Pojęcie administracji publicznej
Konteksty znaczeniowe administracji publicznej
Administracja jako zjawisko historyczne - elementy wyróżniające
Administracja w państwach starożytnych
Wpływ europy średniowiecznej na nowożytną administrację
Podstawowe cechy administracji państwa policyjnego
Podstawowe zasady działania administracji państwa prawnego
Cechy współczesnej administracji
Funkcje współczesnej administracji
Pojęcie i rodzaje organów administracji publicznej
Pojęcie urzędu
Terytorialny układ administracji - podział administracyjny państwa
Resortowy układ administracji - pojęcie resortu
Naczelne i centralne organy administracji
Organy terenowe administracji
Pojęcie decentralizacji i centralizacji
Dekoncentracja administracji i jej rodzaje
Ad 1.
Administracja publiczna - zespół działań, czynności i przedsięwzięć organizatorskich i wykonawczych prowadzonych na rzecz realizacji interesu publicznego przez różne podmioty, instytucje na podstawie ustawy i w określonych prawem formach.
Administrację publiczną definiuje się również jako przyjęte przez państwo i realizowane przez jego zawisłe organy zaspokojenie zbiorowych i indywidualnych potrzeb obywateli wynikających ze współżyciem ludzi w społeczenościech. Użyte w definicji sformułowanie „przyjmowanie przez państwo zaspokojenia (...) potrzeb” następuje poprzez stanowienie prawa, które zespala kompetencje w zakresie zaspokojenia potrzeb między organy administracji rządowej i sądowej.
Administracja publiczna:
w znaczeniu podmiotowym
w znaczeniu przedmiotowym
Administracja publiczna w znaczeniu podmiotowym - są to ludzie działający w administracji, struktury administracyjne, podmioty administracyjne. (akcentuje iż administracja to struktura, składająca się z organów administracyjnych i innych jednostek administracyjnych. Jest to po prostu aparat administracyjny powołany w celu realizacji zadań publicznych).
Administracja w znaczeniu przedmiotowym - jest to działalność podejmowana przez różnego rodzaju organy instytucje, podmioty na rzecz interesu publicznego. (to działalność wykonywana przez państwo, samorząd terytorialny i inne wskazane w prawie podmioty w celu realizacji zadań publicznych i interesu publicznego).
Ad 2.
Franciszek Longchamps zaliczył administrację publiczna do tzw. pojęć instytucjonalnych. Są to takie pojęcia, których treść jest zmienna (np. w zależności od panujących warunków politycznych i ustrojowych), ale nazwa pomimo zmiany treści w zasadzie zmianie nie ulega. Mają one przesuwalny zakres w tym znaczeniu, że zespół znamion danego urządzenia, któremu odpowiada pojęcie, niektóre ulegają zmianie przy bezwładności reszty pojęcia i jego nazwy. Inaczej przecież wyglądało to co był określone państwem hitlerowskim, a czym innym jest administracja publiczna w Niemczech współczesnych. Tak właśnie należy rozumieć stwierdzenie, iż administracja publiczna należy do typowych pojęć instytucjonalnych.
Według klasycznych określeń administracja publiczna (szczególnie najbardziej dla tego nurtu charkerystyczną definicją negatywną Waltera Jellinka) administrację stanowi ta działalność państwa, która nie jest ani ustawodawstwem, ani wymiarem sprawiedliwości. Istota administracji publicznej, w myśl definicji negatywnej, polega na tym, że władze ustawodawcza i sądownicza mają ściśle sprecyzowane, natomiast odpowiedzialność administracji za stan spraw praw państwo ma charakter ogólny i praktyczny.
Według definicji funkcjonalnej administracja jest to organizatorska działalność państwa. Mało jest w tych definicjach zainteresowania dla związania administracji prawem, nie nawiązują one w zasadzie do interesu publicznego, nie uwzględniają zasad podziału władzy. Z tych względów nie są one szeroko eksponowane.
W stosunku nowej definicji zaproponowanej przez H. Izdebskiego i M. Kuleszę przez administrację publiczną rozumie się zespół działań, czynności i przedsięwzięć organizatorskich i wykonawczych, prowadzących na rzecz realizacji interesu publicznego przez różne podmioty, organy i instytucje, na podstawie ustawy i w określonych prawem formach.
J. Boć określa administrację publiczną jako przyjęte przez państwo i realizowane przez jego zawisłe organy, a także przez organy samorządu terytorialnego zaspokojenie zbiorowych i indywidualnych potrzeb obywateli, wynikających z współżycia ludzi w społeczeństwie.
