MIT |
→ |
LOGOS |
(zwykle nie ma jednego autora, przekazuje mądrość ludzką) |
|
(filozofia, rozum, nauka) |
Filozofia - (fileo - miłują, sofia - mądrość) - umiłowanie mądrości; królowa nauk; ma 2,5 tys lat.
Działy filozofii:
Metafizyka - (ontos - byt) - nauka o tym, co istnieje, wizja człowieka nt rzeczywistości
Epistemologia - (epistoł - wiedza) - sztuka poznania, granice ludzkiej wiedzy
Etyka - (etikos - zwyczajowy) - czym jest dobro, co jest moralnie dobre a co złe, charakter opisowy
Estetyka - czym jest piękno, działalność estetyczna, dzieło sztuki
Filozofia polityczna (społeczna) - czym jest państwo, jaki jest najlepszy ustrój społeczny, jak żyć we wspólnocie
FILOZOFIA STAROŻYTNA
Jońscy filozofowie przyrody - pytanie o ARCHE - skąd wziął się świat:
Tales z Miletu
(ur. około 625 p.n.e.) - 1 Arche - woda; uważany za pierwszego filozofa, zadał pytanie „skąd wziął się świat” - z wody, tam gdzie nie ma wody nie ma życia
Anaksymander z Miletu
(ur. około 610 p.n.e.) - 2 Arche - bezkres; uczeń Talesa, stawia hipotezę - świat wziął się z bezkresu; on dedukował, nie tylko obserwował
Anaksymenes z Miletu
(ur. około 560 lub 586 p.n.e.) - 3 Arche - powietrze; oddech jest życiem; bezkresność powietrza
Heraklit z Efezu
4 Arche - ogień; szkoła starożytna, joński filozof
„Nie można wejść dwa razy do tej samej rzeki” - nie ma stałości w świecie
„Człowiek jest i nie jest zarazem”
„Stałe jest tylko to, że wszystko się zmienia”
Demokryt z Abdery
(ur. około 460 p.n.e.) - świat składa się z atomów; istnieje tylko ruch i atomy; pierwszy materialistą i mechanistą; dusza składa się z atomów; nacisk powietrza na atomy
Pitagoras
(ur. około 580 p.n.e.) - świat wziął się z liczby; dusza jest uwięziona w ciele; wprowadził pojęcie filozofii; dualizm duszy i ciała; Pitagorejczycy - sekta religijna - chcieli uwolnić duszę od ciała; symbolika liczb; interesowali się muzyką - oczyszcza duszę
Sokrates
(ur. w 469 p.n.e.). - intelektualizm etyczny - człowiek mądry jest z konieczności człowiekiem dobrym; on nie pisał tylko rozmawiał; metody rozmów Sofistów - elenktyczna (zbijanie argumentów rozmówcy, absurd myśli), Sokratesa: majenktyczna (zmuszanie do myślenia, „wyciąganie z głowy rozmówcy jego mądrości). Zginął bo: psuł młodzież i nie szanował bogów państwowych → miał proces o herezję DAJMONION - sumienie, duch opiekuńczy - „kazał” mu chodzić po mieście i rozmawiać
„Wiem, że nic nie wiem”
Platon
głosił idealizm - są byty materialne, które są ideami i jest ich nieskończenie wiele; metafora jaskini - metafora przeniesienia; życia ma zmierzać ku prawdzie; ludzie są niewolnikami zmysłów; słońce jest metaforą prawdy, którą nazywamy IDEĄ - świat idei jest światem wiecznym, bytem pierwotnym; matematyka - idealny świat
„Kto nie zna matematyki ten niech tutaj nie wchodzi” (na drzwiach akademii platońskiej)
SZKOŁA SOFISTÓW - brali pieniądze za nauki
Empiria - doświadczenie to poznanie świata, prawdy; Sofiści nie chcą być filozofami tylko nauczycielami
Protagoras
nie ma prawdy dla wszystkich takiej samej; człowiek jest w Centrum
Konwencjonalizm - życiem ludzkim nie rządzą prawdy tylko konwencje (przyzwyczajenia, upodobania);
Praktycyzm - jedna prawda jest lepsza od innej, pod warunkiem że jest skuteczniejsza.
