WYŻSZA SZKOŁA PRZEDSIĘBIORCZOŚCI I ZARZĄDZANIA

IM. LEONA KOŹMIŃSKIEGO

Rok Akademicki 2006/2007

Przedmiot: Zasady tworzenia prawa

STRUKTURY ORGANIZACYJNE TWORZENIA PRAWA

Poziom prawa, jego jakość, zależy także od struktur organizacyjnych i procedur w jakich jest ono tworzone. Procedury legislacyjne powinny zagwarantować konstytucyjność tworzonego prawa, sprawny i ekonomiczny przebieg prac prawodawczych, ograniczając do minimum ryzyko podejmowania nietrafnych decyzji.

Trybunałowi Konstytucyjnemu zawdzięczamy (przy okazji orzeczeń dot. demokratycznego państwa prawa) wskazanie, że w demokratycznym państwie prawa stanowienie prawa powinno odbywać się w sposób pozwalający uczestnikom tego procesu na dostateczne rozważanie zgłoszonych propozycji oraz wzięcie pod uwagę i skonfrontowanie różnych racji i argumentów.

Współczesny zorganizowany proces tworzenia prawa ma charakter złożony. Uczestniczą w nim różne instytucje, którym obowiązujące normy, bądź zwyczaje wyznaczają do spełnienia różne zadania.

Polskie procedury tworzenia praw od strony formalnej nie odbiegają od standardów europejskich, ale ich realizacja pozostawia wiele do życzenia.

Struktury organizacyjne tworzenia prawa:

instytucje, które inicjują proces, przygotowują projekt, rozpatrują gotowy projekt, dokonując jego krytycznej analizy i wnosząc do niego poprawki, ustanawiają akt normatywny i ogłaszają ten akt.

Władzę ustawodawczą w Rzeczpospolitej sprawują Sejm i Senat (art. 95 Konstytucji)

1. inicjowanie procesu legislacyjnego:

Prawo inicjatywy ustawodawczej mają (art. 118 Konst.):

• posłowie (komisja sejmowa, 15 posłów),

• rząd (wniesienie inicjatywy do Sejmu poprzedzone jest procedurą wewnętrzną),

• Senat (wniesienie inicjatywy do Sejmu poprzedzone jest procedurą wewnętrzną),

• Prezydent,

• 100 tys. obywateli (wniesienie inicjatywy do Sejmu poprzedzone jest procedurą formalną określoną w ustawie z dnia 24 czerwca 1999 r. o wykonywaniu inicjatywy ustawodawczej przez obywateli).

W III kadencji Sejmu w latach 1997 -2001 wniesiono 1152 inicjatywy ustawodawcze, w tym: posłowie - 551, Senat - 27, Prezydent - 16, Rząd - 553, obywatele - 5.

W IV kadencji Sejmu, w latach 2001 - 2005 (wniesiono 1265 projektów ustaw) największy udział procentowy mają inicjatywy rządu - wynikało to z konieczności dostosowania naszego prawa do prawa Unii Europejskiej.

Proces tworzenia prawa jest zdezintegrowany. Sprzyja temu wiele okoliczności (np. też to, że na poszczególnych etapach ulega projekt zmianom, które redagują za każdym razem inne osoby), z których najważniejszą jest zasada resortowego tworzenia prawa. Resorty inicjujące ustawy widzą bowiem poszczególne akty normatywne, a nie spójny, harmonijnie funkcjonujący system prawa.

2. przygotowywanie (prace przed przystąpieniem do opracowywania tekstu w formie normatywnej oraz ocena skutków regulacji), redagowanie i rozpatrywanie projektu

Inicjowanie procesu ustawodawczego przez uprawnione instytucje musi być poprzedzone pracami przygotowawczymi, projekt aktu normatywnego powinien bowiem spełniać następujące warunki formalne:

• poprawna forma legislacyjna - forma pisemna i sformułowania zgodne z zasadami techniki legislacyjnej,

• dołączone uzasadnienie odpowiadające konkretnym wymogom (o tym niżej),

• wraz z projektem należy przedstawić projekty ważniejszych aktów wykonawczych

Każda (oprócz Prezydenta) z instytucji inicjujących proces ustawodawczy ma określoną wewnętrznymi przepisami procedurę przygotowywania projektu ustawy.