Ad 4.
Administracja starożytna do 476 r.
Starożytność trwa od około 5000 lat p.n.e. - 4000 lat p.n.e. do pierwszych wieków naszej ery. Najczęściej spotykaną datą końca starożytności jest rok 476, w którym nastąpiło obalenie ostatniego cesarza rzymskiego.
Państwo egipskie ok. 3000 lat. P.n.e.
Mezopotamia (Sumerowie) IV tysiąclecie p.n.e.
Indie- III tysiąclecie p.n.e.
Palestyna -II tysiąclecie p.n.e.
Grecja -III/II tysiąclecia p.n.e.
Italia- II tysiąclecie p.n.e.
Cesarstwo rzymskie - I w. p.n.e. - p II w. n.e.
Osiągnięcia:
obliczanie czasu - Juliusz Cezar (100 - 44 r. p.n.e.) kalendarz juliański,
- papież Grzegorz XIII (1502-1582) - kalendarz gregoriański,
budowa piramid,
sport,
handel,
rzemiosło,
rybołówstwo,
I olimpiada 776 r. p.n.e.
ceramika,
obróbka żelaza
Przyczyny upadku Cesarstwa Rzymskiego:
1. kryzys gospodarczy
2. wyniszczenie wojenne
3. zbyt duże terytorium
4. władza w ręku cesarza i wąskiej grupy arystokracji
5. życie mieszkańców Rzymu
Despotia - tytuł, który przysługiwał cesarzom bizantyjskim.
Despotie wschodnie.
- kolebką cywilizacji bliskiego wschodu były państwa Lewantu IV w p.n.e. położne nad rzekami: Nil, Eufrat, Tygrys.
Państwa te charakteryzowały tendencje centralistyczne. Do pierwszych ich przejawów zaliczyć należy połączenie dolnego i górnego Egiptu. Dzięki ujarzmieniu Nilu, mogła tam rozwijać się cywilizacja, która trwała około 3500 lat.
Mezopotamia to starożytna kraina na terenie, której narodziła się cywilizacja. Na jej obszarze rozwijało się szereg kultur, państw i imperiów, około 30 dynastii. Jej terytorium zamieszkiwały różne ludy np. Sumerowie, Akadowie, Husyci.
W Egipcie była monarchia, każdy faraon uważany był za syna boga, pełnił on funkcję najwyższego kapłana, sędziego i naczelnego wodza. Administracja centralna składała się z urzędników monarchów, którzy praktycznie mieli władze. Oni realizowali, organizowali i nadzorowali prace przy budowie i naprawie kanałów nawadniających, zbierali daniny od chłopów i rzemieślników, określali rodzaj i wielkość upraw, a także w imieniu faraona sądzili przestępców. Współcześnie ustrój państwa oparty na władzy faraona nazwać można monarchią despotyczną opartą na teokracji.
GRECJA
To obszar składający się z miast - państw. Obejmowały one miasto razem z otaczającymi je terenami wiejskimi. Duże polis charakteryzowały się, tym, że w ich skład wchodziły osiedla miejskie. Miasta - państwa były wspólnotami obywateli, a decyzje podejmowane były przez zgromadzenie ludowe. Kobiety i niewolnicy nie mieli głosu. Najczęstszymi ustrojami tych państw były demokracja i oligarchia, ale na przełomie wieków kształtowało się to rożnie: VIII w p.n.e. polis arystokratyczna (administracja: król elekcyjny lub dziedziczny, Rada starszych - urzędnicy), VII w p.n.e. polis tyranistyczna - jednowładztwo, VII/VI w p.n.e. polis oligarchiczna - władzę sprawowała wąska grupa społeczeństwa.
RZYM
Początek Rzymu - 753r. p.n.e.
509 r. p.n.e. ustanowienie Republiki - Władzę sprawował lud, senat i urzędnicy. Najwyższa władza prawodawcza i sądownicza należała do ludu, wykonywana była za pomocą zgromadzeń ludowych. Rządy polityczne były w rękach senatu, a władza wykonawcza należała do urzędników. Dzielili się oni na zwyczajnych urzędników, którzy byli regularnie wybierani na urzędy kadencyjne: konsulowi, pretorzy, cenzorzy, kwestorzy i trybuni ludowi oraz nadzwyczajnych urzędników, powoływanych w specjalnych okolicznościach: interreks, prefekt miasta, dowódca jazdy.
