1. Metody nauczania - ogólna charakterystyka

METODY NAUCZANIA ► -to sposób postępowania nauczyciela z uczniami, w celu osiągnięcia zamierzonego celu, systematyczne stosowany sposób pracy nauczyciela z uczniami, umożliwiające uczniom opanowanie wiedzy wraz z umiejętnościami posługiwania się nią w praktyce, jak również rozwijanie zdolności i zainteresowań umysłowych.

Wg Okonia - systematycznie stosowany sposób pracy nauczyciela z uczniami, umożliwiający opanowanie wiedzy wraz z umiejętnością posługiwania się nią w praktyce, jak również rozwijanie zainteresowań umysłowych i zdolności.

Wg Zaczyńskiego - celowo i systematycznie stosowany sposób kierowania pracą uczniów w procesie dydaktycznym użyty ze świadomością możliwości jego zastosowania.

METODY NAUCZANIA (treść celów, możliwości, potrzeby)

1. AKTYWIZUJACE : przypadkowe, sytuacyjna, gier planowych, burzy mózgów, inscenizacji)

2. PODAJĄCE - wykład, pogawędka, przemówienie, kazanie

3. POSZUKUJACE - dyskusja : inspirująca, badawcza, panelowa : zamknięta, otwarta)

4. PODAJĄCO - POSZUKUJĄCA : udział, obserwacja, pokazy, eksperyment, ćwiczenie, praca z książką

KRYTERIA PODZIAŁU

1. OKOŃ - sposoby dochodzenia do wiedzy :

- metoda asymilacji wiedzy ( dyskusja, pogadanka)

- metody waloryzujące - eksponujące

- praktyczne - ćwiczenia

- metoda samodzielnego dochodzenia do wiedzy (przypadków, gier dydaktycznych, burza mózgów)

2. Metody aktywne:

- flesz - jedno zdanie na dany temat

- karuzela - podobnie jak na pierwszy szkoleniu

- kolaż - każdy w grupie prezentuje dany temat, później cała grupa

- kino - do 20 minut film

- metoda archmidesa - albo za albo przeciw

- list do siebie

- mądrala

2. Pojęcie metody

Jest to droga, sposób postępowania. Dają odpowiedź na pytanie „ jak trzeba uczyć w zakresie różnych przedmiotów i na różnych szczeblach pracy dydaktycznej, a także stosowanie do realizowanych celów i zadań nauczani”.

METODY NAUCZANIA ► - to sposób postępowania nauczyciela z uczniami, w celu osiągnięcia zamierzonego celu.

3. Metody a inne elementy systemu dydaktycznego

System dydaktyczny - całokształt zasad organizacyjnych oraz treść, metody i środki

nauczania - uczenia się tworzące spójną wewnętrznie strukturę i podporządkowanie relacji

społecznie akceptowanych celów kształcenia

Uczenie się - nauczanie = zbiór powiązanych ze sobą czynności uczniów i

nauczycieli, warunkujących się wzajemnie i podporządkowanych realizacji wspólnego

celu, jakim jest wywołanie u uczniów pewnych zamierzonych i względnie trwałych

zmian.

4. Analiza metod nauczania:

1. dyskusja - metody oparte na słowie

2. wykład - oparte na słowie

3. „burza mózgów” - metody problemowe

4. pogadanka - „giełda pomysłów”- oparte na słowie

5. opowiadanie - metoda oparta na słowie

6. pokaz - oparte na obserwacji i pomiarze

7. wyjaśnienie

8. prezentacja - na obserwacji i pomiarze

9. laboratoryjna - oparte na praktycznej działalności

10. ćwiczeniowa - j.w.

Metody oparte na słowie:

1. Opowiadanie - polega na zaznajomieniu uczniów z jakimiś rzeczami, zjawiskami w formie ich słownego opisu. Wykorzystywane jest w młodszych klasach szkoły podstawowej, dlatego musi być obrazowe.

2. Wykład - służy przekazywaniu uczniom jakiś informacji z zakresu różnych dziedzin naukowych. Stosowany jest najczęściej w szkolnictwie wyższym. Wymaga od słuchaczy myślenia hipotetyczno-dedukcyjnego.

1. Wykład konwencjonalny - treść jest bezpośrednio przekazywana przez nauczyciela w gotowej formie do zapamiętania.

2. Wykład problemowy jest ilustracją jakiegoś problemu naukowego lub praktycznego

3. Wykład konwersatoryjny - polega na przeplataniu fragmentów mówionych wykładu z wypowiedziami słuchaczy.

3. Pogadanka - jej istota polega na rozmowie kierowanej przez nauczyciela z uczniami. Nauczyciel zmierzając do osiągnięcia sobie znanego celu stawia pytania uczniom, na które oni udzielają odpowiedzi. Jest to najstarsza metoda dydaktyczna, stosowana już przez Sokratesa. Jest ona przede wszystkim wykorzystywana w niższych klasach szkoły podstawowej.

