osobowość ucznia, metod, które pobudzają naturalną aktywność i ciekawość dzieci. Należy też stwarzać okazje do brania udziału w różnych uroczystościach związanych z regionem. Realizując program „Edukacji regionalnej” niezbędne są zajęcia w terenie, których powinno być jak najwięcej.

Dużą rolę w procesie dydaktyczno-wychowawczym stanowić będzie pomoc rodziców. Do nich będą często zwracać się dzieci z prośbą o przekazanie informacji o rodzinie i regionie.

METODY:

• słowna (pogadanka, opowiadanie, zagadki),

• oglądowa (obserwacja, pokaz),

• czynna (zabawy badawcze, rytmiczno-muzyczne, pantomimiczne),

• informacyjna (wyjaśnienie, opis),

• projektów (planowanie i realizowanie zajęć, wycieczki).

FORMY PRACY:

• praca zbiorowa,

• praca w zespołach,

• praca indywidualna

4. CELE PROGRAMU

CEL GŁÓWNY:

Rozwijanie poczucia własnej tożsamości i więzi emocjonalnej z regionem będącym częścią naszej Ojczyzny.

CELE SZCZEGÓŁOWE:

• poznanie najbliższego otoczenia i regionu,

• dostrzeganie piękna najbliższej okolicy, jego walorów turystycznych i krajoznawczych,

• przekazywanie tradycji z pokolenia na pokolenie i kultywowanie jej (Święta Bożego Narodzenia, Wielkanocy i inne),

• wzmacnianie prawidłowych relacji dziecka z rodziną i szkołą opartych na wzajemnym szacunku i miłości,

• kształtowanie poczucia przynależności do środowiska szkolnego, regionalnego i tożsamości narodowej,

• znajomość instytucji i zakładów użyteczności publicznej znajdujących się w lokalnym środowisku,

• rozwijanie poczucia odpowiedzialności, miłości do Ojczyzny, poszanowania dla polskiego dziedzictwa kulturowego, w tym symboli narodowych, państwowych i religijnych przy jednoczesnym otwarciu na wartości kultury europejskiej,

• rozwój osobowości ucznia wrażliwego na otaczającą go kulturową rzeczywistość i współtworzącą ją,

• umiejętność korzystania z zasobów bibliotecznych i urządzeń medialnych.

5. PROCEDURY OSIĄGANIA CELÓW

Założone w programie cele są realizowane przez:

• kontakty okolicznościowe z ludźmi regionu,

• uczestnictwo w uroczystościach kulturalnych i ważnych dla regionu wydarzeniach,

• gromadzenie pamiątek rodzinnych, zbieranie fotografii, folderów, wycinków o Bełchatowie i jego regionie,

• organizowanie „kącików”, wystaw regionalnych w klasie,

• uczestnictwo uczniów w konkursach związanych z Bełchatowem i regionem,

• samodzielne zbieranie informacji,

• wycieczki po mieście i regionie,

• udział dzieci w pracach na rzecz ochrony najbliższego środowiska,

• włączenie w program pracy szkoły elementów kultury regionalnej.

6. ZAŁOŻENIA ORGANIZACYJNE

Program „Edukacja regionalna” jest prowadzony w ramach planowanych zajęć wraz z programem wiodącym przez trzy lata. Przeznaczony jest dla klas I-III. Kolejność w doborze tematów zależy od lokalnych warunków, możliwości i potrzeb, a także zainteresowań uczniów.