Juliusz Cezar
Oktawian (27r.p.n.e - 14r.n.e) Usunął Zgromadzenie Ludowe, ograniczył kompetencje senatu, zlikwidował dużo urzędów, wprowadził kontrolę namiestników prowincji.
Konstantyn Wielki (306 - 337) podzielił on prowincje na mniejsze jednostki, aby ułatwić zarządzanie nimi. Spowodowało to rozbudowę administracji, która szybko okazała się nieudolna i skorumpowana, następnym skutkiem był wzrost podatków.
Teodozjusz I Wielki (379-395) Podzieli on imperium rzymskie na dwie części wschodnią - grecką i zachodnią - łacińsko romańską.
WIELKIE IMPERIA AZJI
Asyria, Persja, Chiny, Indie
Persja
Dariusz (465r. p.n.e. - władca Persji) zreformował zarządzanie rozległym imperium, które podzielił na 20 satrapii (okręg zarządzany przez satrapę). W każdej z tych jednostek podziału terytorialnego nadzorował dowódca garnizonu.
Chiny
Dynastia Qin to pierwsza, która rządziła zjednoczonym krajem. Dała początek reform w państwie, których skutkiem był podział kraju na 36 okręgów wojskowo - administracyjnych, odsunięto od władzy szlachtę rodową a zastąpiono ją centralną i lokalną biurokracją. Urzędów nie można było dziedziczyć.
Ad 5.
Administracja średniowieczna (476 - 1492r.)
Administracje średniowieczną można podzielić na trzy etapy:
- administracja wczesnofeudalna
- administracja monarchii feudalnych
- administracja monarchii stanowych
Krótka charakterystyka średniowiecza.
Epoka ta wzięła swój początek od upadku cesarstwa rzymskiego na zachodzie - 476 r. trwała do upadku cesarstwa bizantyjskiego 1453r. Drugą umowną granicą epoki jest rok 1492, w którym to została odkryta Ameryka.
V-VII w. to okres kształtowania się państw szczepowych, uważany również za upadek kultury i tzw. "ciemne wieki".
VIII-IX w. to okres odrodzenia idei imperialnej zwany renesansem karolińskim. Oznaczał powrót do wzorców kultury antycznej i rozwój szkolnictwa.
X-XI w. to okres kształtowania się europejskiego systemu państw i instytucji feudalizmu.
XII-XIII w. to powrót do dorobku starożytności i tworzenie systemu kultury filozofii i technologii.
XIV-XV w. to okres monarchii stanowej takiego ustroju politycznego, który charakteryzował podział społeczeństwa na stany: rycerstwo, duchowieństwo, mieszczaństwo, chłopów. Udział w rządach miały oprócz króla niektóre stany, które realizowały go poprzez reprezentację w zgromadzeniach stanowych i różnych formach samorządu.
Podstawowe cechy średniowiecza:
1. Stałość społeczeństw.
2. Najwyższą wartością była religia prowadząca do podporządkowania państw papieżowi.
3. Formowanie się państw narodowych.
4. Prowadzenie wojen.
5. Społeczeństwo obywatelskie
6. Rządy prawa (pierwsi prawnicy)
7. Prawo naturalne
8. Suwerenność społeczeństwa.
9. Rozwój szkolnictwa wyższego (uniwersytety w Sorbonie -1200 r., Uniwersytet Krakowski -1364).
FILOZOFOWIE: Tomasz z Akwinu, Marsyliusz z Padwy, Jan Jakub Rousseaou, Św. Augustyn, Św. Izydor, Paweł Włodkowic, Wincenty Kadłubek, Mikołaj z Kuzy.
NAJWAŻNIEJSZE DATY:
756r. - powstanie państwa kościelnego (państwo Watykańskie)
768 - 814r. - rządy Karola Wielkiego (dynastia Karolingów)
888r. - rozpad imperium Karolińskiego, powstanie państw: Włoch, Francji, Niemczech
968r. - biskupstwo w Poznaniu (1000 - Gniezno, Kołobrzeg, Wrocław, Kraków, wprowadzenie celibatu 1079 r.) 1069-1291r. - wyprawy krzyżowe
1180r.- schyłek państw szczepowych
1265r. - powstanie parlamentu w Anglii
1303r.- początki monarchii stanowej we Francji
1337-1453r. wojna 100- letnia między Francją i Anglią
1409-1411r. Wielka wojna z Zakonem Krzyżackim
1087r. - podział Polski na dzielnice (za Władysława Hermana)
1320r.- monarchia stanowa w Polsce (panowanie Łokietka)
MONARCHIA WCZESNOFEUDALNA
1.WIEC - zgromadzenie ludności w celu ustalenia jakichś ważnych kwestii mających wpływ na życie plemienia. Był to najwyższy organ władzy, który początkowo składał się z wszystkich wolnych obywateli, poniżej z starszyzny plemiennej.