W związku z tym, że pożądanym rozwiązaniem w procesie stanowienia prawa, byłoby to, aby zdecydowana większość inicjatyw pochodziła od Rządu (to on jako jedyny ma rozwinięty aparat urzędniczy i wszystkie niezbędne instrumenty, oraz on odpowiada za funkcjonowanie państwa), dlatego przedstawię prace przygotowawcze przed wniesieniem inicjatywy na przykładzie prac rządu.

Wyspecjalizowane organy Rządu w tym zakresie:

• Rada Legislacyjna (organ opiniodawczo - doradczy Prezesa RM i Rady Ministrów - zespół ekspertów) ważne ogniwo procesu legislacyjnego na etapie prac przedparlamentarnych (mankamenty - nie wszystkie projekty trafiają pod jej obrady; opiniuje projekty w stadium uzgodnień międzyresortowych - co oznacza że nie opiniuje końcowego tekstu projektu;),

• Rządowe Centrum Legislacji zapewnia koordynację działalności legislacyjnej rządu. (art. 14c ustawy o Radzie Ministrów):

• opracowuje stanowiska prawno-legislacyjne do rządowych projektów aktów prawnych;

• koordynuje przebieg uzgodnień rządowych projektów aktów prawnych, w tym sporządzania ocen skutków społeczno-gospodarczych projektowanych regulacji;

• opracowuje pod względem legislacyjnym rządowe projekty aktów prawnych skierowane do rozpatrzenia przez Radę Ministrów, w tym poprzez ich ocenę pod względem prawnym i redakcyjnym przez Komisję Prawniczą prowadzoną przez Centrum;

• redaguje Dziennik Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej oraz Dziennik Urzędowy Rzeczypospolitej Polskiej "Monitor Polski".

Prace przygotowawcze przed przystąpieniem do opracowywania tekstu w formie normatywnej oraz ocena skutków regulacji:

Projektowanie rozwiązań prawnych powinno być podejmowane w sposób planowy i wyważony, przy wykorzystaniu wiedzy ekspertów i respektujący potrzeby konsultacji, a przede wszystkim uwzględniający rzetelną analizą „zamiarów" normotwórczych. Niezbędność nowej regulacji powinna wynikać z :

• analizy skuteczności dotychczasowej regulacji, której nie mogą zapewnić ani
  właściwa wykładnia przepisów ani dyscyplina ich stosowania

• przyjętych zobowiązań międzynarodowych

• uwzględniania przewidywanych skutków społecznych nowej regulacji i jej społecznej akceptacji,

• warunków zabezpieczenia realizacji nowych regulacji, min. przez możliwości
  ekonomiczne państwa, środki techniczne i organizacyjne oraz stan wiedzy.

Regulamin pracy Rady Ministrów szczegółowo reguluje opracowywanie i uzgadnianie projektów aktów normatywnych.

Pragnę zwrócić uwagę na najważniejsze czynności, których prawidłowe wykonanie daje gwarancję jakości projektu:

1. podjęcie inicjatywy opracowania projektu powinno być poprzedzone zgromadzeniem materiałów, takich aby pozwalały opracować i przedstawić zwięzłe informacje o przyczynach i potrzebie podjęcia inicjatywy oraz wskazanie jej istoty, a także skutków społecznych i ekonomicznych, a w odniesieniu do aktów normatywnych - także powołanie podstawy prawnej, wstępną ocenę skutków regulacji, oraz wstępną ocenę, z punktu widzenia harmonizacji prawa polskiego z prawem Unii Europejskiej.

