Kinezyterapia - wykład6, FIZJOTERAPIA, Kinezyterapia

06.10.2010

Podział ćwiczeń leczniczych

1. Kinezyterapia miejscowa:

- ćw. bierne (ruch bierny przy rozluźnieniu mięśni przez pacjenta),

- ćw. bierno-czynne,

- ćw. izometryczne,

- ćw. wspomagane-prowadzone,

- ćw. samowspomagane,

- ćw. czynne w odciążeniu,

- ćw. czynne w odciążeniu z oporem,

- ćw. czynne wolne (właściwe),

- ćw. czynne z oporem,

- inne formy ćwiczeń:

- redresyjne: bierne, czynne, pozycje redresyjne, wyciągi redresyjne,

- ćw. synergiczne: ispilateralne, kontrlateralne (przeniesienie napięcia na mięśnie)

- oddechowe,

- relaksacyjne,

- koordynacyjne,

- równoważne,

- czynności samoobsługi.

2. Kinezyterapia ogólna:

- ćw. ogólnousprawniające,

- gimnastyka poranna,

- ćw. w wodzie,

- pionizacja: bierna i czynna,

- metodyka nauki chodu,

- sport inwalidów.

3. Metody kinezyterapeutyczne:

- PNF,

- Mc Kenzie,

- S.E.T. (Terapia Master),

- Kinesiotaping,

- Levitt,

- Poznańska,

- Macocha,

- PIR,

- Dorna,

- Terapia Manualna,

- NDT - Bobach,

- Volty,

- Domana Delcato,

- Castillo-Moralesa,

- Hipnoterapia.

ĆWICZENIA BIERNE - przez terapeutę bez ingerencji pacjenta (pacjent nie może wykonywać sam ruchu czynnego).

ruch bierny - brak kontaktu z pacjentem; pacjent nieprzytomny, nie jest świadomy ruchu wykonywanego przez terapeutę

Zastosowanie:

- pacjent nieprzytomny,

- porażenia mięśni (plegia - lat.),

- gdy ruch czynny jest niewskazany, np. niewydolność krążeniowo-oddechowa,

- osłabienie, brak siły mięśniowej - 0 wg Lovetta,

- porażenie i niedowład mięśni,

- stan po długotrwałym unieruchomieniu,

- po zabiegu operacyjnym.

Cel:

- niedopuszczenie do powstania ograniczeń w zakresie ruchu, utrzymanie pełnego zakresu ruchów w stawach,

- nie zwiększają zakresu ruchu (zachowanie zakresu ruchu),

- nie dopuszczenie do zastojów żylnych,

- polepszenie trofiki, odżywienia tkanek,

- zapobieganie odleżynom,

- wspomaganie krążenia obwodowego - każdy ruch skurcz-rozkurcz krew do naczyń serca zakrzepy zawał, udar przez zaczopowanie naczyń,

- stymulacja proprioreceptywna (czucie głębokie, wrzecionka, aparaty Golgiego),

- zachowanie elastyczności mięśni, więzadeł i torebek,

- zamiana ruchu biernego na czynny.

Przeciwwskazania:

- przy ostrym stanie zapalnym stawu - obrzęk, ból, wzmożona ciepłota,

- skostnienia okołostawowe, wytworzenie tk. kostnej wokół stawu - unieruchomienie,

- niepełny zrost kości,

- ciśnienie > 100/160,

- duża osteoporoza,

- wysoka temperatura,

- wzmożenie miejscowego ocieplenia,

- ciężki stan pacjenta,

- stany zapalne żył,

- rany skóry i tkanek miękkich,

- stan po nakłuciu dolędźwiowym,

- stan po TK z kontrastem.