4. Dyskusja - polega na wymianie poglądów na określony temat, można wykorzystać ją dopiero w najwyższych klasach szkoły podstawowej oraz w szkole średniej. Dyskusja, bowiem wymaga specjalnego przygotowania uczestników.

5. Praca z książką - jeden z najważniejszych sposobów zarówno poznawania jak i utrwalania nowych wiadomości. Samodzielne korzystanie z książek przez uczniów może mieć formę - uczenia się z podręcznika, - sporządzania notatek, - lektury uzupełniającej.

►Metody oglądowe - oparte na obserwacji

Pokaz - demonstrowanie uczniom czegoś, to metoda oparta na obserwacji. Pokaz bywa metodą towarzyszącą, która występuje z inną.

►Metody oparte na działalności praktycznej:

1. Metoda laboratoryjna - polega na tym, że uczeń samodzielnie przeprowadza eksperyment (np. na chemii). Może występować w dwóch odmianach:

1. tradycyjna - uczniowie samodzielnie wykonują eksperyment pod okiem nauczyciela

2. problemowa - uczniowie samodzielnie wykonują eksperyment, nie wiedząc, z jakim skutkiem

2. Metoda zajęć praktycznych - stosowana na zajęciach praktycznych, ma miejsce wtedy, gdy uczniowie wykonują czynności związane z zawodem (szkoły zawodowe)

►Metody problemowe - inaczej gry dydaktyczne.

Gry dydaktyczne pierwszy uporządkował i przeniósł z zachodniej dydaktyki Kraszewski. Są to metody z grupy aktywizującej np. gry komputerowe.

Gry dydaktyczne to rodzaj metod nauczania - należących do grupy metod problemowych, które organizują treści kształcenia w modele rzeczywistych zjawisk, sytuacji, w celu zbliżenia procesu poznawczego ucznia do poznania bezpośredniego, dzięki dostarczeniu okazji do manipulowania modelem.

5. Pojęcie : heurezy, problemu, pseudoproblemu

Problem polega na tym że jednostka będąc motywowana do osiągnięcia jakiegoś celu nie może go zrealizować za pomocą znanych jej lub dostępnych w danej chwili sposobów i wiadomości.

6. Tradycyjne a problemowe metody kształcenia

7. Gry dydaktyczne - ogólna charakterystyka

W pierwszym znaczeniu oznacza ono, iż gra jest narzędziem za pomocą którego chcemy osiągnąć jakiś cel w pracy z uczniami i dlatego wykorzystywana jest w celowo zorganizowanym procesie dydaktycznym czyli w nauczaniu zinstytucjonalizowanym. W drugim znaczeniu oznacza to, iż ktoś się czegoś uczy, nabywa określonych umiejętności, niekoniecznie w ramach kształcenia zinstytucjonalizowanego; może to być nauka sytuacyjna, w okolicznościach przypadkowych, tj. nauka okazjonalna.

Potwierdzeniem tego, iż zabawa dydaktyczna jest wykorzystywana w określonym celu są słowa Wincentego Okonia, który uważa, że zabawa dydaktyczna „to zabawa według wzoru opracowanego przez dorosłych, prowadząca z reguły do rozwiązania jakiegoś założonego w niej zadania. Najczęściej jest to gra umysłowa, której celem jest rozwijanie zdolności poznawczych.”

8. Pojęcie gry dydaktycznej

Gry dydaktyczne to rodzaj metod nauczania - należących do grupy metod problemowych, które organizują treści kształcenia w modele rzeczywistych zjawisk, sytuacji, w celu zbliżenia procesu poznawczego ucznia do poznania bezpośredniego, dzięki dostarczeniu okazji do manipulowania modelem.

9. Rodzaje gier dydaktycznych

Podział gier dydaktycznych:

1. Burza mózgów - ta metoda przeznaczona jest do samodzielnego, szybkiego wymyślania przez uczniów zbioru hipotez przy wykorzystaniu myślenia intuicyjnego.

2. Metoda sytuacyjna - zwana metodą przypadków - polega na bardzo dokładnym rozpatrzeniu jakiegoś przypadku, tak skonstruowanego, że jest on typowy, często wykorzystujemy w szkolnictwie medycznym, wojskowym.

3. Metoda symulacyjna - inaczej inscenizacja - to udawanie kogoś np. nauczyciela, robi się wszystko tak jakby się nim było. Uczeń jest aktywny.

Dzieli on gry dydaktyczne na:

• burzę mózgów,

• metodę sytuacyjną,

• metodę symulacyjną,

• metodę biograficzną.

Burza mózgów jest metodą przeznaczoną do samodzielnego i szybkiego wymyślania przez uczniów zbioru hipotez przy wykorzystaniu myślenia intuicyjnego.

