1. IDENTYFIKACJA SUBSTANCJI

Nazwa produktu: Fenol

Wzór konstytucyjny: C₆H₅OH

Wzór sumaryczny: C₆H₆O

Producent:

Dostawca:

Użytkownik:

Telefon awaryjny: (042) 631 47 24 (informacja toksykologiczna w Polsce)

2. SKŁAD I INFORMACJA O SKŁADNIKACH

Składnik stwarzający zagrożenie:

Nazwa chemiczna	% wag.	Nr CAS	Nr EINECS	Symbol ostrzegawczy	Symbole zagrożenia (R)
fenol	100	108-95-2	203-632-7	T	24/25-34

3. IDENTYFIKACJA ZAGROŻEŃ

Substancja niebezpieczna w myśl dyrektywy 1999/45/EEG.

Zagrożenie pożarowe: Substancja palna. Pary fenolu tworzą z powietrzem mieszaniny wybuchowe w granicach stężeń 1,3-9,5% obj. Pyły fenolu również tworzą z powietrzem mieszaniny wybuchowe.

Zagrożenie toksykologiczne: Fenol jest substancją żrącą i gwałtownie wchłania się przez nieuszkodzoną skórę. Wywołuje toksyczność ogólną w całym organizmie. Fenol jest bardzo dobrze wchłaniany przez organy ludzkie, zarówno drogą pokarmową, drogą oddechową, jak i przez skórę.

Zagrożenie ekotoksykologiczne: Fenol działa szkodliwie na organizmy lądowe i wodne. Psuje smak wody.

4. PIERWSZA POMOC

Uwaga: W pierwszej kolejności należy wyprowadzić poszkodowaną osobę ze skażonego fenolem środowiska. Ułożyć na lewym boku z głową skierowaną w dół.

Zatrucie inhalacyjne:
1.	Zapewnić dopływ świeżego powietrza. Ułożyć poszkodowaną osobę w pozycji półleżącej.
2.	Zapewnić pomoc lekarską.
Zatrucie doustne:
1.	W razie zatrucia drogą pokarmową stosować łagodne środki neutralizujące: zawiesinę magnezji palonej, zawiesinę wodną węgla aktywnego, białka jaja rozmieszane z wodą, wodę wapienną. Osobie nieprzytomnej nie podawać do wypicia wody ani żadnych innych płynów. W razie rozległych oparzeń jamy ustnej nie wywoływać wymiotów.
2.	Do chwili odtransportowania do szpitala choremu zapewnić spokój, leżenie i ciepło.
Skażenie oczu:
1.	Przemyć skażone oczy większą ilością letniej wody przez 15-20 minut, przy wywiniętych powiekach.
2.	Niezwłocznie zapewnić pomoc okulisty.
Skażenie skóry:
1.	Zdjąć skażone ubranie. Oczyścić mechanicznie skażoną skórę, przemyć dużą ilością wody, następnie alkoholem oraz wodą z łagodnym mydłem.
2.	W przypadku gdy podrażnienie skóry nie mija, skonsultować się z lekarzem dermatologiem.

5. POSTĘPOWANIE W PRZYPADKU POŻARU

Szczególne zagrożenia:	Substancja wysoce łatwo palna. Pary z powietrzem tworzą mieszaniny wybuchowe. Zbiorniki narażone na działanie ognia lub wysokiej temperatury mogą eksplodować.
Środki gaśnicze:	gaśnice pianowe, gaśnice płynowe z dodatkowym wodnym roztworem środka, gaśnice proszkowe z proszkiem gaszącym ABC, gaśnice proszkowe z proszkiem gaszącym BC, gaśnice CO2.
Zalecenia szczegółowe:	Mały pożar gasić gaśnicą proszkową (ABC lub BC), śniegową (CO2), pianową albo piaskiem, duży pożar gasić pianą lub rozproszonymi prądami wody. Uwaga: Nie stosować zwartych strumieni wody na powierzchnię palącej się substancji. Powoduje to rozrzucanie palącego się fenolu, a tym samym rozprzestrzenianie ognisk pożaru. Zbiorniki narażone na działanie ognia lub wysokiej temperatury chłodzić wodą, a w miarę możliwości usunąć z zagrożonego obszaru. Produktami spalania mogą być toksyczne gazy, pary i dymy.

