Globalizacja
Definicja
Globalizacja jest to proces występujący w gospodarce światowej charakteryzujący się przede wszystkim nasileniem się mobilizacji i przepływu dóbr, kapitałów i siły roboczej w skali ogólnoświatowej, rozwój transportu, komunikacji, telekomunikacji oraz szybki przepływ informacji w mediach. Tej ewolucji gospodarczej towarzyszą przeobrażenia w sferze społecznej, kulturowej, ustrojowej, politycznej prowadzące do konfrontacji i zbliżenia w tym zakresie między państwami, narodami, ludźmi całego świata. Globalizacja ma więc swój wymiar gospodarczy i społeczny, polityczny i kulturowy. Powstaje w tym miejscu pytanie - jak „globalizacja” wpływać będzie na dalszy rozwój zarządzania i dobrobytu z jednej strony, oraz demokracji i wolności z drugiej strony w skali całego świata. Politolodzy zadają sobie pytanie na ile „globalizacja” pozwala na prawidłowe sterowanie i kontrolę nad procesami społeczno - politycznymi w skali światowej? Wiąże się ono z kontrowersyjną dyskusją wokół przyjętego z języka angielskiego pojęcia „Global Governance” ujmowanego bądź to jako „kształtowanie się ładu światowego” lub rzadziej „światowa polityka wewnętrzna”, bądź też jako mniej realistyczna koncepcja „rządu światowego” W istocie chodzi o pogląd szerszej refleksji nad zarządzaniem przyszłych relacji między obiektywnym i widocznym procesem globalizacji w sferze gospodarczej oraz jego konsekwencjami dla systemu międzynarodowego oraz roli państw jako jego zasadniczych uczestników (E. Cziomek 2000, s.114).
Skutki globalizacji
Globalizacja rodzi bardzo złożone i palące problemy w skali międzynarodowej w zakresie: zwalczania niedostatku i nędzy, ochrony praw człowieka, migracji i zabezpieczenia pokoju, ochrony środowiska. Pojawiają się coraz to większe dysproporcje i asymetrie rozwojowe między poszczególnymi krajami. Globalizacja prowadzi więc do pojawienia się złożonych procesów społeczno - politycznych i gospodarczych w skali świata, które już dziś wymagają bardziej przemyślanych i spójnych strategii rozwojowych (D. Messner 1997, s. 337-361).
Globalizacja rodzi liczne zagrożenia do których należą między innymi (E. Cziomer 2000, s. 120):
utrata suwerenności przez obecnie istniejące państwa;
konflikty wynikające z kurczenia się zasobów surowcowych, w tym nośników energii;
nasilenie się migracji wewnętrznych i międzynarodowych („nowa wędrówka ludów”) z południa na północ, ze wschodu na zachód;
katastrofy ekologiczne;
wzrost konsumpcji i rozwój zorganizowanej przestępczości.
Wyłaniają się obok USA nowe centra-supermocarstwa o charakterze regionalnym lub ponadregionalnym: Unia Europejska, Japonia, Chiny, Rosja, które decydować będą o „nowym ładzie międzynarodowym”, albowiem będą dysponować znaczącymi atrybutami: demograficznymi, gospodarczymi, militarnymi (D. Messner 1999, s. 372-397).
Zmiany powodowane przez globalizację
Globalizacja zdaniem „Grupy Lizbońskiej” (Granice... 1996, s.48) ma wiele form i przejawia się w różnych obszarach między innymi takich jak:
finanse i własność kapitału;
rynki i strategia konkurencji;
technologii i wiedzy;
stylów życia, modeli konsumpcji, kultury;
rządzenia i regulacji prawnych;
polityka zakładająca ujednolicenie świata;
postrzegania i świadomości.
Zdaniem Ch. Handego (1996, s. 69-75) globalizacja jest złożonym i wielowymiarowym zjawiskiem kształtowanym przez szereg procesów, z których za podstawowe uznaje się następujące:
globalna konkurencja;
megakoncentracja własności i kapitału;
rozwój technologii informatycznej i telekomunikacji;
intensyfikacja współpracy między przedsiębiorstwami w skali świata;
zmiany w polityce innowacyjnej;
wzrost znaczenia wiedzy o organizacjach.
Obserwujemy proces nazywany „uspołecznieniem nauki”, którego istota wyraża się w odchodzeniu od traktowania jej jako autonomicznego i często zautonomizowanego obszaru aktywności na rzecz zespolenia jej z realnymi procesami w gospodarce i społeczeństwie. Jednocześnie obserwujemy dynamicznie rozwijającą się internacjonalizację badań i rozwój technologii (B. Wawrzyniak 2001, s.39). Wszystkie wyżej wymienione procesy i zjawiska w sposób znaczący wpływają na zarządzanie, zarówno w skali poszczególnych krajów, jaki przedsiębiorstw. Globalizacja wymaga gruntownej restrukturyzacji zarządzania.
Import
Definicja
Rodowodu importu należy poszukiwać w języku łacińskim (z łac. in "do" + portare "nieść") i znaczy on przywóz towarów, usług lub kapitału z zagranicy w celu wykorzystania ich na rynku wewnętrznym. Innymi słowy jest to zakup towarów i usług produkowanych za granicą lub prościej: przywóz czegoś spoza granic obszaru celnego. Zazwyczaj obszarem tym jest terytorium państwa, ale na przykład dla krajów należących do Unii Europejskiej import dotyczy zakupu towarów lub usług spoza UE, bowiem zakup towarów w obrębie Unii Europejskiej nie jest importem a jest to tak zwany zakup wewnątrz wspólnotowy. Ponieważ import towarów lub usług obniża koszty produkcji i jest opłacalny z punktu widzenia ekonomicznego, w dzisiejszych czasach wszystkie kraje w mniejszym lub w większym stopniu uzależnione są od importu.