Metoda sytuacyjna nazywana także metodą przypadków, polega na bardzo dokładnym rozpatrzeniu jakiegoś przypadku, tak skonstruowanego, żeby był typowy dla dużej klasy zdarzeń. Rozwiązanie problemów zawartych w grze sytuacyjnej służy ukształtowaniu umiejętności przydatnych do rozwiązywania często trafiających się zadań, których główne cechy uczyniono przedmiotem gry.

Uczniom przedstawia się sytuację wymagającą podjęcia decyzji, doprowadza się ich do zaproponowania kilku rozmaitych projektów decyzji i omawia się konsekwencje każdej z nich.

Metoda biograficzna, jak sama nazwa wskazuje ma u podstaw biografię wielkiego uczonego lub kogoś znanego, który mógłby posłużyć poznaniu szerszego zjawiska. Nie sama postać i jej życie jest poznawaną rzeczywistością, ale sprawy, które można poznać z perspektywy życiorysu jednego człowieka. Wyróżnić można przy stosowaniu tej metody następujące etapy:

• wybór postaci,

• zebranie materiałów,

• określenie tematyki gry,

• przygotowanie zestawu pytań,

• opracowanie scenariusza gry,

• określenie zadań dla uczniów,

• przygotowanie wytycznych do końcowego omówienia gry.

Metoda symulacyjna. W trakcie symulacji (inscenizacji) gracze mają znaczne możliwości oddziaływania na model, który wskutek działań podlega zmianom: staje się modelem procesu rzeczywistego, którego częścią są działania graczy i skutki tych działań. Gracze są więc współtwórcami modelu, ich działanie sprawia, że model zyskuje na trafności i kompletności.

• gry arytmetyczne - do których zaliczamy te gry, które kształcą umiejętności związane ze sprawnym liczeniem w zbiorze liczb naturalnych. Gry te sprzyjają kształtowaniu pojęcia liczby, odróżnieniu cyfry od liczby, służą też poznaniu struktury liczby w zależności od kolejności zapisanych cyfr a także kształcą sprawności rachunkowe;

• gry geometryczne - rozwijają spostrzegawczość oraz kształcą umiejętność wyszukiwania i układania figur geometrycznych różniących się przynajmniej jedną cechą;

• gry logiczne - uczą dzieci logicznego myślenia i poprawnego posługiwania się zwrotami logicznymi „nie”, „lub”, „żaden”, „każdy”;

• gry kombinatoryczne - stwarzają możliwości rozwijania myślenia matematycznego i kształtowania pewnych pojęć matematycznych;

gry algebraiczne - przygotowują uczniów do rachunku algebraicznego

• gry sprawnościowe to takie, którym głównym celem jest rozwijanie określonych umiejętności i sprawności matematycznych uczniów, np. technik liczenia;

• gry strukturalne zawierają takie reguły, które sprzyjają poznawaniu przez uczniów określonych struktur logicznych lub matematycznych. Wymagają logicznego myślenia i uczą zachowania określonego porządku, np. w układaniu elementów danego zbioru;

gry strategiczne to trzeci rodzaj gier matematycznych. Reguły tego typu gier umożliwiają poszukiwanie strategii wygrania, dzięki czemu mają one korzystny wpływ na rozwój logicznego myślenia matematycznego. Istota gier strategicznych polega na tym, że rozpoczynający grę może wykonać taki ruch, który da mu gwarancję wygrania. Jest to możliwe wtedy, gdy ten gracz pozna dokładnie strukturę gry i odgadnie strategię prowadzącą do wygrania

10. Formy pracy uczniów na lekcji

Podające, problemowe, ćwiczeniowe, eksponujące, wycieczki, powtórzeniowa

11. Praca domowa ucznia, organizacja pracy szkolnej i domowej

praca domowa : powinna wiązać się z treścią lekcji, być jej pogłębieniem lub kontynuacją, powinna być zrozumiała dla ucznia, nie może go przeciążać, ma wdrażać do samokontroli utrwalać materiał rozwijać indywidualne doświadczenie

Jest uzupełnieniem i ciągiem dalszy, pracy lekcyjnej, umożliwia pogłębienie i utrwalenie wiedzy ucznia, a przede wszystkim wdrożenie go do samodzielnego myślenia i posługiwania się wiedzą

12. Wycieczki i jej funkcje dydaktyczne

Dydaktyczna funkcja wycieczki jest swoistą, szczególną i niezastąpioną formą organizacyjną kształcenia, polegająca na wyprowadzaniu uczniów poza klasę szkolną w celu bezpośredniego zetknięcia się z rzeczami, zjawiskami i procesami w ich naturalnym otoczeniu. Bezpośredni kontakt z rzeczywistością, możliwość obserwacji przebiegu zjawisk i procesów w ich naturalnych warunkach jest niezbędnym warunkiem jako punkt wyjścia dla racjonalnego tworzenia pojęć, sądów, uogólnień.

