prof. nadzw. dr hab. Zbigniew Lew-Starowicz

WSFiZ w Warszawie

Psychologia niestacjonarna

VIII semestr, 2012 r.

Seksuologia sądowa i przestępstwa na tle seksualnym - wykłady

Sprawcy i ofiary przestępstw na tle seksualnym - wykłady

NORMY PRAWNE W POLSCE (slajdy)

• Normy prawne wykazują dużą różnorodność nie tylko na całym świecie, ale także w systemach prawnych krajów Unii Europejskiej

• USTAWA z dnia 6 czerwca 1997 r. (z późn. zm.)

• KODEKS KARNY

• CZĘŚĆ OGÓLNA

• Rozdział I

Zasady odpowiedzialności karnej
Art. 1 kk

§ 1. Odpowiedzialności karnej podlega ten tylko, kto popełnia czyn zabroniony pod groźbą kary przez ustawę obowiązującą w czasie jego popełnienia.

§ 2. Nie stanowi przestępstwa czyn zabroniony, którego społeczna szkodliwość jest znikoma.

§ 3. Nie popełnia przestępstwa sprawca czynu zabronionego, jeżeli nie można mu przypisać winy w czasie czynu.

Czyn: bezprawny, karalny, karygodny, zawiniony

Formalne kryteria podziału przestępstw
Art. 7 kk

§ 1. Przestępstwo jest zbrodnia albo występkiem

§ 2. Zbrodnią jest czyn zabroniony zagrożony karą pozbawienia wolności na czas nie krótszy od lat 3 albo karą surowszą.

§ 3. Występkiem jest czyn zabroniony zagrożony grzywną powyżej 30 stawek dziennych, karą ograniczenia wolności albo karą pozbawienia wolności przekraczającą miesiąc.

Zbrodnia - tylko umyślnie

Występek - umyślnie lub nieumyślnie

Po ukończeniu lat 17 a przed ukończeniem 18 sąd stosuje wobec sprawcy występku środki wychowawcze, lecznicze albo poprawcze; wobec sprawcy zbrodni kary lub środki karne na zasadach określonych w kodeksie karnym dla dorosłych.

Odpowiedzialność na zasadach kodeksu karnego
Art. 10 kk

§ 1. czyn zabroniony popełniony po ukończeniu 17 lat

§ 2. Nieletni, który po ukończeniu 15 lat dopuszcza się czynu zabronionego określonego w art. 134, art. 148 § 1, 2 lub 3, art. 156 § 1 lub3, art. 163 § 1 lub 3, art. 166, art. 173 § 1 lub 3, art. 197 § 3, art. 252 § 1 lub 2 oraz art. 280, może odpowiadać na zasadach określonych w tym kodeksie, jeżeli okoliczności sprawy oraz stopień rozwoju sprawcy, jego właściwości i warunki osobiste za tym przemawiają, a w szczególności, jeżeli poprzednio stosowane środki wychowawcze lub poprawcze okazały się bezskuteczne.

§ 3 W przypadkach określonych w § 2 orzeczona kara nie może przekroczyć dwóch trzecich górnej granicy ustawowego zagrożenia przewidzianego za przypisane sprawcy przestępstwo; są może także zastosować nadzwyczajne złagodzenie kary.

§ 4 W stosunku do sprawcy (17-18), który popełnił występek - zamiast kary środki wychowawcze, lecznicze albo poprawcze, jeżeli okoliczności…

Na zasadach określonych w kodeksie karnym odpowiada osoba, która w chwili popełnienia czynu ukończyła 17 lat. Wyjątkowo na zasadach określonych w kodeksie karnym odpowiadać może osoba, która po ukończeniu 15 lat, ale przed ukończeniem lat 17 dopuściła się przestępstwa ( art. 10 ust. 2 kk ) :

- zamachu na Prezydenta RP (art. 134)

- zabójstwa w typie podstawowym (art. 148 § 1). Ustawodawca zniósł ustawą z 5 listopada 2009 roku odpowiedzialność karną nieletniego, który ukończył 15., a nie ukończył 17. roku życia za przestępstwo zabójstwa w formie kwalifikowanej, tj. z art. 148 § 2 i 3.

- umyślnego spowodowania ciężkiego uszczerbku na zdrowiu (art. 156 § 1 lub 3)

- umyślnego sprowadzenia katastrofy zagrażającej życiu lub zdrowiu wielu osób albo mieniu w wielkich rozmiarach (art. 163 § 1 lub 3, art. 173 § 1 lub 3)

- porwania statku wodnego lub powietrznego (art. 166)

- zgwałcenia wspólnie z inną osobą (art. 197 § 3 i 4)

- wzięcia lub przetrzymywania zakładnika (art. 252 § 1 lub 2)

- rozboju (art. 280)

Granice nieletniości

• Osoba nieletnią jest sprawca czynu do ukończenia lat 17.

• Po ukończeniu 17 lat osoba jest traktowana jako dorosła (zdolna do społecznego rozpoznania znaczenia popełnionego czynu- warunek przypisania winy i ponoszenia odpowiedzialności).

• Wobec sprawcy występku, który ukończył lat 17 a nie ukończył 18 stosując środki przewidziane dla nieletnich sąd kieruje się zasadą, aby sprawcę wychować.

Art. 55 kk

§ 1. Wymierzając karę nieletniemu albo młodocianemu, sąd kieruje się przede wszystkim tym, aby sprawcę wychować.

§ 2. Wobec sprawcy, który w czasie popełnienia przestępstwa nie ukończył 18 lat, nie orzeka się kary dożywotniego pozbawienia wolności.

Art. 115 kk

§ 10. Młodocianym jest sprawca, który w chwili popełnienia przestępstwa nie ukończył 21 lat i w czasie orzekania w pierwszej instancji 24 lat.

Podejrzany czy oskarżony?

Art. 71 kpk

§ 1. Za podejrzanego uważa się osobę, co do której wydano postanowienie o przedstawieniu zarzutów albo której bez wydania takiego postanowienia postawiono zarzut w związku z przystąpieniem do przesłuchiwania w charakterze podejrzanego.

§ 2. Za oskarżonego uważa się osobę, przeciwko której wniesiono oskarżenie do sądu, a także osobę, co do której prokurator złożył wniosek o warunkowe umorzenie postępowania.

§ 3. Jeżeli kodeks (niniejszy) używa w znaczeniu ogólnym określenia „oskarżony”, odpowiednie przepisy mają zastosowanie także do podejrzanego.

Obrońca a biegli

Art. 79 kpk

§ 1. W postępowaniu karnym oskarżony musi mieć obrońcę, jeżeli:

1. jest nieletni

2. jest głuchy, niemy lub niewidomy

3. zachodzi uzasadniona wątpliwość co do jego poczytalności,

4. nie włada językiem polskim.

§ 4. Jeżeli w toku postępowania biegli lekarze psychiatrzy stwierdzą, że poczytalność oskarżonego nie budzi wątpliwości, oskarżony jednak musi mieć obrońcę do prawomocnego zakończenia postępowania.

Prawo do obrony
- odmowa lub składanie wyjaśnień

Art. 175 kpk

§ 1. Oskarżony ma prawo składać wyjaśnienia; może jednak bez podania powodów odmówić odpowiedzi na poszczególne pytania lub odmówić składania wyjaśnień. O tym prawie należy go pouczyć.

§ 2. Obecny przy czynnościach dowodowych oskarżony ma prawo składać wyjaśnienia, co do każdego dowodu.

Obowiązki oskarżonego

Art. 74 kpk

§ 1. Oskarżony nie ma obowiązku dowodzenia swej niewinności ani obowiązku dostarczania dowodów na swoja niekorzyść.

§ 2. Oskarżony jest jednak obowiązany poddać się :

1) oględzinom zewnętrznym ciała oraz innym badaniom nie połączonym z naruszeniem integralności ciała; ….

2) badaniom psychologicznym i psychiatrycznym oraz badaniom połączonym z dokonaniem zabiegów na jego ciele, z wyjątkiem chirurgicznych, pod warunkiem, że dokonywane są przez uprawnionego do tego pracownika służby zdrowia z zachowaniem wskazań wiedzy lekarskiej i nie zagrażają zdrowiu oskarżonego, jeżeli przeprowadzenie tych badań jest nieodzowne; w szczególności oskarżony jest obowiązany przy zachowaniu tych warunków poddać się pobraniu krwi lub wydzielin organizmu.

§ 3. W stosunku do osoby podejrzanej można dokonać czynności wymienionych w § 2 pkt 1, a także za jej zgodą, przy zachowaniu wymogów określonych w § 2, pobrać krew lub wydzieliny organizmu.

§ 4. Minister Sprawiedliwości w porozumieniu z Ministrem Zdrowia i Opieki Społecznej określi, w drodze rozporządzenia, szczegółowe warunki i sposób dokonywania badań oskarżonego oraz osoby podejrzanej.

Ogólne zasady powoływania biegłych
w sprawach karnych

Art. 193 kk z 1997 r.

§ 1. Jeżeli stwierdzenie okoliczności mających istotne znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy wymaga wiadomości specjalnych, zasięga się opinii biegłego albo biegłych.

§ 2. W celu wydania opinii można tez zwrócić się do instytucji naukowej lub specjalistycznej.

§ 3. W przypadku powołania biegłych z zakresu różnych specjalności o tym, czy maja oni przeprowadzić badanie wspólne i wydać jedną wspólną opinie, czy opinie odrębne, rozstrzyga organ procesowy powołujący biegłych.

Art. 194 kpk

O dopuszczeniu dowodu z opinii biegłego wydaje się postanowienie, w którym należy wskazać:

1) imię, nazwisko i specjalność biegłego lub biegłych, a w wypadku opinii instytucji, w razie potrzeby, specjalność i kwalifikacje osób , które powinny wziąć udział w przeprowadzeniu ekspertyzy,

2) przedmiot i zakres ekspertyzy ze sformułowaniem, w miarę potrzeby, pytań szczegółowych,

3) termin dostarczenia opinii.

• Obowiązkowe podjęcie funkcji biegłego w sprawach karnych.

• Czynności biegłego - każda osoba, o której wiadomo, że ma odpowiednia wiedzę w danej dziedzinie. ( art. 195 kpk)

Sankcje za niewykonanie obowiązków biegłego

• Kara pieniężna ( najniższe miesięczne wynagrodzenie)

• Przymusowe doprowadzenie (wyjątkowo) art. 285 kpk § 1 i 2

• Uporczywe uchylanie się od wykonania czynności biegłego - niezależnie od kary pieniężnej aresztowanie na czas nie przekraczający 30 dni, areszt uchylany po wykonaniu obowiązku (art. 287 kpk § 2 )

• Obciążenie kosztami postępowania (art. 289 § 1 kpk.)

Kto nie może być biegłym?
(art. 196 § 1)

• Obrońca, duchowny (art. 178 kpk)

• Osoba najbliższa dla oskarżonego (art. 182 kpk)

• Osoba pozostająca z oskarżonym w szczególnie bliskim stosunku osobistym (art.185 kpk)

• Osoby, do których odnoszą się przepisy wyłączenia sędziego (art. 40 § 1 kpk)

Wyłączenie biegłego

Art. 196 kpk

§ 2 Jeżeli ujawnią się przyczyny wyłączenia biegłego wymienione w § 1, wydana przez niego opinia nie stanowi dowodu, a na miejsce biegłego wyłączonego powołuje się innego biegłego.

§ 3 Jeżeli ujawnia się powody osłabiające zaufanie do wiedzy lub bezstronności biegłego albo inne ważne powody, powołuje się innego biegłego.

Przyrzeczenie biegłego

Art. 197 § 1

„Świadomy znaczenia moich słów i odpowiedzialności przed prawem przyrzekam uroczyście, że powierzone mi obowiązki wykonam z całą sumiennością i bezstronnością”.

Rola biegłego seksuologa

• Różni się od roli lekarza/terapeuty.

• Biegłego seksuologa powołuje sąd lub prokuratura.

• Biegły seksuolog może być powołany ad hoc lub z listy biegłych.

• Biegły seksuolog wypowiada się na temat zdrowia seksualnego.

• NIGDY biegły nie stwierdza, czy jakieś zachowanie, wydarzenie miało miejsce, czy nie; nie wskazuje sprawcy; nie orzeka o

• Biegły wydaje opinię sądowo-seksuologiczną.

FORMALNA STRUKTURA PISEMNEJ OPINII SĄDOWO- SEKSUOLOGICZNEJ

• - NAGŁÓWEK

• - DANE Z AKT

• - DANE Z PRZEPROWADZONYCH BADAŃ

• - WNIOSKI I ICH UZASADNIENIE

Wyciąg z akt sprawy

• Na pierwszej stronie opinii w górnym lewym rogu znajduje się sygnatura akt sprawy, np. II K 12/08 (II K jest to sygnatura sądu), lub Ds. 5/7/09 (Ds. jest to sygnatura prokuratury).

• W prawym górnym rogu znajduje się data i miejsce sporządzenia opinii.

• Pod spodem napis: OPNIA SĄDOWO SEKSUOLOGICZNA

• sporządzona zgodnie z postanowieniem (tu wpisujemy dany sąd lub prokuraturę)

• przez biegłych z zakresu seksuologii (tu wpisujemy tytuły naukowe, zawodowe, kwalifikacje, nazwiska biegłych)

• dotycząca (wpisujemy nazwisko osoby badanej)

• Następnie tytułujemy część opinii: „Wyciąg z akt sprawy” i w tej części streszczamy to, co jest zawarte w aktach. Umieszczamy tylko te informacje, które są nam potrzebne do sporządzenia opinii, czyli po pierwsze przepisujemy Postanowienie o zasięgnięciu opinii biegłego seksuologa, wraz z pytaniami tam się znajdującymi.

Najczęściej zadawane pytania brzmią:

• Czy biegli rozpoznają u badanego zaburzenia w sferze seksualnej?

• Czy biegli rozpoznają u badanego zaburzenia osobowości?

• Jeżeli badany dopuścił się czynów, o które jest oskarżony/ podejrzany, to jaka jest ich etiologia/ motywacja?

• Często zadawanym pytaniem jest pytanie, czy badany w okresie inkryminowanym był impotentem/był zdolny do odbycia kontaktu seksualnego? W razie takiego pytania podczas sporządzania wyciągu będziemy koncentrować się na wszystkich wynikach badań lekarskich, zawartych w aktach, w celu wykluczenia bądź ujawnienia u niego choroby, uniemożliwiającej odbywanie kontaktów seksualnych przez badanego.

Następnie umieszczamy Postanowienie o przedstawieniu zarzutów lub akt oskarżenia. Jeżeli w aktach znajdują się obydwa, umieszczamy tylko akt oskarżenia. Gdy oprócz Postanowienia o przedstawieniu zarzutów, znajdziemy w aktach Postanowienie o uzupełnieniu zarzutów, umieszczamy to drugie.

• Streszczenia: relacji świadków, opinii sądowo-psychologicznych, sądowo-psychiatrycznych czy też innych sądowo- seksuologicznych, badań lekarskich. W streszczeniu uwzględniamy tylko te informacje, do których będziemy odnosić się, pisząc opinię.

Streszczając zeznania świadków, zawsze w tytule umieszczany nazwisko świadka, datę przesłuchania oraz numer karty w aktach. Podczas streszczania opinii, poprzednich badań lekarskich ważne jest, by w tytule umieścić nazwisko biegłego, datę oraz nr karty.

• Po sporządzeniu pierwszej części, przechodzimy do drugiej, którą tytułujemy: Badanie sądowo- seksuologiczne. Umieszczamy tutaj dokładny wywiad, sporządzony podczas badania oraz wyniki badań kwestionariuszowych.

• Trzecią część tytułujemy Opinia sądowo- seksuologiczna. W opinii po kolei powinny znajdować się:

• Pytania do biegłych

• O co badany jest oskarżony/ podejrzany

• Odniesienie się do relacji świadków i samego badanego

• Opisanie wyników badania

• Odpowiedzenie na pytania zawarte w postanowieniu

• Wnioski (wg W. Czernikiewicz)

PROBLEMY W PRACY BIEGŁEGO SEKSUOLOGA

• 1. KONFLIKT RÓL

Istnieje podstawowa różnica między rolą terapeuty a rolą biegłego. Niekiedy jego czynności przypominają prowadzenie śledztwa, a badany może bronić się, kłamać, ujawniać opór i niechęć oraz ukrywać ważne informacje, co wymaga od biegłego seksuologa zastosowania krzyżowego ognia pytań, pytań inaczej sformułowanych, nawracania w różny sposób do istoty sprawy. Przyjmowana rola śledczego- często przykro przeżywana nieraz bywa skuteczna, dlatego też biegły- na co dzień terapeuta może mieć wątpliwości, czy naprawdę to jest jego właściwa rola.

• 2. CIĄŻENIE ODPOWIEDZIALNOŚCI ZA LOS BADANEGO

Biegły, który ustala mechanizmy prowadzące do zachowań patologicznych bądź przestępczych będących wynikiem głównie uwarunkowań środowiskowych, rodzinnych lub urazowych silnie przeżywane jest przez biegłego i kojarzone z rolą prokuratora. Czasem ograniczenie poczytalności u badanego może wiązać się z mechanizmami obronnymi u biegłego, co wydaje się być całkowicie naturalnym, dlatego też biegły musi zachować właściwe proporcje między rolą terapeuty i rolą biegłego, bo naginanie opinii w celu poprawy sytuacji badanego może podważyć jego autorytet biegłego.

• 3. OBCIĄŻENIE PRACĄ

Nakład pracy zarówno terapeutycznej jak i pracą orzeczniczą może skłaniać biegłego do pośpiechu, rutynowego potraktowania sprawy, niezbyt dokładnego badania. Biegły nie może również ulegać żadnym naciskom ze strony sądu czy prokuratury, jak również potrzebie ułatwienia sobie zadania.

• 4. PROBLEMY DIAGNOSTYCZNE

Czasem biegły spotyka się z trudnymi do zdiagnozowania lub mało znanymi mu zaburzeniami, co skłania go do skierowania badanego do ośrodka specjalistycznego, a to przedłuża orzekanie. Zdarza się, że biegły nie chcąc `stracić twarzy' opracowuje opinię mało czytelną, przeładowaną terminologią naukową.

• 5. ZACHOWANIE BADANEGO

Biegły w procesie karnym musi wykazać się opanowaniem, cierpliwością, a nawet odpornością na zachowanie badanych, którzy mogą być agresywni, makiaweliczni, kłamliwi, cyniczni, prowokować erotycznie biegłego lub apelować do jego tożsamości płciowej.

• 6. PROBLEMY OSOBISTE

Może się zdarzyć, że przez wpływ problemów osobistych biegły może w sposób podświadomy stosować mechanizmy obronne, najczęściej projekcje i racjonalizację. Doświadczony terapeuta i biegły ma wgląd we własne problemy i potrafi w swej pracy zachować obiektywizm. Problemy osobiste mogą przejawiać się w identyfikowaniu się biegłego z sytuacją badanego na tle własnych doświadczeń z przeszłości. Zatem biegły oprócz wiedzy i specjalnych kwalifikacji powinien wykazać się dojrzałością psychiczną i samoświadomością.

• 7. STEREOTYPY I UWARUNKOWANIA KULTUROWE

Zdarza się, że własne poglądy biegłego na normy i wartości seksualne są rozbieżne z takowymi u badanego. Dlatego biegły powinien posiadać wiedzę dotyczącą podkultur, uwarunkowań środowiskowych i kulturowych, postaw seksualnych, postaw wobec płci, ról seksualnych.

• 8. PODSTAWOWE ŹRÓDŁA BŁĘDNYCH OSĄDÓW I OPINII SEKSUOLOGICZNYCH

Godlewski i Szymusik zaliczają do nich:

- przesądy związane z seksualnością;

- poglądy na temat tego, co należy nazywać normalnym a co nienormalnym w seksualności.

ZACHOWANIE BIEGŁEGO SEKSUOLOGA NA SALI SĄDOWEJ

Najwięcej problemów na sali sądowej biegły ma z adwokatami.

• - ROZBIEŻNOŚCI TERMINOLOGICZNE I TEORETYCZNE- różnice wiedzy w zakresie seksuologii oraz różne punkty widzenia różnych szkół seksuologii wprowadza biegłego seksuologa w trudną sytuację

• - REAKCJE EMOCJONALNE- zdarza się, że pełnomocnik identyfikuje się uczuciowo z badanym, ujawnia projekcję własnych potrzeb i postaw seksualnych, przez co swoimi pytaniami narusza interesy swojego klienta (badanego) a jednocześnie utrudnia pracę biegłego

• - SŁABA ZNAJOMOŚĆ PRZEDMIOTU SPRAWY- często obrona nie zna dokładnie przedmiotu sprawy i zadaje pytania biegłemu, które wyczerpująco są opisane w opinii. Czasem pytania naruszają interesy klienta, które korzystniej opisane są w opinii.