Przesłanki rozwijania importu
Jest wiele przyczyn, dla których państwa bądź podmioty gospodarcze angażują się w import. Geograficznie zdywersyfikowana dystrybucja zasobów była zawsze powodem, iż w pewnych regionach produkcja pewnych towarów była dużo tańsza niż w innych regionach. Jednak pomimo tego, w epoce globalizacji przytłaczająca większość transakcji importowych odbywa się między regionami o podobnym wyposażeniu w zasoby.
Według ekonomistów najczęściej podnoszonymi przesłankami rozwoju importu są:
Brak produkcji w kraju importującym związany np. z opóźnieniem rozwoju gospodarczego lub z opóźnieniem technicznym,
Występowanie międzynarodowych różnic kosztów i cen towarów bądź usług. Charakterystyczny dla sytuacji, gdy koszty produkcji danego dobra przewyższają w znacznym stopniu koszty produkcji tego samego dobra za granicą lub gdy koszty produkcji zastępującej import są relatywnie wyższe w stosunku do zagranicy. Najogólniej należy przyjąć, iż jest to skutek występowania:
Różnic wielkości popytu,
Różnic spowodowanych przez tzw. korzyści skali (osiągane jako skutek odmiennych warunków naturalnych, zróżnicowania intensywności działalności gospodarczej, bądź jako skutek zróżnicowania kwalifikacji pracowników)
W sytuacji zróżnicowania towarów oraz preferencji konsumentów i inwestorów, a więc gdy istnieje nadwyżka zróżnicowanego popyt na różnorodne towary bądź usługi. Zróżnicowanie to może występować jako efekt celowej działalności przedsiębiorstw [P.Bożyk, J.Misala, M.Puławski, 1998, str.97]. Jednak bywa, że preferencje nabywców dywersyfikują się tak szybko, że nie sposób ich zaspokoić poprzez rozwijanie produkcji krajowej a efektywniejszym rozwiązaniem zdaje się rozwój importu.
Ponieważ jednak mamy do czynienia z postępującym rozwojem zamożności państw coraz większe znaczenie odgrywają transakcje importowo-eksportowe, przy których poziom cen i kosztów nie brany jest pod uwagę, bądź traktowany jest jako drugorzędne kryterium.
Rodzaje importu
Najogólniejszy podział pozwala wyróżnić trzy główne typy importu
I.Import substytucyjny tj. zastępujący produkcję krajową - to import niezbędny sensu largo. O podjęciu decyzji importowych decyduje w głównej mierze (choć nie tylko) porównanie kosztów i cen towarów krajowych z zagranicznymi ponieważ import ten zastępuje w pewnej mierze towary krajowe,
II.Import komplementarny- w stosunku do produkcji krajowej to import niezbędny sensu stricto, a więc import pokrywający w danym momencie różnice między wielkością globalnego importu niezbędnego a wielkością produkcji krajowej danego towaru. [P. Bożyk, J.Misala, M.Puławski, 1998, str. 101-102]
III.Import niezbędny (wyłączny)-głównym jego źródłem jest niemożność zaspokojenia przez producentów w danym kraju popytu generowanego przez konsumentów i inwestorów w tymże kraju. Przy czym może on uwzględniać całkowity bądź częściowy brak możliwości produkcyjnych danego kraju.
Przy czym w obrębie importu niezbędnego możemy mówić o:
ze względu na okres w czasie w którym występuje brak importowanych towarów bądź usług wyróżnia się:
import długotrwały- występuje w sytuacji trwałego niedysponowania określonymi towarami lub usługami (nigdy nie może być usunięty). Wynika on ze strukturalnych bądź klimatycznych ograniczeń danego kraju np. kraj nie dysponuje zasobami pracy, kapitału itd. (Polska nie posiada zasobów niektórych rud metali i musi je importować). Kolejną przyczyną importu wyłącznego może być efekt opóźnienia pod względem rozwoju gospodarczego, poziomu technicznego czy też poziomu wykształcenia obywateli. Ponadto mówimy o imporcie niezbędnym również w sytuacji, gdy dany kraj mógłby produkować, wydobywać bądź pozyskiwać dany towar lub usługę, lecz koszty pozyskania byłyby bardzo wysokie bądź znacznie wyższe w stosunku do produkcji za granicą.
Import o charakterze średniookresowym - ma charakter przejściowy i występuje stosunkowo często w dzisiejszej gospodarce. Spowodowany jest przyczynami średniookresowymi tj. możliwymi do przezwyciężenia w ciągu 5-10 lat, Przyczyny te mają zazwyczaj charakter techniczny lub czysto ekonomiczny i wynikają z różnic w poziomach rozwoju gospodarczego,
Import o charakterze krótkookresowym (przejściowy) -wiąże się go głównie z wahaniem koniunktury bądź oddziaływaniem trudnych do przewidzenia sytuacji takich jak: strajk, nieurodzaj. Załamania koniunktury wymagają dokonywania zmiennych transakcji importowych nowych towarów lub usług. Na przykład ożywienie koniunktury wiąże się ze wzrostem importu na nowe dobra lub usługi, zaś w okresie załamania koniunktury państwa zmuszone są do podejmowania odmiennych transakcji importowych.
Ze względu na dysponowanie danym towarem bądź jego całkowity brak:
Import niezbędny sensu stricto- wymuszony jest przez całkowity brak określonych towarów (z przyczyn długookresowych, średniookresowych bądź krótkookresowych)
Import niezbędny sensu largo- gdy kraj dysponuje niewystarczającymi zasobami określonego towaru w odniesieniu do rosnącego zapotrzebowania na niego.