Metodyka:

- KD: pw - leżenie,

- KG: pw - siedząca (jeśli pacjent może, jak nie - leżąca),

- pacjent rozebrany do odpowiedniego stroju,

- stabilizacja sąsiedniego stawu (pasem stabilizacyjnym, ręką terapeuty, równoczesne wykonanie ruchu - 2 terapeutów),

- odpowiedni chwyt: aby nie prowadzić ruchu przez sąsiedni staw,

- ruch dość wolny, płynny, aby nie przekraczać granicy progu bólu

- ruchy wg płaszczyzn:

I - ruch w płaszczyźnie strzałkowej (zgięcie, wyprost)

II - ruch w płaszczyźnie czołowej (odwodzenie, przywodzenie)

III - ruch w płaszczyźnie poprzecznej

IV - rotacje

V - ruch w płaszczyźnie złożonej (obwodzenie)

- najpierw zginacze potem prostowniki,

- zaczynamy od stawów dużych do małych (kardiologia od małychdużych),

- 20-30x na każdy staw (w praktyce mniej),

- jeśli w parach to ruch strzałkowej na przemian,

- zasady higieny - rękawiczki jednorazowe, zdjąć zegarki itp.,

- 20-30 powtórzeń w jednej płaszczyźnie.

ĆWICZENIA BIERNO-CZYNNE - pacjent świadomy. Ćwiczenia bierne wykonywane przy rozluźnieniu mięśni przez pacjenta.

Wskazania:

I - w ortopedii po zdjęciu unieruchomienia, aby przygotować do ćwiczeń czynnych,

II - przy zespołach napięciowych mięśniowo-napięciowych

- pacjent musi umieć rozluźniać mięśnie

- nie wykonujemy przy porażeniach spastycznych

Nie stosujemy w porażeniach spastycznych!

Metodyka:

- jak w ćwiczeniach biernych,

- 3-5 serii po 10 powtórzeń,

- przerwa ok. 30s.

ĆWICZENIA IZOMETRYCZNE - bazują na skurczu izometrycznym, skurcz bez zmiany długości mięśnia, czyli efektu ruchowego; pozycja izolowana, czynne napinanie mięśnia przez pacjenta.

- właściwe (polega na czynnym napięciu mięśni bez zmiany długości (bez ruchu)); na przybliżonych przyczepach,

- z oporem krótkie (siła mięśniowa 3, 4, 5) - bez wykonywania ruchu (bez zmiany długości mięśnia), opór - ręka terapeuty=siła pacjenta; przyczepy mięśni są maksymalnie oddalone i przyłożony jest maksymalny opór na dystalną część ćwiczonego odcinka.

Ćwiczenia właściwe:

Cel: zapobieganie zanikom mięśniowym, opóźnienie zaników, utrzymanie aktywności mięsni

Zastosowanie:

- w ortopedii w czasie unieruchomienia gipsem,

- gdzie ruch w stawie jest niewskazany,

- zaniki mięśni proste (zanik m. z niedoczynności),

- osłabienie siły mięśni (wg Loveta: 1),

- duża bolesność w stawie (np. bóle krzyża),

- w przypadku, gdy ruch czynny jest niewskazany w stawie (np. ostry stan zapalny, skostnienia okołostawowe, brak zrostu kostnego, ból w stawie).

Przeciwwskazanie:

- niedowład spastyczny,

- niewydolność krążeniowo-oddechowa,

- stan po zawale.

Metodyka:

- nauka pacjenta napierania mięśni (na kończynie zdrowej i na chorej),

- napinanie siłą woli,

- imitacja ruchu - czas skurczu od 3 do 7 sekund (rozluźnienie - 2x czas skurczu, min: 1t skurcz, max: 2t skurcz),

- ilość powtórzeń 10x, potem 2 minuty przerwy,

- 1-3 serie.

Schemat ćwiczeń izometrycznych

Dzień uprawiania

Ilość serii

Ilość skurczu

Czas trwania skurczu

Czas trwania przerwy

Łączny czas

2,5s

1,40

3,20

5,00

6,00

10,00

7,5s

5,00

10,00

15,00

Mięśnie, o które trzeba dbać ćw. izometrycznymi:

- prostowniki (czworogłowy uda, pośladkowy wielkie, naramienny),

- odwodziciele.

Ćwiczenia z oporem (krótkie):

PW - normalna pozycja przy oddalonym przyczepie, max opór

Cel:

Aby ułatwić zwiększenie siły i masy mięśniowej pacjent musi mieć siłę 3, 4 wg Lovetta. Wykonywanie w momencie, gdy nie może wykonać ruchu każda grupa mięśniowa.