7. TREŚCI KSZTAŁCENIA

Zagadnienia	Tematyka zajęć	Sposób realizacji
I. Moja rodzina, mój dom	1. Mój dom rodzinny. Imiona i nazwiska moich rodziców, dziadków. Stopnie pokrewieństwa w rodzinie (dziedziczone imiona; imiona, które spotyka się rzadko).	Wypowiedzi na temat domu rodzinnego i jego struktury. Wykonanie drzewa genealogicznego. Pisanie imion i nazwisk z pomocą nauczyciela.
	2. Moje obowiązki w rodzinie. Ulubione zajęcia członków mojej rodziny. Sposób na wspólne spędzanie czasu.	Rozmowa na temat obowiązków i zwyczajów w niej panujących. Wykonanie herbu rodziny.
	3. Zawody w mojej rodzinie.	Rozmowy z rodziną.
	4. Poznajemy życie naszych przodków. Zabudowania gospodarcze i ich wyposażenie. Narzędzia, naczynia, strawa.	Gromadzenie przedmiotów starych, używanych w mieszkaniu. Zorganizowanie wystawy.
	5.Zajęcia ludności. Uprawa roli, hodowla, rzemiosło, handel. Zawody „ginące”.	Prezentowaniem ruchem zajęć ludności, odgadywanie znaczenia. Oglądanie ilustracji, wystawa zdjęć.
	6. Język gwarowy w mojej rodzinie.	Gromadzenie wyrazów do słownika mowy gwarowej. Improwizowanie scenek z zastosowaniem zgromadzonego słownictwa.
	7. Ulubione zabawy, wiersze i piosenki z dzieciństwa naszych dziadków.	Rozmowy z dziadkami. Zabawy z dawnych lat. Wyszukiwanie starych fotografii całej rodziny. Domowy teatrzyk - kukiełki z drewnianych łyżek. Przygotowanie uroczystości z okazji Dnia Babci i Dziadka.
II. Moja miejscowość	1. Moja miejscowość na mapie Polski. Herb Bełchatowa. Miejsce Polski w Europie.	Praca z mapą fizyczną Polski i Europy. Wycieczka po miejscowości, rozpoznawanie ważniejszych obiektów. Wykonanie mapy miejscowości. Naklejanie na mapę fotografii i pocztówek. Kolorowanie herbu Bełchatowa.
	2. Nasze miasto na tle grupy regionalnej Mazowsza. Jego związek z grupą etnograficzną i przynależność do niej. Specyfika stroju, budownictwa, folkloru. Nazwiska, przezwiska, przydomki mieszkańców.	Zwiedzanie zabytków naszego miasta. Wykonanie albumu. Rozmowa z pracownikiem Muzeum Regionalnego. Oglądanie zdjęć przedstawiających stroje, budownictwo i folklor miasta. Wycinanie stroju ludowego.
	3. Dzieje mojego miasta w legendzie i historii.	Słuchanie legend o miejscowości. Wysłuchanie lekcji o historii Bełchatowa w Muzeum Regionalnym. Urządzenie wystawy rysunków - ilustracji do podań. Wyszukiwanie w przewodnikach, encyklopedii, Internecie informacji o mieście.
	4. O czym dowiedziałem się wędrując przez miasto. Poznanie zabytków kultury materialnej i poszukiwanie śladów przeszłości.	Wycieczka po miejscowości szlakiem ciekawych, zabytkowych miejsc. Opowiadanie ich historii. Rozpoznawanie na mapie najważniejszych zabytków.
	5. Dlaczego powinienem być dumny z mojej małej Ojczyzny? Jak zachęciłbym turystów do zwiedzenia naszego miasta? Czar przyrody i krajobrazu, architektura, zwyczaje i obrzędy, ludzie.	Kolorowanie lub rysowanie najpiękniejszych zabytków miejscowości. Wycieczka do najbliższego otoczenia.
	6. Pomniki Przyrody w moim rejonie. Formy ochrony przyrody. Rośliny i zwierzęta.	Wycieczka do lasu. Spotkanie z pracownikiem ochrony środowiska.
	7. Odwiedzanie miejsc pamięci narodowej w najbliższej okolicy. Pomniki poświęcone bohaterom II wojny światowej.	Wycieczka do miejsc pamięci narodowej.
III. Nasza miejscowość w Polsce i w Europie	1. Poznajemy nasz rejon. Węgiel brunatny nasze bogactwo.	Wycieczka do Kopalni Węgla Brunatnego. Miejsca występowania węgla brunatnego w Polsce. Praca z mapą Polski. Spotkanie z górnikiem.
	2. Poznajemy nasz rejon. Elektrownia Bełchatów.	Wycieczka do Elektrowni Bełchatów. Miejsca występowania elektrowni w Polsce. Praca z mapą Polski. Spotkanie z pracownikiem elektrowni.
	3. Nasze europejskie tradycje kulturowe. Zapoznanie z nazwami krajów należących do Unii Europejskiej, z ich mieszkańcami. Rozwijanie przyjaznego stosunku do innych narodowości.	Oglądanie albumów. Rozmowa z nauczycielem historii. Słuchanie piosenek ludowych z innych krajów. Rysowanie postaci dzieci w różnych strojach ludowych. Słuchanie piosenek i utworów muzycznych z innych krajów. Zaznajomienie z utworami światowej literatury dziecięcej.
IV. Tradycje, zwyczaje, obrzędy rodzinne i ogólnonarodowe kultywowane na naszym terenie	1. Tradycje Świat Bożego Narodzenia i Wielkanocy.	Rozmowy z rodzicami na temat tradycji świątecznych. Jasełka. Wykonanie kart świątecznych. Redagowanie i wysyłanie życzeń.
	2. Tradycje związane z pracą na roli i porami roku.	Rozmowa na temat tradycji topienia kukły Marzanny-symbolu nadejścia wiosny. Słuchanie baśni „Kwiat Paproci”. Malowanie na szybie "kwiatu jednej nocy". Rozmowa na temat tradycji puszczania wianków w sobótkową noc. Oglądanie przebiegu dożynek wiejskich z nagrania wideo. Dekoracja dożynkowa - bukiet z kłosów i kwiatów. Wróżby andrzejkowe.
	3. Tradycje, zwyczaje obchodzenia rocznic narodowych i lokalnych - 3 Maja, 11 Listopada, Dni Bełchatowa.	Słuchanie opowiadań, oglądanie fotografii, pamiątek.
V. Sylwetki ludzi, którzy rozsławili naszą miejscowość w Polsce i na świecie	1. Twórcy ludowi.	Zajęcia w Muzeum Regionalnym. Wykonanie serwetki z papieru, rzeźbienie w glinie, mydle, plastelinie, masie solnej.
	2. Społecznicy.	Rozmowa na temat pracy na rzecz innych ludzi.
	3. Walczący o wolność i niepodległość.	Zajęcia w Muzeum Regionalnym. Szukanie informacji w Internecie, encyklopedii i innych źródłach na temat bohaterów walczących o wolność naszego kraju.