2. Organ wnioskujący dokonuje oceny przewidywanych skutków (kosztów i korzyści) społeczno-gospodarczych regulacji przed opracowaniem projektu aktu normatywnego. Zakres dokonywania oceny określa się w zależności od przedmiotu i zasięgu oddziaływania projektowanego aktu normatywnego.

3. projekt powinien być opracowany zgodnie z zasadami techniki prawodawczej

4. Odrębną część uzasadnienia musi stanowić syntetyczne przedstawienie wyników oceny zwane "oceną skutków regulacji (OSR)", zawierające:

1) wskazanie podmiotów, na które oddziałuje akt normatywny,

2) wyniki przeprowadzonych konsultacji, w szczególności jeżeli obowiązek zasięgnięcia takich opinii wynika z przepisów prawa,

3) przedstawienie wyników analizy wpływu aktu normatywnego w szczególności na:

a) sektor finansów publicznych, w tym budżet państwa i budżety jednostek samorządu terytorialnego,

b) rynek pracy,

c) konkurencyjność wewnętrzną i zewnętrzną gospodarki,

d) sytuację i rozwój regionalny,

4) wskazanie źródeł finansowania, zwłaszcza jeżeli projekt pociąga za sobą obciążenie budżetu państwa lub budżetów jednostek samorządu terytorialnego.

5. do projektu dołącza się uzasadnienie.

Wymogi uzasadnienia:

Art. 118 ust. 4 Konstytucji: wnioskodawcy przedkładając Sejmowi projekt ustawy, przestawiają skutki finansowe jej wykonania.

Art.34 Regulaminu Sejmu:

"Art. 34. 1. Projekty ustaw i uchwał składa się w formie pisemnej na ręce Marszałka Sejmu; wnosząc projekt wnioskodawca wskazuje swego przedstawiciela upoważnionego do reprezentowania go w pracach nad tym projektem.

2. Do projektu ustawy dołącza się uzasadnienie, które powinno:

1) wyjaśniać potrzebę i cel wydania ustawy,

2) przedstawiać rzeczywisty stan w dziedzinie, która ma być unormowana,

3) wykazywać różnicę pomiędzy dotychczasowym a projektowanym stanem prawnym,

4) przedstawiać przewidywane skutki społeczne, gospodarcze, finansowe i prawne,

5) wskazywać źródła finansowania, jeżeli projekt ustawy pociąga za sobą obciążenie budżetu państwa lub budżetów jednostek samorządu terytorialnego,

6) przedstawiać założenia projektów podstawowych aktów wykonawczych, (wszyscy oprócz rządu, bo rząd ma obowiązek przedstawić projekty, a nie założenia)

7) zawierać oświadczenie o zgodności projektu ustawy z prawem Unii Europejskiej albo oświadczenie, że przedmiot projektowanej regulacji nie jest objęty prawem Unii Europejskiej.

3. Uzasadnienie powinno przedstawiać również wyniki przeprowadzanych konsultacji oraz informować o przedstawionych wariantach i opiniach, w szczególności jeżeli obowiązek zasięgania takich opinii wynika z przepisów ustawy. W wypadku komisyjnych i poselskich projektów ustaw, w stosunku do których nie przeprowadzono konsultacji, Marszałek Sejmu przed skierowaniem do pierwszego czytania kieruje projekt do konsultacji w trybie i na zasadach określonych w odrębnych ustawach.

4. Do uzasadnienia wniesionego przez Radę Ministrów projektu ustawy dołącza się projekty podstawowych aktów wykonawczych.

4a. Do uzasadnienia projektu ustawy wykonującej prawo Unii Europejskiej, o której mowa w art. 95a, wniesionego przez Radę Ministrów dołącza się projekty aktów wykonawczych, których obowiązek wydania przewiduje projekt ustawy.

...."