• - STEREOTYPY ZACHOWAŃ SEKSUALNYCH, RÓL SEKSUALNYCH

Często biegły w sytuacji obrony swojej opinii spotyka wiele pułapek- jest prowokowany do przekraczania zakresu swych kompetencji, wnioskowanie badań dodatkowych, rozpatrywanie konieczności ich przeprowadzenia dla ustalenia rozpoznania. Kolejną pułapką jest sprowokowanie biegłego do rozważań zgoła filozoficznych, egzystencjalnych- przez co łatwo podważyć kompetencje biegłego. Zdarza się, że obrona próbuje wyprowadzić biegłego z równowagi, doprowadzić go do stanu irytacji czy zdenerwowania, dzięki czemu łatwiej jest kierować odpowiedziami biegłego w pożądanym kierunku. Podważanie kwalifikacji, doświadczeń zawodowych czy umiejętności diagnostycznych powoduje u wielu biegłych wydanie rozbieżnej opinii, co jest wykorzystywane przez obronę.

• Sala sądowa dla biegłego jest swego rodzaju feedbackiem , czyli potwierdzaniem lub zaprzeczaniem opracowanej opinii. Ze względu na ilość pracy wielu biegłych ogranicza swoją rolę na sali sądowej do obrony swojej opinii.

BIEGŁY SEKSUOLOG:

• nie identyfikuje się z ofiarą

• nie okazuje emocji

• nie rzutuje swojego światopoglądu

• nie decyduje za sąd, czy było popełnione przestępstwo czy nie

• wypowiada się językiem zrozumiały dla wszystkich

• zawsze zwraca się w stronę Wysokiego Sądu

• jest specjalistą w swojej dziedzinie

• nie może dać się sprowokować

• nie opuszcza Sali sądowej bez zgody Sądu

• ma obowiązek przedstawić obowiązujące informacje w danym zakresie- wykazać się obiektywizmem

• ma prawo do wygłoszenia swojej własnej oceny

• jest bezstronny

• jest rzeczowy

• biegły odpowiada na zadane pytania i nie odzywa się sam z siebie,

• biegły zwraca się do sądu, nawet jak odpowiada na pytanie adwokata, czy prokuratora, to zwraca się do sądu,

• jeżeli pytania są za ostre, to może zaprotestować,

• biegły wypowiada się tylko w kwestii związanej z problemem,

• biegły nie wypowiada się na temat kary,

• biegły nie orzeka o winie,

• biegły zawsze może powiedzieć, że nie rozumie pytania i prosi o powtórzenie,

• biegły zawsze może powiedzieć - nie wiem

Biegły a tajemnica

Przesłuchanie biegłego zobowiązanego do zachowania tajemnicy państwowej może być dokonane tylko po zwolnieniu od tego obowiązku przez sąd lub prokuratora (art. 179 § Odbywa się na rozprawie z wyłączeniem jawności.

Dane biegłego

Art. 191 § 1

Biegły może zastrzec dane dotyczące miejsca zamieszkania do wyłącznej wiadomości prokuratora lub sądu wtedy, gdy zachodzi uzasadniona obawa użycia przemocy lub groźby bezprawnej wobec biegłego lub osoby najbliższej, w związku z jego czynnościami.

Dostęp do akt

Art. 198 Kpk

§ 1

W miarę potrzeby udostępnia się biegłemu akta sprawy.

§ 2

Organ procesowy może zastrzec swoja obecność przy przeprowadzaniu przez biegłego niektórych lub wszystkich badań, jeśli nie wpłynie to ujemnie na wyniki badania.

Przyznanie się do czynu w badaniu przez biegłego

Art. 199 kpk

Złożone wobec biegłego albo wobec lekarza udzielającego pomocy medycznej oświadczenia oskarżonego, dotyczące zarzucanego mu czynu, nie mogą stanowić dowodu.

Specyfika badania dla celów sądowych

Cel - diagnoza a nie leczenie

Specyfika opiniowania w sprawach karnych

• Znajomość seksuologii klinicznej

• Znajomość prawa

• Znajomość seksuologii sądowej (praktyka i doświadczenie)

Analiza materiału dowodowego

Art. 213 kpk

§ 1 i 2 ustalenie danych osobowych oskarżonego w postępowaniu,

dane dotyczące karalności (wyciągi poprzednich wyroków, odbycie kary, czy przestępstwo zostało dokonane w warunkach powrotu do przestępstwa, opinie z zp., zw., zk.

Art. 214 § 2 wywiad środowiskowy - obowiązkowy

1. w stosunku do oskarżonego o zbrodnię, który w chwili czynu nie ukończył 21 roku życia

2. gdy istnieje uzasadniona wątpliwość co do poczytalności oskarżonego

3. w sprawie o umyślne przestępstwo przeciwko życiu

Oczekiwania od opinii w postępowaniu karnym

Zadania biegłych dotyczą:

• Podejrzanego // oskarżonego

• Skazanego

• Świadka

• Poszkodowanego

• Rozważań teoretycznych („czy możliwe jest…”)

Zadania w stosunku do oskarżonego

Art. 202 kpk § 4

Opinia biegłych psychiatrów powinna zawierać stwierdzenia dotyczące zarówno poczytalności oskarżonego w chwili popełnienia czynu, jak i jego aktualnego stanu zdrowia psychicznego oraz zdolności do udziału w postępowaniu, a w razie potrzeby co do okoliczności wymienionych w art. 93 kk.

Ocena poczytalności

• Brak definicji poczytalności w KK

• Zdolność do przypisania winy

• Wyjątki od braku zdolności do przypisania winy (niepoczytalność, ograniczenia poczytalności)

• Art. 31 kk

• Poczytalność a odurzenie (odstąpienie od zasady winy, ochrona społeczna)

Zadania wobec pokrzywdzonego i świadka

Art. 192 kpk

§ 1. Jeżeli karalność czynu zależy od stanu zdrowia pokrzywdzonego, nie może on sprzeciwić się oględzinom i badaniom nie połączonym z zabiegiem chirurgicznym lub obserwacją w zakładzie psychiatrycznym.

§ 2. Jeżeli istnieje wątpliwość, co do stanu psychicznego świadka, jego stanu rozwoju umysłowego, zdolności postrzegania lub odtwarzania przez niego spostrzeżeń, sąd lub prokurator może zarządzić przesłuchanie świadka z udziałem biegłego lekarza lub psychologa, a świadek nie może się temu sprzeciwić.

§ 4. Dla celów dowodowych można również świadka, za jego zgodą , poddać oględzinom ciała i badaniu lekarskiemu lub psychologicznemu.

Zasady powoływania biegłych

Opinia i biegły

• Nie istnieje opinia bez biegłego

• Biegły poza procesem nie istnieje

• Nie ma tzw. „niezależnej opinii biegłego” (na życzenie)

• Opinie przeciwstawne, biegli stron /?/

• Obiektywność opinii

Opinia biegłego

Art 200 kpk

§ 1 W zależności od polecenia organu procesowego biegły składa opinie ustnie lub na piśmie.

§ 2 Opinia powinna zawierać

1) imię, nazwisko, stopień i tytuł naukowy, specjalność i stanowisko zawodowe biegłego,

2) imiona i nazwiska oraz pozostałe dane innych osób, które uczestniczyły w przeprowadzeniu ekspertyzy, ze wskazaniem czynności dokonanych przez każdego z nich,

3) w wypadku opinii instytucji - także pełną nazwę i siedzibę instytucji,

4) czas przeprowadzonych badań oraz datę wydania opinii,

5) sprawozdanie z przeprowadzonych czynności i spostrzeżeń oraz oparte na nich wnioski,

6) podpisy wszystkich biegłych, którzy uczestniczyli w wydaniu opinii

Obowiązki biegłego

• Podanie regulowanych kpk informacji

• Autorzy opinii w razie potrzeby mogą być przesłuchani jako biegli

• Osoby uczestniczące w badaniu mogą być przesłuchane w charakterze świadków

Biegły a wadliwa opinia

Art. 201 kpk

Jeżeli opinia jest niepełna lub niejasna, albo gdy zachodzi sprzeczność w samej opinii lub między różnymi opiniami w tej samej sprawie, można wezwać ponownie tych samych biegłych lub powołać innych.

Powołanie biegłych psychiatrów

Art. 202

§ 1 W celu wydania opinii o stanie zdrowia psychicznego oskarżonego sąd, a w postępowaniu przygotowawczym prokurator, powołuje co najmniej dwóch biegłych lekarzy psychiatrów.

• Policja nie może powołać biegłego psychiatry

• Zarządzenie badania przez biegłych psychiatrów musi być uzasadnione tzn. gdy istnieją oparte na konkretnych okolicznościach i dowodach, wątpliwości co do normalnego stanu psychicznego danej osoby.

• Dotyczy to oskarżonego, pokrzywdzonego jak i świadka.

Art. 202

§ 2. Na wniosek psychiatrów do udziału w wydaniu opinii powołuje się ponadto biegłego lub biegłych innych specjalności. (seksuolog, psycholog)

§ 3. Biegli nie mogą pozostawać ze sobą w związku małżeńskim, ani innym stosunku, który mógłby wywołać uzasadnioną wątpliwość co do ich samodzielności. (ordynator-asystent?)

§ 4. Opinia psychiatrów powinna zawierać stwierdzenia dotyczące zarówno poczytalności oskarżonego w chwili popełnienia czynu, jak i jego aktualnego stanu zdrowia psychicznego oraz zdolności do udziału w postępowaniu, a w razie potrzeby, co do okoliczności wymienionych w art. 93 kk.

Obserwacja sądowo-psychiatryczna

• Art. 203 kpk (USTAWA z dnia 5 grudnia 2008 r. o zmianie ustawy - KPK)

• "§ 1.  W razie zgłoszenia przez biegłych takiej konieczności, badanie stanu zdrowia psychicznego oskarżonego może być połączone z obserwacją w zakładzie leczniczym tylko wtedy, gdy zebrane dowody wskazują na duże prawdopodobieństwo, że oskarżony popełnił przestępstwo.

Przepis art. 259 § 2 stosuje się odpowiednio, chyba że oskarżony wnosi o poddanie go obserwacji.

• § 2.   O potrzebie obserwacji w zakładzie leczniczym orzeka sąd, określając miejsce i czas trwania obserwacji. W postępowaniu przygotowawczym sąd orzeka na wniosek prokuratora.

Przepisy art. 249 § 3 i 5 stosuje się odpowiednio.

• § 3.   Obserwacja w zakładzie leczniczym nie powinna trwać dłużej niż 4 tygodnie; na wniosek zakładu sąd może przedłużyć ten termin na czas określony, niezbędny do zakończenia obserwacji; łączny czas trwania obserwacji w danej sprawie nie może przekroczyć 8 tygodni. O zakończeniu obserwacji biegli niezwłocznie zawiadamiają sąd.

• § 4.   Na postanowienia, o których mowa w § 2 i 3, przysługuje zażalenie. Sąd rozpoznaje zażalenie niezwłocznie.".

Opiniowanie nieletnich sprawców przestępstw seksualnych

Postępowanie wobec nieletnich w Polsce

• 1915 - Sądy Obywatelskie (rozwiązane przez Niemcy) ( W Niemczech od 1908r.)

• 1919 - Sądy dla Nieletnich - wobec niel. sprawców do 17 r.ż., - wobec dorosłych sprawców czynów wobec niel. do 17 r.ż..

• 1928 - Prawo o ustroju sądów powszechnych (niezrealizowana regulacja sądów dla nieletnich); Sekcje ds. nieletnich przy wydziałach karnych 8 sądów grodzkich rozpatrywały czyny karane do 2-ch lat pozb. wol.)

• 1949-1950 - 39 sądów dla nieletnich

• 1954 - włączenie do sądów dla nieletnich spraw podlegających sądom opiekuńczym

• 1978 - w sądach rejonowych: 97 wydziałów rodzinnych i nieletnich zwanych sądami rodzinnymi

• 1982 - Ustawa o postępowaniu w sprawach nieletnich (Sąd Rodzinny)

Ustawa: nurty postępowania wobec nieletniego

• Wyjaśniające

• Opiekuńczo-wychowawcze ( oparte na kpc)

• Poprawcze (oparte na kpk, szczególne postępowanie karne)

Cele ustawy o postępowaniu w sprawach nieletnich

• Kierowanie się dobrem nieletniego

• Nie karanie (odrzucanie poglądów karnistycznych)

• Przeciwdziałanie demoralizacji i przestępczości nieletnich

• Stwarzanie warunków powrotu do normalnego życia

• Umacnianie funkcji opiekuńczo - wychowawczych i odpowiedzialności rodzin za wychowanie nieletnich

Kim jest nieletni w polskim prawie?
Zależy od rodzaju prowadzonego postępowania

Zapobieganie i zwalczanie demoralizacji

- nie ukończony 18 rok życia

• Czyny karalne - po ukończeniu 13 roku życia a przed ukończeniem 17 roku życia

• Środki wychowawcze i poprawcze - osoba wobec, której takie środki orzeczono nawet po ukończeniu 18 lat, ale nie dłużej niż do ukończenia 21 lat

• Dolna granica wieku nieletniego od ukończenia 7 roku życia

Projektowane de lege ferenda zmiany postępowania w sprawach nieletnich

• Zmiana definicji nieletniego: przepisy ustawy stosuje się w wypadkach wystąpienia przejawów demoralizacji u osób, które ukończyły 10 lat, a nie ukończyły 18 lat

chyba, że: - popełniły czyn karalny po ukończeniu 17 lat,

nie ukończyły 17 lat, lecz odpowiadają na zasadach określonych w Kodeksie karnym.

• Przejawem demoralizacji jest popełnienie czynu karalnego

• Sprawcy przestępstw seksualnych przed ukończeniem 18 roku życia nie muszą, w znaczeniu prawnym, być traktowani jako nieletni

Regulacje prawne

• Ustawa o postępowaniu w sprawach nieletnich

- Art. 1 § 1

2) postępowania o czyny karalne - w stosunku do osób, które dopuściły się takiego czynu po ukończeniu lat 13, ale nie ukończyły lat 17,

3) wykonywania środków wychowawczych lub poprawczych - w stosunku do osób, względem których środki te zostały orzeczone, nie dłużej jednak niż do ukończenia przez te osoby lat 21.

Na zasadach określonych w kodeksie karnym odpowiada osoba, która w chwili popełnienia czynu ukończyła 17 lat. Wyjątkowo na zasadach określonych w kodeksie karnym odpowiadać może osoba, która po ukończeniu 15 lat, ale przed ukończeniem lat 17 dopuściła się przestępstwa ( art. 10 ust. 2 kk ) :

• zamachu na Prezydenta RP (art. 134)

• zabójstwa w typie podstawowym (art. 148 § 1).

• umyślnego spowodowania ciężkiego uszczerbku na zdrowiu (art. 156 § 1 lub 3)

• umyślnego sprowadzenia katastrofy zagrażającej życiu lub zdrowiu wielu osób albo mieniu w wielkich rozmiarach (art. 163 § 1 lub 3, art. 173 § 1 lub 3)

• porwania statku wodnego lub powietrznego (art. 166)

• zgwałcenia wspólnie z inną osobą (art. 197 § 3 i 4)

• wzięcia lub przetrzymywania zakładnika (art. 252 § 1 lub 2)

• rozboju (art. 280)

Opiniowanie sądowo-psychiatryczne sprawców zabójstw

• Postępowanie prowadzone przez sąd rodzinny na podstawie ustawy o postępowaniu w sprawach nieletnich (art.12 upn)

Biegli psychiatrzy oceniają:

- stan psychiczny nieletniego (upośledzenie umysłowe, chorobę psychiczną, inne zakłócenia czynności psychicznych, uzależnienie alkoholowe, narkomanię)

- czy w/w zaburzenia psychiczne wymagają umieszczenia celem leczenia w szpitalu psychiatrycznym lub innym odp. Zakładzie.

- czy celem opieki wychowawczej wymaga pobytu w odpowiedniej placówce wychowawczej lub w domu pomocy społecznej (upośledzenie umysłowe w stopniu głębokim)

Regulacje prawne

• Kodeks karny

Art. 10 § 1 Na zasadach określonych w tym kodeksie odpowiada ten, kto popełnia czyn zabroniony po ukończeniu 17 lat

§ 2 Nieletni, który po ukończeniu 15 lat dopuszcza się czynu zabronionego określonego w art. 148 § 1….. Może odpowiadać na zasadach określonych w tym kodeksie, jeżeli okoliczności sprawy oraz stopień rozwoju sprawcy, jego właściwości i warunki osobiste za tym przemawiają, a w szczególności, jeżeli poprzednio stosowane środki wychowawcze lub poprawcze okazały się bezskuteczne.

§ 3 …orzeczona kara nie może przekroczyć dwóch trzecich górnej granicy ustawowego zagrożenia za przypisane sprawcy przestępstwo, sąd może zastosować także nadzwyczajne złagodzenie kary

Opiniowanie sądowo-psychiatryczne sprawców zabójstw

• Postępowanie prowadzone przez sąd karny na podstawie kodeksu karnego (art.10 § 2)

Biegli psychiatrzy oceniają:

- stan psychiczny nieletniego w czasie dokonywania zabójstwa

- zdolność rozpoznawania znaczenia zarzucanego nieletniemu czynu i zdolność pokierowania swoim postępowaniem

- potrzebę stosowania środka zabezpieczającego (czy zachodzi wysokie prawdopodobieństwo powtórzenia czynu karalnego o znacznej społecznej szkodliwości)

- zdolność uczestniczenia w dalszym postępowaniu karnym

Opiniowanie sądowo-psychiatryczne nieletnich
regulacje ustawowe

• Art. 25. [Opinia specjalistycznej placówki]

§ 1. W razie potrzeby uzyskania kompleksowej diagnozy osobowości nieletniego, wymagającej wiedzy pedagogicznej, psychologicznej lub medycznej, oraz określenia właściwych kierunków oddziaływania na nieletniego, sąd rodzinny zwraca się o wydanie opinii do rodzinnego ośrodka diagnostyczno-konsultacyjnego. Sąd może zwrócić się o wydanie opinii także do innej specjalistycznej placówki.

• § 2. Przed wydaniem orzeczenia o umieszczeniu nieletniego w młodzieżowym ośrodku wychowawczym, młodzieżowym ośrodku socjoterapii, ośrodku szkolno-wychowawczym, publicznym zakładzie opieki zdrowotnej, domu pomocy społecznej albo zakładzie poprawczym sąd zwraca się o wydanie opinii, o której mowa w § 1.

Ujednolicenie zasad stosowania środków leczniczo-wychowawczych

• Art. 25a upn

§ 1. W razie potrzeby uzyskania opinii o stanie zdrowia psychicznego sąd rodzinny zarządza zbadanie nieletniego przez co najmniej dwóch biegłych lekarzy psychiatrów. Na wniosek biegłych psychiatrów do udziału w opinii sąd powołuje biegłych innej specjalności. [np. seksuologa]

§ 2. Na wniosek biegłych psychiatrów sporządzających opinię sąd może zarządzić obserwację nieletniego w publicznym zakładzie opieki zdrowotnej. Okres obserwacji nie może przekroczyć 6 tygodni.