6. POSTĘPOWANIE W PRZYPADKU NIEZAMIERZONEGO UWOLNIENIA DO ŚRODOWISKA

Zalecenia ogólne:	W przypadku wydostania się fenolu do środowiska, skażony teren należy wyizolować z otoczenia, a poza jego obręb wyprowadzić osoby postronne. W pierwszej kolejności odciąć źródło skażenia środowiska. W razie potrzeby wezwać ekipy ratownicze. Chronić źródła wody oraz kanalizację. W czasie oczyszczania z substancji stałej unikać wzbijania się pyłu.
Środki ochrony osobistej:	Unikać kontaktu z uwolnionym fenolem. Stosować ubrania ochronne przeciwchemiczne, rękawice ochronne, okulary ochronne w szczelnej obudowie, ochrony dróg oddechowych przed pyłami. Należy pamiętać o ograniczonym czasie działania ochronnego filtrów cząsteczkowych (filtr cząsteczkowy oznaczony kolorem białym i symbolem P2 oraz gazowy typu A).
Zalecenia szczegółowe:	Starać się odciąć źródło skażenia środowiska (uszczelnić uszkodzone opakowanie i umieścić w opakowaniu awaryjnym). Nie wolno używać wody do usuwania pozostałości.
Zabezpieczenie środowiska:	Chronić źródła wody oraz kanalizację. W czasie działań oczyszczających z substancji stałej unikać wzbijania się pyłu. Roztwory usuwać za pomocą sorbentów mineralnych i roślinnych. W przypadku skażenia wód powiadomić odpowiednie władze. Skażony grunt podlega wymianie.
Metody utylizacji:	Unieszkodliwianie na drodze chemicznej - zgodnie z obowiązującymi przepisami.

7. POSTĘPOWANIE Z SUBSTANCJĄ I JEJ MAGAZYNOWANIE

Zapobieganie zatruciom:	Podczas stosowania fenolu nie jeść, nie pić, unikać kontaktów z fenolem, unikać wdychania pyłów, par i aerozoli, przestrzegać zasad higieny osobistej, stosować odzież i sprzęt ochrony osobistej, pracować w wentylowanym pomieszczeniu.
Zapobieganie pożarom/wybuchom:	Substancja palna. Zapewnić dobrą wentylację w miejscach składowania i pracy.
Magazynowanie:	Fenol w dużych ilościach przechowuje się w uziemionych i chronionych piorunochronami zbiornikach ze stali nierdzewnej, kwasoodpornej, wyposażonych w urządzenia ogrzewcze, lub w suchych i chłodnych pomieszczeniach zamkniętych, w beczkach i puszkach z blachy białej lub ocynkowanej, zamykanych gwintowanym korkiem. Roztwory wodne fenolu przechowuje się w naczyniach kamionkowych lub balonach szklanych, zamykanych szklanymi lub drewnianymi korkami, umieszczonych w koszach wiklinowych wyłożonych ochronną warstwą izolacyjną. Chronić przed bezpośrednim działaniem promieni słonecznych. Magazyn musi posiadać instalację gaszącą i podręczne urządzenia gaśnicze Na terenie magazynu przestrzegać zakazu palenia, spożywania posiłków, używania otwartego ognia i narzędzi iskrzących. Zasady magazynowania określa norma PN-89/C-81400.
Metody postępowania z odpadami:	Za odpad można uznać fenol, który w żadnej postaci nie nadaje się do zagospodarowania. Odpadowy fenol odstawiany jest do wskazanego przez służbę ochrony środowiska miejsca, celem utylizacji.

8. KONTROLA NARAŻENIA I ŚRODKI OCHRONY INDYWIDUALNEJ

Rozwiązania techniczne: Ogólne - niezbędne do prawidłowego przewozu, magazynowania i stosowania fenolu. Sprawna wentylacja.