Uprawnienia wiecu:
wypowiadanie wojny,
zawieranie pokoju,
sądownictwo,
nadawanie praw obywatelskich,
wybór króla i dowódców,
wyznaczanie naczelników,
2. MONARCHIA
Cechy:
głową państwa był monarcha tytuł ten był zazwyczaj dziedziczny.
związek wolnych osób, na czele - król jako dowódca wszystkich, (obraz najdzielniejszego i najzdolniejszego),
duży wpływ rodów: wzrost uprawnień kosztem uprawnień wiecu,
państwo jako własność króla.
Uprawnienia króla:
władza wojskowa i sądowa,
zarządzanie finansami państwa,
zarządzanie państwem
3. ADMINISTRACJA CENTRALNA
Tworzył ją dwór królewski jako ośrodek zarządzania państwem.
Struktura:
drużyna królewska,
możnowładcy,
duchowni,
funkcyjni,
urzędnicy nadworni,
minister dworu,
kanclerz,
minister skarbu,
cześnik (winnice),
marszałek (konie),
skarbnik (finanse),
stolnik (dwór),
referendarz (pracownik kancelarii)
Zebrania nadworne zwoływał król by omówić sprawy państwowe miały one charakter doradczy
4. ADMINISTRACJA TERENOWA
Wzorowana na rzymskiej.
prefektury - administracja, sąd, skarb.
prowincje,
okręgi miejskie,
gminy,
okręgi,
województwa,
hrabstwa,
Monarchie feudalną można podzielić na:
a) jednolitą monarchię feudalną,
b) rozdrobnioną monarchię feudalną.
Ad a) Władza dzierżona była przez króla bądź cesarza. Monarcha zajmował się takimi dziedzinami jak: ustawodawstwem, władzą wykonawczą, sądownictwem, wojskiem, bezpieczeństwem publicznym. Przysięgał on wierności narodowi i był autorytetem.
W Polsce władcami takimi byli - B. Chrobry 1025r., Mieszko II -1025 r., B. Śmiały 1076 r.
Administracja centralna sprawowana przez zgromadzenie nadworne (zjazd) zwoływany przez króla. Najważniejsze sprawy państwa omawiała rada nadworna (królewska), która była organem nadzorczym. Nie było jednolitego składu, ale zaliczyć należy do niego urzędników nadwornych: kanclerza, skarbnika, marszałka.
Administracja terenowa składała się z jednostek terytorialnych o rożnych nazwach: hrabstwo(hrabia, margrabia), województwo (wojewoda), księstwa (namiestnik), prowincje (wysłannik królewski).
Ad b) Spadek autorytetu władzy króla. Toczyły się prywatne wojny królów, które były sposobem na rozstrzyganie sporów. Wzrastało znaczenie kościoła. W Polsce miał miejsce wewnętrzny chaos. Testament Bolesława Krzywoustego(1138) podzieli państwo na dzielnice, którymi zarządzali książęta.
Najważniejszymi organami administracji centralnej były:
- rada przyboczna,
- rada królewska,
- rada książęca,
-urzędnicy nadworni,
-urzędnicy nadworni,
- urzędnicy funkcyjni.
Rządził Król i jednocześnie Książe. Król - całym państwem, Książe - własnym terenem.
Administracja terytorialna w obrębie poszczególnych księstw przyjmowała bardzo różne modele.
MONARCHIA STANOWA
Francja- 1302-1484r.
Anglia- 1265-1485r.
Polska- 1320-1447r.
Władza królewska opierała się na innych założeniach. Król przestawał być prywatnym właścicielem państwa a stał się najwyższym urzędnikiem w państwie. Podstawą jest suwerenność zewnętrzna państwa i wewnętrzna oraz niepodzielność terytorialna państwa. Charakterystyczne stają się symbole państwowości takie jak: stała stolica, godło państwa, chorągiew państwa. Społeczeństwo podzielone stanami.
Administracja centralna:
Rada królewska (Francja) zajmowała się:
polityką zagraniczną
zarządzaniem państwem w szczególności finansami
Administracja terenowa:
centralizacja uprawnień administracji, policji,
centralizacja finansów,
dyspozycyjność władz terytorialnych,
działanie poborców podatkowych,
stanowiska pełnione kadencyjnie,
samorządy.