Tryb uzgadniania projektu (wymogi formalne):

art. 40 ustawy o finansach publicznych nakłada obowiązek przy przedstawianiu Radzie Ministrów projektów ustaw, których skutkiem może być zwiększenie wydatków lub zmniejszenie dochodów , przedstawiania wysokości tych skutków. Projekt ustawy skutkującej zmianą poziomu dochodów własnych bądź wydatków jednostek samorządu terytorialnego wymaga określenia wysokości skutków tych zmian oraz zaopiniowania przez Komisję Wspólną Rządu i Samorządu Terytorialnego.

Regulamin pracy Rady Ministrów szczegółowo reguluje zasady uzgodnień, które muszą się dokonać na etapie projektowania. Uzgodnienia odbywają się w ministerstwach.

Przed skierowaniem do uzgodnień organ wnioskujący musi uzyskać szereg opinii od:

Rządowego Centrum Legislacji pod względem zakresu OSR i zakresu konsultacji społecznych;

Rządowego Centrum Studiów Strategicznych, które dokonuje oceny skutków (kosztów i korzyści) społeczno-gospodarczych regulacji oraz sporządza OSR, w szczególności projektów powodujących istotne długookresowe następstwa w rozwoju społecznym i gospodarczym,

Opinie te dołącza się do projektu aktu normatywnego kierowanego do uzgodnień.

Organ wnioskujący jest obowiązany uzgodnić projekt dokumentu rządowego z członkami Rady Ministrów oraz Szefem Kancelarii Prezesa Rady Ministrów, a pod względem prawnym i formalnym - z Rządowym Centrum Legislacji.

Organ wnioskujący, kierujący do uzgodnień :

• projekt ustawy lub projekt innego aktu normatywnego o szczególnej doniosłości społecznej, ekonomicznej lub prawnej, jest obowiązany wystąpić z wnioskiem o zaopiniowanie przez Radę Legislacyjną przy Prezesie Rady Ministrów. W razie wyrażenia opinii przez Radę Legislacyjną, organ wnioskujący ma obowiązek odniesienia się do opinii Rady oraz dołączenia tej opinii do projektu aktu normatywnego kierowanego do rozpatrzenia przez stały komitet Rady Ministrów oraz Radę Ministrów.

• projekt ustawy lub projekt innego aktu normatywnego, którego przepisy dotyczą funkcjonowania samorządu terytorialnego, jest obowiązany przekazać go Komisji Wspólnej Rządu i Samorządu Terytorialnego.

• Jeżeli, na podstawie odrębnych przepisów, projekt dokumentu rządowego podlega zaopiniowaniu lub uzgodnieniu z organami albo podmiotami, których zakresu działania dotyczy projekt, obowiązek skierowania projektu do zaopiniowania lub uzgodnienia spoczywa na organie wnioskującym.

Usuwanie rozbieżności następuje na międzyministerialnych konferencjach uzgodnieniowych

Zgodnie z uzasadnieniami do orzeczeń Trybunału Konstytucyjnego "uzgodnienie " nie może oznaczać całkowitej i powszechnej zgody na wszystkie rozwiązania dotyczące tego aktu, lecz oznaczać musi poddanie treści stanowionych aktów sformalizowanej procedurze uzgodnieniowej. "Uzgodnienie" nie oznacza także nadania podmiotowi współdziałającemu z organem stanowiącym akt normatywny kompetencji w zakresie stanowienia prawa i tym samym przyjęcie współodpowiedzialności za wydany akt normatywny. Współuczestnictwo odnosi się do kształtowania treści aktów normatywnych w stadium prac przygotowawczych jeszcze przed wydaniem aktu. Zakłada ono obowiązek przekazania informacji o projekcie i dyskusję o merytorycznej treści tego projektu. Konsultacje dają możliwość prezentowania różnych stanowisk oraz stanowią próbę wypracowania wspólnej i optymalnej decyzji prawotwórczej.

