DOKTRYNY ZACHOWAWCZE
Doktryna
Istotną sprawą było dokonanie krytycznego rozrachunku z dziedzictwem Oświecenia
Przyjęło się określać ich wspólnie mianem „konserwatystów”, jako że, wrodzy nowym porządkom, najchętniej zachowaliby w niezmienionym kształcie starą, przedrewolucyjną rzeczywistość
Katalog konserwatywnych wartości:
ciąglość, trwanie w historii jest konieczne dla stworzenia właściwego kształtu każdej społeczności, co przybiera postać teorii organicznej, przyrównującej wspólnotę do budowy i funkcjonowania żywego organizmu jako struktury zhierarchizowanej
u podstaw procesu historycznego stawiają Boga jako jego animatora
przedstawianie człowieka jako tworu ukształtowanego dzięki tradycji, wierze, wychowaniu, rodzinie i środowisku
poznanie świata nie ogranicza się do rozumu i zmysłów
jednostka nie ma i nie powinna mieć istotnego wpływu na kształtowanie państwa i innych instytucji
konserwatysta nie przeciwstawia się wszelkim zmianom, lecz pragnie, by dokonywały się one powoli, stopniowo, bez gwałtownych wstrząsów
negacja: koncepcja stanu naturalnego ludzkości, umowy społecznej jako źródła powstania społeczeństwa i państwa, ograniczenia funkcji i zakresu władzy państwowej, teoria o przyrodzonych prawach podmiotowych jednostki wywodzących się z prawa naturalnego
za swój cel uznawali zwrócenie uwagi na konieczność powrotu do źródeł, przywrócenie szacunku do wiary, Kościoła, tradycji, władzy, hierarchii i wszelkiego autorytetu
Teokraci francuscy
Teokracja (z grec.) - władzę suwerenną w państwie posiada, a także realnie sprawuje, Bóg
Termin „teokracja' znany był już w staro- żytności, kiedy to użył go po raz pierwszy Józef Flawiusz dla określenia ustroju panującego w społeczności żydowskiej kierującej się nakazami Tory. Jako teokratyczny określamy także ustrój cesarstwa bizantyjskiego, czy ten, który zaprowadzony został w czasach Machiavellego we Florencji w latach 1494-1498 przez dominikanina Girolamo Savonarolę.
Bóg suwerenem: Joseph de Maistre (1754-1821)
Wieczory petersburskie
Uwagi o rewolucji francuskiej
O Papieżu
Liberałowie popełniają zasadniczy błąd tworząc konstytucję państwa w oparciu o rozstrzygnięcia racjonalne
Ich błąd polega na absolutyzowaniu znaczenia jednostki ludzkiej i jej rozumu jako siły poznawczej i źródła apriorycznych konstrukcji
Winą obarczał de Maistre protestantyzm, domenę fałszywej wiary
Konstytucji, a więc zasad ustroju państwa „nie tworzy się”, lecz „odkrywa”, jako że jej istotnym autorem jest Bóg - prawodawca
Bez posłuszeństwa wobec Boga i poddania się nakazom religii nie jest możliwe wypełnianie powinności obywatelskich
Instytucja kata jest w społeczeństwie niezbędna i nie ma bez niej mowy o majestacie władzy
Rewolucja godna była potępienia moralnego, oszukiwała bowiem ludzi, głosząc nierealne hasła wolności i równości, a w istocie rozbudzając najgorsze instynkty ludzkie
Rewolucja przewidziana była w boskim planie jako kara za grzechy - Bóg karze, aby odrodzić
Natura ludzka jest zła, co łączył z ciążącym na rodzie ludzkim piętnem grzechu pierworodnego
Jedyną siłą, jaka ocalić może cywilizację chrześcijańską stanowi władza papieża - konieczność silnej, scentralizowanej władzy, wspartej boskim autorytetem i hierchicznej budowy społeczeństwa
Był ultramontaninem, czyli zwolennikiem absolutnej władzy papieża w Kościele
Władza papieska winna być jedyną, która zajmuje stanowisko nadrzędne ponad władzą państwową