CHARAKTERYSTYKA IMPERIÓW ŚREDNIOWIECZA
1. Cesarstwo Bizantyjskie stanowiło naturalną kontynuację cesarstwa rzymskiego pod względem politycznym, gospodarczym i kulturalnym.
Cesarz;
senat (zmienny skład i kompetencje);
administracja centralna (60 urzędników, ministrowie);
administracja nadworna (eunuchowie);
administracja terytorialna (zmilitaryzowana): - okręgi - dowódcy wojskowi
- prowincje - namiestnicy
- samorządy miast (później magistrat)
2.Arabowie:
Władzę sprawował kalif - następca Mahometa. Kierował on życiem religijnym (strażnik dogmatów) i świeckim.
Kompetencje:
dowódca wojska;
kontrola;
mianowanie i wydalanie;
sądzenie;
podział łupów;
strażnik praworządności.
Wezyr - powoływany przez kalifa, odpowiednik ministra, natomiast Wielki Wezyr to odpowiednik premiera.
Administracja centralna- kierował nią Wezyr
Administracja terytorialna -tworzyły ją prowincje
3.Turcy Osmańscy:
Władzę sprawował sułtan- władca absolutny. Należało do jego władztwa tworzenie prawa oraz zwierzchnictwo religijne. Wola sułtana była święta, a jedynym ograniczeniem jej był szariat, czyli prawo religijne (nie mógł on postępować wbrew jego przepisom).
Administracja centralna:
Rada Państwa -organ władczy
wielki wezyr - przewodniczył on radzie państwa, odpowiadał za koordynację prac urzędów, politykę zagraniczną, ogólną politykę wewnętrzną, często dowodził wyprawami wojennymi
dwóch wezyrów niższego stopnia - skarbowością i finansami
çavus başi - zarządzał dworem i wymiarem sprawiedliwości
kapudan pasza - dowodził flotą wojenną
kahyabey kierował sułtańską kancelarią
admirał
Administracja terytorialna składała się z 29 prowincji i kilka księstw wasalnych.
4.Cesarstwo Chińskie:
Władzę sprawował cesarz -władza absolutna
Administracja centralna:
Rada Cesarska
kancelaria cesarska
ministerstwa
urzędy centralne
Urząd Cenzorów -10 tysięcy urzędników
Administracja terytorialna:
10 prowincji -prefektury (350)
powiaty(16 tyś) -mandaryni
prowincje -odbywały się egzaminy na urzędników
administracja wojskowa
CHARAKTERYSTYKA OKRESU WCZESNONOWOŻYTNEGO
1.Monarchia absolutyzmu początkowego i klasycznego 1469-1808 r.
Charakteryzowały ja następujące elementy:
- obywatelska władza
- władza zwierzchnia pochodziła od Boga
- prawo boskie
- prawo naturalne
- suwerenność państwa
2.Monarchia absolutyzmu oświeceniowego 1682-1809 r.
Początek jej dały hasła oświeceniowe. Domagano się reform społecznych i ustrojowych. Monarcha uznaje niektóre zasady umowy społecznej pomiędzy sobą a społeczeństwem. Naród przyznaje mu pewne wolności np. religijne jednocześnie jednak pozostaje monarchą absolutnym, sprawującym władzę nad wszelkimi dziedzinami administracji państwowej. Władca staje się pierwszym sługą państwa.
3.Ustroje mieszane Rzeczypospolitej Obojga Narodów 1454-1795 r.
Rzeczpospolita szlachecka (1454-1764r.)
Monarchia konstytucyjna (1764-1705r.)
I rozbiór Polski - 1772 r.
II rozbiór Polski - 1793 r.
III rozbiór Polski - 1795 r. -insurekcja kościuszkowska 25.03.94 r.
4. Republika wczesnonowożytna (1584 - 1798 r.)
Anglia, Szwajcaria i Niderlandy
Anglia:
- wojna domowa
- pojmanie monarchy, królobójstwo
- powstanie republiki 1649r.
- 1653r. dyktatorskie rządy Cromwella
Niderlandy:
- rewolta i wojna w 1566r.
- powstanie republiki 1579r.
Szwajcaria:
- republika -1291 - 1481r.