ĆWICZENIA SYNERGISTYCZNE - polegają na przeniesieniu napięcia z jednych obszarów na drugie (izometryczne); należą do grupy ćwiczeń izomerycznych

Synergizmy bezwzględne - wrodzone odruchy bezwarunkowe, gdy podczas napinania jednego mięśnia, inne mięśnie również ulegają napięciu; wykorzystywane do aktywacji zespołów mięśniowych w tych częściach ciała, które są w unieruchomieniu, zapobiegają narastaniu zaników mięsniopochodnych

Synergizmy względne - na bazie łuków odruchowych, osobniczo odmienne; są nietrwałe i zanikają po jakimś czasie

Ćwiczenia ipsilateralne - przeniesienie napięcia izometrycznego mięśni z części dystalnej na mięśnie wyżej położone; reakcje synergizmów bezwzględnych; przeniesienie poprzez maksymalny opór ręczny na część dystalną

Ćwiczenia kontrlateralne - przeniesienie napięcia izometrycznego mięśni z przeciwnej, zdrowej kończyny na kończynę chorą; maksymalny opór na kończynie zdrowej

Zastosowanie: ortopedia w okresie unieruchomienia.

Cel:

- niedopuszczenie do zaników mięśniowych,

- wzbudzenie napięcia izometrycznego.

Przeciwwskazania:

- niewydolność krążeniowo-oddechowa,

- zły ogólny stan pacjenta,

- wysoka temperatura ciała.

Czas:

- skurcz 3-7s,

- przerwa

- serie.

ĆWICZENIA WSPOMAGANE-PROWADZONE - polegają na ruchu czynnym pacjenta wspomagane rękami terapeuty (odciążenia, prowadzenie ruchu, zapoczątkowanie, zakończenie); głównie u pacjentów neurologicznych, którzy potrafią wykonać ruch, ale niepoprawnie

Cel ćwiczeń:

- umożliwienie wykonania ruchu pacjentowi w pełnym zakresie,

- utrzymanie siły mięśni,

- zapobieganie zanikom mięśni,

- wzmacnianie siły mięśniowej,

- zapobieganie przykurczom,

- odżywienie i uelastycznienie tkanek,

- odtwarzanie i utrwalenie wzorców ruchowych.

Zastosowanie:

- niedowłady wiotkie i spastyczne (siła mięśni w skali Lovetta 1-3),

- pacjent z osłabioną siłą mięśniową,

- zaburzenia pamięci wzorców ruchowych.

Metodyka:

- jak w ćwiczeniach biernych,

- PW: jak w Lovecie na 3,

- stabilizacja odcinka bliższego,

- nie ćwiczymy przez dwa stawy.

ĆWICZENIA SAMOWSPOMAGANE - pacjent wykonuje samoczynnie ruch, pomagając sobie drugą, zdrową kończyną; siła mięśniowa 0 i 1; dla chorej kończyny są to ćwiczenia o charakterze biernym, a dla zdrowej: czynne, niekiedy czynne z oporem

Bezpośrednie - druga kończyna
Pośrednie- za pośrednictwem róznych przyborów, np. laseczka gimnastyczna, rotorki, suszka, zestaw bloczkowy

Zastosowanie:

- choroby reumatyczne (RZS, ZZSK),

- PHS,

- niedowłady.

Cel:

- zwiększenie zakresu ruchu w stawach,

- rozluźnienie maksymalne napiętych mięśni,

- poprawa trofiki tkanek,

- zapobieganie zmianom wynikającym z akinezji.

Nie dopuszczamy do pełnego zmęczenia. 30 powtórzeń, 1x dziennie po kilka serii

ĆWICZENIA CZYNNE W ODCIĄŻENIU - pacjent wykonuje samodzielnie w pełnym zakresie ruchu, ale przy odciążeniu ćwiczonego odcinka ciała

Odciążenie - zniesienie ciężaru kończyny poprzez:

Podwieszenie - UGUL (uniwersalny gabinet usprawniania leczniczego).
Ruch po płaskiej, śliskiej powierzchni.
Wrotki terapeutyczne.
Ręce terapeuty.
Ruch w wodzie.

Ruch z zatrzymaniem końca zakresu ruchu - zwiększenie siły mięśniowej

Ruch wahadłowy - zwiększenie zakresu ruchu

Zastosowanie:

- osłabiona siła mięśniowa (-2, 2, +2),

- zaniki mięśniowe,

- choroby stawów (choroby zwyrodnieniowe stawów: RZS, ZZSK, PHS),

- niepełny zrost kostny,

- wzmożone, przeciwbólowe napięcie mięśni (siła mięśni normalna),

- ograniczenie ruchomości w stawach,

- zespoły bólowe.

