FORMY AKTYWNOŚCI CZŁOWIEKA DOROSŁEGO

1.1. DZIALALNOŚĆ ZAWODOWA

Powstanie andragogiki pracy wiąże się z koniecznością badania zachowania ludzi dorosłych w procesie pracy
i wykrywania ich potrzeb intelektualnych, emocjonalnych i moralnych, których zaspokojenie warunkuje zdolność do efektywnej, wydajnej i twórczej pracy. Andragogika pracy bada możliwości zwiększenia dzięki edukacji przydatności ludzi do wykonywania pracy i jej doskonalenia.

Przedmiot badań:

• cele edukacji nakierunkowanej na przygotowanie ludzi do wykonywania pracy zgodnej z ich zdolnościami, zainteresowaniami i kwalifikacjami

• metody - sondaży diagnostycznego, eksperymentu, monografii andragogicznej, historyczno - porównawczej, indywidualnych przypadków

• systemy i organizacja procesu przygotowania dorosłych do wyboru, podjęcia i wykonywania danej pracy

• treści naukowe, których poznanie, zrozumienie i zastosowanie warunkuje skuteczne wykonywanie pracy

Tadeusz Tomaszewski określa pracę zawodową jako „działalność ludzi organizowaną społecznie w taki sposób, aby prowadziła do powstawania wytworów społecznie wartościowych i do podnoszenia jakości życia wykonujących
ją jednostek”. Istnieje ogromna rola pracy zawodowej w życiu każdego dorosłego człowieka. Stanowi niezbędny warunek życia, ale także doprowadza do pobudzania aktywności człowieka.

Praca zawodowa
(rozumienie węższe):	(rozumienie szersze):
czynności wewnętrznie spójne opierają się na wiedzy i umiejętnościach skierowane na wytworzenie przedmiotów lub usług wykonywane systematycznie i długotrwale	zewnętrzne warunki pracy ramy organizacyjne korzyści materialne prestiż zawodu szanse zawodowe

Do głównych wyznaczników i właściwości działalności ludzkiej zalicza się:

1. WIEDZA, określa stopień świadomości działania, stanowi podstawę planowania kolejnych etapów osiągnięcia odległych celów, ułatwia możliwie ścisłe wyznaczenia przebiegów działania i tym samym pozwala jasno określić końcowy cel działania

2. UMIEJĘTNOŚCI, warunkują skuteczne działanie, w przypadkach pracy zawodowej stanowią i istocie kwalifikacji
i kompetencji. Określają się najczęściej jako gotowość do świadomego działania opartą na wiedzy i opanowaniu elementów czynności. W działalności zawodowej istotnego znaczenia nabierają umiejętności: planowania, organizacyjne, wykonawcze (technologiczne), kontroli i oceny

3. NAWYKI, są to czynności wykonywane automatycznie, są warunkiem uczenia się

4. SPRAWNOŚC DZIAŁANIA, zdolności do szybkiego i jakościowo dobrego wykonywania określonych czynności. Warunkiem sprawności jest wykorzystanie największej liczby ruchów celowych a najmniej zbędnych

5. PRZYZWYZAJENIA, wiążą się z nawykami, powstają w wyniku powtarzania się sytuacji angażujących człowieka emocjonalnie

6. MISTRZOSTWO, to właściwości działania wysoce doskonałego i skutecznego

Praca jest wartością bezdyskusyjną i uniwersalną, która w istotny sposób rzutuje na kształt i przebieg życia dorosłego człowieka oraz wymiar i wyraz życia społecznego:

1. Praca jest naturalną potrzebą człowieka, w jego w jego przeróżnych postaciach bycia i rozwoju, co sprawia,
że człowiek jest człowiekiem stanowiącym o sobie

2. Praca stanowi naturalny wyznacznik możliwości rozwoju człowieka w różnych okresach jego życia. Chodzi o rozwój wszechstronny umożliwiający dochodzenie do kariery zawodowej.

3. Praca jest zorganizowana i sensowna

Zawód wg T. Nowackiego to „wykonywanie zespołu czynności społecznie użytecznych, wyodrębnionych na skutek społecznego podziału, wymagających od pracownika odpowiedniej wiedzy i umiejętności powtarzanych systematycznie i będących źródłem utrzymania pracownika i jego rodziny”

Zawód stanowi kategorię pedagogiczną , która ma 4 dopełniające cechy:

• jest układem wyodrębnionych i powtarzalnych czynności

• określa pozycję społeczno zawodową pracownika

• stanowi źródło utrzymania

• wymaga specjalnego przygotowania zawodowego

W aktualnym stanie cywilizacyjnym praca zawodowa najczęściej stanowi podstawę do:

• uzyskania odpowiednich dochodów, głównie pieniężnych, ale także w naturze i w usługach

• realizowania szeregu świadczeń wobec pracujących i członków ich rodzin, z których odczuwalne są świadczenia w dziedzinie edukacji, zdrowia, kultury oraz socjalne

• korzystania z różnych dodatkowych świadczeń materialnych i niematerialnych

Pracujący zawodowo dostrzegają i doceniają ważną rolę pracy w życiu człowieka, przy tym nadają jej rangę wartości uniwersalnej, to znaczy takiej, która powinna charakteryzować każdego człowieka. Jednak najczęściej wiąże się z nią swoje problemy egzystencjalne, również możliwości i potęgę swojego dalszego rozwoju, chociaż w mniejszym stopniu.