Opiniowanie

zadania dla biegłych psychologów
wobec nieletnich sprawców przestępstw

• W obu trybach postępowania

1. Ocenę sprawności intelektualnej

2. Ocenę dojrzałości psychicznej i społecznej

3. Ocenę osobowości nieletniego

4. Prognozę społeczno-psychologiczną

Uzyskiwanie danych (opinii) dotyczących nieletniego

• Wywiad środowiskowy ( kurator sądowy, organizacje społeczne, policja, pedagodzy z: rodzinnych ośrodków diagnostyczno-konsultacyjnych, schronisk dla nieletnich, zakładów poprawczych

• Kompleksowa opinia (pedagogiczna, psychologiczna, medyczna): rodzinny ośrodek diagnostyczno-konsultacyjny, inna specjalistyczna placówka

• Podstawa: art. 25upn, kpc

Warunki wydania poprawnych opinii

Znajomość specyfiki i uwarunkowań przestępczości nieletnich

• biologiczne

• dziedziczne

• temperamentalne

• społeczne

Zaburzenia w rozwoju biologicznym nieletnich

• Ocena stanu zdrowia matki w okresie ciąży

• Przebieg porodu

• Wady rozwojowe OUN , innych układów narządów

• Schorzenia przewlekłe o wczesnodziecięcym początku

• Choroby zakaźne i inwazyjne z konsekwencjami w zakresie patologii OUN

Czynniki biologiczne sprzyjające przestępczości nieletnich

• Uszkodzenia i choroby płata czołowego mózgu

• Poporodowe mikrourazy mózgu

• Wysokie stężenie testosteronu

• Wysokie stężenie noradrenaliny

• Hipotezy genetyczne (wątpliwe)

Psychologiczne mechanizmy przestępczości nieletnich

• Uczenie się i poglądy

• Frustracja i lęk

• Wzmożony niepokój

• Wrogość do innych

• Poczucie małej wartości

• Subiektywna perspektywa percepcyjna

• Atrakcyjne wzory zachowań agresywnych

• Wzorzec modelu „silnego człowieka

• Wzorzec kariery przestępczej

• „Sukces” to efekt kryminalnych zachowań

• Frustracja podstawowych potrzeb

Szczególne znaczenie w sądowo-psychiatrycznej diagnostyce nieletnich sprawców zabójstw i przestępstw seksualnych ma:

• wczesne nadużywanie alkoholu

• brak doświadczeń związanych z reakcją na spożyty alkohol

• alkohol redukuje zahamowania i wyzwala zachowania przestępcze i dewiacyjne

• Zmienia aktywność neuroprzekaźników - wpływ na rozwój zachowań agresywnych

• 10-20% ofiar pije alkohol ze sprawcami

• diagnoza upicia odmiennego od zwykłego (Pernanen, 1981)

Przestępczość seksualna nieletnich

• Wzmożony popęd płciowy

• Ekspansywna forma zaspokajania potrzeb seksualnych

• Upośledzone przyswajanie sobie zasad moralno-etycznych i współżycia społecznego

• Przestępstwa częściej dokonują chłopcy

• Chłopcy częściej ujawniają zaburzenia zachowania a dziewczęta -osobowości

• Chłopcy są bardziej podatni na patologię rodzinną skutkującą zachowaniami antysocjalnymi

Specyfika opiniowania nieletnich sprawców przestępstw seksualnych wiąże się z zaburzeniami w rozwoju psychoseksualnym

• Ścisłe powiązanie z okresem biologicznego dojrzewania i adolescencji

• Urazy seksualne w dzieciństwie

• Towarzyszące patologicznej masturbacji fantazje erotyczne o treściach sadomasochistycznych

Przyczyny przestępczości seksualnej nieletnich

• Nie różnią się od przyczyn u dorosłych

• Patologia środowiska rodzinnego

• Nadmierna asceza w okresie wczesnej adolescencji

• Zaburzenia identyfikacji z płcią

• Zaburzenia osobowości

• Choroby psychiczne

• Zaburzenia preferencji seksualnych

• Uzależnienie

Skutki zaburzeń w rozwoju psychoseksualnym nieletnich

• Ofiara przemocy i terroru w dzieciństwie, konsekwencje:

- mechanizmy wyparcia

- ekspresja złości i nienawiści

- degradowanie ofiary (poniżanie)

- przemoc („przemoc rodzi przemoc”)

- dominacja (kontakty oralne, analne, urolagnia)

- ekshibicjonizm

- sadyzm

- telefoniczna skatologia z fantazjami przemocy

- seksualni zabójcy

• Ofiara uwiedzenia, konsekwencje:

- akceptacja nieadekwatnych doświadczeń urazowych

- poczucie satysfakcji z akceptowanych potrzeb

- nieagresywne relacje z przyszłą ofiarą

- zachowanie pedofilne

- bierny homoseksualizm

- ekshibicjonizm

- podglądactwo

- podpalanie motywowane seksualnie

- telefoniczna skatologia z elementami uwodzenia

Osobowość nieletnich sprawców przemocy seksualnej

• Negatywne relacje z matkami

• Wczesna inicjacja seksualna

• Uzależnienie

• Promiskuityzm (seks bez uczuć)

• Poczucie mniejszej wartości w roli męskiej

• Niska samoocena

• Lęk wobec kobiet

• Zaburzone relacje interpersonalne

• Nietypowe fantazje erotyczne

• Wysoki poziom lęku

Przestępczość seksualna nieletnich
przesłanki diagnozy i prognozy

• Ocena popędu

- prawidłowy

- dewiacja

(sadyzm, pedofilia, oglądactwo, ekshibicjonizm)

• Rodzaj przestępstwa

- czyny nierządne z nieletnimi

- gwałty

Charakterystyka nieletnich przestępców seksualnych na podstawie badań

• Złe stosunki wewnątrz rodzinne

• Wczesna utrata ojca

• Złe pożycie rodziców

• Brak nadzoru wychowawczego

• Wychowankowie domów dziecka lub zakładów wychowawczych

• Uczestnictwo w grupach nieformalnych

• Wczesne zainteresowania seksualne (rozmowy)

• Trudności w nauce (niski poziom intelektualny)

• Wagarowanie

• Zła adaptacja do warunków szkolnych

• Brak silnych związków koleżeńskich w szkole

• Wrogość wobec kolegów i nauczycieli

• Częste konflikty w szkole

• Agresja lub obojętność w życiu rodzinnym (Szymusik, Leśniak, Uniwersał, 1971)

Podsumowanie

• Opiniowanie sądowo-psychiatryczne nieletnich sprawców zabójstw i przestępstw seksualnych jest wysoce specyficzne, wymaga odrębnej wiedzy i doświadczenia.

• Kompetencje biegłych psychiatrów bez psychologów i seksuologów w opiniowaniu nieletnich są wystarczające?

• Negatywna prognoza i prawdopodobieństwo popełniania przestępstw w przyszłości jest znacznie większe w przypadku przestępstw seksualnych niż zabójstw.

Kiedy zachowanie seksualne narusza prawo?

Sprawca popełnia przestępstwo

Przestępstwo przeciwko wolności seksualnej i obyczajowości (Kodeks Karny Roz. XXV)

Sposób: przemoc, groźba bezprawna, podstęp, ze szczególnym okrucieństwem, wykorzystanie bezradności, nadużycie stosunku zależności, wykorzystanie krytycznego położenia

Czynność: obcowanie płciowe, poddanie się innej czynności seksualnej, wykonanie takiej czynności

Przestępstwa przeciwko wolności seksualnej i obyczajności

• Gwałt

• Współżycie płciowe z osobą w stanie ograniczonej poczytalności

• Wymuszenie współżycia płciowego na osobie podległej, w krytycznym położeniu

• Pedofilia - uprawianie, prezentowanie treści

• Kazirodztwo

• Rozpowszechnianie pornografii

• Doprowadzenie przemocą innej osoby do uprawiania prostytucji

• Stręczycielstwo, sutenerstwo - nakłanianie innej osoby do uprawiania prostytucji

• Przestępstwa przeciwko wolności seksualnej i obyczajowości ścigane na wniosek

Przestępstwo seksualne w obszarze zaburzenia psychicznego

• Przestępstwo seksualne jest skutkiem dysfunkcji seksualnej

• Przestępstwo seksualne jest skutkiem dewiacji seksualnej

• Dewiacja seksualna jest objawem zaburzenia psychicznego

• Dysfunkcja seksualna jest objawem choroby psychicznej

ICD-10

• F52 Dysfunkcje seksualne

• F64 Zaburzenia identyfikacji płciowej

• F65 Zaburzenia preferencji seksualnych (parafilie)

• F66 Zaburzenia psychologiczne i zaburzenia zachowania związane z rozwojem i orientacją seksualną

Zaburzenia popędu seksualnego
(DSM IV)

• Parafilie:

- fetyszyzm

- transwestytyzm

- zoofilia

- pedofilia

- ekshibicjonizm

- podglądactwo

- sadyzm//masochizm seksualny

• Parafilie atypowe:

• telefoniczna skatologia

• urofilia

• koprofilia

• ocieractwo

• klismafilia

• mysofilia

• nekrofilia

Przestępstwa seksualne - zaburzenia psychiczne

Spektrum diagnostyczne

Przestępstwa seksualne

Spektrum objawowe

Geneza przestępnych zachowań seksualnych w zaburzeniach psychicznych

• Zaburzony krytycyzm

• Zwiększona pożądliwość płciowa

• Zaburzenia popędu seksualnego (preferencje)

• Psychotyczna niepewność identyfikacyjna

• Zmienione pod wpływem choroby relacje interpersonalne

• Dominacja treści seksualnych w produkcji psychotycznej

• Zmienione przeżywanie satysfakcji seksualnej pod wpływem zmienionych chorobą funkcji poznawczych

Przestępstwo seksualne - cechy

• Aspołeczny charakter

• Nie jest objawem aspołeczności

• Czyn dla zaspokojenia potrzeb seksualnych pozostający w sprzeczności z powszechnie panującymi normami dotyczącymi seksu

• Szczególna choroba seksualna (DSM- IV parafilia)

Parafilia

• Zaburzenia neuromediatorów:

Efekt urazu, guza mózgu

Efekt zmian submikroskopowych

• „Odmienna miłość” (dewiacja, zboczenie)

• Choroba mózgu - u. limbiczny

( j. migdałowate, hipokamp, podwzgórze)

• Upośledzenie (często epizodyczne) ośrodków i szlaków mózgowych odpowiedzialnych za podniecenie seksualne, kojarzenie się w pary , reprodukcję gatunku

Parafilni przestępcy seksualni

• Nie wszystkie parafilie mają charakter przestępczy

• Kompulsywność, powtarzalność i osobliwość zachowania seksualnego (skłonność do recydywy)

• Jakościowa odmienność motywacji seksualnej

• Upośledzenie socjalizacji seksualnej

• Niezaburzona struktura osobowości

• Niezłe dostosowanie społeczne (związki partnerskie)

• Młodsi w czynie

• Wyższy poziom intelektualny, wykształcenie

Nieparafilni przestępcy seksualni

• „seksualni psychopaci”

• Niedostosowanie społeczne

• Przestępstwa raczej o nieseksualnym charakterze

• Niższe wykształcenie i zła adaptacja zawodowa

• Nietrwałe związki partnerskie

• Często alkohol w czynie

Pedofilia

Kryterium przestępstwa nie różnicuje sprawców

• Pedofile nieparafilni heteroseksualni

• Pedofile parafilni heteroseksualni

• Pedofile nieparafilni homoseksualni

• Pedofile parafilni homoseksualni

Pedofilia - zakres znaczenia w opinii

• Powszechny czynnik ryzyka w życiu dziecka

• Wykorzystanie seksualne dziecka

• Definicja: Kontakt seksualny między dzieckiem a dorosłym dokonywany w celu stymulacji seksualnej sprawcy

• Czyn sprzeczny z prawem

Pedofilia
diagnoza sądowo-psychiatryczna

Relacje:

- nierównowaga sił ofiary i sprawcy

Poznanie:

- retrospektywne samoopisy

- zgłoszenie policyjne

Przewaga sprawcy:

- wieku

- siły

- dojrzałości

- autorytet

- przemoc

- podstęp

Ocena sądowo-psychiatryczna pedofilii nie zależy od formy dewiacji

• Ekshibicjonizm

• Oglądactwo

• Molestowanie słowne

• Epatowanie pornografią

• Wykorzystanie bez kontaktu fizycznego

• Wykorzystanie z kontaktem fizycznym

Pedofilia

• Nie jest penalizowana sama dewiacja ale zachowania z nią związane !!!

• Przestępstwo jest dokonane z chwilą faktycznego doprowadzenia małoletniej ofiary do obcowania płciowego (rozpoczęcia stosunku seksualnego albo jego surogatu) albo poddania się przez nią innej czynności seksualnej lub jej wykonania przez ofiarę.

• Przedmiotem czynności wykonawczej

jest ciało osoby małoletniej

a podmiotem oddziaływania taka osoba,

która w chwili czynu nie ukończyła 15 lat.

• Zastępcze zachowanie seksualne

• 50% sprawców pow. 50 lat

• Mężczyźni, większość - objawy zaburzeń org. przedstarczych i starczych

• Poniżej 50 lat - upośledzenie umysłowe, charakteropatia

• Obniżony popęd płciowy, nawet impotencja

• Upośledzony krytycyzm

• Niepoczytalni - 18%, znacznie ograniczona poczytalność - 41% (N=73) (Wdowiak L.,1961)

Pedofilia - zakres zjawiska

• Większość nieujawniana

• Większość w rodzinie

• Statystyka 200-450 na 100 000

• 75 - 90 % ofiar zna sprawców

• 80-95% sprawców to mężczyźni

• Wykorzystanie przez członka rodziny

- dziewczęta 50%; chłopcy 20%

Podmiot czynu zabronionego z art. 200 k.k.

• Sprawcą może być każdy człowiek, również nieletni.

• Jeśli sprawca nie ukończył 17 lat odpowiada w trybie przepisów o postępowaniu w sprawach nieletnich.

• Oboje uczestnicy zdarzenia nie ukończyli 15 lat i akt seksualny odbył się za ich obopólną zgodą. Oboje dopuszczają się czynu zabronionego za który oboje powinni odpowiadać w trybie przepisów o postępowaniu w sprawach nieletnich.

• Małoletni poniżej lat 15 zawsze występuje wyłącznie w roli ofiary, nawet gdyby aktywnie dążył do zbliżenia, czy też je prowokował.

Wniosek: Przyjmuje się brak wszelkiej odpowiedzialności obu uczestników czynu, który może świadczyć jednak o ich demoralizacji i być przesłanką do zainicjowania stosownego postępowania.

Natura przestępstwa seksualnego

Prawo i opinia publiczna

Kara surowa

(kara śmierci)

Nieistotne przyczyny i podłoże przestępstwa

Seksuologia sądowa

Świadomość choroby mózgu

• Stan podniecenia to wydzielanie endorfin o morfinopodobnym działaniu na mózg - biochemiczna podstawa ograniczonej poczytalności

• Ograniczona skuteczność terapii

• Zespół nakładających się przyczyn

Przyczyny seksualnych dewiacji nakładające się na siebie

Predyspozycje dziedziczne (upośledzenie kontroli nad impulsami i popędami

Patologia hormonalna (wpływ hormonów na obszary mózgu odpowiedzialne za zachowania seksualne)

Zaburzenia emocjonalne w dzieciństwie (zaburzenia więzi)

Nadużycie seksualne (nieodwracalne, traumatyczne obciążenia

Nakładanie się przyczyn biologicznych, psychologicznych i socjologicznych

Hipotezy pedofilii

- Rola procesów uczenia się i czynników poznawczych (nieprawidłowa edukacja seksualna, np. kontakt z pornografią)

- Zaskakujące zachowania dewiacyjne po latach prawidłowego funkcjonowania - konieczne badanie mózgu

- Zmiany w lewym płacie skroniowym mają związek z zachowaniami pedofilnymi

- Uszkodzenie OUN upośledzające funkcje poznawcze (demencja, nowotwory, ubytki neurologiczne)

Poczytalność sprawców przestępstw seksualnych

Stereotyp: wszyscy są poczytalni i należy im wymierzać surowe kary

Poczytalność jest kontrowersyjna i nie jest rozstrzygnięta

Sprawcy wymagają indywidualnego i ostrożnego podejścia

Większość sprawców ma nieprawidłową osobowość

Poczytalność sprawców jest ograniczona w różnym stopniu

Poczytalność sprawców przestępstw seksualnych

• Przeważający pogląd:

Gdy przestępstwo seksualne nie łączy się z chorobą psychiczną lub upośledzeniem umysłowym -poczytalność pełna lub nieznacznie ograniczona

• Uzasadnienie:

Patologiczny popęd można tak samo opanować jak normalny !!!

• Dowody :

Brak

Poczytalność sprawców
przestępstw seksualnych

- Normalny popęd płciowy można zaspokoić bez naruszenia prawa

- Zaspokojenie dewiacji bez naruszenia prawa jest niemożliwe lub bardzo utrudnione

- Gdy dewiacja jest zakazana przez prawo (np. pedofilia) pozostaje wybór między całkowitą abstynencją a karą

- Czyn jest związany z dewiacją a jej specyfika wpływa na możliwości decyzyjne w sposób odmienny niż u osoby bez dewiacji

- Siła popędu i słabość woli są spolaryzowane

Poczytalność sprawców przestępstw seksualnych (pedofilów)

Pedofilia - wyrok i co dalej?

- Niepoczytalni - środek zabezpieczający (zakład psychiatryczny) o maksymalnym lub wzmocnionym zabezpieczeniu

- Poczytalni z ograniczoną poczytalnością w stopniu znacznym lub nieznacznym - kara pozbawienia wolności

- Odbycie kary nie zmniejsza i nie ogranicza możliwości dewiacyjnych zachowań w przyszłości

- Dobre sprawowanie w ZK nie jest gwarantem braku zagrożenia w przyszłości (bomba z opóźnionym zapłonem)

- „Sprawca nie jest pedofilem dlatego, że chce nim być”

- Konieczność obligatoryjnego i permanentnego leczenia sprawców czynów pedofilnych (w zakładach karnych i poza nimi)

- Możliwości terapeutyczne: poznawczo-behawioralne, biologiczne, psychodynamiczne (?)

- Brak efektów terapeutycznych pogłębia frustrację terapeutów

- Żaden pacjent z ciężką formą dewiacji nie zgłasza się do lekarze sam

- Profilaktyka - recydywa-monitoring

Zadania psychiatrii sądowej wobec sprawców przestępstw

Ocena poczytalności

• choroba psychiczna, upośledzenie umysłowe, inne zakłócenie czynności psychicznych

• brak lub ograniczenie zdolności rozpoznania znaczenia czynu i pokierowania swoim postępowaniem

Sprawcy przestępstw seksualnych
- fakty i mity-

- Chorzy psychicznie?

- Upośledzeni umysłowo?

- Ujawniające inne zakłócenia czynności psychicznych - o ustawowym znaczeniu dla oceny poczytalności

- Ujawniające inne zakłócenia czynności psychicznych - bez ustawowego znaczeniu dla oceny poczytalności

- Bez zaburzeń - czyn wynikiem moralnego upadku?

Sprawcy przestępstw seksualnych

Wyjątkowo chorujący na:

- schizofrenię

- psychozę maniakalno-depresyjną (ChAD)

- organiczne zespoły otępienne

Częściej deficyty intelektualne:

- pogranicze upośledzenia umysłowego

- lekkie upośledzenie umysłowe

(łącznie ok. 4,5 - 30%)

Czyn w zaburzeniach psychicznych

Pedofilia - najczęściej o charakterze zastępczym

Dgn.:

- zaburzenia, dezintegracja osobowości

- zaburzenia emocjonalno-popędowe w okresie adolescencji

- upośledzenie umysłowe (regresja)

- upicie alkoholowe lub odurzenie substancjami psychoaktywnymi (używanie szkodliwe, uzależnienie)

- upośledzenie funkcji poznawczych (zespoły otępienne starcze i przedstarcze)

- psychozy urojeniowe (rzadko)

- mania (rzadko)

Kazirodztwo

Art. 201. Kto dopuszcza się obcowania płciowego w stosunku do wstępnego, zstępnego, przysposobionego, przysposabiającego, brata lub siostry, podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5.

• Kazirodztwo

• penalizuje wyłącznie akty kazirodcze przybierające formę obcowania płciowego (najczęściej: ojciec - córka; brat - siostra)

• Dgn.:

upośledzenia umysłowe

głębokie zaburzenia osobowości

uzależnienie alkoholowe 20-70% kazirodców było alkoholikami

• Rzadkie (?) występowanie

• Fetyszyzm ( tylko z przywłaszczeniem, z kradzieżą fetyszu)

• Dgn.:

zaburzenia osobowości

upośledzenie umysłowe

• Kradzież przedmiotów powodujących podniecenie seksualne i nie spieniężanych (ograniczenie zdolności pokierowania postępowaniem)

• Zoofilia - czynność zastępcza, a nie preferowana (najczęściej)

• Dgn.:

- schizofrenia (rzadko)

- upośledzenie umysłowe

- zaburzenia osobowości

• Gerontofilia (gwałty gerontofilne)

• Dgn.:

- upicie alkoholowe

- zaburzenia osobowości

- psychozy

• Sadyzm, nekrosadyzm, kanibalizm

(rzadko lecz o największym oddźwięku społecznym)

Dgn.:

głębokie zaburzenia osobowości

organiczne uszkodzenie OUN

upośledzenie umysłowe

Nieprzestępne zachowania
seksualne w zaburzeniach psychicznych

Samouszkodzenia związane z narządami płciowymi i autoerotycznymi fantazjami seksualnymi (przypadkowe)	Ciała obce w drogach rodnych, cewce moczowej, odbycie
Samouszkodzenia związane z narządami płciowymi i psychotycznym negowaniem seksualności	Obcięcie genitaliów, obrażenia genitaliów
Psychotyczny transseksualizm	(transwestytyzm, fetyszyzm)

Opinia w przestępstwach seksualnych
(zaburzenia popędu)

Zdolność rozpoznania znaczenia czynu:

- z reguły zachowana

- wyjątkowo nieznacznie ograniczona

Zdolność pokierowania swoim postępowaniem:

- zmniejszona w stopniu znacznym.