Nie oznacza to jednak, że wola boska w najdrobniejszych szczegółach reguluje wszystkie problemy związane z władzą w państwie
Boska jest sama idea władzy, podczas gdy formy, jakie przybiera zależą od ludzi - prawa mają w najwyższym stopniu uwzględniać charakter narodowy i wszelkie inne czynniki różnicujące społeczności ludzkie
Człowiek jest kształtowany przez historię i to nie indywidualną, lecz historię wspólnoty, w której żyje on sam i w której żyli jego przodkowie
Nie ma na świecie wcale człowieka, owszem, są Francuzi, Niemcy, czy Rosjanie, co oznacza, że dopiero przynależność do wspólnoty, w tym przypadku narodowej i państwowej, decyduje o tożsamości człowieka
Był przekonany o najwyższych walorach władzy monarchicznej, bo prawdziwa władza, niezależnie od jej wewnętrznej organizacji, jest absolutna, niepodzielna, nieusuwalna
Istotą suwerenności jest pilnowanie odwiecznego porządku
Model władzy jednolitej, absolutnej, optymalnej dla danej społeczności, posiadającej związki z absolutem
Państwa Europy utworzyć mają wspólnotę chrześcijańską
Knieczność powrotu do czasów przedrewolucyjnych w znaczeniu odnowy moralnej
Wówczas dojść może do „trzeciego objawienia” powrotu do jedności z Bogiem, realizacji boskiego ładu
Hierarchia: Louis de Bonald (1754-1840)
Pdstawą tradycji, która w ciągu następujących po sobie pokoleń tworzy podstawy społeczeństwa, jest język
Dany on został człowiekowi przez Boga, aby mógł on wyrażać prawdy, które Stwórca uczynił dostępnymi dla jego rozumu
Człowiek ma naturę społeczną, dzięki językowi wyrazić może idee
Idee te powstają, gdy rozum ludzki dosięgnie prawd objawionych mu przez Boga
Gdy sam umysł spróbuje niezależnie sformułować jakieś twierdzenie, nieodmiennie pozostaje ono fałszywe
Spoleczność istnieje i stanowi funkcjonalną całość
Konstrukcja państwa opierać się winna na hierarchii, władzy i prawie, będącym wyrazem woli Boga
Hierarchia występuje zawsze w triadzie: na jej czele stoi władza (Bóg, król, ojciec), następnie hierarchię tworzą wykonawcy (kler, arystokracja, matka) i poddani (wierni, naród, dzieci)
Zgodność ustroju społecznego z wolą Boga gwarantuje stałaa obecność w życiu społecznym religii i Kościoła katolickiego
Państwo, poza prawem, realizować powinno także w praktyce ustrojowej swoich organów zasady moralności głoszone przez Kościół
Monarcha, będący tym w państwie, czym jest papież w Kościele i działający w oparciu o ten sam system wartości, absolutnie panuje nad wszystkimi poddanymi
Henryk Rzewuski (1791-1866)
Głosił, że wszelka wiedza zawarta jest w objawieniu, poznać ją można tylko poprzez ducha narodu, w którym przejawia się ona w formie „podań”
Z jednej strony jest to więc wiedza boska, jednak z drugiej nauka musi mieć koniecznie oblicze narodowe
Był zwolennikiem monarchii na wzór Polski przedrozbiorowej, a więc monarchii gwarantującej wolność i przywileje szlacheckie
Jedynie szlachtę identyfikował Rzewuski z narodem
Podobnie jak tradycjonaliści francuscy wszelkie źródło nieszczęść widział Rzewuski w podejmowaniu próby zmian rozwiązań społecznych, bo sprzeciwiają się one boskim wyrokom
Romantyzm polityczny
Korzenie Romantyzmu politycznego odnaleźć możemy w Niemczech (Johann Goethe i Fryderyk Schiller)
Łączył przekonania o znaczeniu silnych więzów łączących ludzi we wspólnotę narodową czy państwową z równie mocnym podkreślaniem znaczenia indywidualności wybitnej jednostki, wyrastającej ponad tę wspólńotę
Obrońca teorii rojalistycznych: Francois Rene de Chateaubriand (1768-1848)