3. ustanawianie aktu normatywnego, na przykładzie ustawy (Sejm, Senat, Prezydent):

• Wniesienie projektu ustawy do Sejmu

Projekt ustawy wraz z uzasadnieniem w formie pisemnej, wnioskodawca składa na ręce Marszałka Sejmu, wskazując swego przedstawiciela upoważnionego do reprezentowania go w pracach nad projektem (art. 34 Regulaminu Sejmu, dalej jako "RS").

Wnioskodawcy przedkładając Sejmowi projekt ustawy przedstawiają finansowe skutki jej wykonania (art. 118 ust. 3 Konstytucji, art. 34 ust. 2 RS).

Marszałek Sejmu, rozstrzygając o dalszym toku postępowania z projektem może:

• zwrócić go wnioskodawcy, jeżeli uzasadnienie projektu nie spełnia warunków regulaminowych (art. 34 RS),

• skierować projekt do pierwszego czytania (art. 37 RS):

- na posiedzeniu Sejmu,
- na posiedzeniu właściwych komisji,

• skierować projekt do Komisji Ustawodawczej, która wyrazi opinię, czy projekt nie jest sprzeczny z prawem, w tym z prawem UE (art. 34 ust. 8 RS).

• skierować do ekspertów Kancelarii Sejmu celem wyrażenia przez nich opinii o zgodności projektu z prawem (art. 34 ust. 9 RS).

Marszałek Sejmu zarządza drukowanie projektu ustawy oraz doręczenie go posłom (art. 35 ust. 1 RS), a także przesyła projekt Prezydentowi, Marszałkowi Senatu i Prezesowi Rady Ministrów (art. 35 ust. 2 RS).

Sejm rozpatruje projekt ustawy w trzech czytaniach (art. 119 ust. 1 Konstytucji, art. 36 ust. 1 RS).

Wnioskodawca może wycofać projekt ustawy w toku postępowania ustawodawczego w Sejmie do czasu zakończenia drugiego czytania projektu (art. 119 ust. 4 Konstytucji, art. 36 ust. 2 RS).

Sejm uchwala ustawy zwykłą większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów, chyba że Konstytucja przewiduje inną większość.

• Pierwsze czytanie projektu ustawy

Odbywa się nie wcześniej niż siódmego dnia od doręczenia posłom druku projektu, chyba że Sejm lub Komisja postanowi inaczej (art. 37 ust. 4 RS).

I czytanie obejmuje (art. 39 ust. 1 RS):

1. uzasadnienie projektu przez wnioskodawcę,

2. pytania posłów i odpowiedzi wnioskodawcy,

3. debatę w sprawie ogólnych zasad projektu.

Jeżeli I czytanie odbywa się na posiedzeniu Sejmu, kończy się skierowaniem projektu ustawy do komisji, chyba że Sejm, w związku ze zgłoszonym wnioskiem, odrzuci projekt ustawy w całości (art. 39 ust. 2 RS). Sejm kierując projekt do komisji, może wyznaczyć im również termin przedstawienia sprawozdania.

Komisje, do których skierowano projekt do rozpatrzenia, obradują nad nim wspólnie; komisje te mogą zwrócić się do innych komisji sejmowych o wyrażenie opinii o projekcie lub jego części (art. 40 ust. 2), zaś do szczegółowego rozpatrzenia projektu mogą powołać podkomisję (art. 41 RS).

Komisje mogą przekazać sprawę redakcyjnego opracowania przyjętych poprawek prezydiom lub powołanemu w tym celu zespołowi poselskiemu, które przedstawiają do zatwierdzenia wyniki swych prac (art. 42 ust. 3 RS).

Marszałek Sejmu, na wniosek komisji, może zwrócić się do wnioskodawcy o przepracowanie projektu, z rozważeniem zmian postulowanych przez komisje oraz przedstawieniem skutków, zwłaszcza finansowych, tych zmian; zmieniony projekt Marszałek Sejmu kieruje wprost do komisji (art. 42 ust. 5 RS).