Przestępstwo seksualne w obszarze zmniejszonej poczytalności lub niepoczytalności

Jeżeli:

• Choroba psychiczna

• Upośledzenie umysłowe

• Organiczne uszkodzenie OUN (głębokie)

• Atypowe (niezwykłe) postacie upicia alkoholowego

To: Zachodzą warunki art.31 § 1 i 2 K.k. w zakresie: zdolności rozpoznania znaczenia czynu i pokierowania postępowaniem

Parafilie w opiniowaniu aspekty medyczne -diagnoza - terapia

Parafilia

Rozpoznanie na poziomie medycznym

Rozpoznanie parafilii jest równoznaczne z rozpoznaniem choroby

Egodystoniczna

Dewiacja

Rozpoznanie na poziomie społecznym

Wszelkie te zachowania seksualne, które wykraczają poza normy obowiązujące w danym społeczeństwie.

Egosyntoniczna

1. Hyperseksualność - objaw typowy dla parafilów , występuje w wyniku:

1. Urazu lewej strony mózgu

2. Uszkodzenia układu limbicznego

3. Padaczki skroniowej

4. Nadaktywności hormonalnej jąder i wzrostu poziomu testosteronu

Odpowiedź:

• Uraz lewej strony mózgu po zabiegach operacyjnych guzów, ranach mózgu,

• Uszkodzenie układu limbicznego

• Padaczka skroniowa --- to zasadnicze przyczyny hiperseksualności typowej dla parafilów. Wbrew powszechnym poglądom spadek poziomu testosteronu poniżej 350mg/dl (N: 350 -1030mg/dl) przyczynia się do rozwoju nienormalnej seksualności np. sadyzmu

2. Do tłumienia objawów parafilii mają zastosowanie:

• A. Karbamazepina

• B. Chlorowodorek buspironu

• C. Węglan litu

• D. Octan cyproteronu (Androcur)

• E. Wszystkie powyższe

Odpowiedź

• Testy farmakologiczne w pełnym badaniu seksuologicznym preferują zastosowanie w tłumieniu objawów parafilii:

- Octanu medroksyprogesteronu (Depo-Prowera)

- USA (Migeon, Pinarola, 1966)

- Octanu cyproteronu (Androcur) - Europa

- Karbamazepiny

- Chlorowodorku buspironu

- Węglanu litu

3. Programy terapeutyczne dla sprawców przestępstw o typie parafilnym są realizowane w Polsce jako:

• A. fakultatywne programy terapeutyczne

• B. obowiązkowe w Z.K. co jest warunkiem zwolnienia warunkowego

• C. obowiązkowe, w wypadku skazania na karę ponad 2-ch lat pozbawienia wolności

• D. Terapia w specjalistycznych zakładach i klinikach

• E. Terapia w Z.K prowadzona przez niezależny zespół psychiatrów i seksuologów

• F. Alternatywa do kary więzienia wyłącznie dla sprawców parafilnych bez przemocy

Odpowiedź:

• W Polsce nie ma programu terapii sprawców parafilnych, jest tylko art. 95a

• Belgia - ( od 1998 r.) - terapia obowiązkowa przy ubieganiu się o przedterminowe zwolnienie

• Niemcy (od 1998) - sądy obowiązkowo orzekają program terapeutyczny

• Holandia - terapia nie w więzieniach ale w specjalistycznych, zamkniętych Klinikach TBS (psychiatrzy mogą wnioskować przedłużenie wyroku)

• Francja - fakultatywny nakaz terapii w wiezieniu. Realizacja: niezalezny zespół psychoseksuologiczny

• Dania ( od. 1997) program realizowany przez psychiatrów w ZK i placówkach sł. Zdrowia. Wyrok do 2-ch lat można zamienić na leczenie - (nakaz odbycia terapii)

• W Polsce nie ma programu terapii sprawców przestępstw parafilii (Tube, 2006)

Parafilie

zaburzenie psychiczne
czy przestępstwo?

• Dewiacja seksualna ?

• Dysfunkcja seksualna ?

• Orientacja seksualna ?

• Preferencja seksualna ?

• Zaburzenie popędu seksualnego ?

• Zachowanie sprzeczne z prawem ?

• Dowód przestępnego zachowania ?

Parafilia

• Opis zachowania seksualnego- nieprecyzyjny

• Jakościowa odmienność motywacji seksualnej związana z:

- kompulsywnością

- powtarzalnością

- osobliwością seksualnego zachowania

Parafilia
(I.F. Krauss)

• Termin biomedyczny - definicja - USA 1934 (B. Karpman)

• DSM- III zamiast - perwersji

• Ciągła , nie epizodyczna, skłonność do anormalnego zachowania seksualnego

• Działanie w celu osiągnięcia orgazmu w sposób inny niż „normalny” (płeć, dojrzałość, przyzwolenie)

Definicja parafilii

• Z grupy zaburzeń preferencji seksualnych

• „Osoba odczuwa powtarzający się , nasilony popęd, ma wyobrażenia seksualne, które dotyczą niezwykłych przedmiotów lub działań, realizuje ten popęd, zgodnie z jego odczuciem i z tego powodu odczuwa wyraźne cierpienie”

• Występowanie preferencji co najmniej od 6 miesięcy (ICD - 10)

• Seksualna motywacja czynu zabronionego, czy też zaliczenie go do tzw. przestępstw seksualnych nie przesądza wcale o tym, iż jest on bezpośrednim przejawem parafilii.

Parafilie

• Napady parafilii podobne do napadów psychoruchowych

• Odmienne stany świadomości?

• Fugi parafilne?

• Hiperseksualność (hiperorgazmia) jest typowa dla parafilów

• Testy farmakologiczne - skuteczne leki tłumiące objawy parafilii

Zaburzenia popędu seksualnego
(DSM IV)

• Parafilie:

- fetyszyzm

- transwestytyzm

- zoofilia

- pedofilia

- ekshibicjonizm

- podglądactwo

- sadyzm//masochizm seksualny

• Parafilie atypowe:

- koprofilia

- ocieractwo

- klismafilia

- mysofilia

- nekrofilia

- telefoniczna skatologia

- urofilia

Parafilia - biologia

• „odmienna miłość” (dewiacja, zboczenie)

• Choroba mózgu - u. limbiczny

( j. migdałowate, hipokamp, podwzgórze)

• Zaburzenia neuromediatorów:

efekt urazu, guza mózgu

efekt zmian submikroskopowych

• Upośledzenie (często epizodyczne) ośrodków i szlaków mózgowych odpowiedzialnych za podniecenie seksualne, kojarzenie się w pary, reprodukcję gatunku

Nakładające się przyczyny seksualnych dewiacji

• Predyspozycje dziedziczne (upośledzenie kontroli nad impulsami i popędami)

• Patologia hormonalna (wpływ hormonów na obszary mózgu odpowiedzialne za zachowania seksualne)

• Zaburzenia emocjonalne w dzieciństwie (więzi)

• Nadużycia seksualne (nieodwracalne, traumatyczne obciążenia)

• Nakładanie się przyczyn biologicznych , psychologicznych i socjologicznych

Przestępstwo seksualne

• Aspołeczny charakter

• Nie jest objawem aspołeczności

• Czyn dla zaspokojenia potrzeb seksualnych pozostający w sprzeczności z powszechnie panującymi normami dotyczącymi seksu

• Szczególna choroba seksualna (DSM- IV parafilia)

Kodeks Karny
Rozdział XXV
Przestępstwa przeciwko wolności seksualnej i obyczajności

• Sposób: przemoc, groźba bezprawna, podstęp, ze szczególnym okrucieństwem, wykorzystanie bezradności, nadużycie stosunku zależności, wykorzystanie krytycznego położenia.

• Czynność: obcowanie płciowe, poddanie się innej czynności seksualnej, wykonanie takiej czynności.

Przestępstwa przeciwko wolności seksualnej i obyczajności

• Gwałt

• Współżycie płciowe z osobą w stanie ograniczonej poczytalności

• Wymuszenie współżycia płciowego na osobie podległej, w krytycznym położeniu

• Pedofilia - uprawianie, prezentowanie treści

• Kazirodztwo

• Rozpowszechnianie pornografii

• Doprowadzenie przemocą innej osoby do uprawiania prostytucji

• Stręczycielstwo, sutenerstwo - nakłanianie innej osoby do uprawiania prostytucji

• Przestępstwa przeciwko wolności seksualnej i obyczajowości ścigane na wniosek

Art. 199 kk
Wymuszenie współżycia płciowego na osobie podległej, w krytycznym położeniu

§1. Kto, przez nadużycie stosunku zależności lub wykorzystanie krytycznego położenia, doprowadza inną osobę do obcowania płciowego lub do poddania się innej czynności seksualnej albo do wykonania takiej czynności, podlega karze pozbawienia wolności do lat 3.

§2. Jeżeli czyn określony w §1 został popełniony na szkodę małoletniego, sprawca podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5.

§3. Karze określonej w §2 podlega, kto doprowadza małoletniego do obcowania płciowego lub poddania się innej czynności seksualnej albo do wykonania takiej czynności, nadużywając zaufania lub udzielając mu korzyści majątkowej lub osobistej, albo jej obietnicy.

Art. 200 (now. 27.07.2005)
Pedofilia - uprawianie prezentowanie treści

§1. Kto obcuje płciowo z małoletnim poniżej lat 15 lub dopuszcza się wobec takiej osoby innej czynności seksualnej lub doprowadza ją do poddania się takim czynnościom albo do ich wykonania, podlega karze pozbawienia wolności od lat 2 do 12 (było do 10)

§2. Tej samej karze podlega, kto w celu zaspokojenia seksualnego prezentuje małoletniemu poniżej lat 15 wykonanie czynności seksualnej.

Charakter czynu zabronionego

• „czyn lubieżny”, „czyn nierządny”- zastąpiono „obcowanie płciowe”, „poddanie się innej czynności seksualnej”

• Indywidualnym przedmiotem ochrony w art. 200 k.k. jest prawidłowy rozwój psychofizyczny osoby małoletniej. Zostało bowiem dowiedzione, że przedwczesne rozbudzenie seksualne małoletniego wpływa na ten rozwój niekorzystnie

Natura parafilii jako seksualnego przestępstwa

Prawo i opinia publiczna

• Efekt świadomego wyboru

• Nieistotne przyczyny i podłoże przestępstwa

• Kara surowa (kara śmierci)

Psychiatria

i seksuologia sądowa

• Świadomość choroby mózgu

• Stan podniecenia to wydzielanie endorfin o morfinopodobnym działaniu na mózg - biochemiczna podstawa ograniczonej poczytalności

• Ograniczona skuteczność terapii

• Zespół nakładających się przyczyn

Przyczyny pedofilii- przykłady koncepcji

• Problemy z oszacowaniem rozpowszechnienia;

• Przyczyny pedofilii, czynniki ryzyka - przegląd niektórych koncepcji:

*4-czynnikowy model pedofilii Finkelhor'a i Araji (1986)

• kongruencja emocjonalna - dorosły nawiązuje relacje intymne z małoletnim bo jego zachowania i potrzeby są na tym samym poziomie,

• reagowanie podnieceniem na dziecko,

• zablokowanie wobec dorosłych,

• odblokowanie - zaburzenie mechanizmów kontroli zachowania,

*koncepcja Anny Salter (2005)- dziecko seksualnie „pociągające”

*teoria relacji z obiektem Kernberga (1998)- zaburzona relacja z matką: symbioza zbyt krótka lub związek zbyt długi,

*fantazje erotyczne (Fragen i inni. 2002)

Zintegrowana teoria wyjaśniania etiologii przestępczości seksualnej (Marshall, Barberee -1990) - interakcja przyczyn:

• Uwarunkowania biologiczne:

hormony i neuroprzekaźniki (podobnie jak w agresji)

Czynniki środowiskowe:

* Doświadczenia dziecięce (wpływ rodziców),

* Kontekst kulturowy (przemoc, męska dominacja, pogarda wobec kobiet)

* Czynniki sytuacyjne (alkohol, stan gniewu, wysokie pobudzenie, stres)

• Zachowanie seksualne:

* Wzorzec prawidłowy - kontrola agresji, dorosły obiekt

• Wzorzec nieprawidłowy - brak kontroli agresji, nieodpowiedni obiekt,

Klasyfikacje pedofilów :

1. Weinberg (1955):

• endogamiczny: zorientowany do wewnątrz, głównie w stronę własnej rodziny, traktujący jej członków jako swoja własność,

• psychopatyczny: traktujący ludzi z pozycji siły, jako swoją własność seksualną,

• pedofilijny: psychiczna niedojrzałość, prowadzi do fiksacji na dzieciach jako obiektach seksualnych,

2. Groth (1982):

• fiksacyjny - (preferencyjny, właściwy) dzieci atrakcyjne seksualnie same w sobie, nie związane z sytuacją,

• regresyjny - (zastępczy) zainteresowanie dziećmi pojawia się pod wpływem sytuacji, kryzysu, stresu,

3. Eldridge i Still (2002):

• o cyklu ciągłym

• o cyklu przerywanym (hamowanym),

Parafilie (pedofilia) - terapia

• Program terapii poznawczo -behawioralnej w specjalistycznych klinikach, lub zakładach karnych

• Konsultacje, diagnozowanie, terapia grupowa i indywidualna

• Kastracja chemiczna - supresja testosteronu (odwracalna i kosztowna)

• Kastracja fizyczna - (względnie odwracalna - egzogenny testosteron)

• SSRI, topiramat

• Warunkowanie awersyjne i przewarunkowanie masturbacyjne

Parafilie (pedofilia) - terapia czy kara ?

• Zakaz zbliżania

• Monitoring pobytu

• Ograniczenia wykonywania zawodu i pracy

• Rejestr

• Upublicznienie danych

Leki tłumiące objawy (napady) parafilii

• 1966 (Money, Migeon, Rivarola - USA)

• Hormon antyandrogenowy, octan medroksyprogesteronu (Depo-Provera)

- działanie antyandrogenowe

- działanie na mózg (komórki przedniego podwzgórza) - USA

• Hormon antyandrogenowy, octan cyproteronu (Androkur) - Europa

Inne leki tłumiące objawy (napady) parafilii

• Karbamazepina

• Chlorowodorek buspironu

• Węglan litu

• Nierównoznaczna skuteczność do wszystkich parafilii

• Indywidualne stosowanie

Ocena (sądowo-psychiatryczna) pedofilii nie zależy od formy dewiacji

• Wykorzystanie z kontaktem fizycznym

• Wykorzystanie bez kontaktu fizycznego

• Ekshibicjonizm

• Oglądactwo

• Molestowanie słowne

• Epatowanie pornografią

Parafilie i kara

• Pedofilia pozostając w kręgu zainteresowań psychiatrii i seksuologii sądowej podlega prawodawstwu karnemu

• Nie jest karalna dewiacja ale zachowania z nią związane

• Jedynie kompetentne opiniowanie zespołowe (seksuologiczne, psychologiczne i psychiatryczne)

• W genezie czynu - rola uwarunkowań biologicznych psychologicznych i społeczno-kulturowych

• Znaczenie diagnozy osobowości i jej wpływu na zdolność pokierowania postępowaniem

Parafilie - wyrok i co dalej?

- Niepoczytalni - środek zabezpieczający (zakład psychiatryczny) o maksymalnym lub wzmocnionym zabezpieczeniu

- Poczytalni z ograniczoną poczytalnością w stopniu znacznym lub nieznacznym - kara pozbawienia wolności

- Odbycie kary nie zmniejsza i nie ogranicza możliwości dewiacyjnych zachowań w przyszłości

- Dobre sprawowanie w ZK nie jest gwarantem braku zagrożenia w przyszłości (bomba z opóźnionym zapłonem)

- Parafilny przestępca nie jest psychopatycznym lub socjopatycznym dewiantem z wyboru

- Zmiany w prawie

- Eliminacja parafilnego przestępcy nie zapobiegnie wystąpieniu tej samej choroby w przyszłości

- Eliminowanie choroby przez zabijanie chorych (postulat zaostrzenia prawa) obala szansę na poznanie jej przyczyny

Art.95a

a) dodaje się §1a w brzmieniu:

„§1a. Sąd orzeka umieszczenie sprawcy, o którym mowa w § 1, skazanego za przestępstwo określone w art. 197 § 3 pkt 2 lub 3 w zakładzie zamkniętym albo skierowanie go na leczenie ambulatoryjne, w celu przeprowadzenia terapii farmakologicznej lub psychoterapii, zmierzającej do obniżenia jego popędu seksualnego. Terapii farmakologicznej nie stosuje się, jeżeli jej przeprowadzenie spowodowałoby poważne niebezpieczeństwo dla życia lub zdrowia skazanego.”,

b) § 2 otrzymuje brzmienie:

„§ 2. Potrzebę wykonywania orzeczonego środka, o którym mowa w §1 i 1a, sąd ustala w okresie do 6 miesięcy przed przewidywanym warunkowym zwolnieniem lub przed wykonaniem kary.”,

c) dodaje się § 2a w brzmieniu:

„§ 2a. Sąd może zarządzić zmianę sposobu wykonywania środka zabezpieczającego, określonego w § 1a.”;

Zmiany w prawie

w art. 200:

a) dodaje się § 3a i § 3b w brzmieniu:

„§ 3a. Zakłady wykonujące środek zabezpieczający przewidziany Kodeksu karnego w postaci umieszczenia w zakładzie zamkniętym, organizowane są jako zakłady dysponujące warunkami wzmocnionego zabezpieczenia.

§ 3b. Środek zabezpieczający przewidziany w art. 95a Kodeksu karnego w postaci skierowania na leczenie ambulatoryjne, wykonuje się w zakładach ambulatoryjnych.”.

b) § 4 otrzymuje brzmienie:

„§ 4. Zakłady, o których mowa w § 2 pkt 1 i 2, § 3, § 3a i § 3b podlegają właściwej jednostce samorządu terytorialnego.”;

art. 203 otrzymuje brzmienie:

„Art. 203. § 1. W razie zgłoszenia przez biegłych takiej konieczności, badanie stanu zdrowia psychicznego oskarżonego może być połączone z obserwacją w zakładzie leczniczym tylko wtedy, gdy zebrane dowody wskazują na duże prawdopodobieństwo, że oskarżony popełnił przestępstwo. Przepis art. 259 § 2 stosuje się odpowiednio, chyba że oskarżony wnosi o poddanie go obserwacji.

§ 2. O obserwacji w zakładzie leczniczym orzeka sąd, określając miejsce obserwacji. W postępowaniu przygotowawczym sąd orzeka na wniosek prokuratora. Przepisy art. 249 § 3 i 5 stosuje się odpowiednio.

§ 3. Obserwacja w zakładzie leczniczym nie powinna trwać dłużej niż 30 dni; na wniosek zakładu sąd może przedłużyć ten termin na czas określony, niezbędny do zakończenia obserwacji; łączny czas trwania obserwacji w danej sprawie nie może przekroczyć 3 miesięcy. O zakończeniu obserwacji biegli niezwłocznie zawiadamiają sąd.

§ 4. Na postanowienia, o których mowa w § 2 i 3, przysługuje zażalenie. Sąd rozpoznaje zażalenie niezwłocznie.”

w art. 201:

a) dodaje się § 2a w brzmieniu:

„§ 2a. Wykonując orzeczenie o zastosowaniu środka zabezpieczającego określonego w art. 95a Kodeksu karnego, sąd, po zasięgnięciu opinii, odpowiedniej w sprawach seksuologii sądowej, jednostki organizacyjnej utworzonej przez ministra właściwego do spraw zdrowia, wskazuje zakład, o którym mowa w art. 200 § 3a lub 3b, i przesyła odpis orzeczenia wraz z poleceniem doprowadzenia sprawcy właściwej stacji pogotowia ratunkowego, właściwej jednostce Policji lub właściwemu organowi wojskowemu, a odpis orzeczenia i polecenie przyjęcia - kierownikowi właściwego zakładu lub ośrodka.”;

b) dodaje się § 5 w brzmieniu:

„§ 5. Minister właściwy do spraw zdrowia, w porozumieniu z Ministrem Sprawiedliwości określa, w drodze rozporządzenia wykaz zakładów ambulatoryjnych przeznaczonych do wykonywania środków zabezpieczających określonych w art. 95a Kodeksu karnego, z uwzględnieniem szczegółowych zasad kierowania do takich zakładów, postępowania ze sprawcami poddawanymi terapii oraz regulamin organizacyjno-porządkowy wykonywania środków zabezpieczających, mając na uwadze w szczególności poddanie sprawcy właściwemu leczeniu lub terapii, przeciwdziałanie zachowaniom sprawcy zagrażającym życiu i zdrowiu innych osób lub powodującym niszczenie przedmiotów znacznej wartości oraz zapewnienie sprawnego wykonywania orzeczonego środka.”.