8. OCENA OSIĄGNIĘĆ UCZNIA

Ocenie rezultatów kształcenia będzie podlegać ogólne zaangażowanie uczniów w realizację programu, co znajdzie odzwierciedlenie w końcoworocznej ocenie opisowej. Dużą wartość będą miały również informacje pozyskane od rodziców na podstawie przeprowadzonych ankiet(aneks-zał.2), na podstawie których będą oni mogli wyrazić swoje i dzieci opinie na temat wdrożonego programu.

9. PRZEWIDYWANE OSIĄGNIĘCIA UCZNIA

W wyniku realizacji programu „Edukacja regionalna” uczeń:

• umie nazwać członków rodziny,

• potrafi okazać uczucia najbliższym,

• zna strukturę swojej rodziny,

• potrafi wymienić swoje obowiązki w rodzinie,

• wie, kim z zawodu są jego rodzice,

• nazywa pomieszczenia w domu, zna ich wyposażenie,

• opisuje zajęcia mieszkańców na wsi i w mieście,

• szanuje pracę ludzką i jej wytwory oraz korzyści z niej płynące,

• umie wymienić kilka wyrazów z mowy gwarowej,

• zna herb Bełchatowa,

• umie opisać strój ludowy z rejonu, w których mieszka,

• nazywa własną miejscowość, gminę, powiat, województwo i wskazuje je na mapie,

• zna historię swojej miejscowości, pomniki i zabytki najbliższej okolicy,

• potrafi wymienić pomniki przyrody ze swojego regionu,

• wie, do czego służy węgiel brunatny,

• rozumie znaczenie pojęcia „tradycja”, dostrzega potrzebę kontynuowania tradycji,

• zna europejskie tradycje kulturowe,

• potrafi wymienić sławnych ludzi miasta i regionu,

• utożsamia się ze swoim regionem, narodem, państwem.

10. EWALUACJA PROGRAMU

Ewaluacja jest zaplanowanym działaniem sprawdzającym, w jaki sposób zostały osiągnięte zakładane przez nauczyciela cele. Dzięki niej uczeń też może sam ocenić swoją pracę. Powinna być przeprowadzana cyklicznie po opracowaniu kilku tematów.

W celu dokonania ewaluacji programu należy posłużyć się:

• obserwacją zachowań uczniów (załącznik nr3),

• działalnością plastyczną uczniów,

• zagadkami,

• konkursami, quizami wiedzy o regionie (przykładowe pytania-załącznik nr1),

• analizą wytworów pracy uczniów,

• wnikliwą analizą treści nauczania.

11. LITERATURA

1. Piwońska Z., Jakubowska-Dziedzic M., Magoń B., Łobaza A. „Edukacja Regionalna. Dziedzictwo kulturowe w regionie”, Wydawnictwo Oświatowe FOSZE, Rzeszów 1999;

2. Angiel J. „Jak uczyć o własnym regionie”, „Geografia w szkole” nr5/1993;

3. Smuda B. „Regionalna edukacja wczesnoszkolna”, „Życie Szkoły” nr2/2002;

4. Gorzechowska J. Kaczurbina M. „Mało nas, mało nas”, Nasza Księgarnia, Warszawa 1986;

5. Komorowska H. „O programach prawie wszystko”, WSiP, Warszawa 1999;

6. Michalikowa M. „Tradycyjne zabawy ludowe”, Wydawnictwo Comuk, Warszawa 1981;

7. Angiel J., Repsch E. „Program nauczania Edukacja regionalna - dziedzictwo kulturowe w regionie”, Wydawnictwo Nowa Era, Warszawa 2000;

8. Farfułowska E. „Program edukacji regionalnej dla I klasy I etapu edukacji Szkoły Podstawowej w Radziłowie”, .Radziłów 2005

12. ANEKSY

Załącznik nr1

Konkurs pt. ”Co wiesz o swoim regionie i Polsce?”