Komisje, po zakończeniu prac nad projektem ustawy, przedstawiają Sejmowi wspólne sprawozdanie.

W sprawozdaniu Komisje wnioskują o (art. 43 ust. 2 RS):

• przyjęcie projektu bez poprawek,

• przyjęcie projektu z określonymi poprawkami, w formie tekstu jednolitego projektu,

• odrzucenie projektu.

Wnioski i propozycje poprawek odrzucone przez komisje, po ich zgłoszeniu w formie pisemnej, na żądanie wnioskodawcy, zamieszczone są w sprawozdaniu jako wnioski mniejszości. Wnioski mniejszości są traktowane w głosowaniu jak inne poprawki.

Marszałek Sejmu zarządza drukowanie sprawozdań komisji oraz doręczenie ich posłom (art. 43 ust. 5 RS).

Na posiedzeniu Sejmu sprawozdania komisji przedstawia wybrany z ich składu poseł sprawozdawca. (art. 43 ust. 6 RS).

• Drugie czytanie projektu ustawy

Odbywa się nie wcześniej niż siódmego dnia od doręczenia posłom druku sprawozdania komisji, chyba że Sejm postanowi inaczej (art. 44 ust. 3 RS).

II czytanie obejmuje (art. 44 ust. 1 RS):

• przedstawienie Sejmowi sprawozdania komisji o projekcie ustawy; sprawozdanie to przedstawia poseł sprawozdawca,

• przeprowadzenie debaty oraz zgłaszanie poprawek i wniosków.

Prawo wnoszenia poprawek do projektu ustawy w trakcie ich rozpatrywania przez Sejm przysługuje wnioskodawcy, grupie co najmniej 15 posłów, przewodniczącemu klubu lub porozumienia (jeśli reprezentuje co najmniej 15 posłów) i Radzie Ministrów, najpóźniej do czasu zakończenia II czytania (art. 45 RS).

Jeżeli w II czytaniu zgłoszono nowe poprawki i wnioski, projekt kieruje się ponownie do komisji, które go rozpatrywały, chyba że Sejm postanowi inaczej (art. 47 RS).

Komisje, po rozpatrzeniu z udziałem wnioskodawców zgłoszonych poprawek i wniosków, przedstawiają Sejmowi dodatkowe sprawozdanie, w którym wnioskują o ich przyjęcie lub odrzucenie (art 47 RS).

• Trzecie czytanie projektu ustawy

Odbywa się po doręczeniu posłom druku z dodatkowym sprawozdaniem i obejmuje przedstawienie dodatkowego sprawozdania komisji oraz głosowanie. Może odbywać się niezwłocznie, jeżeli w II czytaniu projekt nie został skierowany ponownie do komisji (art. 48 RS).

III czytanie obejmuje (art. 49 RS):

• przedstawienie dodatkowego sprawozdania komisji lub, jeżeli projekt nie został ponownie skierowany do komisji, przedstawienie przez posła sprawozdawcę poprawek i wniosków zgłoszonych podczas drugiego czytania,

• głosowanie .

Porządek głosowania jest następujący (art. 50 RS):

• głosowanie wniosku o odrzucenie projektu w całości, jeżeli wniosek taki został postawiony;

• głosowanie poprawek do poszczególnych artykułów, przy czym w pierwszej kolejności głosuje się te poprawki, których przyjęcie lub odrzucenie rozstrzyga o innych poprawkach;

• głosowanie projektu w całości, w brzmieniu zaproponowanym przez komisje, ze zmianami wynikającymi z przegłosowanych poprawek.

Sejm uchwala ustawy większością głosów, w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów, chyba że Konstytucja stanowi inaczej.

Marszałek Sejmu przesyła niezwłocznie Marszałkowi Senatu i Prezydentowi potwierdzony swoim podpisem tekst uchwalonej przez Sejm ustawy (art. 52 ust. 1 RS).