Najważniejsze zjawiska:
1. Wielkie odkrycia geograficzne ( nawigacja, astronomia) - Ameryka, Afryka i Azja
- imperia kolonialne Hiszpanii i Portugalii
- odpływ ludności z Europy
- rozwój niewolnictwa
- nowe uprawy (ziemniaki i pomidory)
- rozwój handlu
2. Rozwój sztuki i kultury (renesans lub odrodzenie).
3. Rozłam wewnętrzny kościoła katolickiego (reformacja i wojny religijne).
4. Kształtowanie się absolutyzmu.
- władza króla nieograniczona
- sprawna administracja
- kontrreformacja
5. Oświecenie XVII - XVIII wiek - rozwój nauki.
6. Powstanie Stanów Zjednoczonych Ameryki Północnej 1772 r.
7. Wybuch rewolucji we Francji 14 lipiec 1787r., zburzenie Bastylii.
REPUBLIKI WCZESNONOWOŻYTNE
ADMINISTRACJA
Głowa państwa
Dyktatura jednostki
Anglia: Cromwell 1653r. Lord protektor - sprawowanie funkcji dożywotnie
Administracja Centralna
Rada Stanu 41 osób:
sprawy wojska,
administracji,
uchwalanie ustaw.
Administracja terytorialna:
Okręgi - 10 na czele z generałem
Niderlandy:
Głowa państwa:
Dyktatura jednostki
namiestnik generalny (1584 r.)
Administracja Centralna:
Rada Wielka.
Administracja terytorialna:
Prowincje na czele z komisarzem
Gminy na czele z wójtem
Miasta na czele z regentem
ADMINISTRACJA WCZESNONOWOŻYTNA
Monarchie absolutyzmu renesansowego i klasycznego
MONARCHA:
najwyższy organ państwa
niekontrolowany przez lud
władza absolutna niczym nieograniczona
ograniczenia w postaci prawa boskiego później prawa naturalnego
sankcje pozaziemskie
ADMINISTRACJA CENTRALNA:
dominacja organów kolegialnych
zasada pisemności aktów normatywnych (dyrektywy)
ADMINISTRACJA TERYTORIALNA:
przewaga organów kolegialnych
zasada pisemności
hierarchiczne podporządkowanie
urzędnicy mianowani.
FRANCJA:
Król
Administracja centralna:
Rady królewskie (pół. XVII w.):
Rada Stanu (Tajna Rada)
Rada Depesz (Rada Sprawozdań)
Rada Stron Procesowych (Rada Prywatna)
Rada Finansów
Rada do Spraw Handlowych
Urzędy ministerialne:
Kanclerz
Generalny kontroler finansów
Sekretarze Stanu:
Spraw zagranicznych
Wojny
Domu Królewskiego
Marynarki
Administracja terytorialna:
Okręgi Generalne: 44 na czele z Intendentami
Główne miasta okręgu z Subdelegatami.
ANGLIA:
Król
Administracja centralna:
Rada Królewska
Urzędnicy:
Kanclerz
Lord skarbu
Sekretarz Stanu
Administracja terytorialna:
Hrabstwa na czele z Lordami
Miasta z samorządami
Ad 6.
Państwo policyjne:
Funkcja zarządu wewnętrznego państwa oraz sprawowania i umacniania władzy politycznej.
Panujący decyduje o sposobach zarządzania.
Zarządzanie wewnętrzne jest w luźnym związku z prawem.
Prawo jest wyrazem woli panującego.
Panujący ma prawo wkraczać we wszystkie dziedziny życia poddanych.
Wszelkie akty stanowione przez władzę nie podlegają sądowej kontroli.
Panujący skupia władzę ustawodawczą, sądowniczą i wykonawczą.
Struktury scentralizowane.
Ad 8.
Biorąc pod uwagę trudności z definicjami prawa administracyjnego, można spróbować opisu przez podanie najważniejszych jego cech:
Prawo administracyjne jest częścią prawa publicznego, co oznacza że ta gałąź prawa ma za przedmiot regulacji państwa jako władzy jako przedmiot i służy uzasadnieniu i określeniu kompetencji państwowych. Tak rozumiane prawo publiczne (prawo administracyjne) jest zwykle przeciwstawiane prawu prywatnemy, które wychodzi od autonomii jednostki i tworzy regulację dla obrotu miedzy osobami prywatnymi.
Prawo administracyjne jest prawem bezwzględnie obowiązującym. Normy prawa administracyjnego zawierają dyspozycje, których zastosowanie nie może być wolą stron ani wyłączone, ani ograniczone. Istnieje obowiązek podejmowania działań wskazanych przez normę prawna, czyli organy administracji publicznej są nie tylko upoważnione do działania - są jednocześnie do tego działania zobowiązane.