Ochrony osobiste:

Ręce:	Rękawice z tworzywa odpornego na działanie fenolu.
Oczy:	Okulary ochronne w szczelnej obudowie (oprawa z tworzywa sztucznego odpornego na działanie fenolu).
Drogi oddechowe:	Ochrony dróg oddechowych w przypadku pracy w atmosferze z pyłami i parami fenolu (z filtrem cząsteczkowym oznaczonym kolorem białym i symbolem P2 oraz gazowym typu A).
Skóra i ciało:	Ubrania ochronne przeciwchemiczne.
Ochrony zbiorowe:	Wentylacja na stanowiskach pracy w obiektach zamkniętych. Zdroiki w pobliżu stanowisk pracy.
Inne informacje:	Higiena pracy: Obowiązują przepisy ogólne przemysłowej higieny pracy. Zanieczyszczone ubranie wymienić. Po pracy wymyć powierzchnię ciała oraz oczyścić ochrony osobiste. Nie jeść, nie pić, nie palić, nie zażywać leków podczas pracy. Zapobieganie zagrożeniom: Tam, gdzie występuje możliwość pojawienia się niebezpiecznych stężeń pyłów i par pochodzących z fenolu, wprowadzić zraszanie rozproszoną wodą.

Najwyższe dopuszczalne stężenie w środowisku pracy - fenol:

NDS - 10 mg/m³

NDSCh - 20 mg/m³

Metody oceny narażenia w środowisku pracy:

PN-86/Z-04050.01 - Ochrona czystości powietrza. Przyrządy i zestawy do pobierania próbek. Postanowienia ogólne.

PN-89/Z-04008.07 - Ochrona czystości powietrza. Pobieranie próbek. Postanowienia ogólne. Zasady pobierania próbek w środowisku pracy i interpretacja wyników.

Ocena narażenia: Zgodnie z normami polskimi dotyczącymi fenolu.

9. WŁAŚCIWOŚCI FIZYKOCHEMICZNE

9.1	Masa cząsteczkowa: 94,11 g/mol
9.2	Postać fizyczna, barwa, zapach: Fenol jest najprostszym alkoholem organicznym. W warunkach normalnych jest ciałem stałym, bezbarwnym, tworzącym kryształy. Fenol ma charakterystyczny ostry zapach. Produkt przemysłowy jest zabarwiony na różne odcienie różu, od łagodnego do bardzo ciemnego. Substancja higroskopijna. Wodne roztwory fenolu nazywane są karbolem lub kwasem karbolowym.
9.3	Temperatura topnienia: 41oC
9.4	Temperatura wrzenia: 180-182^oC
9.5	Gęstość: 1,06 g/cm^3 (20oC)
9.6	Gęstość usypowa: ok. 620 kg/m^3
9.7	Gęstość par względem powietrza: 3,25
9.8	Rozpuszczalność w wodzie: 82 g/l/20oC
9.9	Temperatura zapłonu: 79^oC
9.10	Temperatura samozapłonu: 605^oC
9.11	Zakres tworzenia z powietrzem mieszanin wybuchowych: 1,3-9,5 obj.
9.12	Rozpuszczalność w innych rozpuszczalnikach: Fenol rozpuszcza się w benzenie, alkoholu, eterze, chloroformie, tłuszczach, olejach eterycznych, węglowodorach aromatycznych.
9.13	Wartość pH (1 g/l H2O/20^oC): 5
9.14	Inne: Fenol jest uzyskiwany w wielu procesach chemicznych. Występuje w smole pogazowej, skąd otrzymywany jest na skalę przemysłową. Stosowany jako półprodukt w wielu syntezach organicznych (np. do wytwarzania żywic, kaprolaktamu, kwasu adypinowego, kwasu pikrynowego i wielu innych).

10. STABILNOŚĆ I REAKTYWNOŚĆ

Stabilność i reaktywność:	W warunkach normalnych fenol jest chemicznie stabilny. Reaguje z licznymi chemikaliami.
Właściwości korozyjne:	Słabe

11. INFORMACJE TOKSYKOLOGICZNE

Drogi narażenia człowieka: Wdychanie pyłów, spożycie, kontakt z oczami i skórą.

Informacja ogólna: Fenol bardzo dobrze wchłaniany jest przez organy ludzkie, zarówno drogą pokarmową, drogą oddechową, jak i przez skórę. Fenol jest substancją żrącą i gwałtownie wchłania się przez nieuszkodzoną skórę. Wywołuje toksyczność ogólną w całym organizmie.