W szczególności w okresie dorosłości, na który przypada głównie tożsamość zawodowa, wyróżnić można
trzy etapy:

1. ETAP WCHODZENIA W ROLĘ:

• Faza orientacyjna - zdobywanie podstawowych informacji co do przepisu roli i warunków jej realizacji,

• Faza poznawcza - uczenie się głównie przez naśladowanie postępowania innych

2. ETAP PEŁNEJ ADAPTACJI DO ROLI

• Faza adaptacji - coraz sprawniejsze i bardziej efektywne realizowanie przepisu roli

• Faza innowacji - wprowadzenie zmian do przepisu roli

3. ETAP TWÓRCZEGO PRZEKAZANIA ROLI:

• Faza adaptacji twórczej - twórcze i zindywidualizowane posługiwanie się posiadaną wiedzą i umiejętnościami oraz wcześniej zdobytym w pełnieniu roli doświadczeniu

• Faza samorealizacji - wprowadzane innowacje mają charakter radykalny i są spójną wizję rozwoju osobistego, jaki wyznacza jednostka.

Przegląd literatury problemowej, krajowej i zagranicznej skłania do wyróżnienia przynajmniej trzech etapów określania i interpretowania pojęcia kariery zawodowej człowieka

1. Pierwszy etap - tradycyjne określenie kariery

2. Drugi etap - próba wiązania kariery zawodowej z pojęciem rozwoju zawodowego człowieka

3. Trzeci etap - tendencje do samoistnego traktowania kariery zawodowej

Wg M. Szumgraj współcześnie przez karierę zawodową rozumie się:

• Przechodzenie jednostki lub grupy społecznej od pozycji niżej cenionych do pozycji wyżej cenionych w danym społeczeństwie co oznacza odniesienie sukcesu zawodowego

• Przebieg pracy zawodowej jednostki w ciągu życia, biografię jednostki wyznaczonej ścieżką awansów
  lub delegacji z zawodzie,

• Profesję, zawód, zajęcie, do którego podchodzi się z pozytywnym nastawieniem.

Według Ewy Krause głównym zadaniem edukacji na rzecz dążenia do kariery zawodowej jest ukształtowanie wiedzy mającej na celu:

• Dostarczanie informacji na temat tzw. Ścieżek kariery

• Kształtowanie pozytywnych nastawień wobec nauki, pracy i kariery

• Upowszechnianie różnorodnych wzorców życia

• Uświadamianie i pomoc w akceptowaniu różnic indywidualnych (talentów, możliwości)

• Uczenie elastycznego radzenia sobie ze zmianami

• Kształtowanie/rozwijanie umiejętności badania i rozumienia lokalnych i krajowych potrzeb, trendów
  oraz możliwości edukacyjnych,

• Dostarczanie informacji na temat przekształceń i wymagań współczesnego rynku pracy

Dochodzeniu do karier zawodowych istotna rola przypada:

• Centrum Informacji i Planowaniu Kariery Zawodowej

• Akademickim Biurom Karier

• Szkolnym Ośrodkom Kariery

• Czasopismu popularnonaukowemu ,,Kariera''

1.2. ŻYCIE RODZINNE

W dzisiejszych czasach powszechne są zjawiska łamania podstawowych zasad współżycia rodzinnego,
z nadużywaniem władzy rodziców wobec dzieci, stosowaniem przemocy, zdradami, konfliktami, rozwodami. Rozpad więzi małżeńskich i rodzinnych jest wynikiem braku wiedzy i umiejętności współżycia w rodzinie oraz pełnienia ról rodzinnych.

Dlatego powstanie andragogiki życia rodzinnego wiąże się z możliwością przygotowania dorosłych do założenia rodziny i funkcjonowania w niej zgodnie z założeniami dojrzałego człowieczeństwa i ideałami humanizmu.

Cele:

• Ustalenie diagnozy sytuacji rodzin i określenie typowych błędów wychowawczych oraz trudności współżycia małżeńskiego

• Zaprojektowanie takiego systemu kształcenia dorosłych, które umożliwiałoby doskonalenie życia rodzinnego

Przedmiot badań:

• Podstawowe funkcje rodziny

• Metody umożliwiające rozwiązywanie problemów, dostarczanie wzorów postępowania

• Integracja wszystkich funkcji rodziny

• Zasady i modele funkcjonowania rodziny

• Możliwości doskonalenia funkcjonowania rodzin

• Przygotowanie do współdziałania z instytucjami społecznymi odpowiedzialnymi za wychowanie młodych pokoleń

• Modele, zasady i koncepcje funkcjonowania rodziny na tle warunków ekonomicznych, ustrojowych, społecznych, kulturowych i cywilizacyjnych

Znaczenie:

• Wzrost zainteresowania problematyką funkcjonowania rodziny

• Polepszenie komunikacji w rodzinie

• Podniesienie poziomu wiedzy i umiejętności rodziny w rozwiązywaniu problemów oraz rozumienia potrzeb rodziny i właściwego ich zaspokajania

• Upowszechnianie standardów życia rodzinnego przyznających prawa i obowiązki kobiecie i mężczyźnie, a przy tym możliwości zachowania swojej indywidualności

1.3. WSPÓŁŻYCIE SĄSIEDZKIE

Współpraca sąsiedzka jest jednym ze składników współżycia społecznego. Ma powszechny charakter- oznacza to,
że występuje we wszystkich ludzkich społecznościach bez względu na rasę, nację czy grupę etniczną.