Relatywizm - nie ma jednej prawdy - wszystko zależy od kultury, konwencji
„Człowiek jest miarą wszechrzeczy”
Gorgiasz
(ur. około 487 p.n.e.) - dyskurs jako narzędzie perswazji.
„Nic nie istnieje, niczego nie ma. Nawet gdyby istniało. To nie dałoby się tego pomyśleć, Nawet jakby dało się to pomyśleć, to nie dałoby się tego powiedzieć.”
FILOZOFIA POLITYCZNA
Państwo Platona - koncepcja ekonomiczna Platona
był pesymistą - jest coraz gorzej na świecie
Utopia - miejsce, którego nie ma; państwo utopijne czyli komunizm, są kasty, nie ma wolności;
Platon walczy z:
1. demokracją (demos - lud) - tu kumulują się niewiedza, kłótnie; zabieranie dzieci rodzicom
2. równością - Platon mówi że jesteśmy równi i nie jesteśmy równi
3. wolnością - wolność całkowita jest niebezpieczna; ludzie są ograniczeni prawem, kulturą, obyczajami, obowiązkami, pracą
Harmonia duszy z rozumem daje sprawiedliwość; najlepszy ustrój na świecie to: arystokracja mądrości - tam gdzie rządzą ludzie mądrzy;
Kasta: filozofowie/żołnierze/rzemieślnicy.
arystokracja (mądrość) |
→ |
timokracja (siła) |
→ |
digarchia (bogactwo) |
demokracja (rządzi lud) |
tyrania (tu nie rządzi człowiek; rządy dusz zwierzęcych) |
DOBRZE |
→ |
→→→→→→ |
→ |
→→→→→→ |
→→→→→→ |
ŻLE |
Dwa ideały Platona:
dobro wspólne jest ważniejsze niż dobro prywatne
ideał służby dobru wspólnemu, aby robić coś dobrze należy mieć najwyższe kompetencje
Państwo na model duszy - cześć duszy: rozumna/polityczna/zwierzęca
Cnoty Platona:
mądrość
męstwo
opanowanie żądzy i instynktów,
Arystoteles
realista - uważa świat za realny; doktryna złotego środka - jako środek do osiągnięcia szczęścia; gdy nie da się zastosować tej doktryny należy unikać skrajności, np:
zuchwałość - odwaga - tchórzostwo
skąpstwo - oszczędność - rozrzutność
pochlebstwo - przyjaźń - wrogość
lenistwo - pracowitość - pracoholizm
Ma własną szkołę (liceum); wymyślił terminy i sklasyfikował nauki - powołał do życia: logikę, ekonomię, historię nauki, mineralogię, geografię, fizykę; jego pisma zaginęły po śmierci
STOCIY (chyba nie omawiani)
Cyceron
Marek Aureliusz
SZKOŁA EPIKURYJCZYKÓW (czyli HEDONISTYCZNA)
Epikur
hedonik (z gr. hedone) - przyjemność - cel w życiu to uzyskać przyjemność czyli szczęście.