Dane o toksyczności:

LD_{LO (doustnie, człowiek)} = 14000 mg/kg,

LD_{LO (doustnie, szczur)} = 317 mg/kg,

LC_{50 (inhalacyjnie, szczur)} = 316 mg/m³,

LD_{50 (skóra, królik)} = 850 mg/kg.

Działanie miejscowe:

Spożycie: Pojawią się nudności, wymioty i ból brzucha. W przewodzie pokarmowym stwierdza się oparzenia błony śluzowej jamy ustnej i owrzodzenia błony śluzowej. Bolesność może być nieproporcjonalnie mała, ponieważ w miejscach oparzonych mogą być zniszczone zakończenia nerwów czuciowych. Po wchłonięciu z przewodu pokarmowego w większych dawkach może powodować obrzęk mózgu, a także obrzęk płuc i uszkodzenia narządów miąższowych, zwłaszcza wątroby i nerek. W groźnych przypadkach powstaje chemiczne poparzenie ust, przełyku i żołądka powodujące ból, trudności w połykaniu i niejednokrotnie wymioty z krwią. Może nastąpić krwawienie z przewodu pokarmowego i przedziurawienie ściany przełyku i żołądka. Źrenice często są rozszerzone. Poszkodowany jest blady i poci się. Może wystąpić wysoka ciepłota ciała. Zdarzają się przypadki niedomogi nerek.

Wdychanie pyłów i par: Wystąpi uczucie pieczenia ust i gardła, często z bólem głowy, poceniem się i nudnościami. Groźniejsze narażenie może powodować przyspieszenie tętna i oddechu. Może wystąpić wysoka ciepłota ciała. W bardzo groźnych przypadkach możliwy bezdech z pieniącą się śliną (obrzęk płuc). Zdarzają się przypadki pobudzenia psychicznego, dezorientacja, niedomoga serca i zapaść krążeniowa. Dotkliwym powikłaniem są drgawki.

Kontakt z oczami: Fenol powoduje ostry ból i zaczerwienienie. Może powstać chemiczne poparzenie i trwałe uszkodzenie oka.

Kontakt ze skórą: Na skórę i błony śluzowe fenol działa silnie żrąco. W szczególności roztwory powodują groźne chemiczne poparzenia zdrowej skóry. Są one zwykle bezbolesne, dlatego groźne poparzenie może być początkowo niezauważone. Pojawia się ono jako biała, zmarszczona „martwa skóra”. Mogą powstawać głębokie uszkodzenia skóry - tzw. zgorzel fenolowa. Fenol wchłaniany jest przez nieuszkodzoną skórę, wywołując objawy takie jak po wdychaniu i spożyciu.

12. INFORMACJE EKOLOGICZNE

Działanie na organizmy wskaźnikowe:

Ryby: Fenol w małych ilościach (0,1 do 0,2 mg/dm³) obniża wartość spożywczą ryb ze względu na udzielający się im posmak fenolowy. W dawkach toksycznych powoduje u ryb krótki stan pobudzenia, a potem uszkadza zmysł równowagi. Próg śmiertelny dla Salmo irideus wynosi 10 mg/dm³, a próg szkodliwości 5 mg/dm³. Karpiowate są bardziej odporne.

Kleń i różanka znosiły podczas doświadczeń stężenia od 10 do 15 mg/dm³ bez śmiertelnych następstw w ciągu godziny. Woreczek żółciowy narybku po godzinnym działaniu roztworem 200 mg/dm³ fenolu nie doznawał trwałych uszkodzeń. Granica śmiertelności dla szczupaków wynosi 5 mg/dm³, zaś dla okoni 5 do 10 mg/dm³.

Plankton pokarmowy ryb: Stosunkowo niewrażliwy na działanie fenolu i m-krezolu. Odpowiednie wartości dla m-krezolu wynoszą:

Epeorus assimilis 0,7 mg/dm³

Glossosiphonia complanata 1,0 mg/dm³

Tubifex tubifex 1,1 mg/dm³

Gammarus pulex 1,3 mg/dm³

Stopień zagrożenia wód: Duży.