Spopularyzował termin „konserwatyzm”, użyty przez niego w tytule wydawanego przezeń pisma „Le Conservateur”
Dojrzała myśl Chateaubrianda jest skoncentrowana wokół rojalizmu i katolicyzmu
Potępiał rewolucję - zarzucał jej, że kruszy świętą podstawę wszelkiego trwałego rządu
Upadek monarchii traktował emocjonalnie jako koniec starej Francji, wraz z którą w zapomnienie pójdą również religia, dawne obrzędy, obyczaje rodzinne
Przekonany o nieodwracalności zmian społecznych i politycznych, jakie przyniosła rewolucja 1789 r. i w okresie Restauracji dostrzegał szanse na ich połączenie z tradycjami rojalistycznymi w ustroju monarchii konstytucyjnej
Religia katolicka, ostoja porządku i ładu moralnego narodu - widział w katolicyzmie źródło wolności człowieka
Gwarancję wolności widział we własności prywatnej, a równość społeczną, traktował jako wstęp do despotyzmu
Z nieufnością patrzył na postęp materialny, upatrując w nim źródło dezintegracji społecznej
Romantyzm niemiecki:
Joseph Gorres (1776-1848) był tym spośród romantyków, którego poglądy w wielu kwestiach zgodne są z liberalnymi - zwolennik federalizmu Niemiec, w teorii państwa znajdował miejsce na elementy umowy suwerena z poddanym
U F. Schlegela i Schleiermachera akcentowana była szczególnie silnie rola jednostek w państwie
O pełnym rozwoju niemieckiej szkoły Romantyzmu politycznego możemy mówić pod wpływem dwóch wydarzeń historycznych: rewolucja francuska 1789 r., wojna z Napoleonem, okupacja przez wojska francuskie krajów niemieckich
Początkowo wielu młodych Niemców uległo fascynacji rewolucją (Novalisa, von Herder)
Szybko jednak przewagę uzyskały wątki krytyczne, romantycy przedstawiali swoje racje w tonie emocjonalnym
Uznanie indywidualnych uczuć (szczególnie miłość) obywateli za jeden z podstawowych czynników konstytuujących i jednoczących państwo
Widać to w eseju Novalisa Wiara i miłość, czyli król i królowa, w którym autor dowodził, że władzę króla w sposób konieczny uzupełniać musi to, co symbolizuje królowa i co wyraża w swej miłości do męża, a co stać się winno wzorem dła każdej rodziny. Poza miłością, najistotniejszym spoiwem państwa jest wiara, o czym traktuje jego dzieło Chrześcijaństwo, czyli Europa (opowiadał się za katolicyzmem, gdyż tylko on realizuje ideal jedności i hierarchii, a jednocześnie zapewnia rozwój indywidualności)
Novalis i von Arnim krytykując oświeceniowy racjonalizm, głosili, że należy ograniczyć powszechną edukację, szczególnie wśród przedstawicieli ludu, bowiem nauka czytania i pisania wyrządzić może same szkody, bo lud, będący skarbnicą autentycznych tradycji narodowych, zatracić może w procesie edukacji swoją odmienność i ulec procesowi kosmopolityzacji
Idealizacja średniowiecznego chrześcijańskiego Cesarstwa Rzymskiego Narodu Niemieckiego
Niemcy pozbawione jedności państwowej spełniają warunki, by w przyszłości stworzyć idealne państwo
Novalis i Friedrich Schlegel (1772-1829) w braku mobilności społecznej dostrzegali kolejną gwarancję porządku, panowania autorytetu władzy, Kościoła i wiary oraz tradycji przodków
F. Schlegel, kladąc nacisk na organiczny model państwa, spojonego wspólnym językiem i kulturą, za jedyny właściwy uznawał ustrój monarchiczny, króla panującego z woli Boga. Był on zwolennikiem uznania pozycji Boga - prawodawcy oraz realnej władzy politycznej papieża. Nad obywatelami wszelkich stanów zwierzchność stanowi państwo, któremu służyć jest obowiązkiem i zaszczytem dla jednostki.