Zalety importu
Możliwość szybszego i lepszego dostosowania produkcji do dywersyfikujących się preferencji klientów i inwestorów,
Pojawienie się korzyści komparatywnych, ponieważ kraje importują takie dobra, których wytwarzanie ze względu min. na koszty i wydajność pracy jest nieopłacalne,
Obniżenie kosztów produkcji poprzez dostosowanie popytu do podaży (eliminowanie nadprodukcji) oraz tendencja do specjalizowania się w tych dziedzinach, w których posiadają komparatywną przewagę,
Poszerzanie asortymentu o produkty bądź usługi, jakie w danym kraju nie można by było uzyskać,
Import oraz eksport towarów jest jednym z głównych przyczyn wzrostu ekonomicznego i osiąganego dobrobytu państw zaangażowanych
Niższe ceny towarów importowanych (cła niejednokrotnie są bardzo niskie jako przejaw liberalizacji polityki importowej).
Istnienie regulacji prawnych (kodeks prawa międzynarodowego prywatnego) oraz innych konwencji regulujących import towarów bądź usług ( np. konwencja wiedeńska) chroniących oba podmioty transakcji. [Napierała J., Warszawa 1998, str.19-68]
Zwiększenie dochodów budżetowych uzyskanych z cła fiskalnego (nakładane na towary nieprodukowane w kraju, o ich poziomie decyduje elastyczność popytu na importowane towary. Gdy elastyczność ta jest niska, poziom ceł może być wyższy niż w przypadku gdy jest ona wysoka).
Ograniczenia importowe
Cła- jest to najstarsze narzędzie polityki handlowej. Definiowane jako opłata nakładana przez państwo na towary przekraczające jej granicę celną. Jego następstwem jest wzrost ceny i obciążenie nabywcy dodatkowymi kosztami. W literaturze wyróżnia się wiele rodzajów cła, nas jednak najbardziej interesować będzie cło specyficzne -nakładane na każdą jednostkę dobra importowanego, bądź cło od wartości),
Subsydia importowe (stanowiące płatność na rzecz firmy lub gałęzi przemysłu wysyłających dobra za granicę) prowadzące do potanienia na rynku międzynarodowym towaru eksportowanego przez dany kraj,
Wymagania dotyczące lokalnego udziału w produkcji (stanowiące, że jakaś konkretna część dobra musi być wytwarzana w kraju). Podnoszą one ceny dóbr importowanych i krajowych, ale nie wpływają ani na dochody państwa, ani na rentę z kwoty.
Wymagane koncesje na import czyli zezwolenie władz administracyjnych na prowadzenie handlu zagranicznego [Goldberg L.S, Klein M.W, 1997]. Do warunków uzyskania koncesji wprowadzono pięć zmian, mowa w nich o: wymaganiach, w stosunku do przedsiębiorstwa, które chce uzyskać koncesję (wymogi te zostały złagodzone); o produktach, którymi można handlować bez uzyskania specyficznej koncesji; o geograficznej decentralizacji działalności handlu zagranicznego; spółki handlowe uzyskują koncesje generalne tzn. mogą handlować wieloma produktami,
Kwoty importowe( będące bezpośrednim ograniczeniem ilości importu jakiegoś dobra; mają one podobny skutek jak cło importowe w odniesieniu do cen i ilości, ale dochody, występujące w formie renty z kwoty, uzyskują w tym przypadku zagraniczni producenci ochranianych towarów). Do podstawowych przyczyn ilościowego ograniczania przywozu zaliczyć należy: ochronę produkcji krajowej, potrzebę skierowania popytu z towarów importowanych na krajowe, przeciwdziałanie deficytowi bilansu handlowego, względy sanitarne lub względy bezpieczeństwa. W przypadku gdy kontyngent ilościowy jest ustalony na poziomie zerowym, mamy do czynienia z zakazem importu lub eksportu.
licencjonowanie, mający charakter głównie statystyczny i przeglądowy. Jego podstawową funkcją jest nadzór nad tym „kto może handlować i czym”. Umożliwia ono również nadzorowanie wielkości i rozdziału importu centralnie finansowanego; pozwala na kontrolę zgodności handlu z postanowieniami różnych umów międzynarodowych. Licencje importowe są w rękach władz zagranicznych. Podsumowując, system licencjonowania służy realizacji decyzji podejmowanych gdzie indziej, na temat tego co i przez kogo może być importowane. System ten stanowi także punkt kontrolny, w którym zastosowana może być władza będąca w dyspozycji organów stosujących liczne środki polityki handlowej oddziałująca na eksport i na import. Wreszcie dyskrecjonalny charakter systemu licencjonowania może wprowadzić znaczny element dowolności do tych środków polityki gospodarczej, które same z siebie mają charakter automatyczny.
W okresie krótkim kontyngenty ilościowe i licencje importowe są na ogół bardzo skutecznym narzędziem ochrony produkcji krajowej przed konkurencja zagraniczną, bilansu handlowego bądź też przeciwdziałania destrukcji rynku wewnętrznego. W okresie długim powodują one wiele negatywnych skutków ekonomicznych. Izolując producentów rodzimych przed konkurencją zagraniczną, prowadzą one do rozwoju produkcji mało efektywnej, o wysokich kosztach, niskiej jakości i nowoczesności. Ochrona rynku wewnętrznego przed dostawcami zagranicznymi rodzi tendencje do podwyższania cen, a nawet narastania deficytu pewnych towarów.