Podstawą więzi oraz współpracy między sąsiadami jest styczność, która wynika ze wspólnoty mieszkaniowej. Sąsiedztwo obejmuje najbliższe otoczenie człowieka, współmieszkańców klatki schodowej, bloku, osiedla. Codzienny kontakt z tymi osobami prowadzi często do coraz bliższej znajomości, przyjaźni i współpracy, która przejawia się
w pomocy w opiece nad dziećmi, osobami starszymi.

Współpraca sąsiedzka, ze względu na to, że jest pewną formą więzi i kontroli społecznej ułatwia ludziom starszym, chorym, a także dzieciom:

• Zaspokajanie potrzeb materialnych i duchowych

• Daje poczucie bezpieczeństwa (wynikające z przynależności do grupy)

• Sprzyja aktywizacji

• Sprzyja tworzeniu się poczucia współodpowiedzialności mieszkańców za ich blok, osiedle

Trwalsza i bardziej wielostronna jest więź sąsiedzka na wsi. Wynika ona ze wspólnych doświadczeń, interesów
i potrzeb, a także z potrzeby samoorganizacji

Andragogika bada, czy i w jakim stopniu cele wychowania i przygotowania do współpracy sąsiedzkiej dorosłych
są adekwatne do istniejących potrzeb i sytuacji.

Andragogika bada treści naukowe, artystyczne (obrazy literackie, malarskie, filmowe) i religijne (miłość bliźniego, troska o człowieka), za pomocą których można u ludzi dorosłych rozwijać potrzebę niesienia pomocy sąsiadom oraz czerpaniaz tego satysfakcji.

Analizuje metody i formy współpracy sąsiedzkiej, odkrywa ich znaczenie i wartość wychowawczą, społeczną
i kulturotwórczą

Zajmuje się problematyką zasad edukacji prosąsiedzkiej, ustala ich treść, sens i znaczenie:

• Zasada uświadamiania istoty, rodzajów, sensu i ewolucji więzi sąsiedzkiej

• Zasada uwrażliwiania na potrzeby innych (zwłaszcza materialne i psychiczne)

• Zasada inicjowania współpracy i zaangażowanie w ten proces

• Zasada indywidualnego podejścia do każdego człowieka i szacunku dla jego poglądów, stylu życia i systemu wartości

• Zasada respektowania prywatności i autonomii

• Zasada respektowania praw człowieka do życia godnego

Znaczenie:

• możliwość przełamywania społecznej izolacji i anonimowości współżycia

• zrozumienie potrzeby pielęgnowania więzi sąsiedzkiej poprzez inicjowanie różnych form pomocy i współpracy
  w zakresie zaspokajania potrzeb

• poznanie rzeczywistych rozmiarów współpracy, jej charakteru, siły, zasięgu i roli

• kształtowanie poglądów sprzyjających otwartości, tolerancji, odpowiedzialności i zdolności do miłej współpracy

1.4. KSZTAŁCENIE I SAMOKSZTAŁCENIE

Pojęcie kształcenia: „Treść pojęcia kształcenie jest węższa od treści pojęcia wychowanie. Na treść pojęcia kształcenie składają się tylko świadome oddziaływania, które mają na celu zapewnić komuś (lub sobie) zdobycie określonego systemu wartości, umiejętności i nawyków, ukształtowanie poglądu na świat oraz rozwinięcie zdolności
i zainteresowań poznawczych.”

Podział form kształcenia ze względu na cel:

• kształcenie ogólne - wprowadza człowieka w świat przyrody, techniki i kultury, przygotowuje do poznawania
  i zmieniania siebie i świata

• kształcenie zawodowe - służy nabywaniu kompetencji profesjonalnych, niezbędnych w pracy zawodowej

Podział form kształcenia ze względu na miejsce procesu kształcenia:

• kształcenie szkolne - przebiega w specjalnie do tego przygotowanych instytucjach

• kształcenie pozaszkolne

* kształcenie równoległe - prowadzone przez instytucje kulturalne, oświatowe, środki masowego przekazu, organizacje i stowarzyszenia skierowana na dzieci i młodzież

* kształcenie dorosłych - kształcenie ustawiczne - różne formy kształcenia dorosłych z akcentem na uzupełnienie wykształcenia ogólnego oraz dokształcanie i doskonalenie kwalifikacji zawodowych

Podział form kształcenia ze względu na treść kształcenia:

• kształcenie jednostronne - odnosi się do każdego typu kształcenia, w którym dominuje jeden rodzaj aktywności podmiotu uczącego się: aktywność intelektualna, emocjonalna lub praktyczna. Każda z nich prowadzi
  do jednostronnego formowania osobowości ucznia: intelektu, przeżyć i zdolności artystycznych lub umiejętności praktycznych

• kształcenie wielostronne - postać kształcenia, w której podmiot przejawia nie tylko aktywność poznawczą, emocjonalna i praktyczną, ale każda z nich występuje zarówno w formie produktywnej i nieproduktywnej

Podział form kształcenia ze względu na stopień instytucjonalizacji:

• kształcenie formalne - proces nauczania - uczenia się przebiegający w ramach wysoko zorganizowanych instytucji, o względnie stałych parametrach dotyczących czasu trwania, miejsca przebiegu procesu, rodzaju jednostek organizacyjnych, stosunku dziecka do obowiązku szkolnego

• kształcenie nieformalne - odbywa się poza oficjalnym i powszechnym systemem szkolnym i przeznaczony jest dla tych, którzy z różnych względów nie mogą realizować obowiązku szkolnego w ramach obowiązującej struktury szkolnej:

* kształcenie domowe

* instytucje edukacji alternatywnej

• kształcenie incydentalne - trwający przez całe życie nie zorganizowany i niesystematyczny proces nabywania przez każdego człowieka wiadomości, sprawności, przekonań, i postaw na podstawie codziennego doświadczenia oraz wpływów wychowawczych otoczenia: rodziny, rówieśników, sąsiadów, środowiska społecznego, publikacji, dzieł sztuki, i innych środków masowego oddziaływania

Podział form kształcenia ze względu na formy organizacji:

• kształcenie organizowane przez instytucje (szkoła, rodzina) i pojedyncze osoby

• samokształcenie

Podział form kształcenia ze względu na poziomy:

• kształcenie podstawowe

• kształcenie średnie

• kształcenie wyższe

• kształcenie podyplomowe

Podział form kształcenia ze względu na miejsce:

• kształcenie stacjonarne

• kształcenie korespondencyjne

Podział form kształcenia ze względu na formę kierowania:

• kształcenie kierowane bezpośrednio - osoba kierującą jest nauczyciel czuwający nad realizacją założonych celów kształcenia

• kształcenie kierowane pośrednio - sterująca role pełni autor podręcznika, książki popularnonaukowej, skryptu, audycji radiowej, programu telewizyjnego, filmu oświatowego, internetu i innych źródeł z których uczeń korzysta w procesie samokształcenia

Podział form kształcenia ze względu na odbiorców:

• kształcenie specjalne - obejmujące dzieci i młodzież z brakami rozwojowymi

• kształcenie dorosłych (ustawiczne) - zwane kształceniem przez całe życie

• kształcenie równoległe - tor kształcenia realizowanego głównie przez środki masowego przekazu i różne organizacje

Podział form kształcenia ze względu na system prowadzenia nauczania:

• kształcenie w systemie dziennym

• kształcenie w systemie wieczorowym

• kształcenie w systemie zaocznym

• kształcenie w systemie eksternistycznym

• e-learning

Pojęcie samokształcenia

„...gdy uczeń bierze we własne ręce sprawę swego kształcenia, sam wyznacza sobie cel, sam wyznacza sobie metodę pracy i kontroluje ją pracując o własnych siłach” to mamy do czynienia z pojęciem samokształcenie”. F. Urbańczyk

„Świadome, samodzielne i poddane autokontroli jednostki kierowanie przez nią własnym rozwojem”. J. Osmelak

Cele samokształcenia:

• Stałe dążenie do rozwijania, doskonalenia i wzbogacania osobowości człowieka w kierunku uznanych powszechnie wartości

• Należyte przygotowanie do zawodu, wykonywania pracy i obowiązków zawodowych

• Aktywny udział każdego w dorobku kultury narodowej, w poznawaniu jej dziedzictwa, tradycji i osiągnięć,
  w kształtowaniu jej aktualnego oblicza, jej cech i wartości

• Kierowanie rozwojem własnej indywidualności, stawianie przed sobą ambitnych celów oświatowych i stopniowe ich realizowanie.

Dziedziny samokształcenia:

• Intelektualna - samokształcenie to samodzielne uczenie się, czyli świadome dążenie do uzyskania zmian typu intelektualnego

• Zawodowa - samokształcenie obejmuje starania podejmowane w kierunku modernizowania i doskonalenia kwalifikacji zawodowych

• Społeczno-moralna - samokształcenie to praca nad urabianiem swego charakteru

• Artystyczna - samokształcenie polega na zdobywaniu wiedzy o sztuce w celu głębszego przeżywania życia
  i świata

• Kultury życia codziennego - samokształcenie obejmuje określone starania o wykształcenie w sobie pewnych umiejętności związanych z higieną, ubieraniem się, zachowywaniem się w miejscach publicznych.

Formy samokształcenia:

• Samokształcenie swobodne - indywidualna praca człowieka uczącego się, który sam określa cele i metody swojego samodoskonalenia się

• Samokształcenie kierowane - jednostka dąży do osiągnięcia mistrzostwa zawodowego i rozwoju swej osobowości, korzystając z organizacyjnej i pedagogicznej pomocy zakładu pracy lub innej instytucji.

Rola samokształcenia w rozwoju zawodowym człowieka:

W rozwoju zawodowym wyodrębnić można fazy „dojrzewania zawodowego”:

• kształcenie się w uczelni przygotowującej do zawodu

• praktyczne opanowywanie zawodu

• nabywanie wprawy i stabilizowanie się w zawodzie

• osiąganie mistrzostwa

Samokształcenie odgrywa ważną rolę w każdej z tych faz, jako niezbędny warunek i metoda osiągania wyższych sprawności zawodowych i kwalifikacji społecznych.

Metody samodzielnego uczenia się:

• Tzw. „szybkościowe” metody przyswajania wiadomości. Ich istota polega na takim doborze czynności, aby uzyskać znaczną ekonomizację czasu bez uszczerbku dla zamierzonych rezultatów pracy

• Metody słuchania i obserwacji, które pozwalają na uzyskiwanie od ludzi i o ludziach wielu wiadomości, przydatnych zwłaszcza w dobie przewagi pracy zbiorowej i skomplikowanych stosunków międzyludzkich

• Metody przyswajania sobie wyboru i systematyzacji wiadomości w celu przekazania owych wiadomości innym, np. przygotowywanie referatów, konspektów

1.5. DZIAŁALNOŚĆ SPOŁECZNO - POLITYCZNA

PRZYCZYNY POWSTANIA ANDRAGOGIKI DZIAŁALNOŚCI SPOŁECZNO - POLITYCZNEJ

• W każdym demokratycznym społeczeństwie udział w życiu publicznym jest związany z przynależnością
  do określonych: Partii, Stronnictw, Organizacji, Klubów, Stowarzyszeń

• Służy realizacji określonych koncepcji polityki społecznej, gospodarczej, międzynarodowej, oświatowej
  i ekologicznej

• Ludzie dorośli biorąc udział w życiu społecznym jest formą ich samorealizacji. Wyrażają oni w ten sposób swoje: interesy, poglądy, potrzeby, aspiracje, ideały kulturowe

• Stopień udziału w życiu społecznym obywateli
  i model ich zorganizowania w rozwiązaniu problemów zbiorowości, jest wskaźnikiem poziomu kultury politycznej społeczeństwa i jego zdolności do aktywacji ludzi i ich uspołeczniania.