Prawo administracyjne zawiera w sobie elementy władzy.
Prawo administracyjne ustala treść zachowań swoich adresatów na dwa sposoby. Pierwszy polega na konstruowaniu norm prawnych bezpośrednio kształtujących sytuację adresata norm (np. przypisy regulujące obowiązek szkolny). Drugi sposób polega na kontrolowaniu norm prawnych wymagających konkretyzacji w postaci specjalnej czynności prawnej (wydania aktu), która powinna zostać w określonej sytuacji faktycznej podjęta przez organ administracji publicznej (np. norma regulująca warunki dotyczące inwestycji budowlanej może mieć zastosowanie tylko poprzez wydanie decyzji pozwoleniu na budowę).
Stosowanie prawa administracyjnego i kontrola jego przestrzegania mają charakter niesporny. Jeżeli więc norma prawa administracyjnego wymaga dla swojego zastosowania wydania aktu konkretyzującego, to jego wydanie nie wynika z rozstrzygnięcia sporu między jakimikolwiek podmiotami (między organem administracji a obywatelem), ale następuje z zasady jednostronnie (władczo) przez narzucenie woli organu administracyjnego adresatowi aktu.
Ad 10.
Organ administracji publicznej:
człowiek lub grupa ludzi (w przypadku organu kolegialnego)
znajdujący się w strukturze organizacyjnej państwa lub samorządu terytorialnego
powołany w celu realizacji norm prawa administracyjnego w sposób i ze skutkami właściwymi temu prawu
w granicach przyznanych prze prawa kompetencji.
Podstawowym podziałem organów administracji publicznej jest podział na:
- organy administracji rządowej - państwowej;
- organy administracji samorządowej.
Ze względu na sposób powoływania dzielimy organy administracji na:
- organy powoływane w drodze nominacji jako decyzji administracyjnej np. wojewoda;
- organy powoływane w drodze aktu organu władzy np. minister;
- organy powoływane w drodze wyborów np. zarząd gminy.
Ze względu na skład osobowy wyróżnić możemy:
- organy jednoosobowe;
- organy kolegialne.
Ze względu na terytorialny zasięg swojej działalności organy administracji państwowej podzielić możemy na:
- organy centralne;
- organy terenowe.
Wśród organów administracji wyróżnić możemy:
- organy o kompetencji ogólnej - te, które zarządzają wszystkimi lub prawie wszystkimi dziedzinami życia na danym terenie np. wojewoda;
- organy o kompetencji szczególnej - te, którym podlega tylko jedna dziedzina zarządu np. minister.
Na podstawie sposobu podporządkowania wyróżnić możemy:
- organy zdecentralizowane;
- organy podległe hierarchicznie.
Ad 11.
Urząd - w prawie administracyjnym występuje w trzech znaczeniach:
jako zwyczajowa nazwa zespołu kompetencji (np. urząd prezydenta, urząd wojewody, urząd burmistrza),
jako element nazwy organu administracji publicznej (np. Prezes Urzędu Patentowego, Naczelnik Urzędu Skarbowego),
jako aparat pomocniczy organu administracji publicznej (np. Urząd Gminy, Urząd Miasta i Gminy, Urząd Stanu Cywilnego, Urząd Celny, Urząd Skarbowy).
Pojęcia urzędu nie należy utożsamiać z organem, czyli wyodrębnioną jednostką organizacyjną aparatu państwowego, pełniącą określone funkcje w dziedzinie życia społecznego.
Ad 12.
Podział administracyjny (podział terytorialny) - podział terytorium państwa na mniejsze obszary, którego celem jest usprawnienie zarządzania krajem przez organy władzy centralnej i samorządowej.
Podział administracyjny jest rodzajem regionalizacji, tzn. podziału państwa na regiony (nazywane regionami administracyjnymi) uwzględniającego pewne kryteria geograficzne, historyczne, gospodarcze, społeczne oraz prawno-administracyjne. Wytyczenie jednostek podziału administracyjnego musi uwzględniać wykształcone już powiązania przestrzenne oraz przemieszczenia ludności. Trudność takiego podziału polega na tym, że granice regionów geograficznych tworzą strefy przejściowe, podczas gdy granice regionów administracyjnych muszą być jednoznaczne. Podział administracyjny jest zatem wynikiem pewnych kompromisów. Obecnie dużą wagę przywiązuje się do opinii społeczności lokalnych.