13. POSTĘPOWANIE Z ODPADAMI

Metody unieszkodliwiania:

Zgodnie z ustawą z dnia 27 kwietnia 2001 r. o odpadach (Dz. U. Nr 62, poz. 628) oraz rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 27 września 2001 r. w sprawie katalogu odpadów (Dz. U. Nr 112, poz. 1206).

Zawartość opakowania wg:

rodzaju 07 01 99 - inne, nie wymienione odpady.

Sposób likwidacji B1-B3: „Procesy oddzielania szkodliwych składników odpadów od obojętnych poprzez...”

Opakowania wg:

rodzaju 15 01 02 - opakowania z tworzyw sztucznych,

rodzaju 15 01 04 - opakowania z metalu,

rodzaju 15 01 07 - opakowania ze szkła.

14. INFORMACJE O TRANSPORCIE

14.1	Numer ONZ:	1671
14.2	Klasa RID/ADR/IMO:	6.1
14.3	Grupa pakowania:	II
14.4	Numer rozpoznawczy zagrożenia:	60
14.5	Numer indeksowy (EC):	604-001-00-2
14.6	Symbole niebezpieczeństwa (R):	24/25-34
14.7	Symbole bezpieczeństwa (S):	1/2-28-45
14.8	Nalepka ostrzegawcza wg ADR/RID Nr 6.1:

15. INFORMACJE DOTYCZĄCE PRZEPISÓW PRAWNYCH

Kartę wykonano zgodnie z:

• Dyrektywami UE Nr 67/548 EEC oraz 88/379/EEC.

• Ustawą o substancjach i preparatach chemicznych z dnia 11 stycznia 2001 r. (Dz. U. Nr 11, poz. 84; Nr 100, poz. 1085; Nr 123, poz. 1350; Nr 125, poz. 1367 ze zmianą z dnia 5 lipca 2002 r. (Dz. U. Nr 142, poz. 1187).

• Rozporządzeniem Ministra Zdrowia z dnia 3 lipca 2002 r. w sprawie karty charakterystyki substancji niebezpiecznej i preparatu niebezpiecznego (Dz. U. Nr 140, poz. 1171).

• Rozporządzeniem Ministra Zdrowia z dnia 3 lipca 2002 r. w sprawie wykazu substancji niebezpiecznych wraz z ich klasyfikacją i oznakowaniem - ZAŁĄCZNIK (Dz. U. Nr 129, poz. 1110).

• Rozporządzeniem Ministra Zdrowia z dnia 11 lipca 2002 r. w sprawie oznakowania opakowań substancji niebezpiecznych i preparatów niebezpiecznych (Dz. U. Nr 140, poz. 1173).

• Rozporządzeniem Ministra Zdrowia z dnia 11 lipca 2002 r. w sprawie kryteriów i sposobu klasyfikacji substancji i preparatów chemicznych (Dz. U. Nr 140, poz. 1172).

• Rozporządzeniem Ministra Zdrowia z dnia 15 lipca 2002 r. w sprawie substancji niebezpiecznych i preparatów niebezpiecznych, których opakowania należy zaopatrywać w zamknięcia utrudniające otwarcie przez dzieci i wyczuwalne dotykiem ostrzeżenie o niebezpieczeństwie (Dz. U. Nr 140, poz. 1174).

• Rozporządzeniem Ministra Zdrowia z dnia 14 lipca 2002 r. w sprawie obowiązku dostarczenia karty charakterystyki niektórych preparatów nie zaklasyfikowanych jako niebezpieczne (Dz. U. Nr 142, poz. 1194).

• Normą PN-ISO 11014-1:1998 „Bezpieczeństwo chemiczne - Karta charakterystyki bezpieczeństwa produktów chemicznych”.

• Rozporządzeniem Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 17 czerwca 1998 r. (Dz. U. Nr 79, poz. 513) ze zmianą z 2 stycznia 2001 r. (Dz. U. Nr 4, poz. 36) w sprawie najwyższych dopuszczalnych stężeń i natężeń czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy.

• Rozporządzeniem MZiOS z dnia 11 września 1996 r. (Dz. U. Nr 121, poz. 571) w sprawie czynników rakotwórczych w środowisku pracy oraz nadzoru nad stanem zdrowia pracowników zawodowo narażonych na te czynniki.