Powstanie andragogiki działalności społeczno-politycznej jest wyrazem zrozumienia istoty demokratycznych przemian, wyniku których każda orientacja polityczna i społeczna ( z wyjątkiem faszystowskich i rasistowskich) może mieć możliwości pozyskania sobie zwolenników i prowadzenia konstruktywnej działalności.

Jest wyrazem uznania prawa każdego obywatela do udziału w takiej działalności oraz konieczności opracowania
i realizowania nowoczesnej koncepcji edukacji społeczno-politycznej, przygotowującej dorosłych do racjonalnego
i odpowiedniego uwzględniającego realia rzeczywistości i ideały społeczno-polityczne.

Andragogika bada, czy cele edukacji politycznej są zgodne z:

• Prawami człowieka

• Zasadami współżycia społecznego

• Potrzebami psychicznymi człowieka dorosłego

• Zasadami polityki państwa

Andragogika bada treści naukowe działalności społeczno-politycznej. Są to treści wchodzące w zakres różnych nauk społecznych i humanistycznych. Wybór zatem tych treści, które są konieczne dla naukowego rozumienia celów, warunków, efektów działalności społeczno-politycznej wymaga przestrzegania określonych kryteriów. Są to:

• Obiektywność wiedzy

• Przydatność do analizy, rozwiązywania problemów społecznych i politycznych

• Interdyscyplinarny model analizy

• Nowoczesność wiedzy (najnowsze badania)

• Funkcjonalność wiedzy

• Otwartość wiedzy na nowe idee i odkrycia naukowe

Andragogika określa takie możliwości przystosowania opracowanych przez dydaktykę oświaty dorosłych metod
do potrzeb edukacji dorosłych. Ta subdyscyplina andragogiczna określa takie warunki optymalizacji procesu edukacji społeczno-politycznej, formułuje zasady postępowania dydaktycznego i wychowawczego:

• Zasada podmiotowego traktowania dorosłych

• Zasada odwoływania się do doświadczeń społecznych

• Zasada przekonywania i dyskusji

• Zasada rozwijania myślenia twórczego

• Zasada inspirowania do eksperymentów

• Zasada konstruktywnego współdziałania z dorosłymi

• Zasada zaufania

• Zasada wiązania teorii z praktyką

• Zasada preferowania nauczania problemowego

1.6. ZDROWIE, REHABILITACJA, SPORT I REKREACJA

Andragogika zdrowia

„Zdrowie to nie tylko całkowity brak choroby, czy kalectwa, ale także stan pełnego, fizycznego, umysłowego
i społecznego dobrostanu (dobrego samopoczucia).”

Dostarcza wiedzy na temat zdrowia jako największej wartości, a konkretnie:

• Jak je chronić przed niszczącymi czynnikami

• Jak je pielęgnować i utrzymywać w dobrym stanie

• Jak umacniać organizm i czynić go odpornym na fizyczne i psychiczne zagrożenia

• Jak się nim racjonalnie, mądrze i odpowiedzialnie posługiwać w pracy, życiu rodzinnym, działalności społecznej

Przedmiot badań:

• Rola i miejsce zdrowia w systemie wartości człowieka dorosłego

• Humanistyczne, społeczne i kulturowe aspekty zdrowia

• Wpływ zdrowia na społeczne, osobiste i obywatelskie funkcjonowanie człowieka

• Znaczenie zdrowia jako źródła ludzkiego szczęścia

• Warunki zachowania zdrowia do późnej starości

• Proces uczenia dorosłych rozumienia znaczenia zdrowia, jego ochrony, pielęgnacji i użytkowania

• Programy kształcenia dorosłych w zakresie wiedzy o organizmie ludzkim i możliwościach utrzymania go do późnej starości w dobrym zdrowiu

• Czynniki sprzyjające zachowaniu zdrowia i niszczące zdrowie: biologiczne; społeczne; kulturowe; cywilizacyjne; racjonalny tryb życia.

Raport o stanie zdrowia, przygotowany przez Polską Akademię Nauk, dowodzi, że sytuacja w tej dziedzinie wymaga radykalnych działań mających na celu znaczącą postawę tego stanu. Dorobek badawczy i teoretyczny ma stać się podstawą racjonalizacji poglądów dorosłych na zdrowie i uznania go za najwyższą wartość, zmiany stylu życia
w kierunku prozdrowotnym. Dorobek ten może przyczynić się także do racjonalizacji polityki społecznej.

Andragogika rehabilitacyjna

Powstanie jest związane ze wzrostem liczby dorosłych ludzi niepełnosprawnych, inwalidów, upośledzonych, dysfunkcjonalnych, nieprzystosowanych, mających trudne warunki życia, pozbawionych przez los możliwości pełnowartościowej egzystencji oraz rezultatem przekonania o tym, że ludzie niepełnosprawni wymagają także przygotowania do życia w sytuacji pozostawania inwalidami.