Cel ćwiczeń:

- przeciwdziałanie zanikom mięśni,

- zapobieganie przykurczom w stawach,

- wygładzenie powierzchni stawowej,

- rozluźnienie mięśni,

- utrzymanie fizjologicznego ruchu w stawie,

- uzyskanie przyrostu siły mięśni (do 3).

Rodzaje odciążenia:

- osiowe - ruch w płaszczyźnie poprzecznej, pozycja zrównoważona,

- pozaosiowe (utrudniające/ułatwiające) - ruch w płaszczyźnie skośnej.

Ruch w pozycji izolowanej.

Przy sile mięśniowej -2 podwieszenie pozaosiowe ułatwiające ruch (eska w kierunku ruchu).

Przy sile mięśniowej +2 podwieszenie pozaosiowe utrudiające ruch (eska w przeciwnym kierunku do ruchu).

ĆWICZENIA CZYNNE W ODCIĄŻENIU Z OPOREM - ćwiczenia wykonywane samodzielnie, w pełnym zakresie ruchu, w odciążeniu ćwiczonego odcinka ciała, z pokonaniem niewielkiego oporu zewnętrznego.

Zastosowanie:

- osłabiona siła mięśniowa (+2,-3),

- choroby stawów (choroby zwyrodnieniowe stawów: RZS, ZZSK, PHS),

- niepełny zrost kostny.

Cel ćwiczeń:

- przeciwdziałamy zanikom mięśni, wzmocnienie osłabionej siły mięśniowej,

- zapobieganie przykurczom w stawach,

- wygładzanie powierzchni stawowych.

Technika wykonywania:

- podwieszenie osiowe, opór na zestawie ciężarkowo-bloczkowym,

- wielkość oporu mniejsza niż ciężar odciążonej kończyny,

- w ½ zakresu ruchu linka łącząca mankiet z bloczkiem kierunkowym powinna przebiegać prostopadle do osi długiej ćwiczonego odcinka,

- w stawie obszernym zakresie ruchu ruch dzieli się na sektory,

- w czasie rozpoczęcia ruchu ciężar powinien mieć kontakt z podłożem,

- zaczynamy od obciążenia 0,5kg.

ĆWICZENIA CZYNNE WOLNE (OGÓLNE) - polegają na samodzielnym wykonywaniu ruchu z pokonaniem ciężaru ćwiczonego odcinka ciała bez wspomagania i utrudniania ruchu

ĆWICZENIA CZYNNE WŁAŚCIWE (MIEJSCOWE) - wymagają pozycji izolowanej, ruchu w określonej płaszczyźnie i stabilizacji odcinka bliższego; PW jak w Lovecie na 3

Cel ćwiczeń:

- zwiększenie siły i wytrzymałości mięśni,

- utrzymywanie zakresu ruchu,

- poprawa koordynacji mięśniowej,

- nauka prawidłowego, czynnego ruchu.

Wskazania:

- osłabienie siły mięśniowej (3 w skali Lovetta).

Czas i rodzaj ćwiczeń dopasowany do wydolności pacjenta.

Jedna grupa mięśniowa nie może być ćwiczona dłużej niż 15 minut w zestawie ćwiczeń.

ĆWICZENIA CZYNNE Z OPOREM - ćwiczenia wykonywane są samodzielnie przez pacjenta; są to ćwiczenia miejscowe i oddziałują tylko na poszczególne zespoły mięśniowe; polegają na pokonywaniu siły zewnętrznej przeciwdziałającej wykonywanemu ruchowi

Cel ćwiczeń:

- zwiększenie siły, masy i wytrzymałości mięśnia,

- zmniejszenie zaników mięśni.

Zastosowania:

- osłabiona siła mięśniowa,

- pragnienie zwiększenia swojej siły mięśniowej.

Wskazanie:

- ćwiczenia czynne z oporem stosuje się przy sile mięśniowej 3+ i więcej.