Teorię organicznego państwa stanowego, w którym dominującą rolę odgrywa szlachta, rozwijał Adam Muller. Dominująca rola, jaką odgrywa państwo, możliwa jest dzięki spójności narodu, przenikniętego wspólnym duchem - Volksgeist, przeszłe pokolenia, wespół z żyjącym obecnie, są wspólnie suwerenem w państwie. Wolność jest czymś naturalnym nie potrzebuje gwarancji. Dominującą rolę w państwie odgrywa szlachta. Winna istnieć idea prawa, którą ludzie poznają wchodząc wzajemnie w relacje pomiędzy sobą i z władzą. Stosowanie prawa leży w rękach władcy, który rożstrzyga indywidualne przypadki kierując się wspólnym interesem stron. Państwo narodowe, powracające do tradycji przechowywanych przez lud, powinno stać ponad sztuką, nauką, nie pozwolić im rozwijać się żywiołowo. Był także apologetą wojny, która jego zdaniem jest czynnikiem spajającym ludzi
Herder tradycję pojmowal jako zakorzenienie w kulturze
Franz von Baader głosił potrzebę pojednania narodów w duchu chrześcijańskim
Poznanie sięgać mialo, zdaniem romantyków, wiary, tradycji, mitów, symboli, powinno uwzględniać moc poetyckiego natchnienia - te narzędzia poznania zmierzać miały do odkrycia prawd ostatecznych, niedostępnych rozumowi
Prawo, sięgające poza rozkaz ustawodawcy, aż do owych prawd
Naród jako organizm moralny: Samuel Tylor Coleridge (1772-1834
Krytycznie oceniona została zarówno monarchia absolutna, zrównująca ludzi w poddaństwie suwerenowi, jak i wszelkie próby realizacji postulatów egalitaryzmu społecznego i politycznego
Obawiał się rewolucji przemysłowej, która może wyzwalać bunt społeczny i zagrozić tradycyjnym wartościom
Egalitaryzm oznacza dominację siły nad moralnością, przewagi liczbowej nad cnotą, abstrakcyjnych uprawnień jednostki nad dojrzałym człowieczeństwem
Z niechęcią odnosił do klasy średniej, mieszczaństwa, poddanego ideałom utylitaryzmu i dyktatowi praw ekonomicznych.
Model narodu był organiczny i hierarchiczny, naród jest organizmem moralnym
Łączy w sobie cele jednostek i cele wspólnoty
Naród był strukturą pierwotną, z możliwością funkcjonowania poza państwem
Państwo ma swe źródła w umowie społecznej, która nie jest postrzegana jako fakt historyczny kończący stan naturalny ludzkości, lecz jako źródło władzy i obowiązków obywateli
Celem istnienia państwa i jego instytucji jest dobre życie obywateli
Główną rolę w państwie odgrywać powinna arystokracja, nośnik kultury, depozytariusz duchowości
Społeczność, która wyznaje ideały solidaryzmu, pozostawać ma pod władzą konstytucyjnego monarchy i narodowego Kościoła
Dwuizbowy parlament winien odpowiadać dwóm zasadniczym stanom: izba wyższa grupować miała przedstawicieli arystokracji ziemskiej, niższa pozostawać domeną mieszczaństwa
Niemiecka szkoła historyczna (Savigny)
Osobnym nurtem konserwatyzmu niemieckiego była tak zwana niemiecka szkoła historyczna, w której koncentrowały się dociekania dotyczące ustalenia źródeł pochodzenia i obowiązywania prawa
W nurt niemieckiego konserwatyzmu wpisuje się również szkoła historyczna w prawoznawstwie, której najwybitniejszym przedstawicielem był Friedrich Carl von Savigny (1779-1861)
Jego główne dzielo nosi rytuł O powołaniu naszych czasów do ustawodawstwa i nauki prawa - praca polemiczna, skierowana przeciwko planom przeniesienia na grunt niemiecki Kodeksu Napoleona
W procesie historycznym, irracjonalnym, bo niepoznawalnym dla ludzkiego rozumu, kształtuje się prawo, które musi być zgodne z duchem narodu (Volksgeist), w którym powstaje i w którym ma obowiązywać
Duch narodu kształtuje także państwo, jego ustrój, język, obyczaje, kulturę, sztukę
Prawo więc nie może być uniwersalne i każdy naród dysponować winien odmiennym systemem prawa