I. Lęki Epikura:
przed Bogiem - Epikur nie lubił religii, Bóg jest szczęśliwy i wieczny
przed śmiercią
przed cierpieniem - intensywne cierpienie jest krótkie
II. Przyjemność:
→ mądrość
→ sprawiedliwość
→ piękno
→ cnota
→ filozofia
→ przyjaźń
→ rozum
Nie zawsze każdego cierpienia się unika i każdego szczęścia próbuje; są przyjemności, które rekompensuje cierpienie; Epikur zachęca do ascezy, żyje samą radością wrodzoną
„Najwięcej przyjemności ma ten, kto ma najmniej potrzeb”
„Komu nie wystarcza mało, temu nic nie wystarczy”
„Największym bogactwem jest samowystarczalność”
„Nie można żyć przyjemnie, nie żyjąc w sposób mądry, rozumny i sprawiedliwy”
Inne:
„Póki my istniejemy, nie ma śmierci, pojawia się śmierć - nie ma nas”
„Nie może być szczęśliwy człowiek, który się lęka”
„Bóg jest szczęśliwy i wieczny”
„Ludzie bądźcie szczęśliwi”
„Jedynym dobrem jest przyjemność, a jedynym złem jest przykrość”
FILOZOFIA CHRZEŚCIJANSKA
Patrystyka (z gr. patres) - ojcowie kościoła; Scholastyka - (łac. schola) - szkoła
Św. Augustyn
Patrystyk - ojciec kościoła,
Teodycea - obrona dobroci Boga (po to uczymy się filozofii)
Rozumowania św. Augustyna:
rzeczy dobre się psują, a rzeczy złe nigdy się nie psują; zło jest to brak dobra
świat najlepszy z możliwych jest taki, gdzie jest dobro, ale ono się psuje; to że człowiek czyni zło jest winą grzechu pierworodnego; człowiekowi potrzebna jest łaska do zbawienia; łaska jest za darmo; KREACIO EX NIHILO - Bóg stworzył świat z niczego. Bóg jest dobry, nie odpowiada za zło; człowiek przyczynia się do zbawienia dobrymi uczynkami
predystynacja - przeznaczenie; przekonanie, że los pośmiertny człowieka jest z góry ustalony;ludzie dzielą się na potępionych i zbawionych (dwa państwa - ludzi i Boga - one się ścierają); niewielu zostaje zbawionych
Grzechy wg św. Augustyna:
pycha
nieczystość
ciekawość
„Wejdź w samego siebie, we wnętrzu człowieka mieszka prawda”
„Niespokojne jest serce moje, dopóki nie spocznie w Tobie [Bogu]”
„Kochaj i rób, co chcesz”
„życie szczęśliwe to radowanie się z prawdy”
Inne:
„Zło jest to brak dobra”
„Człowiek potrzebuje łaski”
SCHOLASTYKA
Anzelm z Aosty - biskup Canterbury
twórca scholastyki, doktor kościoła; rozum pogłębia naszą wiarę, ale nie przesądza o jej prawdziwości
Dowody na istnienie Boga:
1. trzeba znaleźć argumenty na istnienie Boga, bo wiadomo, że on jest. Istnienie Boga musimy przyjąć z mocy samego pojęcia Boga. Pojecie Boga jest specyficzne, inne, jest to byt najdoskonalszy
„Wiara szuka zrozumienia”
„Filozofia jest służebnicą teologii”
Św. Tomasz
Dowody na istnienie Boga: (3 z 5)
z ruchu - Iza pomocą zmysłów stwierdzamy istnienie ruchu w świecie; wszystko się porusza; musimy przyjąć istnienie pierwszego nieruchomego poruszyciela - Boga
z przyczyny - każde zdarzenie ma swoją przyczynę, ale łańcuch przyczyn możę biec w nieskończoność - musimy więc przyjąć przyczynę, która sama nie ma już przyczyny
z celu - Bóg jest stwórcą celowego uporządkowania świata; w świecie istnieje ład i porządek
Hierarchia bytów wg św. Tomasza:
materia<rośliny<zwierzęta<człowiek<Bóg
Zakład Pascala
zakładamy, że Bóg istnieje - jeśli TAK - zyskuje życie wieczne, jeśli NIE to nic nie stracę; św. Tomasz traktuje Boga jak przedmiot, następuje uprzedmiotowienie, nie traktuje go jak miłośći
FILOZOFIA NOWOŻYTNA
Egocentryzm - człowiek na pierwszym planie; afirmacja życia; humanizm
Niccolò Machiavelli
krytykuje religię i cnotę chrześcijańską bo skutki społeczne są straszne, chwali cnotę VIRTU - energia, źródło siły - dobra cnota polityczna dla państwa