• Senat w procesie ustawodawczym

Procedurę dotyczącą prac Senatu i jego organów nad ustawą uchwaloną przez Sejm określa Regulamin Senatu.

Senat może w ciągu 30 dni, w formie uchwały (art. 121 Konstytucji):

• przyjąć ustawę bez zmian,

• uchwalić poprawki w uchwalonej przez Sejm ustawie,

• podjąć uchwałę o odrzuceniu ustawy w całości.

Jeżeli Senat w ciągu 30 dni od dnia przekazania ustawy nie podejmie stosownej uchwały, ustawę uznaje się za uchwaloną w brzmieniu przyjętym przez Sejm (art. 121. ust.2 Konstytucji).

Senat podejmuje uchwały zwykłą większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby senatorów, chyba że Konstytucja przewiduje inną większość.

Podjętą przez Senat uchwałę w sprawie ustawy uchwalonej przez Sejm Marszałek Senatu przekazuje Marszałkowi Sejmu.

• Sejm - rozpatrzenie stanowiska Senatu

Uchwałę Senatu zawierającą propozycje dokonania w uchwalonej przez Sejm ustawie określonych zmian lub jej odrzucenia, Marszałek Sejmu kieruje do rozpatrzenia przez komisje, które projekt rozpatrywały (art. 54 ust. 1 RS).

Sejm na wniosek Marszałka Sejmu może rozpatrzyć powyższe propozycje Senatu bez uprzedniego skierowania ich do komisji (art. 54 ust. 8 RS).

Komisje, po rozpatrzeniu propozycji Senatu, przedstawiają Sejmowi sprawozdanie (art. 54 ust. 3 RS). W sprawozdaniu tym komisje wnioskują o:

• uchwalenie proponowanych przez Senat zmian w części lub w całości,

• nieprzyjęcie propozycji Senatu.

Marszałek Sejmu zarządza drukowanie uchwały Senatu i sprawozdania komisji oraz doręczenie ich posłom (art. 54 ust. 4 RS).

Rozpatrzenie sprawozdania komisji przez Sejm może odbyć się nie wcześniej niż trzeciego dnia od doręczenia posłom tych sprawozdań, chyba że Sejm postanowi inaczej (art. 54 ust. 5 RS).

Uchwałę Senatu odrzucającą ustawę lub poprawkę zaproponowaną w uchwale Senatu uważa się za przyjętą, jeżeli Sejm nie odrzuci jej bezwzględną większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów (art. 121 Konstytucji, art. 54 ust. 7 RS).
Przepisu tego nie stosuje się do rozpatrywania przez Sejm propozycji Senatu dotyczącej zmiany Konstytucji.

Marszałek Sejmu przesyła niezwłocznie Prezydentowi, potwierdzony swoim podpisem, tekst ustawy ustalony w wyniku rozpatrzenia propozycji Senatu.

• Prezydent w procesie ustawodawczym

Prezydent podpisuje ustawę w ciągu 21 dni od dnia jej przedstawienia i zarządza jej ogłoszenie w Dzienniku Ustaw RP (art. 122 ust 2 Konstytucji).

Przed podpisaniem ustawy Prezydent RP może wystąpić do Trybunału Konstytucyjnego z wnioskiem w sprawie zgodności ustawy z Konstytucją (art. 122 ust 3 Konstytucji). Prezydent nie może odmówić podpisania ustawy, którą TK uznał za zgodną z Konstytucją. Prezydent RP odmawia podpisania ustawy, którą TK uznał za niezgodną z Konstytucją. Jeżeli jednak niezgodność dotyczy poszczególnych przepisów ustawy, a TK nie orzeknie, że są one nierozerwalnie związane z całą ustawą, Prezydent RP po zasięgnięciu opinii Marszałka Sejmu, podpisuje ustawę z pominięciem przepisów uznanych za niezgodne z Konstytucją albo zwraca ustawę Sejmowi w celu usunięcia niezgodności (art. 122 ust 4 Konstytucji).