Proces kształtowania prawa jest złożony i powolny i jest równoległy do kształtowania się kultury narodu i samego narodu
Naród przechodzi przez organiczne szczeble rozwoju - młodość, dojrzałość, starość i obumieranie
Powstanie prawa poprzedzone jest tworzeniem się obyczaju, doprowadza to następnie do powstania prawa zwyczajowego; dopiero w dalszej kolejności wyłania się racjonalna refleksja w formie nauki prawa
Prawo jest elementem narodowej świadomości
Istnieje prawo prawników (Juristenrecht), którego funkcja sprowadza się do porządkowania norm prawa zwyczajowego (element techniczny), jego rola jest czysto formalna, jurystom, jak i państwu, nie wolno tworzyć prawa niezgodnego ze zwyczajowym
Następcy Gustaw von Hugo (w wypadku kolizji norm prawa zwyczajowego i pisanego należy oddać pierwszeństwo prawu zwyczajowemu) i Georg Friedrich Puchta (wiązał ściśle prawo z religią, jest ono częścią boskiego porządku świata)
Konserwatyzm
Edmund Burke (1729-1797)
Rozważania o Rewolucji we Francji
W wielu aspektach odwołuje się do powszechnego odczucia społecznego, zawartego w angielskim określeniu
common sense
Swoją krytykę Oświecenia skoncentrował na podważeniu optymistycznej kategorii postępu, która pozbawia człowieka zakorzenienia w historii i neguje jej wpływu na kształtowanie jednostki
Był przeciwny pozbawianiu społeczności naturalnego elementu łączącego, jakim jest religia
Nie zawsze realizacja celów utylitarnych przynosić musi ludziom dobro
Człowiek jest kształtowany przez środowisko wspólnot, w jakich żyje, które dostarczają mu wzorów zachowań, przekazują kształtowane przez pokolenia wyniki zbiorowego doświadczenia
Istnieje duże zróżnicowanie owych wspólnot i nie można przykładać do nich jednego, uniwersalnego, racjonalnie dobranego wzorca
Wspólnotę ludzką tworzy pierwotna umowa człowieka z Bogiem stoi
Następnie losy każdej społeczności odmiennie kształtowała historia, tworząc z niej niepowtarzalną całość, posiadającą własną tradycję, zróżnicowaną pod względem obyczajów, prawa, instytucji politycznych
W trakcie historii kształtuje się też w sposób spontaniczny, w zależności od konkretnych sytuacji prawo, zaś władza jedynie nadaje mu obowiązujący kształt,
Ustawodawca powinien odwoływać się do preskrypcji, czyli do odwiecznej zbiorowej mądrości, poczucia słuszności, przesądu, wyprzedzającego racjonalne sądzenie.
Wykluczone jest ingerowanie w ustrój wspólnoty na mocy jakiś abstrakcyjnych koncepcji, jedyną drogą do ich poprawienia są powolne i ostrożne reformy, niezakłócające organicznego rozwoju
Naród jako organiczny związek przeszłych, przyszłych i obecnych pokoleń, trwający w czasie, zaś czas określony został jako narzędzie w rękach Boga
Swoje osobiste cele może człowiek zrealizować tylko w oparciu i z pomocą wspólnoty
Rewolucja niszczy organiczną tkankę narodu, dopuszcza do władzy ludzi, którzy nie są do tego przygotowani, są kompletnymi ignorantami
Burke widzi potrzebę działania w zgodzie z rozumem, który jest niezastąpiony, lecz praktycznie dostępny tylko elicie, która interpretuje tradycję i odnajduje jej wpływ na codzienne życie
Był zwolennikiem parlamentaryzmu i monarchii konstytucyjnej w kształcie wypracowanym przez historię Wielkiej Brytanii
„Chwalebna Rewolucja" w Anglii 1688 r., jak i wojna o niepodległość kolonii brytyjskich w Ameryce Północnej, nie sprzeciwiały się tradycji, lecz przeciwnie, wywołane zostały w celu podtrzymania tradycji i autorytetów
Był przeciwnikiem egalitaryzmu, występując jako zwolennik ograniczenia praw wyborczych (cenzus urodzenia i majątku), doceniał bowiem znaczenie zróżnicowania wewnątrz wspólnoty, które wpływa korzystnie na jej rozwój, gwarantuje bogactwo kultury, jest wyrazem wolności