Wady importu
Istnienie ograniczeń importowych,
Wysokie koszty transportu oraz wymogi prawne związane ze sprowadzaniem towarów,
Konieczność udziału państwa ( subsydia dla krajowych producentów) celem ochrony gospodarki krajowej, zwłaszcza w sytuacji gdy dobra importowane sprzedawane są po cenach wyższych niż krajowe,
możliwość dyskryminacji partnerów zagranicznych poprzez stosowanie cła
Wzrost ceny krajowej towaru importowanego ( poprzez nałożenie cła importowego), co obciąża bezpośrednio ostatecznego nabywcę.
Środki regulacji importu
Polska podjęła usilne starania o zapewnienie zgodności wewnątrzkrajowej polityki handlowej z zasadami GATT (Układ Ogólny w sprawie Taryf i Handlu).Sukces w tym zakresie doprowadził do wzrostu produktywności gospodarki polskiej w wyniku efektywnego wykorzystania możliwości, jakie stwarza handel międzynarodowy. Od stycznia 1990 roku głównymi środkami regulacji importu (tym samym pobudzania eksportu) są:
Poziom kursu walutowego, który określa koszty importu w odniesieniu do poziomu cen krajowych,
Taryfa celna, której podstawowym założeniem jest protekcja przed konkurencją ze strony towarów i usług zagranicznych, na rzecz rynku krajowego. Jej rola w regulacji importu jest jednakże minimalna. Zasady polityki taryfowej regulowane są przez prawo celne (obowiązuje od 1 stycznia 1990), które wprowadza „wartość celną towaru”; określa możliwość ustanowienia wolnych obszarów i składów celnych; reguluje obowiązki celne i postępowanie celne oraz dostosowuje przepisy dotyczące cła antydumpingowego (głównym celem dumpingu jest zdobycie lub utrzymanie rynku kraju importera poprzez obniżkę ceny eksportowej i pokonanie konkurentów. Towarzyszy mu na ogół podnoszenie ceny wewnętrznej eksportowanego towaru. Producenci krajowi zagrożeni przez tego typu import dążą do usunięcia negatywnych skutków dumpingu i wyrównania konkurencji, czemu mają służyć cła antydumpingowe wprowadzane przez państwa dotknięte tym zjawiskiem) do wymagań wynikających z GATT. Na szczególną uwagę zasługuje zmiana w ustawodawstwie celnym wprowadzająca podział na import tzw. handlowy i niehandlowy, a więc wprowadzenie jednolitych stawek celnych dla każdego importu niezależnie od tego, przez kogo jest on realizowany.
Koncesje i licencjonowanie importu (dają się dobrze sklasyfikować w stosunku do standardów GATT niestety odgrywają niewielką rolę w regulacji polskiego importu).
Bodźce proeksportowe (mają one niestety często pośredni, zróżnicowany i niestabilny charakter, a ciężar tego zjawiska odczuwany jest przez polskich, nie zaś zagranicznych producentów),
Procedury związane z alokacją dewiz. Obok oficjalnego kursu walutowego, ukrytych podatków od eksportu oraz subsydii importowych stanowią one trzon systemu regulacji importu. Ograniczenia dewizowe oznaczają efektywne granice importu ogółem, a także określają, jakie dobra tworzą ten ogół.
Środek kontroli importu
Obecnie obowiązek uzyskania pozwolenia przywozu dotyczy:
towarów objętych obowiązkiem uzyskania koncesji,
towarów, którymi obrót jest dokonywany na podstawie umów międzynarodowych przewidujących rozliczenia w jednostkach rozrachunkowych,
czasowo przywożonych środków produkcji i środków transportu wydzierżawionych, wynajętych lub oddanych do użytkowania w celu prowadzenia działalności gospodarczej. [ O. Havrylyshyn, D.Rosati,1990, str.159].
Oprócz tego w celu ochrony bilansu płatniczego kraju, nałożony został podatek na wybrane importowane towary, mające głównie charakter luksusowy np. na samochody osobowe (20% od wartości celnej, powiększonej o cło); wyroby przemysłu spirytusowego (800%), wina (100%), piwa (100%), tytoń i wyroby tytoniowe (100%) przewożone przez osoby fizyczne. [rozporządzenie ministra finansów z 29 marca 1990].
Ustalanie cen i polityka importowa
Ceny stosowane przez polskich przedsiębiorców podzielone zostały na trzy kategorie:
Ceny regulowane- ustala się je centralnie według formuły koszt plus narzut (ta kategoria cen jest już praktycznie wyeliminowana),
Ceny urzędowe- Sejm na podstawie projektu Rady Ministrów zatwierdza liste produktów, na które ustalane będą ceny urzędowe. Ich cechą charakterystyczną jest jednakowość dla danego towaru (a nie dla danego producenta),
Ceny umowne- ustalane w wyniku swobodnej negocjacji prowadzonych przez kupujących i sprzedających. Umowna cena producenta może być powiększona jedynie za zgodą rządu.
Liczne reformy w zakresie ustalania mechanizmów cenowych doprowadziły do odejścia od funduszu cenowych różnic wyrównawczych (miał on ograniczyć różnice pomiędzy międzynarodowymi cenami dóbr eksportowanych bądź importowanych i krajowymi cenami tych dóbr ustalonymi przez państwo). „Podatek” był nakładany na import po cenie niższej od krajowej. „Subsydium” uzyskiwano wówczas, gdy import był kupowany po cenie zagranicznej przewyższającą krajową.
Eksport bezpośredni
Charakterystyka
Eksport bezpośredni: polega na sprzedaży przez producenta własnych wyrobów za granicą bez pośrednika. Wymaga on pewnej znajomości kontraktów handlowych, rynków zbytu i techniki handlu zagranicznego. W miarę jego rozwoju kontakty te zwykle stają się bardziej intensywne, co nie pozostaje bez wpływu na możliwości przejścia do innych, wymagających większego zaangażowania form internacjonalizacji.