• Rozporządzeniem MOŚZNL z dnia 28 kwietnia 1998 r. (Dz. U. Nr 55, poz. 355) w sprawie dopuszczalnych wartości stężeń substancji zanieczyszczających w powietrzu.

• Rozporządzeniem Ministra Gospodarki z dnia 21 października 1998 r. (Dz. U. Nr 145, poz. 942) i zmianą z 5 marca 2001 r. (Dz. U. Nr 22, poz. 251) w sprawie szczegółowych zasad usuwania, wykorzystywania i unieszkodliwiania odpadów niebezpiecznych.

• Ustawą z dnia 27 kwietnia 2001 r. o odpadach (Dz. U. Nr 62, poz. 628) oraz rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 27 września 2001 r. w sprawie katalogu odpadów (Dz. U. Nr 112, poz. 1206).

• Klasyfikacją materiałów niebezpiecznych według Umowy Europejskiej dotyczącej Międzynarodowego Przewozu Materiałów Niebezpiecznych ADR (ważnej od 01.07.2001 r.).

• Niniejsza karta charakterystyki substancji niebezpiecznej jest bezpośrednio przekazywana użytkownikowi fenolu, bez zapewnień lub gwarancji co do kompletności bądź szczegółowości odnośnie do wszystkich informacji lub zaleceń w niej zawartych.

• Niniejsza karta nie jest żadną podstawą zobowiązującą do jakiejkolwiek odpowiedzialności jakiegokolwiek rodzaju ze strony dostawcy fenolu. Przedsiębiorstwo nie będzie odpowiedzialne za jakiekolwiek zejście śmiertelne, chorobę lub uszczerbek na zdrowiu jakiejkolwiek natury, będący następstwem zastosowania lub niewłaściwego wykorzystania karty charakterystyki substancji niebezpiecznej lub materiału, którego karta dotyczy.

• Informacje zawarte w niniejszej karcie przedstawiają aktualny stan naszej wiedzy i doświadczeń dotyczących bezpiecznego stosowania wyrobu.

Na etykietach należy umieścić następujące informacje:

Symbole ostrzegawcze na opakowaniach jednostkowych:
Napis ostrzegawczy na opakowaniach jednostkowych:		„Substancja trująca.”
Symbole zagrożenia
R 24/25	Działa toksycznie w kontakcie ze skórą i po połknięciu.
R 34	Powoduje oparzenia.
Symbole bezpieczeństwa
S 1/2	Przechowywać pod zamknięciem i chronić przed dziećmi.
S 28	Zanieczyszczoną skórę natychmiast przemyć dużą ilością wody.
S 45	W przypadku awarii lub jeżeli źle się poczujesz, niezwłocznie zasięgnij porady lekarza - jeżeli to możliwe, pokaż etykietę.

16. INNE INFORMACJE

Chemiczne określenie produktu: Fenol
16.2 Znaczenie symboli:
Symbol ostrzegawczy na opakowaniach jednostkowych
T	Substancja toksyczna.
Numer rozpoznawczy zagrożenia
60	Materiał trujący.
Znaczenie oznaczeń transportowych
Klasa RID/ADR: 6.1-II		Materiał trujący, niebezpieczny.
Numer ONZ: 1671		Fenol, stały.

Uwaga: Użytkownik ponosi odpowiedzialność za podjęcie wszelkich kroków mających na celu spełnienie wymogów prawa krajowego. Informacje zawarte w powyższej karcie stanowią opis wymogów bezpieczeństwa użytkowania substancji. Użytkownik ponosi całkowitą odpowiedzialność za określenie przydatności produktu do konkretnych celów. Zawarte w niniejszej karcie dane nie stanowią oceny bezpieczeństwa miejsca pracy użytkownika. Karta charakterystyki nie może być traktowana jako gwarancja właściwości substancji.

* * * * *

Zgodnie z rozporządzeniem MZ z dnia 3 lipca 2002 r., PN-ISO 11014-1 i Dyrektywą 91/155/EEC

	KARTA CHARAKTERYSTYKI NIEBEZPIECZNEJ SUBSTANCJI	Wydanie: I Data wydania: 10.12.02 Strona/stron 8/8
Nazwa:	FENOL

Fenol

---