Główne idee Machiavelli'ego:
zło jest bardziej realne w sferze polityki niż dobro - ludzie są w ogóle źli, bo zło jest potrzebne aby zaistniało dobro, trzeba zastosować rygor, cel uświęca środki, ale nie każdy cel tylko polityczny, wszystko jest usprawiedliwione o ile służy celom politycznym; zło i fałsz jest środkiem a nie celem; ludzie musza się bać, bo inaczej nie będzie porządku; moralność osobista ≠ moralności politycznej
W filozofii chrześcijańskiej jest pojęcie wojny sprawiedliwej - walka zwycięska i wojna obronna to wojny sprawiedliwe
Francis Bacon
teoria IDOLI (4 rodzaje idoli):
idole plemienia (schematyzacja myśli) - nasze zmysły są niedoskonałe; odbieramy świat zewnętrzny niedoskonale; umysł upraszcza
idole jaskini (indywidualne doświadczenia) - każdy widzi świat inaczej
idole rynku (język nas kłóci) - posługujemy się niejasnymi pojęciami, język jest precyzyjny ale się zmienia
idole teatru (złudzenie, wiara w autorytety) - pociąga za sobą zatracenie krytycyzmu, nie myślimy sami ale biernie przyswajamy; indukcja
Niszczył filozofię tak jak sofiści; detronizacja filozofia na rzecz naukowca; liczy się postęp i konkret oraz wynalazcy
„Rozumowi nie skrzydeł potrzeba a ołowiu”
Bertrand Russel
wyśmiewa się z indyka - karmimy indyka codziennie, indyk wysuwa wniosek że jutro też będzie jadł, ale jutro trafia na stół ???
Tomasz Hobbes
Absolutyzm - filozofia społeczna; Stronnictwo Cromwella - ludzie dziś handlują a jutro zabijają się, należy tego unikać, zrobić coś aby tak nie było; najgorszy jest stan natury - stan gdy nie ma społeczeństwa - panuje prawo do utrzymania swojego życia, lepsza jest umowa społeczna - cedujemy prawo do Życia na władcę, który jest suwerenem (lewiatanem); jeśli ktoś zabija to cofa się do stanu natury - skazuje się już na śmierć.
„Człowiek człowiekowi wilkiem”
„Wojna wszystkich przeciwko wszystkim”
Kartezjusz
wybitny matematyk (układ współrzędnych, optyka, pęd itp.);
Kroki programu Kartezjusza (sceptycyzm metodologiczny - „wątpię we wszystko” - szukanie prawdy absolutnej):
zmysły (kłamią, łudzą) - odrzuca je bo zawodzą
przyjmuje, że wszystko jest snem
koncepcja Boga - Kłamcy - nawet prawa matematyczne są nieprawdziwe
ale: „Nie mogę wątpić w to, że wątpię”
Sceptycyzm; Substancja myśląca - rescogitans i substancja rozciągła - resextense łączą się ze sobą; absolutem jest COGITO. Przedstawienie świata tylko przez nasz umysł
„Wiem dużo, ale tak naprawdę nie_wiem nic”
„Myślę więc jestem” (Cogito ergo sum)
„Nie mogę wątpić w to, że wątpię”
„Dajcie mi jeden punkt a poruszę ziemię” - prawo działania dźwigni
Immanuel Kant
przedstawiciel oświecenia; Etyka - odpowiada na pytanie „jak żyć?”
Aby była etyka to człowiek musi być istotą
rozumną
racjonalną
wolną
Kant chciał by ludzie wymyślali własne zasady moralne, a nie żeby były one narzucane z zewnątrz, aby decydowali sami o sobie dobrowolnie, bez przymusu
Imperatywy:
etyczny - odrzuca nakaz przymusu - „Jeśli… to”
kategoryczny - obowiązuje wszystkie istoty rozumne, wyklucza wszelkie uczucia, szczęście, zadowolenie, egoizm
„Postępuj tak, aby maksyma twojego postępowania mogła stać się prawem powszechnym”
„Postępuj tak, abyś człowieczeństwa tak w twojej osobie, jak w osobie każdego innego używał zawsze zarazem jako celu, nigdy jako środka”
Badał intencje a nie skutki czynu moralnego.
Deontologizm - intencja |
≠ |
utylitaryści - skutek |
(jak najwięcej ilości szczęścia dla jak największej liczby osób) |
|
(skutki nie są ważne) |
Karol Marks
ikona kulturowa; Marks rozpoznał dzieje.