W ostatnim okresie eksport bezpośredni wykazuje tendencje rosnącą , szczególnie jeśli chodzi o handel dobrami inwestycyjnymi. Sprzedaż tego rodzaju dóbr często bywa związana ze świadczeniem dodatkowych usług np.: w zakresie doradztwa, konserwacji, napraw, co wymaga ścisłego kontaktu między producentem a odbiorcą. Kontakt ten jest niezbędny również ze względu na fakt, że handel dobrami inwestycyjnymi odbywa się z reguły na kredyt. O wyborze tej drogi dystrybucji mogą decydować niższe koszty w stosunku do sprzedaży z udziałem pośrednika.
Przedmiot eksportu
Przedmiotem eksportu bezpośredniego jest większość sprzętu inwestycyjnego(od małych silników elektrycznych do wielkich turbin, dźwigów, pełnomorskich statków czy obrabiarek), jak również zmechanizowany sprzęt gospodarstwa domowego, elektroakustyczny, audiowizualny, samochody osobowe itd. Eksport bezpośredni jest także stosowany w dziedzinach produkcji i obrotu, w których hurtownik nie może być eksporterem, np. w przypadku eksportu maszyn wytwarzanych na indywidualne zamówienia. Eksport bezpośredni prowadzony jest tam, gdzie uzasadnione jest tworzenie za granicą własnych kanałów sprzedaży. Zaliczyć tu można następujące dziedziny:
wśród towarów konsumpcyjnych:
eksport samochodów osobowych
eksport sprzętu audio i wideo
wśród dóbr przemysłowych:
eksport mechanicznego sprzętu rolniczego (traktory, kombajny)
eksport ciężarówek
eksport autobusów
eksport środków farmaceutycznych
eksport niektórych wyrobów chemicznych.
Proces eksportu
Eksport bezpośredni jest stosowany, gdy wyroby danego wytwórcy są oznakowane jego marką handlową i jest ona znana i uznana w krajach, do których wyroby te są kierowane.
Eksport bezpośredni wymaga stworzenia odpowiednich podstaw organizacyjnych w przedsiębiorstwie. Przy większych jego rozmiarach niezbędne jest utworzenie w firmie własnego działu eksportu, zatrudnienie specjalistów w dziedzinie reklamy, marketingu, akwizycji oraz prowadzenie badań rynków zagranicznych.
Z tą formą eksportu związane jest większe ryzyko handlowe niż w przypadku eksportu pośredniego. Wymaga się dodatkowo większego zaangażowania kapitału ze względu na dłuższy obieg pieniężny od sprzedaży surowców do otrzymania należności oraz z powodu konieczności posiadania własnych magazynów wysyłkowych, magazynów części zamiennych, a nawet uruchomienia oddziału firmy za granicą. Z eksportem bezpośrednim wiążą się długoterminowe gwarancje kredytowe dla dostawcy.
Oganizacja eksportu
Przedsiębiorstwo może prowadzić eksport bezpośredni na kilka sposobów np:
Zorganizowany oddział sprzedaży lub filia: oddział sprzedaży zajmuje się sprzedażą i dystrybucją. Może się także zajmować magazynowaniem i promocją. Spełnia również funkcję centrum wystawowego i centrum obsługi klienta,
Krajowe biuro lub dział eksportu: może przybrać formę odrębnego działu eksportu stanowiącego centrum zysków,
Podróżujący akwizytor: przedsiębiorstwo może wysyłać swojego przedstawiciela za granicę w celu nawiązania kontaktów handlowych,
Zagraniczni dystrybutorzy lub agenci: przedsiębiorstwo może im nadać prawa wyłączności lub ograniczone upoważnienia do reprezentowania jego interesów w określonym kraju.
Eksport pośredni
Charakterystyka
Większość przedsiębiorstw rozpoczynających eksport wybiera rynek, który najbardziej przypomina ich rynek macierzysty. Podobieństwo sprzyja bowiem utrzymaniu tych samych produktów i innych elementów marketingowej kompozycji. Sąsiednie rynki są też bliższe kulturowo. Eksport do sąsiadów stanowi w jakimś stopniu rozszerzenie rynku krajowego, przez podobieństwo potrzeb i zwyczajów, a często języka i instytucji. Sposób wejścia na rynek zagraniczny jest determinowany skalą zaangażowania producenta w wymianę międzynarodową. Najczęściej stosowanych jest sześć strategii wejścia na rynek zagraniczny: eksport pośredni, eksport bezpośredni, otwieranie filii, budowanie nowego zakładu lub zakup lokalnych zakładów przemysłowych za granicą, sprzedaż licencji, podejmowanie wspólnych przedsięwzięć oraz strategiczne przymierza.
Eksport pośredni - występuje wtedy, kiedy producent wciąga w wymianę pośrednika, który zajmuje się organizacją przemieszczania produktów z miejsca załadunku do granicy krajowej i następnie do nabywców za granicą. Eksport pośredni odbywa się z reguły poprzez przedsiębiorstwa eksportowo-importowe i agentów eksportowo-importowych. Agenci eksportowo-importowi doprowadzają do kontaktów eksporterów i importerów z kraju i zagranicy, a za swoje usługi pobierają prowizję. W zależności od skali ryzyka można wyróżnić takich agentów eksportowo-importowych, jak: maklerów handlowych - działających na cudzy rachunek i w cudzym imieniu, komisantów - działających na cudzy rachunek i we własnym imieniu, oraz dealerów - działających na własny rachunek i we własnym imieniu.