Władza, występująca w imieniu Boga, zewnętrzna w stosunku do poddanych, a przez to niezależna i skuteczna w tłumieniu ludzkich namiętności
Model gospodarki wolnorynkowej propagowanego przez liberałów
Był zwolennikiem nienaruszalności własności prywatnej, bez istnienia której nie widział możliwości funkcjonowania państwa
Powstanie wolnorynkowej gospodarki było według niego wynikiem naturalnej ewolucji sposobów produkcji i wymiany
Benjamin Disraeli (1804-1881): niszczono jego zdaniem dorobek pokoleń i tworzono abstrakcyjne idee; pojawienie się nowych klas społecznych, oligarchów finansowych, ich stosunek do tradycyjnej arystokracji, jak i wyzyskiwanie przez nich niższych warstw społecznych uważał za grożące destabilizacją społeczeństwa i anarchią; sprawdzać się mogły jedynie stare wzorce budowy władzy i społeczeństwą; na czele państwa powinien stać król, będący również głową narodowego Kościoła, najwyższe miejsce w społeczeństwie należało oddać arystokracji ziemiańskiej (idea paternalizmu - opiekunką, przewodniczką i nauczycielką wyższych wartości), zaś Kościół powinien spełniać także rolę strażnika tradycji; w tradycji szczególne miejsce zajmowały korporacje terytorialne i zawodowe
Robert markiz Salisbury (1830-1903): zanikła idea paternalizmu; zainteresowany efektywnością działań politycznych, które byłyby skuteczne dla ochrony interesów właścicieli w nieuniknionym konflikcie z ludźmi pozbawionymi własności, lecz wyposażonymi w coraz rozleglejsze prawa polityczne; podejmowanie działań politycznych w zgodzie z tradycją, wartościami i sposobem myślenia akceptowanymi przez Brytyjczyków; żadna radykalna zmiana nie jest ostateczna, że apetyt na zmianę nigdy nie może być zaspokojony; uznawał podmiotową wolność jednostki; przekonanie o niedoskonałościach natury ludzkiej skłonnej do egoizmu
Juan Donoso Cortes (1809-1853): przekonanie o złej naturze człowieką, jego ułomnej woli i niedoskonałości ludzkiego rozumu; W swoim dziele Esej o katolicyzmie, liberalizmie i socjalizmie zawarł krytykę racjonalistycznych koncepcji, dążących do rewolucji politycznej bądź społecznej, przeciwnych Bogu i Kościołowi; filozofia nieuchronnie prowadzi do katastrofy, bowiem człowiek w istocie nie dysponuje przypisywanymi mu przez filozofów możliwościami; bezwarunkowe podporządkowanie się Kościołowi i głoszonym przez niego dogmatom objawionym; winna wesprzeć Kościół dyktatura, oparta na sile i podporządkowująca swym celom prawo; jedynym źródłem prawa jest Bóg; był monarchistą, przeciwnikiem podziału władzy i liberalnej wersji systemu przedstawicielskiego
Otto von Gierke (1841-1921): jeden z głównych krytyków pozytywizmu prawniczego; istotą prawa jest zasada jedności; państwo organiczne o ustroju korporacyjnym miało być wspólnotą, wykształconą w toku historii, wyrastającą z innych autonomicznych i kierujących się własnym porządkiem prawnym wspólnot - osób prawnych; grupujących rodzinę, sąsiadów czy współwyznawców; państwo jest suwerenem, lecz niezbywalne prawa suwerena nadaje mu jedynie właśnie wspólnota
Już w latach dwudziestych XX w. historycy myśli politycznej odnotowują powstanie koncepcji określanych mianem rewolucji konserwatywnej, co oznaczać miało hasło powrotu do tych wartości, które w czasach nowożytnych zanegowane zostały przez liberalizmi socjalizm, a w początkowych dziesięcioleciach XX w. także przez ruchy nacjonalistyczne, autorytarne i faszystowskie
Carl Schmitt (1888-1986)
Przedstawiciel nurtu radykalnego w konserwatyzmie pierwszej połowy XX w.