Art. 4. W ustawie z dnia 7 września 2007 r. o wykonywaniu kary pozbawienia wolności poza zakładem karnym w systemie dozoru elektronicznego (Dz. U. Nr 191, poz. 1366 oraz z 2008 r. Nr 113, poz. 719) wprowadza się następujące zmiany:

1) po art. 7 dodaje się art. 7a w brzmieniu:

„Art. 7a. Sąd penitencjarny, niezależnie od terminów określonych w art. 6 ust. 1 i 2, może udzielić zezwolenia skazanemu za przestępstwa skierowane przeciwko wolności seksualnej, popełnione w związku z zakłóceniem czynności psychicznych o podłożu seksualnym innym niż choroba psychiczna, na odbycie kary pozbawienia wolności w systemie dozoru elektronicznego, w przypadku dobrowolnego poddania się przez niego terapii farmakologicznej lub psychoterapii, zmierzającej do obniżenia popędu seksualnego.”

Zajęcia z prof. Starowiczem

Ekshibicjonizm (Obnażalstwo) (z „Seksuologia sądowa” Zbigniew Lew-Starowicz)

- Definicja wg klasyfikacji ICD-10: powtarzająca się lub utrwalona skłonność do okazywania narządów płciowych zaskoczonym, obcym osobom (zwykle płci przeciwnej), której prawie zawsze towarzyszy podniecenie seksualne i masturbacja. Nie występuje zamiar lub zachęta do odbywania stosunku seksualnego z osobą „świadka" tego zachowania.

- Jest to jedna z najczęściej rozpowszechnionych form parafilii (dewiacji seksualnych) i polega na osiąganiu satysfakcji poprzez publiczne i zaskakujące obnażanie własnych narządów płciowych wobec anonimowych osób.

- Nazwa ekshibicjonizm wywodzi się z łacińskiego „exhibere" — wystawiać, ukazywać, pokazywać, upowszechnił ją Laseąue w 1877 roku.

- ok. 40 mln kobiet/rok spotyka się z zachowaniem ekshibicjonistycznym wobec siebie. (USA)

- Polska, 1992 r - 16% kobiet, 5% mężczyzn zetknęło się z ekshibicjonistą (głównie duże miasta, plaże)

- Rozwój preferencji ekshibicjonistycznych najczęściej przebiega długotrwale i wolno. Przyczyny mogą sięgać do wczesnych faz rozwoju psychoseksualnego. Zdaniem psychoanalityków ekshibicjonizm wiąże się z nierozwiązanym kompleksem Edypa, zaprzeczeniem kompleksu kastracji, zastępczą formą ukrytych uczuć kazirodczych wobec matki, z ekspresją lub represją tendencji homoseksualnych.

- Zdaniem wielu badaczy ekshibicjonizm wyraża działania magiczne zmierzające do przekształcenia świata zewnętrznego, np. jako rozładowanie seksualnego napięcia, demonstrowanie męskiej dominacji, prowokowanie zainteresowania sobą u kobiet. Tę ostatnią hipotezę potwierdzają różne wyniki badań osobowości ekshibicjonistów.

- Osobowość ekshibicjonistów: słaba więź z ojcem, nieśmiałość, zahamowania, poczucie niższej wartości, neurotyzm, cechy histeryczne, niedojrzałość uczuciowa.

- Ekshibicjonistom przypisuje się wyższy poziom reaktywności seksualnej w stosunku do kobiet, w porównaniu z rneżczyznami nie będącymi ekshibicjonistami.

- Objawy zwiastunowe: napięcie, irytacja, niepokój, bóle głowy, pocenie się, kłucia w cewki moczowej, poczucie przymusu.

- Większość zbadanych ekshibicjonistów to mężczyźni w wieku 25-30 lat, wielu jest żonatych.

- Zachowania ekshibicjonistyczne: obnażanie się, a dopiero później zdarzenie jest odtwarzane w trakcie masturbowania się. Część ekshibicjonistów masturbuje się w trakcie ekshibicjonizmu, a u innych wiąże się to z dotykiem, ocieraniem. W niektórych przypadkach ekshibicjonista stosuje przemoc, np. unieruchamia kobietę w windzie, straszy ją groźbą użycia siły, zgwałceniem. Z najnowszych danych wynika, że nie są to jedynie groźby, w 20% przypadków dochodzi do jej zrealizowania.

- Połączenie obnażania się ze stwarzaniem poczucia zagrożenia i stosowaniem siły nazywa się peodeiktofilią — jest ona jedną z form ekshibicjonizmu. Istnieją różne pogranicza zachowań ekshibicjonistycznych, którym towarzyszą np. preferencje sadystyczne, masochistyczne, ocieractwo. Jedną z rzadziej spotykanych form pogranicza jest kandaulezizm, w którym sprawca osiąga satysfakcję przez pokazywanie innym nagości własnej partnerki, z którą jest uczuciowo związany.

- Ekshibicjonizm psychiczny - sprawca wiele i nader naturalistycznie mówi o własnym seksie.

- Cechy ekshibicjonistyczne mogą być podświadome i ujawniają się w upodobaniu do pewnych zachowań, np. triolizm, nudyzm. To nie znaczy, że w tych ostatnich zachowaniach zawsze mamy do czynienia z ekshibicjonizmem - jedynie u niektórych osób takie preferencje istnieją.

- Powszechnie sądzi się, że ekshibicjonizm to wyłącznie domena mężczyzn, a u kobiet nie zdarza się. Są jednak badacze, którzy preferencje ekshibicjonistyczne rozpoznają u kobiet, np. striptizerek - dotyczy to tych, które w trakcie ekspozycji własnego ciała osiągają orgazm. Opisano również kobiety osiągające orgazm w trakcie obserwowania pożądania u mężczyzn, wywołanego reakcją na ich ciało.

- Inny stereotyp: ekshibicjoniści wybierają wyłącznie dorosłe wiekiem kobiety. Fakty: Tylko 40% zbadanych sprawców obnażało się wobec dorosłych kobiet, natomiast 20% wobec dziewczynek, 12% wobec nieletnich do 10 roku życia, a 22% wobec starszych wiekiem kobiet. W ostatnich latach obserwuje się nasilenie zachowań ekshibicjonistycznych wobec nieletnich i w tym przypadku dotyczy to sprawców mających preferencje pedofilne. Badacz Flor-Henry opublikował w 1991 roku specjalny raport, w którym stwierdza, że wielu ekshibicjonistów ma podobne cechy osobowości jak pedofile, nawet zapis EEG jest identyczny.

- Przyczyny ekshibicjonizmu: niedojrzałość osobowości i psychoseksualna (unika się zachowań typowych heteroseksualnych na rzecz bezpieczniejszych), różnego typu lęki i fobie (wobec kobiet, pochwy, stosunku, na tle kompleksu zbyt małego członka itp.), zaburzenia psychopatologiczne (akt ekshibicjonistyczny jako objaw choroby psychicznej), procesy miażdżycowe oraz guzy mózgu itp. (u starszych mężczyzn, którzy dotąd nie ujawniali takich zachowań), cechy sadystyczne (zachowanie ich ma na celu wzbudzenie poczucia zagrożenia i lęku), masochistyczne (oczekują wyśmiania, agresji), pornografia sugerująca, że kobiety ekscytują się widokiem erekcji członka, a widok nagości mężczyzny jest przyjemnym bodźcem erotycznym.

- Oczekiwania, co do reakcji: oczekują negatywnych i agresywnych reakcji (e. z cechami masochistycznymi), lęku, strachu, paniki (e. z cechami sadystycznymi), zainteresowania ich osobą, że obiekt napastowany okaże zainteresowanie i chęć odbycia stosunku (zgodnie z myśleniem magiczno-życzeniowym).

- Wielu ekshibicjonistów przypisuje wybranym obiektom erotycznym określone motywy, które miałyby potwierdzać dobrowolność i satysfakcję. I tak np., jeśli obnażali się przed oknami internatów i słyszeli śmiechy oraz widzieli ukradkowe spojrzenia, powtarzane w kolejnych dniach, to uznali, że nie robili niczego złego i zaspokajali ciekawość dziewcząt.

- Ekshibicjonizm wiąże się również z obyczajowością erotyczną. W wieku XVI w Europie młodzi mężczyźni eksponowali genitalia przez noszenie specjalnych osłon. W XX wieku pojawiła się moda na męski striptiz i taniec erotyczny, bary z roznegliżowanymi kelnerkami (bary topless), bieganie nago w publicznych miejscach (streaking), nudyzm, obnażanie pośladków (mcning). Można stwierdzić, że kultura masowa XX wieku przybrała charakter ekshibicjonistyczny. Znalazło to również wyraz w tzw. bulwarowej prasie obnażającej tajemnice alkowy znanych osobistości, a także w pamiętnikach wielu osób.

Leczenie

W leczeniu ekshibicjonizmu są stosowane różne metody:

• Psychoanaliza (wolne skojarzenia, analiza snów i ich interpretacja), i ona na celu ujawnienie ukrytych mechanizmów (np. lęku kastracyjnego impulsów kazirodczych), ich neutralizację i zmianę życia pacjenta.

• Techniki relaksacyjne w połączeniu z desensytyzacją. Opracowana przez pacjenta hierarchia sytuacji lękotwórczych jest neutralizowana dzięki tej metodzie. Jest ona przydatna w przypadku ekshibicjonizmu wynikającego z lęku przed kontaktami z kobietą.

• Techniki awersyjne (np. elektrowstrząsy w przypadku reagowania przez pacjenta podnieceniem na widok kobiety pokazanej na slajdach lub filmie). Obecnie tego typu metody są coraz rzadziej stosowane ze względu na małą skuteczność.

• Farmakoterapia, np. stosowanie leków antyandrogenowych.

• Metody treningowe (np. wizualizacja połączona z relaksacją).

Ważniejsze wyniki badań

• ekshibicjoniści obejmują 1/3 populacji z rozpoznaniem zaburzeń preferencji seksualnych w USA, Anglii i Kanadzie (Cox 1988),

• 35% studentek z Hong-Kongu i 33% z USA było ofiarami ekshibicjonistów przynajmniej raz, żadna z Hong-Kongu i tylko 15% z USA zgłosiło to policji (Tsang i Lee 1982),

• 1/3 leczonych ekshibicjonistów w przeszłości miało udowodnione napaści seksualne (Lang 1987),

• w ciągu 10 lat od opuszczenia zakładu karnego po odbyciu wyroku za akt ekshibicjonistyczny aż 20,5% sprawców tych czynów okazało się recydywistami, a 41% z nich użyło przemocy seksualnej (Romero i Meyer-Williams 1985),

• nadużywanie alkoholu ujawniło do 50% ekshibicjonistów (Langevin i Lang 1990), większość ekshibicjonistów ma nadopiekuńcze matki, dobre relacje z rodzicami (Dwyer 1988), 56% ekshibicjonistów doświadczyło seksualnej przemocy w dzieciństwie (Langevin 1989), większość ekshibicjonistów chciałoby być bardziej atletycznie zbudowanymi, mieć większego członka, uważa, że ofierze widok jego członka sprawi przyjemność (Langevin 1983), 27,9% ekshibicjonistów jest także podglądaczami (Freund & Blanchard 1986), u części ekshibicjonistów przyczyną zachowań były determinacje genetyczne, urazy głowy, uszkodzenia mózgu, zespół Tourette'a, uraz rdzenia kręgowego (De Fazio i Cunningham 1987), w dotychczas przeprowadzonych badaniach nie wykazano zasadniczych różnic hormonalnych między ekshibicjonistami a grupą kontrolną (Langevin 1994).

Fetyszyzm

(ze znalezionych notatek)

Fetico (portug.) - czar, powab, urok (seksualny symbolizm)

Historia

• Wiek XIX Charles de Brosses - Teoria fetyszyzmu: „pierwotne stadium rozwoju religii”, teorie psychoseksualne/psychodynamiczne społeczeństwa i indywidualności jednostki.

• Alfred Binet i S. Freud 1887 - „fetyszyzm to zjawisko patologiczne”.

• R. von Krafft-Ebing 1912 - uwielbienie części ludzkiego ciała to też fetyszyzm.

Havelock Ellis

1. We wczesnym dzieciństwie rozwój uczuć erotycznych.

2. Pierwsze doświadczenia seksualne dotyczą własnego ciała - orientacja seksualna

3. Symbolizm erotyczny - nietypowe praktyki seksualne zastępują stosunki seksualne.

DSM-IV

• Pojawiające się przez przynajmniej 6 miesięcy.

• Powracający charakter.

• Silnie podniecające fantazje seksualne, impulsy lub zachowania dotyczące wykorzystania obiektów nieożywionych.

• Fetysze nie ograniczają się do elementów garderoby kobiety służących do przebierania się.

ICD-10

• Nietypowe fantazje seksualne, popędy, zachowania pojawiające się minimum w ciągu 6 miesięcy.

• Do postawienia diagnozy wystarczy, że jedna z osób, której będzie to zjawisko dotyczyć, czuje się skrzywdzona lub niekomfortowo.

• Czasami takie nietypowe fantazje pojawiają się i znikają samoistnie bez potrzeby leczenia.

Mały fetyszyzm - podniecenie i zaspokojenie seksualne tylko wtedy, gdy partner ma cechę o charakterze fetysza. Ten rodzaj może być wbudowany w układzie partnerskim, gdy np.: żona zaakceptuje upodobania męża do jedwabnej odzieży.

Duży fetyszyzm - fetysz to nie symbol ukochanej osoby, on ją zastępuje. Widok lub dotknięcie fetysza podniecają fetyszystę i dają nie zaspokojenia seksualne. Ten rodzaj fetyszyzmu nie może być wbudowany w partnerstwo.

Antyfetyszyzm - określona część ciała, zapach lub część garderoby partnera jako silne hamulce seksualne uniemożliwiają odbycie prawidłowego stosunku seksualnego i osiągnięcie rozkoszy. Powoduje zniechęcenie seksualne.

Fetyszyzm transwestytyczny

• To potrzeba noszenia ubrań płci przeciwnej, by osiągnąć podniecenie seksualne, upodabnianie się wyglądem do osoby płci przeciwnej.

Należy odróżniać od transwestytyzmu:

1. Wyraźny i dominujący związek z seksualnym pobudzeniem.

2. Silna potrzeba zdjęcia ubrania po orgazmie.

• Znajduje się na liście chorób ATP (Amerykańskiego Towarzystwa Psychiatrycznego)

• Jest to wyraz wczesnej fazy rozwoju transseksualizmu?

DSM-IV

• Powtarzające się minimum 6 miesięcy silnej potrzeby seksualnej, fantazje lub zachowanie związane z obiektem fetyszu.

• Istotnie zaburzają lub negatywnie wpływają na funkcjonowanie w społeczeństwie - w pracy, w życiu osobistym.

• Nie jest uznawany za dewiację ani chorobę psychiczną.

Chalkey & Powell

• 20-letni okres obserwacji (1983). Populacja pacjentów szpitali psychiatrycznych wyniósł: 0,8%

• Z nich 6,3% znacznie uzależnionych od fetyszy do osiągnięcia satysfakcji seksualnej.

• 29% skłoniło ich to do poszukiwania pomocy.

• W 37% - leczenie proponuje otoczenie - sąd, policja, rodzina.

• 35% - 1 fetysz, 45% - 3 i więcej.

• 58% ubrania, w tym bielizna.

• Tworzywa sztuczne, płaszcze przeciwdeszczowe - Mackintosh.

• 13% - obuwie

• 14% - części ciała (zwłaszcza nogi)

Fetysze

1. Fecal fetishism - fetysz związany z fekaliami.

2. Ementophilia - związany z wymiotami.

3. Erotic lactation - związany z mlekiem kobiety,

4. Omorashi - podniecenie z powodu wypełnienia pęcherza moczowego.

5. Saliromania (messy/disheveled) - zabrudzenie siebie/innej osoby.

6. Sneezing fetishism - fetyszyzm kichania.

7. Pitting fetishism - fetyszyzm plucia.

8. Urolagnia.

9. Wet and messy fetishism - fetyszyzm ubrudzenia, umoczenia.

Formy zachowania

• Ubieranie 87%

• Patrzenie na kogoś tak ubranego 47%

Patrzenie na:

• Pieszczenie 12%

• Kolekcjonowanie 11%

• Leżenie na…9%

• Pocieranie 5%

• Ssanie 4%

• Kradzież 4%

• Leżenie pod…3%

• Siedzenie na 3%

• Spanie pod/w 2%

Zachowania kompulsywne

1. Kradzież rzeczy.

2. Śledzenie osób.

Informacje o fetyszyzmie

1. Raporty policyjne.

2. Zeznania ofiar.

3. Nagranie zeznania.

4. Dane dotyczące wykroczeń, przestępstw na tle seksualnym i innych.

5. Wywiad dotyczący zaburzeń psychicznych, ewentualnego leczenia lub hospitalizacji.

6. Wywiad dotyczący uzależnień od leków lub alkoholu.

7. Testy psychologiczne (MMPI, SOTRS)

Badanie kliniczne

1. Rutynowe zachowanie przed masturbacją.

2. Dzienniczek z opisami sytuacji wywołujących minimalny poziom podniecenia i sposób odpowiedzi na podniecenie.

3. Pletyzmografia (obwód członka, ruchy ciała, czas w zależności od bodźców wizualnych i akustycznych), ale potrzeba pełna współpraca.

4. Wywiad rodziny - lęk uogólniony.

Leczenie

• Terapia poznawcza

• Psychoanaliza ma na celu ujawnienie ukrytych mechanizmów (np.: lęku) ich neutralizacje i zmianę stylu życia pacjenta.

• Techniki relaksacyjne połączone z desensybilizacją lub wizualizacją.

• Techniki awersyjne.

• Farmakoterapia.

• Elektrowstrząsy - bardziej denerwujące, stresujące niż bolesne:

FETYSZ

Podniecenie seksualne

Masturbacja

prąd

Leczenie: psychoanaliza

• Traumatyczne wydarzenia?

• Rozmowa, analiza snów, odgrywanie ról.

• Fetysz jest ostatnią rzeczą, którą widzi chłopiec zanim odkryje, że kobieta nie ma penisa.

Podniecenie kiedy ogląda rozbierającą się kobietę…trauma kiedy odkrywa efekt kastracji. Aby podtrzymać poziom podniecenia patrzy na stopy!

Leczenie (terapia poznawczo-behawioralna)

• Zidentyfikowanie sytuacji niebezpiecznych - znalezienie alternatywnych rozwiązań

• Trening:

1. Identyfikacja fetyszy.

2. Identyfikacja aktu.

3. Identyfikacja wyrządzonej krzywdy.

4. Odwrócenie ról.

5. Rozwój empatii.

5 rodzajów tożsamości seksualnej:

1. Heteroseksualna.

2. Niekreślona (biseksualizm).

3. Homoseksualna.

4. Autoerotyzm (automonoerotyzm) - do realizacji swoich potrzeb seksualnych nie jest potrzebny partner.

5. Aseksualizm.

Moduł zmiany płci:

1. Biologiczny (usuwanie narządów płciowych, itp.).

2. Społeczny:

• Opieka psychologiczna.

• Opieka sądowa.

Płeć - kryteria, determinanty tożsamości płciowej:

1. Płeć chromosomalna (genotypowa) - wyznaczona przy zapłodnieniu, chromosomy XY i XX.

2. Płeć gonadalna - wyznaczona przez gruczoły płciowe: jądra i jajniki.

3. Płeć wewnętrznych narządów płciowych (gonadoforyczna) - nasieniowody, macica, itp.

4. Płeć zewnętrznych narządów płciowych.

5. Płeć fenotypowa (somatotypowa, biotypowa) - wygląd zewnętrzny.

6. Płeć hormonalna - hormony płciowe (androgeny, estrogeny).

7. Płeć metaboliczna.

8. Płeć socjalna (metrykalna).

9. Płeć mózgowa.

Wykład prof. Starowicza (zapis; tematyka j.w.)