Kontakt bezpośredni
Wielu przedsiębiorców nie lubi powierzać stosunków z klientami pośrednikom, importerom czy dystrybutorów. Dlatego ustanawiają oni bezpośrednie kontakty z odbiorcami dzięki placówkom otwieranym w krajach, będących celem ekspansji. Placówki takie wymagają dodatkowych nakładów, ale zapewniają lepszą kontrolę dystrybucję. Bezpośredni eksport można realizować tworząc zagraniczne filie lub krajowe działy eksportu.
Zwyczaj handlowy
Zwyczaj handlowy jest to tradycyjna forma postępowania przy zawieraniu i wykonywaniu kontraktu. Zawieranie transakcji polega na prowadzeniu negocjacji warunków dostawy, wyborze form płatności i wprowadzaniu klauzuli kontraktowych. Incoterms zawiera zbiór zasad do dobrowolnego stosowania przez strony zawierające kontrakt międzynarodowy i służy jako wykładnia do rozstrzygania sporów arbitrażowych lub sądowych. Zawarcie transakcji uprawomocnia się przez podpisanie kontraktu podstawowego i umów towarzyszących w zakresie pośrednictwa, spedycji, transportu, ubezpieczeń oraz kontroli ilościowej i jakościowej produktu.
Kalkulacja ceny produktu
Przy kalkulacji cen produktu eksportowanego należy uwzględnić koszty produkcji, zysk, koszty transportu, cła oraz marżę importera, hurtownika i detalisty. Ceny w wymianie międzynarodowej opierają się najczęściej na kosztach wytwarzania i dostawy oraz narzucie procentowym. Dumping występuje wtedy, gdy producent eksportuje produkt po cenie niższej od ceny rynkowej lub rzadziej po cenie nie pokrywającej nawet kosztów. Realizacja transakcji często rozpoczyna się od uzyskania licencji eksportowej lub licencji importowej. Następnie produkt przygotowywany jest do wysyłki i zbierane są świadectwa i zaświadczenia umożliwiające wywóz lub przywóz. Dokumenty transakcji międzynarodowej dzielą się na trzy rodzaje: podstawowe, uzupełniające i pomocnicze. Do dokumentów podstawowych zaliczamy: fakturę, dokumenty ubezpieczeniowe i przewozowe. Dokumenty pomocnicze określają stan i jakość produktu.
Zasady podejmowania decyzji eksportowych i importowych
Zasady podejmowania decyzji importowych
Do podstawowych i głównych powodów dla których firma zaczyna rozważać import towarów zaliczamy:
koszty produkcji zastępującej import są bezwzględnie wyższe w stosunku do zagranicy,
koszty produkcji zastępującej import są relatywnie wyższe w stosunku do zagranicy,
istnieje potrzeba zaspokojenia zróżnicowanego popytu na różnorodne towary i usługi.
Wszystkie kraje są uzależnione od importu w mniejszym lub większym stopniu.
Najbardziej oczywisty i zrozumiały jest import związany z występowaniem trwałego lub przejściowego braku określonych towarów i usług w kraju importującym ponieważ produkcja zastępująca import jest nieopłacalna. Rozróżniamy:
import przejściowy związany z okresowym brakiem określonych towarów
importu stały który jest związany z trwałym brakiem określonych towarów.
Istotne jest też uwzględnianie przyczyn trwałego lub przejściowego braku importowanych towarów.
Trwały brak określonych towarów nie może być nigdy usunięty i z tego względu występuje strukturalna potrzeba importu, nazywanego importem niezbędnym. Import ten trzeba realizować głównie ze względu na istniejące wyposażenie danego kraju w zasoby oraz ze względu na konkretne warunki klimatyczne. Trwałe niedysponowanie określonymi towarami nie jest skutkiem jedynie warunków naturalnych, często jest to efekt opóźnienia pod względem rozwoju gospodarczego, poziomu technicznego oraz poziomu wykształcenia obywateli.
Obecnie brak określonych towarów w różnych krajach, najczęściej ze względów czysto ekonomicznych i technicznych, ma charakter przejściowy. Dotyczny to głównie przyczyn technicznych, które są nazywane przyczynami średniookresowymi, można je przezwyciężyć w ciągu 5 - 15 lat.
Można wyróżnić również import niezbędny o charakterze krótkookrersowym, który jest związany przeważnie z wahaniami koniunktury, bądź zczynnikami takimi jak nieurodzaje i strajki.
Zasady podejmowania decyzji eksportowych
Do podstawowych i głównych powodów dla których firma zaczyna rozważać eksport towarów zaliczamy:
trwałe lub przejściowe dysponowanie określonymi towarami, przy jednoczesnym niedysponowaniu tymi towarami przez inne kraje,
występowanie komparatywnych różnic kosztów i cen w ujęciu międzynarodowym,
efekt strategii przedsiębiorstw, uwzględniającej m.in. zróżnicowanie popytu na rynkach międzynarodowych.
Podstawowe przyczyny rozwoju eksportu:
Dysponowanie określonymi towarami przy ich całkowitym lub przejściowym braku w innych krajach:
dysponowanie trwale towarami ze względu na wyposażenie w zasoby naturalne czy ze względów klimatycznych,
dysponowanie przejściowe, średniookresowe:
na skutek przewagi pod względem poziomu rozwoju gospodarczego,
na skutek przewagi technicznej,
dysponowanie przejściowe, krótkookresowe:
na skutek różnicowania cykli koniunkturalnych,
na skutek wypadków losowych, strajków.
Występowanie komparatywnych różnic kosztów i cen:
różnice cen na skutek odmiennych warunków popytu,
różnice cen jako skutek zróżnicowania poziomu kosztów:
różnice spowodowane wyposażeniem w czynniki produkcji,
różnice spowodowane występowaniem korzyści skali:
różnice spowodowane odmienną jakością czynników:
jako skutek odmiennych warunków naturalnych,
jako skutek zróżnicowania kwalifikacji kadr i intensywności działalności inwestycyjnej.