Ustawę, której podpisania Prezydent odmówił (weto), przekazując ją z umotywowanym wnioskiem Sejmowi do ponownego rozpatrzenia, Marszałek Sejmu kieruje do komisji, które rozpatrywały projekt ustawy przed uchwaleniem jej przez Sejm (art. 64 ust. 1 RS). Po rozpatrzeniu wniosku Prezydenta komisje, do których wniosek został skierowany, przedkładają Sejmowi sprawozdanie (art. 64 ust. 3 RS). W sprawozdaniu tym komisje przedkładają wniosek o ponowne uchwalenie ustawy w brzmieniu dotychczasowym bądź wniosek przeciwny. Sejm uchwala ponownie ustawę większością 3/5 głosów, w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów. O ponownym uchwaleniu przez Sejm ustawy w brzmieniu dotychczasowym, Marszałek niezwłocznie zawiadamia Prezydenta (art. 64 ust. 5 RS). Prezydent w ciągu 7 dni podpisuje ustawę i zarządza jej ogłoszenie w Dzienniku Ustaw RP. W razie ponownego uchwalenia ustawy przez Sejm Prezydentowi RP nie przysługuje prawo wystąpienia do Trybunału Konstytucyjnego w trybie art. 122 ust. 3.

Jeżeli Sejm nie uchwali ustawy w brzmieniu dotychczasowym, postępowanie ustawodawcze ulega zamknięciu (art. 64 ust. 6 RS).

4. ogłaszanie aktu normatywnego

Art. 88 ust 1 Konstytucji wprowadza generalną zasadę , że warunkiem wejścia w życie aktu powszechnie obowiązującego (ustawy, rozporządzenia, aktu prawa miejscowego) jest jego ogłoszenie - wydanie Dziennika Ustaw - i jego udostępnienie.

Dziennik Ustaw w 1998 r. liczył 7 500 stron, w 2001 r. - 13 000 stron (blisko 2 tys. pozycji),w 2003 r. - 16 455 stron ( pozycji 2 343), w 2004 r. - 21 032 stron (2889 pozycji), w 2005 r. - 17 608 (2260 pozycji).

- (patrz: ustawa z dnia 20 lipca 2000 r. o ogłaszaniu aktów normatywnych i niektórych innych aktów prawnych).

Zgodnie z art. 122 ust. 2 i 5 obowiązkiem Prezydenta jest zarządzenie ogłoszenia ustawy w Dzienniku Ustaw.

5. kontrola konstytucyjności aktów normatywnych

Trybunał Konstytucyjny jest organem władzy sądowniczej powołanym do badania zgodności z Konstytucją aktów normatywnych. Orzeka w przedmiocie konstytucyjności i legalności norm prawnych, w sprawach skarg konstytucyjnych oraz rozpatruje spory kompetencyjne.

Orzecznictwo Trybunału Konstytucyjnego odgrywa twórczą rolę w zakresie kształtowania standardów legislacyjnych. Niewątpliwie zasługą TK jest zwrócenie uwagi na problem "przyzwoitej legislacji".

Proces tworzenia prawa powinien szeroko uwzględniać orzecznictwo Trybunału Konstytucyjnego, Sądu Najwyższego, Naczelnego Sądu Administracyjnego i innych sądów, wystąpień i opinii Rzecznika Praw Obywatelskich, Najwyższej Izby Kontroli, konsultacji społecznych i z innymi specjalistycznymi gremiami, wśród których szczególne, profesjonalne znaczenie powinno posiadać korzystanie ze stanowisk Rady Legislacyjnej, a także poglądów wypracowywanych w środowiskach akademickich i przez teoretyków prawa oraz opinii prezentowanych przez media. Stałe wsparcie eksperckie procedur legislacyjnych, w warunkach polskich niestety instytucjonalnie rozproszone, jest wartością, której znaczenie trudno przecenić.

- 12 -

---