Rehabilitacja „to proces rozwijania u osoby trwale poszkodowanej na zdrowiu maksymalnych zdolności
do samodzielnego życia i pracy zawodowej, umożliwiającej jej włączenie się w czynne życie społeczne.”
(prof. Aleksander Hulek)

Przedmiotem badań andragogiki rehabilitacyjnej są:

• Cele treści, systemy i organizacja procesu przygotowania dorosłych niepełnosprawnych i poszkodowanych
  na zdrowiu do akceptacji tego stanu rzeczy i maksymalnego wykorzystania swoich psychicznych i fizycznych zdolności do wykonywania pracy zawodowej, udziału w życiu rodzinnym i działalności społecznej

• Zasady, treści i metody kształcenia oraz wychowywania osób niepełnosprawnych dorosłych

• System kształcenia dorosłych niepełnosprawnych.

Znaczenie: polega na tym, że tworzy ona empiryczne i teoretyczne podstawy do procesu edukacji niepełnosprawnych dorosłych umożliwiających im samodzielne życie, wykonywanie pracy zawodowej i angażowanie w życie społeczne.

Andragogika sportu

Powstaniu tej dyscypliny andragogicznej towarzyszyło przekonanie, że uprawianie sportu jest nie tylko sztuką, wyrazem naturalnych uzdolnień, zamiłowań, ćwiczeń, treningów, ale także jest wynikiem posiadanej konkretnej wiedzy o organizmie ludzkim i znajomości reguł uprawiania określonych dyscyplin sportowych.

Andragogika sportu i rekreacji ruchowej bada jak poszczególne grupy społeczne postrzegają sport, czy jako zajęcie wolnego czasu, czy jako konieczność, czy jako hobby, czy jako szanse do wybicia się dla uzdolnionych, czy jako możliwość zachowania dobrej kondycji fizycznej przez całe życie, czy jako przyjemność, czy jako obowiązek wobec własnego organizmu.

Andragogika sportu i rekreacji ruchowej bada możliwości ustalenia takich celów kształcenia i wychowania dorosłych, które będą zawierały te idee, wartości i wskazania, jakie są potrzebne do przygotowania dorosłych
do pełnowartościowego uprawiania sportu i rekreacji ruchowej.

Dzięki andragogice sportu i rekreacji ruchowej w społeczeństwie wzrasta zrozumienie konieczności uprawiania sportu i rekreacji ruchowej, podnoszenia się na wyższy poziom kultury fizycznej, zmniejsza się zakres i liczba chorób wynikających z warunków pracy.

Uprawianie sportu jest oprócz racjonalnego żywienia, prawidłowych warunków pracy, właściwego wypoczynku jednym z głównych czynników wpływających na stan zdrowotności społeczeństwa.

Wskazuje także na negatywne skutki braku ruchu fizycznego, braku równowagi między wysiłkiem umysłowym
i fizycznym, rezygnacji z uprawiania sportu.

Andragogika ekologiczna

Powstanie andragogiki ekologicznej jest swoistą odpowiedzią uczonych na wyzwania współczesności, dla której ochrona środowiska naturalnego przed barbarzyńskim niszczeniem jest najważniejszym zadaniem człowieka. Środowisko naturalne wskazuje istnienie człowieka, jego rozwój, zdrowie i szczęście.

Przedmiot badań andragogiki ekologicznej:

• Cele, treści, zasady, systemy, metody o organizacja procesu proekologicznego kształcenia dorosłych

• Czynniki kształtujące świadomość i postawy proekologiczne dorosłych i metody ich formowania

• Dobór treści kształcenia proekologicznego

• Prawidłowości procesu kształcenia proekologicznego dorosłych i formułowanie na tej podstawie zasad kształcenia i wychowania

• Organizacja procesu kształcenia i wychowania proekologicznego.

Świadomość ekologiczna w szerokim rozumieniu jest to forma świadomości społecznej, która nie tylko pojawia się
w myśleniu i przeżyciach jednostek, lecz także w uznawanych społecznie standardach rozumienia (wartości, systemy wartości), przeżywania i wartościowania przyrody.

Rodzaje świadomości ekologicznej:

• Świadomość ekologiczna marnotrawna

• Świadomość ekologiczna redukująca marnotrawstwo

• Świadomość ekologiczna selektywnie oszczędzająca

• Świadomość ekologiczna rygorystycznie oszczędzająca

• Świadomość głęboko ekologiczna.

Raport Zespołu GAMMA powstał na zlecenie rządu kanadyjskiego w 1976r. i zawiera analizę realizowanych
i alternatywnych scenariuszy rozwoju współczesnych społeczeństw opartą na charakterze ich relacji ze środowiskiem naturalnym oraz wskazuje na potrzebę urzeczywistnienia edukacji ekologicznej opartej na wartościach konserwacyjnych.

Wnioski wypływające z wieloaspektowej analizy relacji: człowiek-społeczeństwo-przyroda, poczynionej przez Zespół GAMMA, jednoznacznie wskazują na potrzebę wprowadzenia głębokich zmian w systemach wartości współczesnych społeczeństw.