Zróżnicowanie towarów i preferencji konsumentów oraz jako efekt strategii przedsiębiorstw:
zróżnicowanie preferencji i towarów,
zróżnicowanie towarów jako efekt celowej działalności przedsiębiorstw.
We współczesnym świecie nadal mamy do czynienia z rozwojem eksportu w związku z trwałymi różnicami w dysponowaniu towarami. Chodzi jednak nie tylko o konsekwencje trwałych różnic w dysponowaniu w związku z oddziaływaniem czynników naturalnych. Różnice te są czasami efektem odmiennych poziomów rozwoju gospodarczego.
Przyczyny różnic w dysponowaniu towarami
związane ze zróżnicowanymi możliwościami produkcji:
absolutnie lub o charakterze trwałym,
związane z warunkami naturalnymi,
o charakterze przejściowym,
długookresowe i średniookresowe:
związane z różnicami w poziomie wiedzy technicznej i kwalifikacji kadr,
związane z ograniczeniami o charakterze prawnym,
związane z różnicami poziomu konkurencyjności,
krótkookresowe:
związane z asynchronicznością cykli koniunkturalnych,
związane z innymi krótkookresowymi wahaniami produkcji i konsumpcji.
Będące konsekwencją specjalizacji.
Związane ze zróżnicowaniem towarów i preferencji konsumentów.
Związane z występowaniem restrykcyjnych elementów mechanizmu współpracy międzynarodowej:
związane z restrykcyjną polityką ekonomiczną poszczególnych krajów,
związane z polityką przedsiębiorstw.
Tranzyt
Definicja
Tranzyt oznacza procedurę pozwalającą na przemieszczanie z jednego do drugiego miejsca znajdującego się na polskim obszarze celnym towarów niekrajowych, niepodlegających w tym czasie należnościom celnym przywozowym i środkom polityki handlowej, z zastosowaniem:
dokumentów określonych przepisami prawa celnego,
karnetu TIR, jeżeli:
rozpoczęło się lub ma się zakończyć poza polskim obszarem celnym
dotyczy przesyłek towarów, które mają zostać wyładowane na polskim obszarze celnym i które są przewożone wraz z towarami przeznaczonymi do wyładowania poza polskim obszarem celnym,
karnetu ATA używanego jako dokument tranzytowy.
lub towarów krajowych w wypadkach określonych w przepisach szczególnych.
W Polsce są stosowane trzy procedury tranzytu:
Krajowa procedura tranzytowa;
Procedura TIR;
Wspólna procedura tranzytowa WPT.
Krajowa procedura tranzytu może odbywać się między:
Urzędami celnymi granicznymi - przeważnie wtedy gdy towary przywożone z zagranicy są przemieszczane przez polski obszar celny, a miejsce przeznaczenia znajduje się również za granicą;
Urzędem celnym granicznym a urzędem celnym wewnętrznym - w większości wtedy gdy towary przywożone są z zagranicy do polskiego obszaru celnego jako miejsce przeznaczenia;
Urzędem celnym wewnętrznym a urzędem celnym wewnętrznym granicznym - na ogół wtedy, gdy towary krajowe objęte procedurą wywozu lub uszlachetnienia są przemieszczane poza polski obszar celny;
Urzędami celnymi wewnętrznymi w większości, gdy towary niekrajowe są przemieszczane prze polski obszar celny np. między składami celnymi.
Każde przemieszczanie towaru niekrajowego oraz towaru krajowego, który wcześniej został objęty procedura celną, musi odbywać się w procedurze tranzytu.
Rozpoczęcie procedury tranzytu polega na przedstawieniu w urzędzie celnym wyjścia zgłoszenia celnego na formularzach SAD wraz z wymaganymi dokumentami i zabezpieczenia na pokrycie należności celnych i podatkowych. Po zwolnieniu towarów do tranzytu i wyznaczeniu terminu dostarczenia przesyłki do urzędu celnego przeznaczenia, karta 1SAD pozostaje w urzędzie celnym wyjścia, natomiast karty 4, 5 i 7 SAD stanowią dokument tranzytowy i wraz z towarem są przewożone do urzędu celnego przeznaczenia.
W czasie stosowania procedury tranzytu krajowego nie można doładowywać ani wyładowywać towarów do przewożonej przesyłki. Towary objęte jednym zgłoszeniem celnym muszą zostać dostarczonego urzędu celnego przeznaczenia. Jeżeli istnieje konieczność doładowania towarów do przesyłki należy zakończyć jedną procedurę tranzytową i na dalszy odcinek trasy otworzyć nową operację tranzytową dla całości towaru lub nie zamykając pierwszej procedury otworzyć nową procedurę tranzytową dla doładowanego towaru. W jednym pojeździe można przewozić przesyłki objęte dwoma zgłoszeniami celnymi.
Zamknięcie procedury tranzytu może nastąpić w urzędzie celnym przeznaczenia, gdzie przedstawiane są towary oraz karty 4, 5 i 7 SAD.
Zamknięcie procedury tranzytu następuje dopiero, gdy karta 5 SAD zostanie przesłana do urzędu celnego wyjścia i pozwala na podjęcie decyzji o prawidłowym zakończeniu procedury i zwolnieniu zabezpieczenia. Jeżeli procedura tranzytu jest niezakończona, zabezpieczenie jest zatrzymane, aby w razie powstania długu celnego, jego kwota mogła być ściągnięta z zabezpieczenia.