13. Organizacyjne formy kształcenia

1. Szkolne

1. Lekcyjne:

• zajęcia edukacyjne

• zajęcia klasowo - lekcyjne

• zajęcia w klasach - pracowniach -

2. pozalekcyjne

• zajęcia : wyrównawcze

• koła zainteresowań i zajęcia świetlicowe

1. pozaszkolne:

• praca domowa

• wycieczki

• zajęcia w domach kultury, klubach

14. Scharakteryzuj metodę inscenizacji - może przybrać dość różne formy, np. wcześniej przygotowanego improwizowanego dialogu lub dyskusji na określony temat, odtworzenie wydarzeń, którym nie przysługuje walor autentyzmu itp.

15. Opisz tzw. Metodę sytuacyjną. Jakie widzisz możliwości i ograniczenia w stosowaniu gry dydaktycznej we współczesnej szkole - służy wyrabianiu u uczniów umiejętności dokonywania wszechstronnej analizy problemów składających się na tzw. sytuację trudną, a także podejmowania na tej podstawie odpowiednich decyzji oraz wskazywania przewidywanych następstw poczynań zgodnych z tymi decyzjami.

16. Metoda nauczania a inne elementy systemu dydaktycznego. Wskaż pozycję metody w systemie i określ jej związki z innymi elementami

Ze względu na zależność stosowanych metod nauczania od realizowanych przez szkołę zadań dydaktycznych, metody te dzielą się również na podporządkowane :

1. opracowane nowemu materiału - z tych grup zalicza się metody podające ( wykłady, opowiadania), metody poszukujące ( pogadanka heurystyczna i dyskusja), metody kierowania samodzielną pracą uczniów ( praca z ksiązką i wypracowanie pisemne )

2. jego utrwalaniu - służby utrwalaniu przerobionego materiału włącza się takie metody szczegółowe, jak : asymilacja treści utworu, polegająca na powtarzaniu danej treści w stale zmienianych układach, nie zaś mechanicznej memoryzacji, a także ćwiczenia

3. sprawdzaniu wyników z nauczania - różne techniki badania wyników nauczania, a mianowicie sprawdziany pisemne i ustne oraz sprawozdawczość statystyczna.

17. Omów działanie sprzyjające powstaniu optymalnej motywacji uczenia się

Czynnikiem determinującym niepowodzenia uczniów w nauce jest czynnik podstawowy, czyli motywacja do uczenia się. Wzmacnianie tej motywacji zależy w dużym stopniu od nauczyciela, od tego, jaką wartość nada treściom przekazywanym na lekcji. We wzmacnianiu motywacji do uczenia się dużą rolę odgrywa zaspokojenie potrzeby sukcesu i osiągnięć. Uczeń, który mimo rzetelnej pracy ma słabe osiągnięcia, zniechęca się, zaniedbuje się w nauce. Potrzeba sukcesu odgrywa więc poważną rolę motywującą do nauki. Uczniów opóźnionych w opanowaniu wiadomości i umiejętności, należy aktywizować na każdej lekcji, a nie pozostawiać ich własnemu losowi. Powinno się u nich rozwijać motywację do uczenia się szukając dodatnich momentów zasługujących na pochwałę. Wyrażenie uczniowi słabemu uznania nawet za drobne osiągnięcia zmienia jego motywację do nauki. Należy jednak pamiętać, aby następne pochwały wyrażać za coraz wyższe osiągnięcia, gdyż pochwała za minimalne sukcesy może spowodować, że uczeń zadowoli się przeciętnymi osiągnięciami i nie będzie starał się podwyższać swoich wyników.

Brak motywacji powoduje, że uczeń nie przeznacza wystarczającej ilości czasu na uczenie się, nie wykonuje prac domowych, a przy odpytywaniu nie liczy na posiadaną wiedzę, lecz na własny spryt i podpowiadanie kolegów. Brak motywacji sprzyjającej efektywnemu uczeniu się może powstać na tle występujących u ucznia zaburzeń chorobowych. Niektóre schorzenia górnych dróg oddechowych, układu krążenia, anemia, gruźlica sprzyjają przedwczesnemu występowaniu zmęczenia, senności, bierności, trudności koncentracji uwagi, osłabienia pamięci, apatii i braku chęci do pracy. Rozpoznanie, a tym bardziej leczenie schorzeń mogących wpływać na brak chęci do nauki, może być skutecznie prowadzone jedynie przez lekarza, Nauczyciele, wychowawcy, rodzice powinni jednak zdawać sobie sprawę z zależności sprawności umysłowej oraz motywacji uczenia się od stanu zdrowia ucznia i w razie zauważenia objawów mogących świadczyć o zaburzeniach chorobowych zapewnić dziecku należytą opiekę lekarską. Brak motywacji uczenia się może być związany z przekonaniem, że nie warto starać się o uzyskanie ocen szkolnych, a ukończenie szkoły nie stwarza pomyślnych perspektyw życiowych. Wytworzeniu się takiej postawy może sprzyjać atmosfera wychowawcza ukształtowana w domu rodzinnym. Rodzice, wyrażając się w sposób lekceważący o szkole i nauczycielach oraz o wartości systematycznej nauki i uczciwej pracy, przyczyniają się do powstania u swych dzieci postawy niechęci wobec obowiązków szkolnych. Równie ujemny wpływ mogą± wywierać koledzy, zachęcając do przerwania nauki i podjęcia pracy celem szybkiego usamodzielnienia się, które ma zapewnić łatwiejsze i przyjemniejsze życie niż pobyt w szkole