Ekshibicjonizm:

Rozumiem, że pedofilię mieliście omówioną wszechstronnie. No to teraz popatrzymy ekshibicjonizm.

Czy eks. jest w ogóle bodźcem seksualnym. Ja to będę powoli stopniowo omawiał. Dla niektórych osób eks. jest czymś naturalnym, to znaczy kochają obnażanie się wobec wszystkich.

Wyobraźmy sobie tancerkę gogo czy w agencji towarzyskiej, która uwielbia jak mężczyźni ją oglądają. Idea już ją podnieca. Ja się teraz rozbiorę. Owinę się kilka razy wokół rury. Będę naga. Ale te samce, które patrzą będą się śniły i pobudzały. I ona nie musi sie rozbierać dla konkretnej osoby. Jej wystarczy świadomość, że w ogóle na nią reaguję. To jest taki ekshibicjonizm naturalny. Czyli jedna z pań pokazuje się nago przed swoim partnerem licząc na to, że on się podnieci i coś z tego wyjdzie. Bo chyba do tego czasu chyba nic. Poszła do sex shopu sobie coś kupiła i paraduje nago. To jest ekshibicjonizm czy nie? - nie jest.

Dobrze, a czy eks. jest jak ktoś w książce opisuje historię swojego związku w detalach. Co robi, jak robi itd. Opisuje super intymne szczegóły. Jest czy nie eks.? Pod warunkiem, że służy do zaspokajania potrzeb seksualnych. Cechą wszystkich zaburzeń preferencji, mówi się jeszcze zboczenia, dewiacje, parafilie. Celem wszystkich parafilii jest przede wszystkim zaspokajanie potrzeb seksualnych. Z eks. mamy do czynienia wówczas gdy to zaspokaja konkretną osobę. Czyli ta pisarka cały czas się podnieca pisząc tę książkę to powiemy, że jest to ekshibicjonizm. Czyli musi to trwać minimum 6 miesięcy.

Po za tym , że ja zaspokajam swoje potrzeby muszę kreować określony bodziec. Bodźcem jest obnażanie swoich narządów płciowych. Czyli ktoś wywleka intymne szczegóły to jeszcze nie koniecznie będzie eks. Musi szczegółowo opisywać wygląd własnych narządów, w detalach.

Eks. mogę nazwać zachowanie jednego z aktorów, który (ble ble ble) wysyłał zdjęcia penisa codziennie (3-5 zdjęć / dzień), zawsze członek w stanie erekcji. Jest to eks., bo on się obnaża, wobec osób obcych.

Tatuś lata nago po domu, a w domu dwie dorastające córki. To eks? Nie. Musi być wobec osób obcych. Ale może być (zdarza się) że wobec rodziny, od tego może się zacząć. Generalnie wobec obcych.

Zaskoczenie, zawstydzenie, przestraszenie ofiary → prodektofilia, czyli połączenie eks. ze świadomym wywoływaniem lęku o ofiar. Jego podnieca przerażona kobieta. Idzie do domu i odtwarza sobie jej wyraz twarzy.

Prawdziwy ekshibicjonista marzy, aby ktokolwiek się nim zainteresował jak on się obnaża. Nie zależy mu na przestraszeniu.

U kobiet to bardzo rzadko, dotyczy raczej zaburzeń psychicznych. Kobieta jakby się obnażała albo przychodziła skąpo ubrana byłaby wyzywająca, a nie ekshibicjonistką. Dlatego jest to rzadkie u kobiet.

Objawy zwiastunowe:

Dotyczą tak jak przy innych parafiliach, najpierw ktoś na ten temat fantazjuje. Nie ma tak, że nagle dochodzi do aktu. Musi to być poprzedzone fantazjowaniem, jak ludzie zareagują, co się będzie działo. I chce już to zrobić. Dojrzewa do tej decyzji. W każdej parafilii musi najpierw fantazja dojrzeć. Przed samym aktem, wyjściem na ulice strasznie się stresuje, poci. Takie objawy zwiastunowe ma tez niejeden chłopak/dziewczyna przed pierwszym razem w łóżku. Nie ma charakterystycznych objawów zwiastunowych. Ale jak matka woła na obiad, bo już stygnie to i tak pójdzie. Jak będzie zagrożenie ze strony np. policji to poczeka, ale pójdzie. Poczucie zagrożenia, lęku dla niektórych jest dodatkowym bodźcem seksualnym.

Eks. to nie tylko proste obnażenie się, odczuwanie podniecenia. Temu towarzyszą inne objawy, np. prodektofilia, czyli wywołanie leku u kobiety.

Generalnie ekshibicjoniści dziś są rzadko karani. W ubiegłym roku Lew miał jednego eks.. W tym jeszcze żadnego. Ludziom się już nie chce ich oskarżać, bo jesteśmy zbyt przyzwyczajeni do nagości. Chyba, że stwarza zagrożenie. Chyba, że jest agresywny. Jeśli już są badani to zaniżają ile razy to robił - najczęściej mówią, że po raz pierwszy. Nigdy się nie przyzna, że wiele razy robił. Na ogół nie mają poczucia, że krzywdzą.

Nie wszyscy eks. się masturbują. Większość się obnaża, nie zawsze mają członek w stanie erekcji. Masturbują się dopiero w domu fantazjując. Część masturbuje się do końca przy ofierze.

(W punkcie 3.) Mogą występować z eks. inne parafilie: podglądactwo, ocieractwo, czy telefoniczna skatologia.

Pojawiła się nowa forma eks. - wywoływanie podniecenia za pośrednictwem Internetu. Jest większa frajda, bo ma sporo odbiorców, ale nie ma tego smaczku co do reakcji odbiorcy.

Czy mogą współistnieć inne parafilie? Sporo eks. jest w stałym związku. Po co to robią? Bo maja dodatkowy smaczek. Żony przeważnie nic nie podejrzewają. Natomiast jakkolwiek oni twierdzą , że nikogo nie krzywdzą, to u części ofiar są wszystkie objawy jak w zespole molestowania, czyli fobie, lęki itd.

Część kobiet możne mieć wstręt do penisa. Sprawa estetyki. Podoba jej się partner, ale nie chce mieć nic wspólnego z penisem. Nie chce oglądać, dotykać. Może to być następstwem spotkania z eks. Może być nawet awersja do penisa.

Skąd informacje? Zeznania, hospitalizacje, testy psychologiczne.

Co robimy? Badamy czy jest poczytalny czy nie . Badamy stan psychiczny. Wywiad seksuologiczny. Tomografia komp. tylko gdy są specjalne wskazania. Fallopletyzmografia - nie zaleca się, ponieważ nie jest to diagnostyczne. Chyba, że bardzo wytrawny diagnosta. Pokazuje się slajdy współżyjącej pary, 2-3, i gdy ma pełną erekcję pokazuje się slajd z aktem eks. Obserwuje się reakcję. Normalnie widok eks. obniża erekcję. Musi być w sekwencji min. 60 sek., bo podniecenie nie opada natychmiast. Trzeba dać tę minutę ekspozycji, aby zobaczyć reakcję. U ekshibicjonisty reakcja jest niezmieniona. Nadal podniecony.

Leczenie:

Techniki awersyjne - nie stosuje się już.

Farmakoterapia tylko gdy popęd jest wzmożony.

Zaleca się i stosuje prawie wyłącznie tech. relaksacyjne z desensybilizacją i wizualizacją. One dają najlepsze efekty (metoda druga z czterech).

Psychoanaliza dla zamożnych, efekt mierny, ale są tacy co to lubią.

Techniki awersyjne, czyli elektrowstrząsy - możemy stosować w zakładzie leczenia przestępców seksualnych, można codziennie. Elektrowstrząsy są delikatniejsze niż na filmach. Ograniczenie: generalnie jest to negatywnie oceniana metoda (m.in. przez media, film Lot na kukułczym gniazdem, musi być zgoda pacjenta, a często nie wyrażają), techniczne problemy: to dobry sprzęt - trzeba mieć aparat do elektrowstrząsów i fallopletyzmograf. One są drogie, a trzeba mieć oba. Przy elektrowstrząsach może być wzrost agresji u pacjentów - dlaczego? bo pacjent traktuję metodę leczenia jako karę. Czyli terapeuta jest dla niego przedstawicielem wymiaru sprawiedliwości. Pokazujemy ekshibicjoniście slajdy, film które go podniecą, wywołają erekcję → my wówczas dziab prądem, aby oduczyć odruchu, wygasić odruch.

Metoda desensybilizacji:

Pacjenta naradzamy lub karzemy, zależny czy wykona to co od niego chcemy, wzmacniamy pozytywnie/negatywnie odpowiednie jego reakcje. Po za elektrowstrząsem możemy potraktować go np. nieprzyjemną scenką - idzie ładna pani, a tu nagle biegnie na niego wściekły pies, można stosować też wzmocnienia zapachowe (średnio nadaje się do gabinetów). W każdym razie pacjent ma odczuć ból i odpowiednio przypisać go do aktu eks. (np., amoniak - wywołuje ból poprzez oddziaływanie na nerw trójdzielny).

Terapia wstydu:

Prowokujemy sytuacje, w których pacjent odczuwa wstyd. Łączymy to z aktami eks. Można np. ekspozycja przed lustrem, oglądanie swojej reakcji. Mężczyźni rzadko masturbują się przed lustrem. Zmuszając ich do oglądania wywołujemy negatywne emocje. Jeśli pacjent ma zadanie domowe do wykonania to musi to nagrać. Na filmie musi być wyraźnie pokazana scena, że cały czas patrzy w lustro i patrzy na swoją masturbację. To na ogół działa na mężczyzn, bo mają poczucie, że to zbyt ładnie nie wygląda. Kobiety tylko niektóre się tego wstydzą.

Oduczanie poprzez pokazywanie negatywnych skutków przestępstwa nie będzie działać na psychopatę w przypadku, gdy ofiara popełni samobójstwo. Każdy w miarę normalny człowiek zareaguje na takie sceny.

Trening masturbacyjny ekshibicjonisty:

Ma zmienić fantazję seksualną na inną, która go też podnieca. Musi się zmuszać do danego przez nas aktu, który nie jest aktem eks. Przy tej scenie musi się masturbować do finału. Podnieci się, bo bardzo rzadko są eks, których podnieca tylko akt eks. Pokazujemy później scenkę ekshibicjonizmu przy której tez musi się masturbować, np., godzinę, zaraz po tym jak miał orgazm, co warunkuje negatywnie, ponieważ nie może dać rady. Może mieć orgazm wówczas, ale bez erekcji. Wywoływać to może zmęczenie. (tu są dwa punkty)

(trzeci punkt) Inaczej można również warunkować poprzez przerywanie masturbacji. To może wywoływać agresję.

Trening empatii:

Wywołujemy empatię do ofiar (konkretne osoby - nie można mieć empatii do wszystkich kobiet, musi wyobrazić konkretną osobę). Bardzo ważne jest odwrócenie ról - sprawca ma identyfikować się z ofiarą.

Można dawać leki antypopędowe, ale to dla lekarzy.

Fetysze

Jak przy każdej parafilii min. 6 miesięcy, forma dominująca powodująca podniecenie. Dla fetyszysty kobieta w szpilkach i pończochach jest podniecająca ze względu na kontrast między pończochą a udem - ładna, bielutka, kontrastująca skóra kontrastująca z czarna pończochą.

O historii nie trzeba się uczyć.

Fetysze nie muszą się ograniczać do elementów ubioru kobiety. Może się w ubranie przebierać, fetyszyzm transwestytyczny. Podnieca go ubieranie się jak kobieta.

Większość mężczyzn to mali fetyszyści. Oznacza to, że zawsze coś bardziej im się podoba od innej części ciała. Nie znajdzie się takich, którym podoba się wszystko.

Wielu kobietom fetyszyzm nie przeszkadza. Prędzej czy później partnerki nakłaniają do leczenia.

Jak jest fetyszyzm piersi to kobietom nie przeszkadza, ale gdy fetyszyzm stóp występuje to na początku może i fajnie, ale po czasie przestaje pobudzać i przeszkadza.

Fetyszyzm duży - nie partnerka się liczy, a sam fetysz, nie potrzebna partnerka.

Antyfetyszyzm - coś co hamuje, uniemożliwia kontakt seks. Nie jest antyfetyszem jeśli ukochany napił się kiepskiego piwa i czuć od niego odór piwa. Antyf. to oznacza , że jest coś trwałego np. "brzuch" partnera.

Fetyszyzm transwestytyczny. To nie to samo co transwestytyzm (WAŻNE!) Potrzeba noszenia ubrań płci przeciwnej. Ubiera się delikwent w strój żony, sukienkę, szpileczki, kapelusik i upodabnia się wyglądem do osoby płci przeciwnej (najczęściej partnerki) - to go podnieca. Jak już osiągnie orgazm to musi to natychmiast zdjąć.

Co najczęściej jest fetyszem - ubrania (w Japonii mają specjalne sklepy z bielizną używaną. Bielizna musi być używana), tworzywa sztuczne, obuwie, różne części ciała. Również mleko kobiece. Kobieta karmiąca piersią jest dla niego fetyszem. Znajdzie się fetyszyzm na wszystko. Na kobiety w ciąży. Na pieluchy też. Na 80 letnie też. Takie co są bez palca też mają fanów. Wszystkie smaki, zapachy, wydzieliny.

Przedmiot musi być związany z płcią, z seksem.

Formy zachowania:

Ubieranie się w fetysz, patrzenie na partnerkę w fetyszu, pieszczenie np. stóp, kolekcjonowanie np. bielizny, leżenie na fetyszu, pocieranie o fetys., ssanie np. karmiącej piersi, siedzenie na fetyszu, spanie na fetyszu.

Zachowania kompulsywne połączone z fetyszem, np. kradzież bielizny, podkradnie znanej mu kobiecie bielizny, kupuje bieliznę i poleca ukochanej aby to założyła i potem zdjęła i oddała, śledzenie osób, od których trzeba zabrać fetysz.

Badania kliniczne:

Pletysmograf, wywiad rodzinny, terapia poznawczo-behawioralna (najbardziej stosowana - najlepsze efekty i najczęstsza). Leczymy tych co o to proszą. Elektrowstrząsy - nie stosuje się. Psychoanaliza - historycznie, nie stosujemy. Leki jeśli jest pacjent bardzo pobudzony. Jeden wyjątek, że możemy dać lek przeciwpadaczkowy fetyszyście.

Psycholog/psychoterapeuta w kontakcie z klientem/pacjentem

I kontakt wzrokowy z klientem/pacjentem - wiemy już, jaki jest wiek, jaka płeć, zarówno pacjenta jak i terapeuty.

Pacjent - 10% preferuje mężczyzn terapeutów, 10% preferuje kobiety, ~80% nie robi różnicy.

Niektórzy pacjenci wolą młodszych terapeutów, niektórzy starszych.

Strój terapeuty powinien być wyważony. Do pacjenta należy mówić językiem dla niego zrozumiałym.

Komunikacja niewerbalna - jest w niej bardzo dużo treści, czasem więcej niż w werbalnej. Możemy zaobserwować emocje - napięcie, lęk, zdenerwowanie wizytą itp. Zwracamy uwagę na mimikę, gesty, ułożenie ciała, na co kieruje wzrok, czy utrzymuje kontakt wzrokowy z terapeutą. Podczas zadawania pytań trzeba obserwować czy pacjent zmienia pozycję, wykonuje jakieś ruchy, gesty, zmienia głos, tempo mówienia, odchylanie do przodu, do tyłu, wypieki, tętno (na tętnicy szyjnej), oddech (przyspieszony, zwolniony).

Staramy się rozmawiać z dużą ostrożnością z każdym pacjentem, że jest on dla nas ważny, czekamy na niego, jesteśmy gotowi i otwarci by pomóc.

Mówienie, zadawanie pytań jest ważne i dość trudne, nie wolno krytykować, oceniać pacjenta.

Pomoc musi być skuteczna, jeśli pacjent widzi dla siebie jakieś korzyści, poprawa w funkcjonowaniu, samopoczuciu, to bardzo dobrze.

Jednak po kilku spotkaniach w psychoterapii może być nasilenie objawów, złego samopoczucia, z reguły po 2-3 sesji.

Ważny jest autorytet terapeuty, czy jesteśmy otwarci, życzliwi.

Jedna grupa pacjentów sprawdza terapeutów zanim opowie o problemie, a druga grupa nie wie po co przychodzi.

Unikać czynności nawykowych podczas słuchania pacjenta. Nie wolno używać telefonu, spożywania, picie kawy.

Przyglądanie się pacjentowi, czy jego twarz odzwierciedla to, o czym mówi.

Oczekiwania pacjenta:

- Magiczne - problemy znikną jak za dotknięciem czarodziejskiej różdżki. Niestety z różnych powodów nie zawsze możemy każdemu pomóc.

- Może oczekiwać, że będziemy kumplem, przyjacielem, zawsze dostępnym.

- Chce opiekuna, doradcy. Jesteśmy w ściśle określonym celu, będziemy pracować zgodnie z kontraktem.

Pewne rzeczy trzeba notować, nie sposób zapamiętać wszystko. Gdy pacjent powie, abyśmy czegoś nie notowali, to słuchamy go wtedy i odkładamy długopis, ale przy następnej notatce zapisujemy to, co wcześniej powiedział, ponieważ jest to szczególnie ważne.

Terapeuta musi poważnie traktować pacjenta. Dyskrecja - nie wolno przekazywać żadnych informacji innym osobom. Gdy przychodzi osoba małoletnia, to rodzic ma prawo wiedzieć, co się dzieje na sesji, co mówi pacjent, jak przebiega leczenie.

Należy szanować system wartości pacjenta, nawet, jeśli jest on sprzeczny z systemem wartości terapeuty.

Terapeuta powinien być empatyczny. Wypowiadamy się tylko w zakresie, w jakim jesteśmy kompetentni.

W poradnictwie - nie radzimy. Tak prowadzimy rozmowę, aby sam doszedł do tego jak należy postąpić. Wtedy jest to bardziej wartościowe.

Aktywne słuchanie! Nie należy krytykować, osądzać.

Pocieszanie - wylewna pomoc nie jest zbyt pomocna. Pacjent musi przeżyć tę traumę i sam się wzmocnić.

Nie wolno bagatelizować.
Terapeuta nie dzieli się swoimi problemami. Nie dajemy się wciągnąć w dyskusję na temat prywatnego życia terapeuty. Źle to wpływa na terapię.

Terapeuta interpretuje, wyjaśnia. Nie powinien zbytnio się przejmować. Nie pytamy o coś z ciekawości, gdy nie jest to potrzebne do terapii. Nie wymądrzać się, nie powoływać się na jakieś autorytety, itp.

Ważne jest, by pacjent miał świadomość, że to pacjent będzie pracował nad problemem, nie terapeuta. Terapeuta jest przewodnikiem, pokazuje drogę, pomaga w interpretowaniu wydarzeń. Trzeba pacjenta uświadomić o tym. Pacjent czasem się boi prawdy, nie chce znać, wiedzieć o niektórych faktach. Czasami pacjent nie przyjmuje do wiadomości niektórych faktów, boi się rzeczywistości.

Pytania, które zadajemy pacjentowi powinny być otwarte, by dać mu możliwości swobodnego opisu. Nie rozstajemy się z pacjentem w sytuacji w sytuacji wzburzenia emocjonalnego. Musimy kontrolować czas, gdy widzimy, że pacjent jest wzburzony to musimy uspokoić, zrelaksować pacjenta w odpowiednim czasie.

Opór pacjenta może się pojawić zawsze. Rodzaje oporu: płacz, milczenie, zagadywanie (nie na temat), zaprzeczenie, wyparcie, agresja, racjonalizacja, pozorna współpraca.

Opór może wynikać z tempa terapii, gdy jest zbyt szybka.

Typowe błędy terapeutów:

- rutynowe traktowanie pacjentów

- leczenie objawów, nie przyczyn

- błąd pierwszej przyczyny (pacjent podaje przyczynę, a t6erapeuta tylko tę bierze pod uwagę jako jedyną słuszną)

/Bierzemy pełną odpowiedzialność za pacjenta! Nie mówimy o czymś, gdy nie jesteśmy tego pewni./

- błąd sędziego (nie oceniamy pacjentów)

- nadużywanie technik (co wizyta, to coś innego, brak konsekwencji)

- problem maski (powinniśmy patrzeć na pacjenta życzliwie, nie skupiać na nim bez przerwy wzroku)

- nie możemy być stronniczy ( w pracy z rodziną lub z parą)

- wylewna pomoc (nie możemy wychodzić z roli terapeuty)

- nie wolno wchodzić w relacje towarzyskie po skończeniu terapii, biznesowe, czy intymne.