Naukowcy z Zespołu GAMMA wyróżnili 4 modele społeczeństw konsumpcyjnych:

• Społeczeństwo konsumpcyjne nieefektywne (marnotrawne)

• Społeczeństwo konsumpcyjne efektywne

• Społeczeństwo materialnego wzrostu przy oszczędzaniu zasobów

• Społeczeństwo stabilnej obfitości i możliwych restrykcji społecznych

• Społeczeństwo rewidujące potrzeby (zwłaszcza materialne i duchowe)

Andragogika ekologiczna przyczynia się do wzbogacenia wiedzy ludzkiej, jej uproblemowienia, uporządkowania
i ujęcia w teoretyczne ramy. Wiedza ta umożliwia głębsze rozumienie stosunku człowieka do przyrody. Dzięki dorobkowi owej subdyscypliny możliwe będzie podniesienie poziomu kultury ekologicznej społeczeństwa i otoczenie środowiska naturalną opieką.

1.7. KULTURA, CZAS WOLNY I TURYSTYKA

Andragogika uczestnictwa w kulturze

Umożliwia człowiekowi:

• zaspokajanie różnorodnych potrzeb takich jak: potrzeby poznawcze, estetyczne, rekreacyjne, edukacyjne, moralne, religijne

• wzbogacenie wiedzy o świecie, głębsze przeżywanie jego niezwykłości, piękna i różnorodności, silniejsze odczuwanie poczucia sensu życia, bardziej precyzyjne rozumienie ideałów, celów i norm moralnych, dokonywanie bardziej racjonalnych decyzji i wyborów światopoglądowych, politycznych i społecznych

• uczestnictwo ludzi dorosłych w kulturze jest przedmiotem badań takich nauk jak: socjologia kultury, psychologia percepcji kultury, historia kultury, etnografia i etnologia, filozofia kultury a także andragogika uczestnictwa
  w kulturze.

Przedmiotem swoich badań czyni:

• proces przygotowania ludzi do wartościowego, wielodziedzinowego, zaangażowanego, refleksyjnego, świadomego udziału w konsumpcji dóbr kultury, ich wyborze i odbiorze, ich akceptacji i krytyce, ich przyswajaniu i odrzucaniu, ich włączeniu w strukturę życia duchowego człowieka

• proces przygotowania dorosłych do satysfakcjonującego, mądrego, kształcącego udziału w kulturze

• dobór treści, za pomocą których realizowana jest edukacja kulturoznawcza.

Uczestnictwo w kulturze polega na intelektualnym i emocjonalnym kontakcie z tym, co w życiu człowieka najważniejsze i najcenniejsze (prawda, dobro, szczęcie, zrozumienie siebie, postęp techniczny i cywilizacyjny) -
to przygotowanie do takiego udziału jest konieczne.

Wyzwala ludzi dorosłych z egzystencji czysto biologicznej i wznosi ich na poziom egzystencji ludzkiej, dla której rozumienie świata i sensowne w nim działanie jest wartością najcenniejszą.

Andragogika wolnego czasu

Zagospodarowanie czasu wolnego jest ważnym i trudnym problemem społecznym, ekonomicznym i kulturowym.

Powstanie andragogiki czasu wolnego jest wyrazem społecznego zapotrzebowania na wiedzę, badania i teorie dające racjonalne postawy dla edukacji dorosłych w zakresie przygotowania ich do wartościowego spędzania czasu wolnego, umożliwiającego autokrację, wypoczynek i twórczość.

Przedmiotem badań andragogiki wolnego czasu są:

• cele, zadania, treści, metody, formy, systemy, techniki i organizacja procesu edukacji dorosłych ukierunkowanej na przygotowanie ich osobowości i umożliwiającego godziwy wypoczynek- spędzania wolnego czasu;

• bada jakie miejsce i jaka rolę w systemie wartości dorosłych- wchodzących w skład różnych grup, warstw, zbiorowości pokoleniowych, płciowych, zawodowych, społecznych- odgrywa czas wolny?

1. Czy jest traktowany jako okres przeznaczony na wypoczynek i regenerację sił biopsychicznych?

2. Czy jako okazja do doskonalenia zawodowego?

3. Czy jako szansa zaangażowania w życie rodzinne?

4. Czy jako sposobność do autoedukacji, rozrywki i zabawy?

5. Czy jako możliwość uzyskania dodatkowych zarobków?

• bada możliwość takiego kształcenia i wychowania dorosłych, dzięki któremu czas wolny w ich świadomości byłby traktowany jako szansa samorealizacji we wszystkich dziedzinach ludzkiej aktywności

• bada możliwość takiego formułowania celów edukacji związanej z wykorzystaniem wolnego czasu i takiego tworzenia metod kształcenia i wychowania, które umożliwiłyby dorosłym zdobycie niezbędnej wiedzy z różnych dziedzin i umiejętności potrzebnych do jego wartościowego spędzania

• ustala zasady edukacji dorosłych do nowoczesnego, satysfakcjonującego, rozwijającego osobowość - spożytkowania czasu wolnego.

Powstanie andragogiki wolnego czasu jest odpowiedzią na społeczne zapotrzebowanie na badania i teorie naukowe dające podstawę do precyzyjnego określenia celów, zasad i metod edukacji wolnoczasowej dorosłych.

Prowadzenie badań z zakresu andragogiki wolnego czasu umożliwia rozpoznanie potrzeb, sytuacji i możliwości ludzi dorosłych w dziedzinie użytkowania wolnego czasu, rozumienia jego potencjalnej i realnej wartości.

Znaczenie polega na tym, że ukazuje ona realne możliwości przygotowania ludzi dorosłych do wartościowego życia, którego elementem składowym jest sposób spędzania czasu wolnego.

Badania dowodzą, że ludzie dorośli w różnym stopniu uświadamiają sobie znaczenie wolnego czasu
i możliwości spożytkowania go na realizację wartości humanistycznych (szczęście rodzinne, rozwój osobowości, miłość, przyjaźń).