Podziały administracyjne odznaczają się także ciągłością przestrzenną i kompletnością, tzn. że całe terytorium kraju jest pokryte jednostkami tego samego poziomu, a żaden obszar nie jest pominięty. Podziały administracyjne są wielostopniowe i mają charakter hierarchiczny. Oznacza to, że jednostki niższego rzędu zawierają się w jednostkach wyższego rzędu, którym są także podporządkowane. Kompetencje poszczególnych jednostek, określane w ustawie, zależą od tego, na jakim poziomie organizacji państwowej realizacji danej funkcji będzie najbardziej efektywna z punktu widzenia ekonomicznego oraz społecznego.
W niektórych państwach obok podstawowego podziału kraju istnieją także jednostki pomocnicze. Mogą one istnieć na różnych poziomach - najniższym, np. sołectwa, dzielnice czy najwyższym np. makroregiony planistyczne w podziale na 16 województw.
Ponadto niezależnie od struktur administracyjnych istnieją tzw. podziały specjalne. Wyznaczają one przestrzenną organizację działań instytucji państwowych (np. wojska, kolei, sądownictwa, lasów państwowych - nadleśnictwa) czy niepaństwowych (np. związków wyznaniowych - diecezje, parafie, gminy wyznaniowe). Obecnie dąży się do tego, by granice podziałów specjalnych dla instytucji państwowych były, o ile to możliwe, zgodne z podziałem administracyjnym.
Ad 13.
W doktrynie prawniczej resort administracyjny to wyodrębniona organizacyjnie część administracji państwowej, zajmująca się wydzielonym i powiązanym ze sobą kompleksem spraw, którą kieruje minister lub inny organ naczelny. W języku potocznym słowo resort jest traktowane jako synonim słowa ministerstwo (np. resort gospodarki, resort pracy). W ścisłym znaczeniu resort obejmuje jednak, obok ministerstwa, także kierującego resortem ministra i inne podmioty jemu podporządkowane (urzędy centralne, organy terenowe i inne jednostki organizacyjne). Po wejściu w życie w 1999 r. ustawy o działach administracji rządowej unika się zazwyczaj tego pojęcia, choć jest ono wciąż obecne w literaturze prawniczej i ma długie tradycje w nauce o administracji.
Ad 14.
Organy centralne to organy obejmujące zakresem swojego działania teren całego kraju, zgodnie z przyznanymi im w konstytucji i w innych ustawach kompetencjami. Wśród organów centralnych nadrzędną pozycje zajmują organy naczelne. Wszystkie inne centralne organy są podporządkowane organizacyjnie organom naczelnym. Do organów centralnych zaliczamy m.in. Radę Ministrów, Prezydenta RP.
Naczelne organy administracji publicznej są powoływane przez Prezydenta bezpośrednio albo po uprzednim wyborze przez Sejm.
Ad 15.
Organy terenowe to takie, których kompetencje rozciągają się wyłącznie na część terytorium państwa odpowiadająca najczęściej jednostce podziału administracyjnego np. województwo, powiat.
Ad 16.
Decentralizacja jest sposobem organizacji aparatu administracyjnego, w którym organy niższego stopnia nie są hierarchicznie podporządkowane organom wyższego stopnia. Przykładem organów zdecentralizowanych są organy samorządu terytorialnego, czy Państwowa Akademia Nauk, której powierzono szereg zadań z dziedziny nauki.
Centralizacja termin w naukach społecznych odnoszący się do kilku podobnych procesów:
Proces koncentracji władzy w określonych instytucjach, powodujący zmniejszenie wpływu na władzę na obszarach peryferyjnych, np. centralizacja władzy administracyjnej oznacza większą władzę państwa, a mniejszą samorządów (zobacz: Centralizacja (prawo)).
Jeden z procesów ekologicznych zachodzących na obszarze miasta, powodujący skupianie się pewnego typu instytucji czy forma zachowań na małym obszarze, przykładem może być tutaj tworzenie się obszaru handlowego w CBD. Jest to proces naturalny i korzystny dla miasta, dzięki czemu może kształtować się centrum miasta.
Globalny proces społeczno-ekonomiczny w wyniku którego władza i większość kapitału gromadzona jest wśród niewielu państw, natomiast reszta skazana jest na to by znajdować się na peryferiach lub półperyferiach. Obecnie jako państwa centralne określa się grupę G7.
Tekst pisany w kolorze brązowym jest z książki Habudy
Tekst pisany czarnym kolorem jest z zeszytu administracji publicznej to co Habuda dyktował