18. od czego zależy dobór metod nauczania ( kryterium doboru metody)

Od : celu pracy dydaktyczno - wychowawczej, właściwości poszczególnych przedmiotów nauki szkolnej, respektowanych zasad nauczania, wiek uczniów, charakterystycznych właściwości poszczególnych przedmiotów nauki szkolnej, realizowanych celów i zadań tej nauki, ogólnych celów kształcenia, szczegółowych zadań dydaktycznych, przedmiotu nauczania

1. szkoła jako środowisko dziecka

instytucja oświatowo-wychowawcza zajmująca się kształceniem i wychowaniem w państwie, a także siedziba (budynek) tej instytucji oraz jej uczniowie i personel

2. klasa jaka mała grupa społeczna

klasa szkolna - występująca jako niezorganizowane skupisko uczniów bądź pod wpływem nauczyciela przekształcające się w dobrze działający zespół współpracujący z nim w osiąganiu celów dydaktyczno wychowawczych. Wszelkie przemiany w procesie nauczania dotyczą przeważnie uczniów gdyż to oni pod

1. Proces kształcenia jako związek nauczania i uczenia się

Proces ten obejmuje wiele podporządkowanych wspólnemu celowi par aktów nauczania - uczenia się. Systematyczność, planowość, ukierunkowanie na wyniki, długotrwałość, instytucjonalność

Proces kształcenia można traktować jako zespół zdarzeń, po wpływem czynności nauczyciela i uczniów dokonuje się bowiem wiele zmian w określonej kierunkowości. Na proces kszt. Składa się nauczycie, uczniowie, treści kształcenia, środowisko dydaktyczno - wychowawcze. Rozumie się to jako uporządkowany w czasie ciąg zdarzeń obejmujących takie czynności nauczycieli i uczniów, ukierunkowane przez odpowiedni dobór celów i treści oraz uwzględniający takie warunki i środki, jakie służa wywołaniu pożądanych zmian w uczniach.

2. Istota zasad kształcenia

Zasady kształcenia to normy postępowania dydaktycznego, których przestrzeganie pozwala nauczycielowi zaznajomić uczniów z podstawami wiedzy, rozwijać zainteresowania i zdolności poznawcze oraz wdrażać do samokształcenia

3. Charakterystyka najważniejszych zasad kształcenia

4. Charakterystyka zasady systemowość - Odnosi się do zachowania określonej kolejności w poznawaniu i wymaga: - przechodzenia od faktów do uogólnień; - logicznego toku rozumowania; - stosowania korelacji; - systematycznego nawiązywania do już posiadanej wiedzy; - systematycznej kontroli i oceny wyników nauczania. Nauczanie powinno więc odbywać się w sposób rytmiczny (równomierne rozłożenie wysiłku w czasie), ciągły (każda wcześniejsza porcja materiału powinna być powiązana z następną i być jednocześnie podstawą do opanowania następnej) i z przestrzeganiem ustalonej kolejności następowania po sobie treści. Między przedmiotami powinna występować korelacja.

5. Charakterystyka zasady poglądowości - w nauczaniu należy wychodzić od tego, co uczniom bliskie i dopiero później przechodzić do tego, co bardziej odległe, nauczać poglądowo, systematycznie oraz w przystępny dla ucznia sposób.

To najwcześniej sformułowana zasada. Wskazuje ona na konieczność zdobywania wiedzy poprzez bezpośrednie poznawanie rzeczy i zjawisk lub przez zetknięcie się z nimi przy pomocy środków dydaktycznych (tj. modele, obrazy, schematy, wykresy, tabele). Funkcją tej zasady jest ułatwienie zrozumienia i zapamiętywania.

6. Charakterystyka zasady samodzielności -starać się czynnie i samodzielnie zdobywać potrzebne wiadomości i umiejętności; w dużej mierze odnosi się do ucznia. Mówi, że jeśli uczeń chce trwale i skutecznie coś zapamiętać to powinien systematycznie utrwalać wiedzę.