Andragogika turystyki

Powstanie i rozwój andragogiki turystyki wiąże się z:

• koniecznością badania, poznawania i wyjaśniania możliwości uprawiania turystyki edukacyjnej, zaspokajającej wielorakie: zdrowotne, rekreacyjne, edukacyjne i kulturoznawcze potrzeby ludzi dorosłych

• koniecznością doskonalenia jej koncepcji, programów, usytuowania społecznego, organizacji, stylu i metod funkcjonowania instytucji turystycznych, umiejętności jej uprawiania zgodnie z indywidualnymi zainteresowaniami i międzykulturową wymianą doświadczeń;

• potrzebą badania procesów przystosowania się ludzi dorosłych do zmiennych warunków podróżowania
  i zwiedzania różnych miejscowości i środowisk oraz wykrywania prawidłowości tego procesu.

Andragogika turystyki na podstawie badań i analizy konkretnych doświadczeń turystycznych tworzy teorię racjonalnego, satysfakcjonującego, zaspakającego biologiczne i duchowe potrzeby uprawiania turystyki.

Przedmiotem swoich badań czyni:

• proces przygotowywania dorosłych do racjonalnego, nowoczesnego- preferującego wartości humanistyczne, umożliwiającego zaspokojenie potrzeb zdrowotnych, rekreacyjnych i edukacyjnych- świadomego i celowego, wykorzystującego zdobycze nowoczesnej techniki, ekologicznego uprawiania różnych form turystyki piesze, żeglarskiej, rowerowej, samochodowej, samolotowej, indywidualnej i zbiorowej, krajowej i zagranicznej

• cele, metody, warunki i skutki procesu przygotowywania turystów do racjonalnego- i angażującego emocjonalnie- uprawiania turystyki i utrwalenia jej wyników w formie zapisów pamiętnikarskich oraz dokumentów fotograficznych lub filmowych

• proces uczenia turystów rozwiązywania problemów związanych z racjonalnym, świadomym i ukierunkowanym na wartości humanistyczne (zadowolenie z życia, radość) uprawianiem turystyki

• nie tylko typowe, przeciętne zachowania turystów w sytuacjach stabilizacji i zagrożenia, porządku
  i dezorganizacji, lecz także te formy aktywności turystów, które są wyrazem nowatorskiego, optymalnego, przyszłościowego rozwiązywania problemów, związanych z podróżowaniem.

Nauka ta gromadzi zatem dwa rodzaje doświadczeń: typowe i nowatorskie, awangardowe, torujące drogę postępowi w tej dziedzinie.

Materiały badawcze i teorie cząstkowe przyczyniają się:

• Do udokumentowania procesu uczestnictwa turystycznego

• Materiały badawcze, które obrazują zachowania turystów w sytuacjach odkrywania atrakcyjnych obiektów, zabawy, dyskusji, itp. - stanowią cenną podstawę do tworzenia teorii andragogicznej wyjaśniającej istotę, strukturę i funkcję zachowania turystycznego, ukierunkowanych na realizację wartości poznawczych, zdrowotnych, rekreacyjnych i autoedukacyjnych

• Na podstawie materiałów empirycznych i teorii andragogicznych można tworzyć koncepcje optymalizacji takich fundamentalnych procesów, jak: rekrutacja uczestników wycieczki; przygotowanie do udziału w wycieczce, programowanie alternatywnych tras wycieczkowych, planowanie indywidualnych planów zwiedzania określonych miejscowości, itp.

• Materiały badawcze i teorie andragogiczne dla indywidualnego turysty mogą być cennym źródłem inspiracji
  do racjonalizacji swego uczestnictwa w wycieczce i wszechstronnego do niej przygotowania.

Andragogika twórczości

Twórczość ludzi jest przedmiotem zainteresowania takich nauk jak: psychologia, socjologia sztuki, prakseologia, historia, pedagogika oraz andragogika.

Andragogika twórczości interesuje się przede wszystkim szeroko ujmowaną problematyką przygotowania ludzi dorosłych do twórczości i pomagania im w osiąganiu sukcesów, sławy, uznania i osobistego poczucia satysfakcji, stanowiącego ważny składnik poczucia sensu życia.

Przedmiotem badań andragogiki twórczości są:

• czynniki, które ten proces pobudzają, ukierunkowują, dynamizują i warunkują osiąganie sukcesu na miarę indywidualnych możliwości i społecznych oczekiwań

• motywy postępowania człowieka najsilniej pobudzające zaangażowanie w działalności twórczej

• zespoły czynników, dzięki którym twórczość ludzi - ich zaangażowanie w proces twórczy, mający szczególny wymiar humanistyczny - jest udanym połączeniem pracowitości i zdolności, poświęcenia i ambicji, potrzeby sukcesu i sprawdzenia się

• czynniki takie, jak: wiedza naukowa, doświadczenia w danej twórczości, warunki materialne, system i metody pracy twórczej, itd.

• bada, jak wymienione wyżej czynniki działają jako spójna struktura, a nie jako odizolowane siły

• edukacja artystyczna, intelektualna i techniczna i jej rola w przygotowaniu dorosłych do uprawiania działalności twórczej.

Andragogiczna teoria twórczości umożliwia głębsze - oparte na wynikach badań empirycznych i teoretycznych interpretacji - rozumienie twórczości, ujmowanej jako rezultat umiejętności uzyskanych w procesie edukacji i autoedukacji.

Twórczość jest wynikiem zderzenia się sił osobowych z tworzywem, jakim jest słowo, znak plastyczny, dźwięk.

---