Przeciwwskazania:

- siła mniejsza od 3+,

- ostry stan zapalny stawu (obrzęk, ból, miejscowe zwiększenie ciepłoty ciała),

- niepełny zrost kostny (?): można przyłożyć opór powyżej szczeliny złamania, wtedy nie będziemy na nią działać,

- zaawansowana osteoporoza,

- niewydolność krążeniowo-oddechowa.

Aby ćwiczenia czynne z oporem działały ogólnie musi pracować ponad 30% mięśni.

Rodzaje oporów:

- opór ręką terapeuty,

- opór bezpośredni (wolny) - ciężarki, hantle, woreczki, maszyny kulturystyczne,

- opór na zestawie ciężarkowo-bloczkowym,

- substancja elastyczna (terabandy, modelika, plastelina),

- opór w wodzie (zwiększając szybkość ruchu i powierzchnię tarcia).

Wielkość oporu:

Przyrost siły i masy mięśniowej - opory submaksymalne, mała liczba powtórzeń, wolne tempo powtórzeń
Wytrzymałość - opory małe, do 50% siły, częste powtórzenia, szybkie tempo wykonania
Korelacja między kształtowaniem siły-wytrzymałości - im większy opór, tym mniej powtórzeń i na odwrót

- zależy od możliwości pacjenta, jego siły i wieku,

- ciężar dla 10-krotnego dźwignięcia,

- opór submaksymalny (prawie maksymalny - 80/90% ciężaru 10-krotnego dźwignięcia),

- sportowcy/kulturyści dla zwiększenia masy mięśniowej: 90% i więcej ciężaru 10-krotnego dźwignięcia, mało powtórzeń (8-10), duże ciężary, nie może być zbyt długiej przerwy między seriami (max 90sec), 3-6 serii,

- trening wytrzymałościowy/rzeźbiący: 50/60% ciężaru 10-krotnego dźwignięcia, 20-30 powtórzeń, dość szybki ruch.

Trening oporowy:

1. De Lorme-Watkinsa - trening z progresywnie narastającym oporem; podstawą jest wyznaczenie ciężaru (max ciężar dla 10-krotnego dźwignięcia).

Seria 1. - 50% (10 powtórzeń)

Seria 2. - 75% (10 powtórzeń)

Seria 3. - 100% (10 powtórzeń)

Obciążenie w stosunku do max możliwości siłowych; 1 -1,5 min przerwy

2. Trening Mc Queena: 4 serie po 10 powtórzeń z maksymalnym oporem, 5 razy w tygodniu.

3. Hettingera-Mullera - ćwiczenia izometryczne z oporem; opracowali metodę treningu oporowego opartą o skurcz izometryczny.

Opór - 90%
Napięcie 5-6s
Przerwy między napięciami 5-10s
Jedna seria z 10 powtórzeniami - do 3x dziennie
5 dni treningu tygodniowo

Regulacja wielkości oporu:

- zwiększanie ciężaru,

- wydłużenie ramienia dźwigni (im dłuższe tym trudniej wykonać ruch).

Wg niektórych autorów najskuteczniejszymi ćwiczeniami dla rozwoju siły mięśniowej są ćwiczenia izokinetyczne. W tych ćwiczeniach mięśnie przez cały zakres ruchu działają z maksymalną siłą, napotykając w każdym punkcie zakresu odpowiedni opór. Nie jest to możliwe przy zastosowaniu oporu bezpośredniego ani ciężarkowo-bloczkowego.

Ćwiczenia izokinetyczne odbywają się na specjalnych urządzeniach.

Reedukacja prosta - przywracanie funkcji w zależności od siły mięśnia

0 - ćwiczenia bierne

1 - ćwiczenia izometryczne, bierne

-2 - ćwiczenia czynne w odciążeniu pozaosiowym ułatwiające

2 - ćwiczenia w odciążeniu

+2 - ćwiczenia czynne w odciążeniu pozaosiowe utrudniające; ćwiczenia czynne w odciążeniu z oporem

-3 - ćwiczenia czynne w odciążeniu z oporem

1- -3 - ćwiczenia wspomagane prowadzone, samowspomagane

3 - ćwiczenia czynne wolne właściwe

+3-5 - ćwiczenia czynne z oporem; ćwiczenia synergistyczne

KINEZYTERAPIA - wykład6