7. Charakterystyka zasady łączności teorii z praktyką - zasada ta orientuje nauczyciela na konieczność harmonijnego wiązania ze sobą wiedzy naukowej z praktyką codziennego życia. Argumenty przemawiające za tym by łączyć teorię z praktyką:

1. Praktyka jest tak samo źródłem wiedzy o świecie jak teoria

2. Praktyka sprawdza prawdziwość przekazywanej wiedzy

3. Przygotowuje uczniów do działalności praktycznej

8. Charakterystyka zasady efektywności - czyli związku miedzy celami a wynikami kształcenia, wydajność procesu kształcenia, nie tylko metody pracy nauczycieli i uczniów na lekcji, lecz także wykorzystanie czasu lekcyjnego; dotyczy ona funkcjonowania i optymalizacji wielu czynników, biorących bezpośredni lub pośredni udział w procesie dydaktycznym.

9. Charakterystyka zasady przystępności - inaczej zwana zasadą stopniowania trudności. Wyraża ona konieczność dostosowania treści i metody nauczania do rozwoju i możliwości uczniów.

10. Indywidualizacja i uspołecznienie w procesie kształcenia

Uspołecznienie - dokonuje się w szkole pod wpływem ogółu działań zmierzających do uczynienia z ucznia - przy współpracy z rodziną - pełnowartościowej istoty społecznej, poprzez danie mu szans zdobycia takiej wiedzy o świecie i takich kwalifikacji ogólnych i zawodowych, jak również takich systemów wartości i takiego stopnia rozwoju osobowości, aby mógł się stać pełnowartościowym człowiekiem społeczeństwa, a zarazem w tym społeczeństwie realizować swoje indywidualne cele życiowe.

Indywidualizacja - szkoła tradycyjna nastawiona jest na traktowanie ucznia jako jednostki izolowanej od innych członków zbiorowości. Tej izolacji sprzyja cały system motywowania go do pracy, obciążania indywidualnymi zadaniami, kontroli i oceny a także współpracy z domem.

11. Struktura działania a struktura kształcenia

12. Proces kształcenia pojęć

Kształtowanie pojęć (metodyczne):

- zestawienie przedmiotu z innymi w celu wyłonienia go z nich

- wyszukiwanie cech podobnych

- wyszukiwanie cech różniących

- określenie przez uczniów danego pojęcia na podstawie istotnych cech danego przedmiotu czy zjawiska

- zastosowanie pojęcia w nowych sytuacjach

13. Proces kształcenia umiejętności

Ogniwa procesu kształcenia wg Okonia:

1. uświadamianie uczniom celów i zasad kształcenia

2. poznawanie nowych faktów

3. nabywanie pojęć

4. poznanie prawidłowości

1. Pojęcie powodzenia i niepowodzenia szkolnego

niepowodzenia szkolnego - sytuacja , która charakteryzuje się występowaniem wyraźnych rozbieżności między wymaganiami wychowawczymi i dydaktycznymi szkoły a postępowaniem uczniów oraz uzyskiwanymi przez nich wynikami nauczania

Niepowodzenie szkolne :

1. wychowawcze

2. dydaktyczne

• ukryte

• jawne :

- przejściowe

- względnie stałe : drugoroczność, odsiew

2. Odsiew, drugoroczność, niepowodzenie ukryte

niepowodzenie ukryte - występuje wówczas, gdy nauczyciele nie dostrzegają braków w wiadomościach, umiejętnościach i nawykach uczniów, mimo, że braki tego rodzaju ( z punktu widzenia celów oraz programu nauczania) - rzeczywiście istnieją.

Odsiew - całkowite przerwanie przez ucznia nauki w szkole przed jej ukończeniem

Drugoroczność - gdy ocena niedostateczna odnosi się do wyników całorocznej pracy ucznia, to musi on wówczas powtarzać daną klasę, staje się uczniem drugorocznym

3. Przyczyny niepowodzeń szkolnych :

1. społeczno - ekonomiczne- trudne dzieciństwo, brak książek i warunków do nauki, niski poziom kultury rodziców, trudne warunki materialne, nadmierne obciążenie dzieci praca domową

2. biopsychiczne - zależność miedzy poziomem rozwoju umysłowego dzieci a ich powodzenie czy niepowodzenie w szkole.

3. wychowawczo - dydaktyczne - świadomy i celowy wysiłek pedagogiczny, należy do nich : treść, formy, metody i środki nauczania, system zasad dydaktycznych, różne sposoby aktywizowania uczniów na lekcji oraz w czasie zajęć pozalekcyjnych i pozaszkolnych, poziom zawodowych kwalifikacji nauczycieli, ich pozycja społeczna itp.

4. Zapobieganie niepowodzeniom szkolnym oraz ich przezwyciężanie

- profilaktyka pedagogiczna - w tym nauczanie problemowe i nauczanie grupowe. Praca ucznia na lekcji w kilkuosobowych zespołach nad określonym problemem o charakterze praktycznym lub teoretycznym powoduje wzrost zainteresowania nauką, wdraża do kolektywnego przezwyciężania trudności, stwarza liczne okazje do wymiany poglądów, wyrabia krytyczne myślenie, uczy racjonalnych metod planowania i organizacji wysiłków itd.