Dzieje dzielą się na formacje społeczno - ekonomiczne:
wspólnota pierwotna
niewolnictwo
feudalizm
kapitalizm
socjalizm
komunizm
Poddał wszystko paradygmatowi ekonomicznemu
„Baza” - ogół stosunków ekonomiczno - społecznych
„Nadbudowa” - świadomość społeczna - nauka, moralność, prawo, religia, obyczaje
Istnieje konflikt klas (antagonizm klas):
posiadająca (np. właściciele niewolników)
uciskana (niewolnicy)
Alienacja - pojawia się wtedy, gdy praca staje się samodzielną potęgą wobec człowieka.
Rewolucja proletariacka - proletariat to szczególna klasa, która zrobi rewolucję w imieniu wszystkich (bez walki między klasami) Miała doprowadzić do zniesienia konfliktów klasowych.
„Byt określa świadomość społeczną”
„Filozofowie dotąd interpretowali świat, a chodzi o to by to zmienić”
Edward Berhstein
odmiana marksizmu - rewolucjonizm; sprzeciwiał się Marksowi; wszystko jest już zadecydowane; był ojcem dzisiejszej lewicy (socjaldemokracji); ludzie głosują za prawami dla społeczeństwa.
John Locke
ojciec liberalizmu
Prawa Johna Locke'a:
do własności
do wolności
do życia
Komunizm - idealna wspólnota
społeczeństwo bezklasowe (bezkonfliktowe)
nie potrzebna jest policja, granice, wojsko
Marksizm - forma myślenia utopijnego.
„Państwo stróż nocny”
„Każdemu według potrzeb”
FILOZOFIA FEMINISTYCZNA
Mary Wollstonecraft
człowiek jest zamknięty w klatce; kobieta wykształcona stworzy lepsza rodzinę
John Steward Mill
utylitarysta; mówił że: kobieta powinna iść do pracy i wtedy zwiększy się konkurencyjność na rynku; walczył o prawa wyborcze dla kobiet
sex |
≠ |
genter |
(płeć) |
|
(płeć kulturowa) |
Feminizm liberalny - powolna ewolucja społeczna; nie trzeba robić rewolucji; system patriarchalny jest wrogiem feminizmu liberalnego
Feminizm liberalny - walczy z feminizmem liberalnym; tu wrogiem jest mężczyzna - kobieta jest lepsza; wrogiem nie jest system patriarchalny.
Feminizm radykalny zarzuca feminizmowi liberalnemu:
że kobieta idąc do pracy nie jest zwolniona od prac domowych
emancypacja kobiet pod względem seksualnym.
Cytaty (wszystkie):
Heraklit:
„Nie można wejść dwa razy do tej samej rzeki”
„Człowiek jest i nie jest zarazem”
„Stałe jest tylko to, że wszystko się zmienia”
Inne:
„Szukam samego siebie”
Sokrates:
„Wiem, że nic nie_wiem”
Platon
„Kto nie zna matematyki ten niech tutaj nie wchodzi” (na drzwiach akademii platońskiej)
Protagoras
„Człowiek jest miarą wszechrzeczy”
Gorgiasz
„Nic nie istnieje, niczego nie ma. Nawet gdyby istniało. To nie dałoby się tego pomyśleć, Nawet jakby dało się to pomyśleć, to nie dałoby się tego powiedzieć.”