Urząd celny wyjścia może wszcząć postępowanie poszukiwawcze, jeżeli w ciągu 30 dni od dnia objęcia towarów procedurą tranzytu nie zostanie mu przesłana karta 5 SAD. Jeżeli karta 5 zaginie, zakończenie procedury tranzytu może być potwierdzone dowodem alternatywnym (kserokopia karty 4 SAD potwierdzona przez Urząd Celny przeznaczenia za zgodność z oryginałem).
Procedura TIR może być stosowana jedynie w przewozach drogowych bez przeładunku przez jedną lub kilka granic, gdy przesyłka jest zamknięta nienaruszonymi zamknięciami celnymi. Możliwe jest pokonanie fragmentów trasy drogą morską lub koleją, ale rozpoczęcie i zakończenie trasu musi odbywać się transportem drogowym. Dopuszczalne jest aby początek i koniec trasy przewozu znajdował się w tym samym państwie, lecz fragment trasy musi przebiegać przez terytorium obcego państwa. Konwencja TIR zwalnia ładunek od odprawy celnej w punktach granicznych po spełnieniu następujących warunków:
Przejazd musi odbywać się tylko trasą zaakceptowaną lub określoną przez władze celne;
Pojazd musi posiadać świadectwo dopuszczające do międzynarodowego transportu drogowego pod zamknięciami celnymi;
Władze celne muszą założyć na skrzynię ładowną samochodu plomby celne, które sprawdzane są przez władze celne na granicy;
Zaplombowany ładunek traktowany jest jako tzw. przesyłka celna i nie może wejść do obrotu w kraju, do którego nie jest przeznaczony.
W uzasadnionych przypadkach gdy zachodzi podejrzenie nieprawidłowości, międzynarodowy przewóz drogowy pod osłoną karnetu TIR, może podlegać kontroli celnej w dowolnym granicznym urzędzie celnym przejścia. Wspólna Procedura Tranzytowa - Konwencja WPT została sporządzona i podpisana przez Wspólnotę Europejską i kraje EFTA. Była kolejnym po konwencji SAD krokiem do ujednolicenia i uproszczenia przepisów celnych. Można ją wykorzystywać do każdego rodzaju towarów. Podstawową zasadą procedury jest ułatwienie i uproszczenie czynności przewozu związanych z pokonywaniem granic. Przewozy odbywają się na podstawie jednego dokumentu tranzytowego (formularza SAD), jednego zabezpieczenia złożonego w urzędzie wyjścia i ważnego na cały przewóz. W urzędach celnych granicznych formalności celne są zredukowane do niezbędnego minimum.
Procedurę WPT można stosować w następujących przypadkach:
W transporcie drogowym i w formie uproszczonej w kolejowym, morskim, lotniczym, rurociągowym, przewozach kontenerowych;
Gdy występuje przekroczenie co najmniej jednej granicy miedzy krajami stronami Konwencji;
Gdy trasa przewozu prowadzi przez kraj trzeci, nie będący stroną konwencji, działanie Konwencji musi być zawieszone lub zakończone.
Cło
Charakterystyka
Cło to podatek, który państwo nakłada na import (Mansfield, 2002, s.400). Według innej definicji, cło jest opłatą pobieraną przy przekraczaniu przez towar granicy celnej danego kraju (Budnikowski 2001, s.165).
Istnieją dwa główne powody utrzymywania ceł. Pierwszy to ochrona krajowego rynku poprzez ograniczanie importu. Drugi powód to fakt, że cła są źródłem ważnych dochodów państwa.
Rodzaje cła
W polityce handlowej wyróżnia się kilka rodzajów ceł:
Cło importowe - pobierane są przy imporcie danego towaru i mają na celu ograniczyć napływ wybranych towarów z zagranicy,
Cło eksportowe - pobierane są przy wywozie towarów z kraju,
Cło tranzytowe - opłata pobierana za przewóz towarów pochodzących z zagranicy przez terytorium państwa, które podatek pobiera,
Przyjmując za kryterium podziału kryterium celu cła dzielimy na:
Cła fiskalne - ich zadaniem jest dostarczanie budżetowi państwa dochodów,
Cła ochronne - ich zadaniem jest ochrona przedsiębiorstw krajowych przed konkurencją podmiotów zagranicznych,
Przyjmując za kryterium podziału sposób naliczania cła dzielimy na:
Cło ad valorem - stawka celna wyrażana jest w ujęciu procentowym, a wartość należnego cła podawana jest jako odsetek wartości towaru, którego cło dotyczy. Cło ad valorem najczęściej stosowanym rodzajem cła,
Cło specyficzne - stawka celna podawana jest w odniesieniu do ilości danego towaru, a końcowa wysokość naliczonego cła nie jest zależna od ceny danego towaru,
Cło mieszane - jest kombinacją cła ad valorem i cła specyficznego. O cle mieszanym mówimy wtedy gdy oba cła składowe stosowane są łącznie, lub stosowane jest to z nich które w określonych warunkach jest wyższe.
Szczególnym przypadkiem cła jest tzw. cło prohibicyjne - czyli cło będące na tak wysokim poziomie, że import dobra na które cło zostało nałożone znika całkowicie.
Wpływ ceł na gospodarkę
Wpływ wprowadzenia ceł na gospodarkę jest trudny do jednoznacznego określenia, ponieważ konkretne podmioty gospodarcze oceniają wpływ cła bardzo odmiennie w zależności czy jego wprowadzenie przyniosło im stratę czy korzyść. Kompleksowa ocena działania cła wymaga wzięcia pod rozwagę nie tylko interesów poszczególnych przedsiębiorstw czy grup przedsiębiorstw, ale również pozytywne i negatywne skutki w skali całego kraju.