- diagnoza pedagogiczna - posługiwanie się takimi sposobami poznania uczniów, kontroli i oceny wyników nauczania, jakie pozwalają na możliwie natychmiastowe wykrywanie powstający luk w wiadomościach, umiejętnościach i nawykach każdego ucznia; systematyczne dokonywanie badań wyników nauczania po zakończeniu każdego działu programowego.

- terapia pedagogiczna - a zwłaszcza wyrównywanie wykrytych zaległości w zakresie

opanowanego przez uczniów materiału programowego poprzez indywidualizację nauczania na lekcji oraz w drodze organizowanych przez szkołę zajęć pozalekcyjnych w grupach wyrównawczych

5. Rezultaty działań dydaktycznych

6. Metody sprawdzania wyników nauczania, ocena szkolna

Metody kontroli i oceny:

• konwencjonalne:

• obserwacja ucznia

• kontrola praktyczna (polegająca na zrobieniu czegoś)

• kontrola ustna

• kontrola pisemna

• niekonwencjonalne:

• testy:

• ...otwarte (zadanie, rozprawka itp.)

• ...krótkiej odpowiedzi (zadania z luką itp.)

• ...zamknięte (wielokrotnego wyboru, prawda fałsz, dobieranie itp.)

OCENA :

1. motywowanie - bodziec do dalszej pracy

• dydaktyczne - ile wiedzy, jakie umiejętności musi uczeń mieć, adekwatna do wiedzy i umiejętności, uwzględnia kryteria dydaktyczne

• społeczno - wychowawcze - szkoła uwzględnia kryterium dydaktyczne na tle innych kryteriów

• przekazanie informacji o tym, czego uczeń nie potrafi

• przekazanie informacji o stopniu opanowania materiału ( na ile uczeń zapamiętał, zrozumiał, umie posługiwać się wiedzą w nowych sytuacjach)

7. Pojęcie : kontrola, kontrola bieżąca, końcowa, ocena, opinia

Opinia - wyrażony w formie werbalnej pogląd, ściśle powiązany z subiektywnym spojrzeniem autora - używanie opinii zamiast ocen jest jedną z podstaw asertywnego zachowania.

Ocena - wyrażony kategorycznie osąd, krytyka, werdykt - może mieć charakter werbalny lub pozawerbalny . Zastąpienie ocen opiniami leży u podstaw zachowań asertywnych.

8. Przedmiot kontroli i oceny w edukacji

zalety i wady metody kontroli:- bezpośredni kontakt z nauczycielem - rozwija umiejętności językowe - jest szybka i łatwa do przeprowadzenia - pozwala na indywidualizację wymagań , - sprawdza faktyczną wiedzę ucznia - umożliwia ocenę umiejętności rozwiązywania problemu wady :jest bardziej stresująca - mało ekonomiczna- utrudnia kryteria ocen jest przypadkowa - odzialywuje emocjonalnie na kontrolowanych - stwarza warunki subiektywnego traktowania

WARUNKI I METODY KONTROLI I OCENY UMIEJETNOŚCI UCZNIA :

ZASADY :

1. Klarowność celów i węzłowych elementów materiału

- oznajmia cele, objaśnienia czemu to ma służyć:

- pojedyncze

- unikanie dygresji i niedomówień

2. Podanie materiału krok po kroku

małe porcje materiału, by można było go przyswoić nim dalej przejdziemy, podawać instrukcję i plan

3. konkretyzacja

4. sprawdzanie

9. Wymagania oraz funkcje stawianie kontroli i ocenie

Dekalog oceniania :

1. brać pod uwagę specyfikę uczenia się i wspierać ją

2. w ocenianiu uwzględniać różnicę pomiędzy uczniami

3. jasny cel oceniania

4. trafne ocenianie (rower)

5. rzetelne

6. wszystkie formy oceniania muszą zapewnić uczniom otrzymanie informacji na temat wyników jego uczenia

7. ocenianie powinno skłonić do refleksji na temat dotychczasowej pracy i uczenia się. Niezbędna jest nieustanna ewaluacja i doskonalenie

8. ocenianie jest integralną częścią procesu nauczania, musi też być zaplanowane

9. ocenianie wymaga rozsądnego wyważenia

10. kryteria oceniania powinny być zrozumiałe, jasne, znane; uczeń musi wiedzieć czego się od niego oczekuje

10. Formy i metody kontroli i oceny

KONTROLA WIEDZY :

• testy, kartkówki, projekty, referaty - samosprawdzenie i utrwalenie wiadomości, umiejętności - wdraża do samokształcenia