Epikur
„Najwięcej przyjemności ma ten, kto ma najmniej potrzeb”
„Komu nie wystarcza mało, temu nic nie wystarczy”
„Największym bogactwem jest samowystarczalność”
„Nie można żyć przyjemnie, nie żyjąc w sposób mądry, rozumny i sprawiedliwy”
Inne:
„Póki my istniejemy, nie ma śmierci, pojawia się śmierć - nie ma nas”
„Nie może być szczęśliwy człowiek, który się lęka”
„Bóg jest szczęśliwy i wieczny”
„Ludzie bądźcie szczęśliwi”
„Jedynym dobrem jest przyjemność, a jedynym złem jest przykrość”
Hedonistyczne sentencje:
„Najwięcej przyjemności ma ten, co ma najmniej potrzeb”
„Największym bogactwem jest samowystarczalność”
„Nie można żyć przyjemnie nie żyjąc w sposób rozumny, dobry i sprawiedliwy”
„Komu nie wystarcza mało, temu nic nie wystarczy”
Św. Augustyn
„Wejdź w samego siebie, we wnętrzu człowieka mieszka prawda”
„Niespokojne jest serce moje, dopóki nie spocznie w Tobie [Bogu]”
„Kochaj i rób, co chcesz”
„życie szczęśliwe to radowanie się z prawdy”
Inne:
„Zło jest to brak dobra”
„Człowiek potrzebuje łaski”
Anzelm z Aosty - biskup Cantenbury
„Wiara szuka zrozumienia”
„Filozofia jest służebnicą teologii”
Machiavelli
Inne:
„Człowiek musi być lisem i lwem”
„Nie zajmuj się polityka, jeżeli troszczysz się o zbawienie własnej duszy”
Francis Bacon
„Rozumowi nie skrzydeł potrzeba a ołowiu”
Tomasz Hobbes
„Człowiek człowiekowi wilkiem”
„Wojna wszystkich przeciwko wszystkim”
Kartezjusz
„Wiem dużo, ale tak naprawdę nie_wiem nic”
„Myślę więc jestem” (Cogito ergo sum)
„Nie mogę wątpić w to, że wątpię”
„Dajcie mi jeden punkt a poruszę ziemię” - prawo działania dźwigni
Kant
„Postępuj tak, aby maksyma twojego postępowania mogła stać się prawem powszechnym”
„Postępuj tak, abyś człowieczeństwa tak w twojej osobie, jak w osobie każdego innego używał zawsze zarazem jako celu, nigdy jako środka”
Karol Marks
„Byt określa świadomość społeczną”
„Filozofowie dotąd interpretowali świat, a chodzi o to by to zmienić”
John Locke
„Państwo stróż nocny”
„Każdemu według potrzeb”
Filozofia - ewentualne pytania na egzamin
filozofia jest utożsamiana z 'mit' czy 'logos'?
logos
cnota platońska
- mądrość
- męstwo
- opanowanie żądzy i instynktów
zło wg Augustyna
rzeczy złe nie mogą się zepsuć; zło jako konsekwencja grzechu pierworodnego
wymień dwóch idealistów (ideologów)
?
duchy wg Hegla
duch obiektywny (prawo, państwo, moralność)
duch absolutny (sztuka, religia, filozofia)
arche wg Heraklita
ogień
cytat Epikura
„Najwięcej przyjemności ma ten, co ma najmniej potrzeb”
„Największym bogactwem jest samowystarczalność”
„Nie można żyć przyjemnie nie żyjąc w sposób rozumny, dobry i sprawiedliwy”
kto był ojcem scholastyki?
Anzelm z Aosty - biskup z Canterbury
jaką filozofię reprezentował Diogenes?
cynizm
Diogenes założycielem ascezy, która jednak nie miała na celu osłabienia ciała, lecz jego wzmocnienie dla prowadzenia życia pierwotnego; był też głosicielem cynicznego bezwstydu , w myśl którego to, co wszyscy robią, można robić publicznie. Stąd dzisiejsze znaczenie wyrazu
Machiavelli i 'cel uświęca środki'
cel uświęca środki - ale nie każdy cel tylko polityczny, wszystko jest usprawiedliwione o ile służy celom politycznym; zło i fałsz jest środkiem a nie celem
z czego składał się wszechświat wg Demokryta?
z atomów
czy współczesny człowiek to: spacerowicz/włóczęga/turysta/gracz?
?
autorzy cytatów:
`Człowiek jest miarą wszechrzeczy' - Pitagoras
`Wiara szuka zrozumienia' - Anzelm
Uwaga!
W tekście mogą występować błędy. Korzystanie z tych stron wyłącznie na własną odpowiedzialność! ;-)
1