Uzupełnij zdania:

1. Chodzę do Szkoły Podstawowej nr........w..........................................................

2. Członkowie mojej rodziny to...............................................................................

3. Moja mama ma na imię...............................i jest z zawodu...............................

4. Mój tata ma na imię.....................................i jest z zawodu................................

5. Moja siostra ma na imię......................................................................................

6. Mój brat ma na imię.............................. .............................................................

7. Moi dziadkowie nazywają się.............................................................................

8. Moją Ojczyzną jest..............................................................................................

9. Miejscowość, w której mieszkam nazywa się......................................................

10. Leży ona w województwie................................., powiecie............................ i gminie...............................................................................................................

11. Herbem naszego miasta jest..............................................................................

12. Godłem naszego kraju jest.............................................a flaga ma barwy ........................................................................

13. Najpiękniejsze dla mnie miejsca w mieście to:.............................................. ..................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

14. Zabytki miasta to............................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

15. Rolnicy na polach uprawiają:............................................................................................................................................................................................................

16. Podaj kilka przykładów mowy gwarowej: ......................................................... ............................................................................................................................

17. Wymień, jakie znasz Pomniki Przyrody w swoim rejonie:........................ .............................................................................................................................

18. Wymień, jakie znasz tradycje związane z pracą na roli i porami roku:............................................................................................................................................................

19. Wymień, jakie znasz tradycje związane ze Świętami Bożego Narodzenia......................................................................................................................................................i Wielkanocy..........................................................................................................................................................................................................................................................

20. Wymień polskie święta narodowe................................................................... ..........................................................................................................................................................................................................................................................

Załącznik nr2

Ankieta dla rodziców

1. Czy Państwa dzieci chętnie brały udział w programie „Edukacja Regionalna”, który był realizowany w ramach planowanych godzin wraz z programem wiodącym?

........................................................................................................................................

........................................................................................................................................

........................................................................................................................................

2. Czy program ten zainteresował Państwa i Państwa dzieci miastem Bełchatów i jego regionem? Co najbardziej im się podobało?..........................................................

..............................................................................................................................................................................................................................................................................

3. Czy Państwo wraz z dziećmi chętnie przygotowywali materiały na zajęcia dotyczące miasta i jego regionu? Co sprawiało Państwu najwięcej problemów?..........

.......................................................................................................................................

........................................................................................................................................

4. Czy program w sposób wystarczający uwzględnia wszystkie aspekty wiedzy o mieście i jego regionie?..................................................................................................

........................................................................................................................................

........................................................................................................................................

5. Co należałoby zmienić w tym programie?..................................................................

................................................................................................................................................................................................................................................................................

6. Jakiego rodzaju propozycje dotyczące sposobu realizacji poszczególnych zagadnień Państwo proponują......................................................................................

........................................................................................................................................

........................................................................................................................................

7. Co sądzą uczniowie o proponowanej tematyce i sposobach prowadzenia zajęć?....................................................................................................................................................................................................................................................................

Dziękuję za wypełnienie ankiety.

Załącznik 3

Ankieta dla uczniów

1. Napisz, co podobało ci się najbardziej na zajęciach w dzisiejszym dniu?..................

........................................................................................................................................

........................................................................................................................................

2. Czy zajęcia były dla ciebie trudne? Jeśli tak, napisz dlaczego?.................................

................................................................................................................................................................................................................................................................................

3. Czy jesteś zadowolony z efektów swojej pracy na zajęciach? Uzasadnij..................

........................................................................................................................................

........................................................................................................................................

4. Czy bierzesz udział chętnie w zajęciach? Jeśli tak, napisz dlaczego? Jeśli nie, napisz dlaczego?...........................................................................................................

.......................................................................................................................................

.......................................................................................................................................

5. Czy w czasie zajęć byłeś chwalony?..........................................................................

.......................................................................................................................................

.......................................................................................................................................

6. Czy chcesz jeszcze wziąć udział w zajęciach dotyczących zdobywania wiedzy o mieście i jego regionie? Dlaczego?.............................................................................

........................................................................................................................................

........................................................................................................................................

Dziękuję za wypełnienie ankiety.

2

---