• zbiorowa pogadanka - powtórzenie i uogólnienie wiadomości - aktywacja umysłowa ucznia

• obserwacja - nauczanie za pomocą podręczników i innych środków dydaktycznych, praca w grupie, cicha praca na lekcji

• odpytywanie - douczanie, podnoszenie dyscypliny

• wypracowanie - umiejętność budowania dłuższych wypowiedzi, analiza własnych poglądów

• praktyczne prace sprawdzające - rozwijanie twórczej inwencji, wyobraźni, sprawdzenie umiejętności praktycznych

11. Funkcje samokontroli i samooceny w procesie kształcenia

Samokontroli -

Samokształcenie - samodzielne zdobywanie wiadomości, umiejętności i sprawności praktycznych z określonej dziedziny wiedzy. W szerszym ujęciu - kształtowanie własnej osobowości według własnego wzoru ideału.

12. Sprawdzanie i pomiar osiągnięć szkolnych

1. sprawdzanie - obejmuje czynności gromadzenia i scalania informacji o uczniach i klasie przy pomocy różnych środków, jego efektem jest rozpoznanie osiągnięć ucznia

2. ocenianie - jest to proces, ma charakter ciągły i systematyczny

3. ocenianie ciągłe

4. ocenianie jednorazowe : zewnętrzne - matura

5. ocenianie kształtujące - opiera się na informacjach zebranych przed rozpoczęciem nauki, do planowania przyszłego kształcenia

6. ocenianie zbierające - stwierdzenie w jakim stopniu osiągnięcia ucznia, klasy i nauczyciela odpowiadają założonym celom dydaktycznym

7. wystawianie stopni (konkurs, egzamin) - jest to określenie jakiej wartości odpowiada informacja uzyskana w trakcie kontroli

13. Klasyfikacja zadań testowych

RODZAJE TESTÓW :

2. zadanie krótkie, odpowiedzi : wymień mniej niż za zdania wymagające rozumienia i analizy, cały punkt - pełna czynność

przydatność : łatwość sformowania pytań, pozwala na szybkie sprawdzenie

błędy : polecenia są niezrozumiałe

3. zadania z luką - dopełnić brakujący fragment treści; tylko przypomnienie sobie określonej treści, błędy : kopiuje się teksty z podręcznika, uczeń uczy się na pamięć

4. rozprawka - sprawdzenie umiejętności wypowiadania się i wiedzy, błąd - zbyt szeroki temat

5. zadania na dobieranie - przyporządkowanie elementów, zadania trudniejsze

6. zadania wielokrotnego wyboru - ocenienia : obiektywne, rzetelne, trafne

7. zadania prawda- fałsz

14. Kontrola jako badanie

Kontrola - stopień opanowania przez ucznia przekazywanych im wiadomości. Jest jednym z głównym zadań nauczyciela w toku realizacji tego ogniwa jak wykrycie braków i luk w wiadomościach i umiejętnościach dzieci i młodzieży, a także ocena trwałości i operatywności opanowanej przez nich wiedzy.

15. Problemy oceny szkolnej

- motywowanie - bodziec do dalszej pracy

- dydaktyczne - ile wiedzy, jakie umiejętności musi uczeń mieć, adekwatna do wiedzy i umiejętności, uwzględnia kryteria dydaktyczne

- społeczno - wychowawcze - szkoła uwzględnia kryterium dydaktyczne na tle innych kryteriów

- przekazanie informacji o tym, czego uczeń nie potrafi

- przekazanie informacji o stopniu opanowania materiału ( na ile uczeń zapamiętał, zrozumiał, umie posługiwać się wiedzą w nowych sytuacjach)

Wady oceniania szkolnego :

- metodologiczne - świadomość braku rzetelnych kryteriów

- psychologiczne - wyższa ocena więcej przyjemności

- socjotechniczne - bardziej lubiany przez uczniów ten kto daje lepszy oceny

- kryteria nauczycielskie - wedle osobistych preferencji, złe bo należy podać poziom wiedzy do opanowania

Błędy w ocenianiu :

1. atrybucji - gorzej wyglądający uczniów spostrzegamy w gorszym świetle - gorsze oceny, wygląd wpływa na ocenę

2. efekt samospełniającej się przepowiedni - jak uczeń raz nie umie tzn. że cały czas nie umie, jechanie na opinii

3. subiektywizm w ocenianiu poziomu i jakości pracy : efekt braków standardów i efekt relatywizmu oceniania, ta sama praca - różne oceny

4. reglamentowanie czasu odpowiedzi i liczy pytań naprowadzających na właściwy tok rozumowania - lepsi uczniowie maja więcej czasu, więcej pytań naprowadzających

5. preferencja zadań rozwiązywanych na czas

6. błąd perspektywy i generalizacji - im lepiej kogoś zna i lubi to tym lepiej ocenia

7. błąd wzmacniania negatywnych stanów rzeczy

---