Przekonany był z jednej strony o złej naturze ludzkiej, z drugiej zaś o chaosie, jaki dominował w czasach, kiedy nie istniało państwo
Był zwolennikiem silnego państwa, posiadającego skoncentrowaną władzę
Władza winna być skuteczna, co ujawnia się w sytuacjach kryzysowych
Suweren jest tym, kto decyduje, że zaistniala sytuacja wyjątkowa, ale i tym, który decyduje, czy nastąpiła już normalizacja; jest uprawniony do podejmowania wszelkich decyzji, bowiem autorytet dowodzi, że aby stworzyć prawo, nie potrzebuje posiadać prawa
Rola prawa ogranicza się, jedynie do określania procedur, właściwych dla podejmowania decyzji
Jedynie w czasach spokoju i normalizacji działania suwerena podlegają prawu, jednak tylko suweren ustala, kiedy sytuacja stała się wyjątkowa
Koncepcja Schmitta nosi nazwę decyzjonizmu
Nie uznawał tradycji, nie akceptował także obecności czynnika pozaziemskiego w kształtowaniu porządku społecznego
Opowiedzenie się za wladzą typu dyktatorskiego
Celem, jaki osiągnąć ma dyktatura, mają być stabilizacja i porządek oraz zanik walki i konfliktu pomiędzy grupami społecznymi
Irving Babbitt (1865-1933) był twórcą ruchu zwanego „nowym humanizmem”; opiera się na przeciwstawieniu humanizmu (koncentracja na duchowości czlowieka i realizacja cnoty umiarkowania, eksponował w religii to, że glosi ona wolną wolę jednostki) i humanitaryzmu (eksponujący jedynie fizyczną, zmysłową naturę człowieka i materialną stronę ludzkiego bytu); konsekwencją społeczną tryumfu humanitaryzmu jest zanik refleksji moralnej, dominacja postaw utylitarystycznych i demokratyzacja ustroju; proponował podjęcie działania od podstaw, czyli całkowite przebudowanie amerykańskiego systemu edukacji i oparcie go na wychowaniu klasycznym, klasykach greckich i łacińskich tak, aby szkoła powinności obywatelskich i duch powściągliwości górowały nad utwierdzaniem uczniów co do przysłuaujących im uprawnień
Thomas Stearns Eliot (1888-1965) był twórcą elitaryzmu, przy czym elitę stanowią ludzie, którzy tworzą dominujcice idee i zmieniajci wrażliwość swojej epoki; elita ta jest wewnętrznie zhierarchizowana, otwarta na dópływ nowych osób, chętnie współpracując z elitami innych krajów; tylko rządy takiej właśnie elity mogą zapewnić ciągłość kultury; tylko ludziom elity powierzać można dokonywanie zmian; do śmierci pozostał rojalistą, a faszyzm odczytywał jakó ustrój, który gwarantuje właściwe miejsce dla elity; kultura danego narodu, zawarta w jego tradycji i zwycżaju, opiera się także na Kościele instytucjonalnym; uznanie religii za niezastąpiony element spajający członków społeczności
Konserwatyści polscy: książę Adam Jerzy Czartoryski (1770-1861) na emigracji w Paryżu stał na czele konserwatywnej grupy, zwanej od rezydencji księcia Hotelem Lambert i opowiadał się za silniejszą, niż przedrozbiorowa, władzą królewską, za zniesieniem przywilejów szlacheckich, uwolnieniem z poddaństwa i oczynszowaniem chłopów; książę Ksawery Drucki-Lubecki, hrabia Andrzej Zamoyski czy margrabia Aleksander Wielkopolski - do postaci Czartoryskiego, Lubeckiego i Wielopolskiego nawiązywał na początku wieku XX, w latach odzyskiwania przez Polskę niepodległości, Roman Dmowski; na ziemiach polskich pod zaborami ostoją myśli i postaw konserwatywnych stał się zabór austriacki (Helcel, Popiel, „Czas”, „stańczycy”)