Kontakt z dzieckiem wykorzystanym seksualnie: Jeśli dziecko powie coś o tej sytuacji, to terapeuta musi mu powiedzieć, że dziecko nie ponosi żadnej odpowiedzialności za to co się stało, jest niewinne. Pochwalić je za to, że to powiedziało. Wzmocnić je, aby współpracowało.

Kogo nie leczymy - rodziny, przyjaciół, znajomych, sąsiadów.

Odsyłamy do innego terapeuty. Najpierw wysłuchujemy problem, by wiedzieć do kogo wysłać.

Kto może być biegłym sądowym - osoba, która posiada wiedzę większą niż przeciętna w danej dyscyplinie.

Rozporządzenie z 2005 roku - osoba, która korzysta z pełni praw cywilnych i obywatelskich, ukończyła 25 lat, posiada teoretyczne i praktyczne wiadomości specjalne w danej gałęzi wiedzy, daje rękojmię należytego wykonywania obowiązków biegłego, wyrazi zgodę na ustanowienie biegłego.

Aby zostać biegłym należy złożyć: podanie o wpis na listę (z zakresem), kopia dowodu, pensjonariusz osobowy, ksero dyplomu ukończenia szkoły wyższej, ksero specjalizacji (dla zakresu nauk medycznych), inne dokumenty potwierdzające, opinia pracodawcy, dla seksuologa - certyfikat seksuologa, zaświadczenie o niekaralności z KRS, oświadczenie dotyczące zgody na przetwarzanie danych osobowych.

Policja, prokuratura, sąd mogą wystąpić, abyśmy byli biegłymi.

Struktura opinii biegłego sądowego

Opinia sądowo-seksuologiczna

1.

- nagłówek

- data opinii (zakończenia pisania opinii i wysłania)

- data dokonania badania osoby

- imię, nazwisko osoby badanej

Opinia sądowo-seksuologiczna oparta na postanowieniu sądu nr akt...

2. - opinia opracowana na podstawie analizy akt sprawy oraz przeprowadzonego badania w dniu...

Analiza akt sprawy

/Nieletni - osoba małoletnia, która popełniła przestępstwo

Małoletni - np. osoba, która jest ofiarą przemocy, wykorzystywania itp. Nie popełnił czynu karalnego./

3. - opis sprawy

4. - przebieg i wyniki badań klinicznych wywiad seksuologiczny, obserwacja

5. - wywód logiczny na podstawie całego zebranego materiału

6. - wnioski końcowe (motywacja zachowania, czy powinien być leczony psychologicznie/psychiatrycznie/seksuologicznie, czy można wyleczyć, czy czyn może być powtórzony, rokowania leczenia)

We wnioskach piszemy, że jeśli dokonał takiego czynu, to motyw był taki, przebieg był taki.

Poczytalność bada dwóch biegłych psychiatrów.

Do opinii dołączamy rachunek, adres, telefon, numer, dla kogo, sygnatura, za wykonanie opinii, zgodnie z postanowieniem sądu, kogo/czego dotyczy, łączna kwota, w tym - analiza sprawy h x stawka, badanie h x stawka = kwota, opinia h x stawka = kwota.

Stawki są podawane

31.80 zł/h dla mgr medycyny

+ oświadczenie podatkowe

NIP, PESEL, Urząd skarbowy, nr konta, dane.

Biegły sądowy na sali sądowej - odpowiada na pytania, odpowiedzi kieruje do sądu, niezależnie kto pyta. Ma obowiązek odpowiedzieć na każde pytanie. „Nie wiem” też jest dobrą odpowiedzią. Ma prawo poprosić o krótkie konkretne pytanie, jeśli nie rozumie/nie wie czy rozumie. Można poprosić o krótką przerwę np. 10 minut by odpowiedzieć na pytanie (ustnie lub pisemnie).

Biegły nie ma prawa denerwować się i dawać się sprowokować. Nie orzeka czy oskarżony jest winny czy nie, czy czyn został dokonany czy nie. Mówi językiem zrozumiałym dla nieprofesjonalistów. Nie przyjmuje postawy oskarżyciela/obrońcy, musi być obiektywny. W czasie zeznania w sądzie może korzystać z notatek, z opinii, którą sporządził.

Badanie pornografii:

Pornografia twarda: pedofilska, z przemocą, ze zwierzętami.

Przemoc seksualna

Nowe rozpoznania chorobowe związane z przemocą seksualną:

- zespół maltretowanego dziecka

- zespół maltretowanej żony

- zespół maltretowanego męża

- zespół maltretowanych rodziców

- przewlekły stres pourazowy

- zespół pourazowy w wyniku zgwałcenia

Charakterystyka zjawiska przemocy seksualnej:

- zwiększa się rozpowszechnienie przemocy w rodzinie, wobec dzieci i liczba zgwałceń

- przemoc rodzi przemoc

- przemocy towarzyszy alkohol

- obniża się wiek sprawców przemocy

- przemocy sprzyjają procesy migracyjne, dezintegracja rodziny, ośrodki wielkomiejskie, napięcia społeczne, rozpowszechnianie twardej pornografii.

- większość przypadków przemocy jest ukrywana przez ofiary

- oddziaływania zapobiegawcze są mało skuteczne

- powstaje wiele ośrodków służących pomocą zarówno ofiarom jak i sprawcom przemocy seksualnej.

Przyczyny

- czynniki biologiczne

- czynniki psychologiczne

- czynniki kulturowo-społeczne

Czynniki biologiczne

- patologia centralnego układu nerwowego

- alkohol

Czynniki psychologiczne

- negatywne zdarzenia z okresu dzieciństwa, osobowość agresywno-impulsywna

- stres związany z odrzuceniem, ośmieszeniem, lekceważeniem przez osoby płci przeciwnej, izolowaniem ze strony rówieśników, konfliktami pomiędzy rodzicami itp.

- alkohol

- niepowodzenia w życiu seksualnym, nieudane związki partnerskie

- fantazje erotyczne dotyczące przemocy seksualnej

- cechy dewiacyjne o charakterze seksualnym, zaspokajanie przy użyciu przemocy, np. pedofilia

- potrzeba uzyskania gratyfikacji seksualnej bez wysiłku i natychmiast

- cechy wrogości, lęku, zagrożenia wobec osób płci przeciwnej

Czynniki kulturowe i społeczne

- mity i stereotypy dotyczące przemocy seksualnej

- niski poziom wykształcenia i dochodów

- wojny, napięcia, zagrożenia społeczne, pogorszenie się warunków życia

- twarda pornografia

- rozpowszechnianie brutalnych scen w mediach, szczególnie w TV.

Przemoc seksualna wobec dzieci

Czynniki ryzyka:

- adopcja dzieci

- głębokie konflikty małżeńskie i rodzinne

- duża przemoc fizyczna w rodzinie

- nadmierne zainteresowanie seksem przez dzieci

- duża zmysłowość i seksowność u dzieci

- obserwowanie przez dzieci aktywności seksualnej dorosłych

- bierna, uległa osobowość dziecka

- izolacja społeczna rodziny

- niepełnosprawność dziecka

Czynniki ryzyka dotyczące dziewcząt:

- brak ojca

- przebywanie długo sam na sam z matką

- brak więzi uczuciowej z matką

- niskie wykształcenie matki i jej zachowania w sferze seksualnej

- brak przyjaźni i więzi koleżeńskich we wczesnym dzieciństwie

Typy przemocy seksualnej wobec dzieci

1. Bez kontaktu fizycznego

a) rozmowy o treści seksualnej

- wyrażanie wprost pragnienia seksualnego

- podkreślenie atrakcyjności erotycznej dziecka lub własnej

- opisywanie seksualności osób najbliższych dziecku, z najbliższego otoczenia

- rozmowy erotyczne przez telefon

b) ekspozycja anatomii i czynności seksualnych

c) oglądactwo

2. Kontakty seksualne polegające na pobudzaniu intymnych części ciała

- dotykanie ciała dziecka

- całowanie intymnych części ciała dziecka

- ocieractwo

- pobudzanie ręczne narządów płciowych dziecka

3. Kontakty oralno-geniatlne

4. Stosunki udowe

5. Penetracja seksualna

- penetracja palcem

- penetracja z zastosowaniem narzędzi

- penetracja genitalna

- penetracja analna

6. Seksualne wyzyskiwanie dzieci

- dziecięca pornografia

- dziecięca prostytucja

7. Przemoc seksualna wobec dzieci powiązana z różnymi formami przemocy

Objawy wykorzystywania seksualnego dzieci:

- dolegliwości somatyczne: bóle brzucha, pochwy, odbytu, głowy, wymioty, nudności, choroby przenoszone drogą płciową, ciąża

- lęk, strach, fobia, zaburzenia snu

- zamknięcie się w sobie, izolacja, myśli samobójcze

- zachowania agresywne

- zachowania regresywne, moczenie się

- nadpobudliwość psychoruchowa, masturbacja

- problemy szkolne

- depresja, przygnębienie, smutek, apatia

- lęki ujawniane wobec rodzica tej płci, co osoba wykorzystująca

- nagłe zainteresowanie się sprawami seksu, własnym ciałem, ciałem rodziców i innych osób

- lęk przed rozbieraniem, odcięcie się od własnego ciała.

Czynniki powodujące poważne następstwa wykorzystywania seksualnego:

1. Wieloletnie i systematyczne wykorzystywanie seksualne

2. Sprawcą był rodzic

3. Nastąpiło uszkodzenie ciała

4. Dziecko nie ma wsparcia w rodzinie

5. Dziecko jest delikatne, wrażliwe, neurotyczne

6. Dziecko jest świadome byciu wykorzystywanym

7. Sprawca stosuje przemoc - jest brutalny

8. Dziecko jest podejrzane o świadomy współudział w zdarzeniu

Leczenie psychicznych następstw przemocy seksualnej. Cele terapii:

1. Przywrócenie dziecku zaufania do dorosłych

2. Poprawa obrazu własnego ja i przywrócenie pozytywnej postawy wobec własnego ciała

3. Przywrócenie zdolności budowania pozytywnych relacji

4. Uwolnienie od negatywnych emocji

5. Leczenie depresji i przejawów autoagresji

6. Przywrócenie normalnego rozwoju psychoseksualnego

7. Nauczenie obrony własnego ja

Leczenie sprawców aktów przemocy seksualnej wobec dzieci

- Podjęcie leczenia po odbyciu przez sprawcę kary pozbawienia wolności

- W trakcie odbywania kary jest możliwość poddać się leczeniu

- Farmakoterapia (zmniejszenie lęku, napięcia popędu seksualnego)

- Metody chirurgiczne, psychochirurgiczne (np. kastracja - zakazana w Polsce)

- Metody treningowe i psychoterapeutyczne (psychoterapia indywidualna, grupowa, rodzin)

Fałszywe oskarżenia

- Popularyzowanie zjawiska w mediach, prasie, telewizji, radiu

- Potrzeba pozbycia się niewygodnej osoby w celu uzyskania szybszego rozwodu z winy partnera

- Mogą być wyrazem świadomej strategii

- Czasami jest to podsuwanie przez „życzliwe” osoby

- Potrzeba zemsty na partnerze, ukaranie mężczyzny, zniesławienie go

- Przez kobiety: w wyniku zdradzenia, odrzucenia przez mężczyznę

- Uderza nie tylko w mężczyznę, ale i w dziecko (izolacja, piętno na ojcu, zaburzony)

Kazirodztwo - współżycie seksualne między spokrewnionymi osobami

Wg kodeksu karnego: Kto dopuszcza się obcowania płciowego z krewnymi w lini prostej, z bratem lub siostrą, osobą pozostającą w stosunku przysposobienia podlega karze pozbawienia wolności od 6 m-cy do lat 6.

Klasyfikacja związków kazirodczych

1. Kazirodztwo sytuacyjne

2. Kazirodztwo psychopatologiczne

3. Kazirodztwo pedofilijne

4. Kazirodztwo homoseksualne

5. Kazirodztwo wiążące się z patologią życia rodzinnego

Czynniki ryzyka związków kazirodczych:

- zaburzenie więzi uczuciowej i seksualnej między rodzicami

- wyłączenie się fizyczne i psychiczne matek z życia rodzinnego

- rywalizacja pomiędzy matkami i córkami o atrakcyjność fizyczną i seksualną

- brak autonomii wśród członków rodziny

- zaburzona komunikacja pomiędzy członkami rodziny

- izolacja rodziny z otoczenia społecznego

- psychopatologiczne cechy sprawców lub ofiar (osobowość nieprawidłowa, uzależnienia)

- zależność finansowa, materialna członków rodziny od sprawców

- Kiedy na co dzień dochodzi do różnych form przemocy

- Prowokacyjne/uwodzicielskie zachowania ofiar wobec sprawcy (czasami nieświadome)

Następstwa doświadczeń kazirodczych

1. Prostytuowanie się w przyszłości

2. Stosowanie przemocy wobec innych

3. Nerwica, depresja, zaburzenia psychosomatyczne i psychiczne

4. Obniżenie samooceny, poczucia własnej wartości

5. Zaburzenie identyfikacji z rolą męską czy kobiecą.

6. Agresja, oziębłość seksualna, zaburzenia seksualne, promiskuityzm (wiele partnerów w krótkim czasie)

Zespół maltretowanej żony. Formy przemocy:

- zgwałcenie własnej żony, zachowania brutalne, sadystyczne

- zmuszanie żony do praktyk seksualnych niezgodnych z jej poczuciem wstydu, systemem wartości, wrażliwością, np. zmuszanie do kontaktów oralnych, analnych, sadomasochistycznych, z zastosowaniem różnych przedmiotów, podczas oglądania filmów pornograficznych, w obecności innych osób

- liczba kontaktów przekraczająca potrzeby żony, zmuszanie do współżycia różnymi forami szantażu i przemocy

- ośmieszanie, deprecjonowanie, porównywanie do innych kobiet, okazywanie pogardy i lekceważenia

- zmuszanie do tolerowania, akceptowania kochanek przyprowadzanych do domu, nieukrywanie kontaktów seksualnych z nimi

- zmuszanie do kontaktów kazirodczych

- zmuszanie do współżycia z innymi osobami, do wymiany partnerów, seksu zbiorowego, zoofilii

Zespół maltretowanych rodziców

- agresja fizyczna: bicie, kopanie, szczypanie, parzenie, stosowanie różnych przedmiotów w celu zadania bólu

- zaniedbywanie podstawowych potrzeb rodziców: jedzenia, mieszkania, leczenia, pozbawienie środków do życia

- maltretowanie psychiczne, ośmieszanie, szykanowanie, lekceważenie, odgrywanie się za błędy z przeszłości, ośmieszanie norm moralnych lub religijnych rodziców

- maltretowanie seksualne, zgwałcenia, zmuszanie do praktyk seksualnych w celu ośmieszenia i lekceważenia.

Przyczyny zgwałceń

- feromony

- poziom libido

- fantazje erotyczne

- pornografia

- sytuacje sprzyjające: alkohol, ciemność, późna pora, samotność kobiety

- cechy dewiacyjne: sadyzm, raptofilia, ekshibicjonizm połączony z sadyzmem

- potrzeba zdobycia danej kobiety, przy świadomości, że jest to nierealne przy zastosowaniu normalnej strategii

- nieświadoma prowokacja ze strony kobiet

- motywy pozaseksualne

- cechy psychopatologiczne

Klasyfikacja zgwałceń

1. Zgwałcenia motywowane głównie pozaseksualnie

a) władcze - celem jest uspokojenie niepewności, poczucia niesprawności, poszukiwanie uznania u ofiary

b) gniewne - odwet za krzywdy doznane od innej kobiety

c) represyjne - ukaranie ofiary poprzez poniżenie, zmuszenie do poniżających zachowań, np. masturbacji, seksu oralnego, seksu w obecności innych osób

2. Zgwałcenie motywowane seksualnie niespecyficznie bądź kombinowanie

- napaści mogą się powtarzać, mogą być zaplanowane lub wywołane sytuacyjnie, być stylem życia, celem napaści jest uzyskanie satysfakcji seksualnej i narzucenie władzy, woli, często pod wpływem alkoholu

3. Zgwałcenie motywowane seksualnie

a) sytuacyjne - błędna ocena zamierzeń lub zachowań ofiary często w stanie podniecenia, opór mylnie rozumiany jako kokieteria lub przekora

b) instrumentalne - w służbie innych dewiacji, motywacją jest zdobycie partnera trudno osiągalnego akceptowanymi sposobami bądź powszechnie nieakceptowanego zachowania sprawcy, zachowanie sprawcy wiąże się z typem dewiacji (pedofilii, gerontofilii)

c) sadystyczne - zaspokajanie potrzeby seksualnej poprzez poczucie władania i dysponowania ciałem ofiary oraz zadawanie jej bólu i cierpienia

d) zgwałcenie dewiacyjne - motywacją jest uzyskanie sprawności i zaspokojenia potrzeby seksualnej lub doświadczenie służących do późniejszego współżycia z partnerką współżyjącą dobrowolnie

Mity dotyczące zgwałceń

1. Każda kobieta pragnie być zgwałcona

2. Kobiety nie można zgwałcić wbrew jej woli

3. Sprawcy mają udane życie seksualne, ale nie potrafią kontrolować swojego popędu

4. Prostytutki nie są gwałcone

5. Gwałciciele są w starszym wieku

6. Gwałciciele są chorzy psychicznie

7. Gwałciciele mają wzmożony popęd seksualny

Skutki psychiczne zgwałceń kobiet

- depresja

- obniżona samoocena

- lęk

- fobie dotyczące gwałtu

- koszmarne sny

- bezsenność

- zaburzenia seksualne

- unikanie wychodzenia z domu, zwłaszcza wieczorem

Leczenie sprawców przemocy seksualnej

1. Metody farmakologiczne

- leki psychotropowe w celu: obniżenia agresywności, napięcia, lęków, pobudliwości, neurotyzmu sprawcy

- leki antyandrogenne obniżające popęd seksualny

2. Metody psychoterapeutyczne

- psychoterapia indywidualna, grupowa (podstawowa dla sprawców), partnerska, rodzinna

Hipnoza

- Jest stanem świadomości, między snem a czuwaniem

- Jest stosowana od starożytności (Egipt, Rzym, Grecja)

- Stosowana w psychoterapii, w leczeniu zaburzeń psychicznych, w medycynie, w ginekologii, kardiologii, położnictwie, w leczeniu oparzeń, chirurgii

- Hipnozę wywołuje się sztucznie

Czynniki charakteryzujące hipnozę:

- Stan podwyższonej koncentracji uwagi i skupienia uwagi

- W czasie hipnozy jest zwiększona podatność na sugestię

W czasie hipnozy nie traci się świadomości, kontaktu ze światem zewnętrznym, nie traci się własnej woli.

Prawie wszystkie osoby są dostatecznie podatne na hipnozę, aby poddać się leczeniu. Podatność w większości zaburzeń nie ma większego znaczenia.

DODATKOWE NOTATKI

Warto poczytać, bo i z tego były pytania na egzaminie.

Zmiany zachowań i przestępczości seksualnej

Norma seksualna w kulturze Zachodu do XX wieku - podstawy.

• Prawo religijne.

• Prawo świeckie.

• Tradycje obyczajowe.

• Lokalna obyczajowość.

• Stan wiedzy.

• Kryminalizacja pozaprokreacyjnych zachowań.

• Ewolucja od kryminalizacji do patologii.

Historia

• Prawo (religijne, świeckie)

• Ewolucja pojęcia normy i patologii.

• 1931 R. Kraft - Ebing „Psychopathia sexual.”

• 1994 J. Krivacska, J. Money: “Handbook of Forensic Sexuology”

• 1996 Rosen - “Sexual Deviation”.

• Normy medyczne, WHO, WAS…

Kryteria normy seksualnej

• Zdolność do prokreacji.

• Czystość moralna.

• Ideał ascezy i celibatu (wolny od masturbacji)

• Podwójna moralność.

Przestępstwo seksualne (J. Wessenhoft 1792)

• Cudzołóstwo.

• Sodomia (kontakt analny między mężczyznami), bestialstwo, prostytucja.

• Nakłanianie żony do nierządu.

• Nierząd pani domu ze sługą.

• Incest spirytualia (kazirodztwo duchowe): seks z osobami duchowo spokrewnionymi (spowiednik - penitentka, kum z kumą, seks z rodzicami chrzestnymi).

Ciekawostki prawne

• Falce pretences: mężczyzna doprowadza mężatkę do stanu, w którym jest przekonana, że ma seks z mężem.

• Marital rape: gwałt małżeński, 1 wyrok w 1991 w Anglii.

• Brak marital rape w państwach Islamu.

• Indie: karalność seksu analnego.

• Graniczny wiek: 13 lat Japonia, 21 Pakistan.

Karalność cudzołóstwa

• Świat islamu

• Korea, Chile, Karolina Pn.

• Meksyk, o ile było to w domu małżonków lub było powodem skandalu, wybaczenie zdradzonego współmałżonka eliminuje karę.

Kryteria pornografii w kodeksie karnym Teksasu

• Wyzywające formy pokazywania.

• Treści niezdrowe, nienormalne, lubieżne, bezwstydne, zdradzające chorobliwe zainteresowanie seksem.

• Brak wartości literackiej, artystycznej, naukowej.

Przykłady przestępstw seksualnych w przeszłości

• Pocałunki i pieszczoty w miejscach publicznych.

• Całowanie narządów płciowych.

• Stosunki pozapochwowe: oralne, analne.

• Przebieranie się w ubiór płci odmiennej.

• Seks między chrześcijaninem a Żydem, białą kobietą a Murzynem, służącego z panią domu.

• „obscena” w sztuce, literaturze…

Zmiany obyczajowości

• Rewolucja obyczajowa w latach 60-tych XX wieku.

• Seks pozaprokreacyjny.

• Rozwój nauki.

• Emancypacja kobiet, ruchy feministyczne.

Zmiany w zachowaniach

• Obniżanie się wieku inicjacji seksualnej.

• Upowszechnianie się seksu pozapartnerskiego.

• Akceptacja zróżnicowanych kontaktów seksualnych.

• Nowe kryteria wierności i zdrady.

• Seks w Internecie, cyberseks.

• Mody seksualne.

• Zróżnicowanie relacji partnerskich.

Rzadziej spotykane przestępstwa

• Zachowania ekshibicjonistyczne

• Ocieractwo, podglądactwo

• Zgwałcenia zbiorowe

• Seks ze zwierzętami

• Wiążące się z prostytucją dorosłych.

• Nekrofilia.

Częściej spotykane przestępstwa

• Zachowania pedofilskie !

• Pornografia pedofilska.

• Kazirodztwo.

• Przemoc seksualna w związkach

• Przemoc seksualna w miejscu pracy.

• Relacje seksualne z pacjentami

• Przemoc seksualna kobiet wobec partnerów.

Kierunki rozwoju seksuologii sądowej

1. Badanie przyczyn przestępstw i profil przestępców:

• Traktowanie parafilii jako zaburzeń obsesyjno-kompulsywnych.

• Typologia dewiantów i przestępców seksualnych.

• Model biologiczny: neuroprzekaźniki i zmiany strukturalne w OUN.

• Model behawioralny, np.: pornografia.

• Model społeczny, np.: rygoryzm religijny (nakaz życia w celibacie)

2. Metody diagnostyczne

• Skale, kwestionariusze, testy, metody projekcyjne.

• Wariografia.

• Pletyzmografia.

• Metody obrazowania mózgu.

• Metody laboratoryjne (oznaczenie poziomu hormonów, neuroprzekaźników)

Kontrowersje

• Świat inności seksualnych.

• Zły czy chory? Leczony czy ukarany?

• Parafilia jako niezdolność utrzymania związku uczuciowego z drugą osobą?

• Skuteczność metod diagnostycznych?

• „wojna” z pedofilią jako ukryta forma antyseksualnej krucjaty?

Leczenie sprawców - kontrowersje

• Ocena ryzyka: czego? W stosunku do kogo? Szkodliwość czynu? Czasu?

• W sadyzmie ważne jest cierpienie ofiary czy absolutna władza nad nią?

• Kryteria wyboru leczenia?

• Kryteria wypisywania z zakładu?

• Skuteczność kastracji?

Pacjent dewiacyjny w praktyce urologicznej

Alghedonia - przeżywanie rozkoszy podczas doznawania bólu.

Algolagnia bierna (masochizm) - oznacza osiąganie satysfakcji seksualnej w wyniku cierpienia fizycznego lub psychicznego.

Algolagnia czynna (sadyzm) - oznacza osiąganie satysfakcji seksualnej poprzez psychiczne i/lub fizyczne znęcanie się nad partnerem zamiast/albo w trakcie stosunku płciowego.

Antoskopotofilia - dewiacja seksualna, w której bodźcem erotycznym…

Entomofilia - bodźcem prowadzącym do osiągnięcia satysfakcji seksualnej są insekty, np.: mężczyzna może pobudzać prącie prowokowanymi użądleniami przez owady.

Stygmatofilia - szczególny pociąg do nakłuwania i/lub tatuowania siebie, bądź partnera seksualnego, co warunkuje wyzwolenie reakcji seksualnej. Parafilia będąca odmianą saliromanii.

Urodochimlagnia - dotykanie ustami moczu partnera.

Urofagia -

Autoerotic asphyxiation and self-bondage

- zachowania erotyczne zagrażające życiu lub zdrowiu

AEA - niedotlenienie autoerotyczne

• Praktyczna często letalna, powstaje na skutek celowego zredukowania dopływu tlenu do mózgu w celu wzmocnienia podniecenia seksualnego.

Historia

• 1600 rok - technika duszenia opisywana w celu leczenia zaburzeń erekcji.

• Obserwacja erekcji u skazanych na powieszenie i pozostająca po śmierci.

• 1791 - Markiz de Sade „Justine” (Powieszenie Rolanda w asyście Therese)

• 1791, 2 luty: prostytutka Hill oskarżona o pomoc w powieszeniu się Kocvara (kompozytor czeski) w Londynie; uniewinniona, akta sprawy zniszczone.

• Koniec XIX i początek XX wieku - wielu chłopców powieszonych przez przypadek.

• Eskimosi znani z tego, że się trochę podduszają przy seksualnej aktywności

• 1975 - Vaughn Bade (artysta, twórca komików psychodelicznych)

• 2004 - Kristian Etlchells.

Wiek XX

• 1928 - 1931 - w austriackiej encyklopedii seksu rozdział penis strangulation.

• 1940 - Gonzales, Vance i Helpern dodają do podręcznika medycyny sądowej termin: seksualne zaduszenie.

• 2006 - pierwsza publikacja na ten temat.

AEA syndrom

• 1972 - opisany przez Resnika jako „erotyczne, powtarzające się wieszanie”.

Elementy charakterystyczne czynu:

• Młody mężczyzna

• Sznur, pasek zawieszony na szyi celem kontroli ucisku.

• Dowody na masturbacje (nasienie)

• Rozebrany częściowo lub całkowicie.

• Brak chęci popełnienia samobójstwa.

• Obecność erotycznych zdjęć.

• Zawiązanie ciała, genitaliów sznurem, łańcuchami lub skórą.

• Kobiecy ubiór.

Asfiksjofilia - autor: Money.

• Parafilia, w której pobudzanie seksualne i osiąganie orgazmu zależą od samo-podduszania się, uczucia duszenia się ale bez utraty przytomności.

• Każdy epizod podduszania się reprezentuje zabicie alter ego, w którym to występuje zepsute ucieleśnienie żądzy.

Mechanizm neurofizjologiczny

• Przerwanie dopływu krwi, tlenu do mózgu, wzrost dwutlenku węgla, wzrasta stężenie endorfin.

• Zmiana stanu psychicznego:

• Zawroty głowy,

• Majaczenie

• Radość, euforia

• Zwiększenie seksualnego podniecenia

• Podobne objawy u nurków, jeżeli zwiększy się stężenie dwutlenku węgla.

• Postępująca hipoksja, ucisk na zatoki szyjne (postulowany odruch z zatoki szyjnej) i zwiększające się przez to podniecenie w konsekwencji prowadzi do nieświadomej i natychmiastowej śmierci.

Metody wywoływania autoerotycznej asfiksji

• Ucisk na szyje (wywoływany powoli):

• Uduszenie (siła ucisku może, nie musi pochodzić z wiszącego ciała)

• Powieszenie (ciało musi wisieć przyczepione do pewnego punktu)

• Zamknięcie dopływu tlenu

• Torebka plastykowa

• Gazy: freon, izobutan, tlenek azotu.

• 15% przypadków.

• Zamknięcie dróg oddechowych (rzadko)

• Ucisk na klatkę piersiową.

Śmierć z asfiksji

• 2-5 minut.

• Zależy od stopnia i siły nacisku, wieku i płci ofiary, alkoholu i narkotyków.

Profil ofiary

• Nastolatek albo młody dorosły (wszystkie rasy i środowiska socjoekonomiczne)

• Śmierć występuje na skutek braku doświadczenia, często zapobiega jej osoba asystująca.

• Tylko kilka przypadków kobiet.

Scena zdarzenia

• Często na szyi ochronne poduszeczki, żeby nie zostawić śladu.

• Dowody na aktywność seksualną (masturbacja)

• Szczególne miejsce: strych, piwnica.

• Elektryczność, porażenie prądem, genitalia podłączone pod prąd.

• Klizmafilia, lewatywa jako pierwszy krok seksualnej gratyfikacji.

• 20,5% mężczyzn przebrana jest w ubrania kobiet: stanik, figi, pończochy, itd. (może to symbolizować ukryty homoseksualizm albo transwestytyzm).

• Alkohol, narkotyki.

Autopsja psychiczna

• Retrospektywna analiza zachowania denata oparta na rozmowie z krewnymi, bliskimi w celu określenia osobowości ofiary i czynników towarzyszących.

• Pozwala dokładnie potwierdzić przyczynę śmierci z AEA.

• Ważne, żeby wykluczyć samobójstwo.

• Ofiary często pozbawione motywacji do samobójstwa, zorientowane na cel, w dobrej kondycji psychicznej.

• Często psychologiczne wyjaśnienie stanowi katharsis dla rodziny.

Konsultacja psychologiczna rodziny

• Ważna opieka psychologiczna ze względu na dość osobliwe zjawisko.

• Wyjaśnienie powinno być powtórzone 3-krotnie w różny sposób z powodu oszołomienia rodziny.

• Nie należy oceniać.

• Dostarczać literaturę.

• Raport z autopsji w razie potrzeby do wglądu rodziny.

• Rozmowa z rodziną w prosty, objaśniający sposób w intymnych warunkach.

• Należy rozmawiać z rodziną tak długo jak to możliwe.

• Informacje na temat zjawiska: www.stop-the-choking-game.com

Self-bondage

• Wiązanie się na tle seksualnym bez partnera.

• Samouwalniające się kajdanki często stosowane.

• Często współtowarzyszy AEA.

Cierpienie w parafiliach

Parafilia

• Zaburzenia preferencji seksualnych.

• Są psychoseksualnymi zaburzeniami, w których osoby doświadczają powtarzających się, intensywnych fantazji seksualnych lub pragnień, by przystąpić do nietypowego lub nieakceptowanego zachowania seksualnego.

• Utrwalone formy zachowań seksualnych, które zapewniają jednostce satysfakcje na poziomie psychicznym ale wykluczają spełnienie biologicznej (prokreacja) lub społecznej (tworzenie więzi) funkcji zachowania seksualnego.

Kryteria diagnostyczne parafilii/zaburzeń preferencji seksualnych

Zaburzenia preferencji seksualnych - ISD 10

• Dział: zaburzenia osobowości i zachowania dorosłych (F60-F69)

• F65

• Osoba doświadcza powtarzającego się, nasilonego popędu i wyobrażeń seksualnych dotyczących niezwykłych przedmiotów lub działań.

• Osoba zarówno realizuje ten popęd jak i odczuwa z tego powodu wyraźne cierpienie (odczuwanie cierpienia z powodu realizacji popędu?)

• Preferencje występują od co najmniej 6 miesięcy,

• Obejmują: parafilie.

Parafile - DSM-IV-TR

• Dział: zaburzenia seksualne i tożsamości płciowej.

• Nawracające, nasilone, seksualnie wzbudzające fantazje, pobudki seksualne lub zachowania, w których:

1. Są zaangażowane obiekty nie będące ludźmi.

2. Dochodzi do cierpienia lub upokorzenia osoby uprawiającej parafilę lub jej partnera.

3. Biorą udział dzieci lub inne osoby, nie wyrażające na to zgody.

Kryterium A: praktyki te muszą być podtrzymywane przez co najmniej 6 miesięcy.

Kryterium B: fantazje, pobudki seksualne lub zachowania powodują istotne kliniczne cierpienie lub trudność interpersonalną, ograniczenie funkcjonowania społecznego, zawodowego albo w innych ważnych dziedzinach życia.

W DSM-IV-TR wyróżniamy:

Postać wyłączna - u niektórych osób parafialne tendencje te są niezbędne do jakiejkolwiek aktywności seksualnej.

Postać niewyłączna - u niektórych osób, parafialne tendencje pojawiają się epizodycznie, najprawdopodobniej w okresach stresu.

Podział parafilii

1. Ze względu na obiekt: np.: fetyszyzm w różnych odmianach (nekrofilia, koprofilia), pedofilia, gerontofilia, zoofilia.

2. Ze względu na sposób osiągania satysfakcji seksualnej: np.: sadyzm, masochizm, ekshibicjonizm, voyeuryzm.

Mechanizmy rozwoju parafilii

Wczesne niewłaściwe związki lub doświadczenia seksualne

Możliwy niewłaściwy rozwój Możliwy niewłaściwy rozwój

wzorców podniecenia odpowiednich umiejętności

społecznych z dorosłym

Wielokrotne niewłaściwe fantazje seksualne połączone z masturbacją

Wielokrotne próby powstrzymywania niepożądanych zachowań

prowadzących do zwiększania parafialnych myśli, fantazji, zachowań

PARAFILIA

Należy różnicować dewiacje seksualne od parafilii

Cierpienie

Definicje:

• Długotrwały, intensywny ból fizyczny lub psychiczny, męka udręka, męczarnia, dolegliwości, przykrość.

• Negatywny stan emocjonalny, nieprzyjemne doznanie z towarzyszącymi emocjami: wstydu, frustracji, poczucia winy lub depresji (obniżenia nastroju)

Cierpienie w parafiliach

Wymiar cierpienia:

Ból fizyczny

Dolegliwość, przykrość Męka, udręka, cierpienie

Ból psychiczny

Kontrowersje związane z cierpieniem w parafiliach

„Parafilie w odróżnieniu od objawów nerwicowych nie tylko nie są źródłem cierpienia, ale pozwalają na doświadczanie intensywnych przyjemnych przeżyć”

„Dewiacja może być:

• Ego-syntoniczna

• Ego-dystoniczna lub

• Mieszana: po ego syntonicznym działaniu, ego dystoniczna reakcja na swoje zachowanie”

„Osoby uznają swoje zachowanie jako normalne w swej istocie, chociaż wiedzą, że ich preferencje są niezwykłe. Pomimo tego, często odczuwają poniżenie, winę, wstyd, strach przed prawnymi konsekwencjami. Doświadczają dysforii, gdy usiłują stłumić tendencje do perwersyjnych zachowań lub uczucie braku kontroli, gdy im się to udaje”. prof. Kokoszko

„Zaspokojenie popędu prowadzi do cierpienia” - dr n med. W. Czernikiewicz

„Cierpię, bo krzywdzę innych” - Cierpienie z powodu krzywdzenia innych.

To, co chciałbym, nie mogę realizować - Cierpienie z powodu niemożności realizacji popędu.

Cierpię, bo społeczeństwo jest niesprawiedliwe - Cierpienie z powodu niesprawiedliwości społeczeństwa”

Prof. Maria Beisert

„Gdy dewiacja seksualna subiektywnie przez dewianta przeżywana jest jako „choroba”, cierpienie jego jest bardziej reakcją na nietolerancję otoczenia lub wyrazem intrapsychicznego konfliktu spowodowanego daleko idącą (aż do utraty wolności) internalizacją obowiązującej moralności” Schorsch

Konflikt

• Zewnętrzny (zagrożenie związane z naruszeniem norm prawnych lub moralnych)

• Wewnętrzny (rozbieżność między zachowaniem seksualnym a zinternalizowanymi normami społecznymi odbierają prawo do zaspokojenia potrzeb seksualnych zgodnych ze swymi upodobaniami).

Osoby z parafilią są szczególnie podatne na depresje (charakterystyczna postać z uczuciem pustki) oraz uzależnienia od alkoholu i innych substancji psychoaktywnych.

Wymiar cierpienia w parafili

1. Aspekt fizjologiczny.

2. Aspekt intrapsychiczny.

3. Aspekt społeczny.

4. Aspekt prawny.

Aspekt fizjologiczny

• Niemoc związana z brakiem kontroli nad sferą własnej seksualności.

• Brak możliwości realizacji popędu seksualnego w sposób akceptowany prawnie, religijnie, społecznie.

• Świadomość konieczności utrzymania abstynencji seksualnej z powodu braku możliwości (legalnego) realizowania swych potrzeb seksualnych.

• Brak akceptacji własnej preferencji seksualnej.

• Źle ukierunkowany popęd (w zakresie obiektu i/lub sposobu realizacji)

Aspekt intrapsychiczny

• Cierpienie wskutek objawów (lęk, niepokój, depresja)

• Negatywne emocje (poczucie krzywdy, smutek, żale).

• Poczucie winy z powodu wyrządzanych krzywd

• Konflikty wewnętrzne.

• Cierpienie w związku z szerokimi obszarami osobistego niespełniania się.

Aspekt społeczny

• Trudności w bliskich stosunkach międzyosobowych,

• Zablokowana możliwość zakochania się lub stworzenia związku partnerskiego.

• Zakłócenie harmonii w układzie partnerskim.

• Poczucie niezrozumienia w społeczeństwie.

• Cierpienie z powodu niesprawiedliwości społeczeństwa.

• Odrzucenie społeczne, dyskryminacja, represja, brak akceptacji ze strony społeczeństwa.

• Poczucie bycia innym.

Aspekt prawny

• Łamanie obowiązujących norm prawnych.

• Stres z powodu obaw przed wykryciem przestępstwa.

• Wyrok za popełnione przestępstwo.

• Konsekwencje pozbawienia wolności.

Cierpienie i jego implikacje w procesie leczenia

„Sens terapii polega nie na wytwarzaniu zachowania seksualnego zgodnego z normami społecznymi, lecz na zmianie zachowania, które jest przyczyną cierpienia.” Kockott i Dittmor

Cierpienie związane z poczuciem (subiektywnym bądź obiektywnym) odrzucenia przez otoczenie.

Cel terapii (dwa warianty):

1. Wzmocnienie pewności siebie i stabilizacja emocjonalna. Uporanie się z własnymi problemami, akceptacja dewiacyjnych skłonności.

2. Usunięcie dewiacji (leczenie farmakologiczne)

Badania

Przedmiot badań: określenie jakie uczucia, myśli i zachowania związane są z realizowaniem (włączając w to fantazje) potrzeb seksualnych. Kto doświadcza cierpienia w sferze funkcjonowania?

Osoby badane:

Przebadano 44 osoby, które przydzielono do 4 grup:

1. Sprawcy przestępstw seksualnych na tle seksualnym bez rozpoznania parafilii.

2. Sprawcy przestępstw nie popełnionych na tle seksualnym.

3. Osoby nie karane sądownie.

4. Osoby z rozpoznaniem parafilii.

Narzędzia badawcze: „Kwestionariusz potrzeb”

Potrzeba seksualna zdefiniowana została jako:

• Dążenie do osiągnięcia satysfakcji seksualnej.

• Rozładowania uczucia napięcia seksualnego.

• Doznania przyjemności zmysłowej.

Na podstawie wyników najwyraźniej zarysowało się cierpienie w następującej kolejności:

1. Aspekt prawny.

2. Aspekt fizjologiczny,

3. Aspekt intrapsychiczny.

4. Aspekt społeczny.

31

Schizofrenia

Sex

.....................

Przestępstwa seksualne

CHAD

Zaburzenia osobowości

Organiczne uszkodzenia OUN

Uzeleżnienia: alkohol i inne

Upośledzenie umysłowe

Zaburzenia psychiczne

Nieprawidłowy rozwój seksualny

zoofilia

kazirodztwo

ekshibicjonizm

pedofilia

Inne czynności seksualne (lubieżne)

Gwałty hetero- i homoseksualne

Pedofilia pozostając w kręgu zainteresować psychiatrii i seksuologii sądowej podlega prawodawstwu karnemu

Znaczenie diagnozy osobowości i jej wpływu na zdolność pokierowania postępowaniem

Nie jest karalna dewiacja ale zachowania z nią związane

W genezie czynu - rola uwarunkowań biologicznych, psychologicznych, społeczno-kulturowych

Kompetentne opiniowanie zespołowe (seksuologiczne, psychologiczne i psychiatryczne)

---