Plan pracy dydaktycznej z przykładowymi ćwiczeniami

1. Ćwiczenia terapeutyczne (wprowadzające)

Ćwiczenia łatwe, atrakcyjne, poniżej możliwości dziecka, zachęcające do podjęcia wysiłku np.

• Zab. Dyrygent

• Odgadywanie i naśladowanie za pomocą ruchów ciała różnych zwierząt i czynności człowieka

• Poznawanie dotykiem przedmiotów

• Co się zmieniło?

• Zab z klockami

• Określanie różnic i podobieństw demonstrowanych przedmiotów

• Wystukiwanie rytmu piosenki

• Wykonywanie rekami i nogami ruchów przeciwnych

• Zab „Ciepło i zimno”

2. Ćwiczenia korekcyjne (usprawnianie funkcji zaburzonych)

1. Percepcja słuchowa

Ćwiczenia rozwijające mowę i wzbogacanie słownictwa dziecka

• Swobodne wypowiedzi na różne tematy

• Opisy obrazków

• Opowiadanie historyjek obrazkowych

• Słuchanie bajek, opowiadań

• Kończenie zdań

• Wymyślanie opowiadania do obrazka lub przedmiotu

• Opowiadanie opowieści pantomimicznych

• Układanie i rozwiązywanie zagadek

• Prezentowanie wierszy, piosenek

Ćwiczenie prawidłowego odbioru dźwięków

• rozpoznawanie odgłosów otoczenia (szmery, dźwięki) i ich naśladowanie

• rozpoznawanie odgłosów wydawanych przez upadające lub uderzające o siebie przedmioty np. klucze, szklanka, łyżeczka

• reagowanie na sygnały dźwiękowe

• rozpoznawanie i różnicowanie odgłosów przyrody

• rozpoznawanie i różnicowanie dźwięków wydawanych przez instrumenty perkusyjne, lokalizacja tych dźwięków

Przykłady zabaw:

• dziecko zamyka oczy lub odwraca się, a druga osoba uderza w jakiś przedmiot (np. Garnek, blat stołu) lub gra krótka melodie na instrumencie - należy zgadnąć, co jest źródłem dźwięku;

• w ćwiczenie mona zaangażować rodzeństwo, kolegów: jedno dziecko woła jakiś wyraz, a drugie ma zgadnąć, kto wołał;

• nagrywamy na kasetę magnetofonowa różne dźwięki, np. prace silnika, płacz dziecka, głosy zwierząt, mowę kogoś z rodziny, a dziecko rozpoznaje, co to za odgłosy;

• dzieci dobierają się w pary; każda dwójka wybiera sobie dźwięk (mogą to być głosy zwierząt, np. „miau”), następnie pary rozdzielają się, stając w pewnej odległości. Gdy prowadzący powie „start”, dzieci z zamkniętymi oczami poruszają się do przodu, wydając ustalone wcześniej w dwójkach odgłosy. Zadaniem jest odnalezienie swojego partnera na podstawie dźwięku. Wygrywa ta para, która się najszybciej odszuka

Ćwiczenia słuchu fonematycznego

• wyodrębnianie zdań, wyrazów w wypowiedziach, budowanie modelu zdania z klocków, pasków papieru

• uzupełnianie zdań brakującymi wyrazami

• układanie rymowanek powtarzanie ciągów słownych

• różnicowanie głosek dźwięcznych i bezdźwięcznych ze słuchu i w izolacji w wyrazach

• słuchowe różnicowanie wyrazów podobnych, różniących się głoskami opozycyjnymi

• wyodrębnianie głosek w słowach pierwszych, ostatnich, rozkładanie słów na głoski

• dobieranie wyrazów rymujących się lub kończących się tą samą sylab

• dobieranie par obrazków według pierwszej głoski

Przykłady zabaw:

• różnicowanie podobnie brzmiących słów: układamy przed dzieckiem pary obrazków, które możemy narysować lub wyciąć z gazety; nazwy przedstawionych przedmiotów w każdej parze powinny brzmieć podobnie np. „czapka”-„żabka”, „bucik”-„budzik”. Dziecko po usłyszeniu słowa ma wskazać odpowiedni obrazek.

• wyszukiwanie określonych sylab w szeregu: wypowiadamy różne sylaby, a dziecko sygnalizuje (np. klaśnięciem) moment usłyszenia sylaby, która wcześniej z nim ustaliliśmy;

• dziecko nasłuchuje sylab podobnie brzmiących (np. pa, ba, ka, ga), sygnalizując ich pojawienie się;

• powtarzanie podobnie brzmiących słów: mówimy dziecku wyrazy, różniące się tylko jedna głoska (najlepiej bezsensowne, wymyślone przez nas, np.: „wary”-„fary”, „dok”-„tok”);

• inny wariant poprzedniego ćwiczenia: wypowiadamy dwa tego typu wyrazy, a dziecko ma powiedzieć czy się różnią, a jeśli tak, to jaka litera. W tym zadaniu należy czasem powtórzyć to samo słowo (np. „woty”-„woty”, „doda”-„doda”), aby kształtować u dziecka czujność fonetyczna;

• segregowanie obrazków wg pierwszej lub ostatniej głoski ich nazwy (możemy tu wykorzystać ilustracje z gazet lub książek); zadaniem dziecka jest np. wyszukać rysunki przedmiotów zaczynających się na literę „g”, kończących się na literę „b” itp.

• reagowanie na wyraz zaczynający się określoną głoską: gdy dziecko usłyszy takie słowo, powinno klasnąć lub podskoczyć,

• przygotowujemy zestaw ilustracji oraz litery odpowiadające pierwszej głosce ich nazwy, obrazki rozkładamy na stole. To ćwiczenie może mieć trzy wersje: a) prosimy dziecko aby znalazło obrazki których nazwa zaczyna się na literę np. „o" i równocześnie pokazujemy mu karteczkę z ta litera; b).mówimy nazwę głoski ale nie pokazujemy jej; c)pokazujemy napisaną literę, nie wymawiając jej nazwy.

Odtwarzanie struktur dźwiękowych

• odtwarzanie struktur rytmicznych

• odtwarzanie rytmiczne układów przestrzennych

• dobieranie układu przestrzennego do usłyszanego rytmu

• graficzne przedstawianie układu dźwięków

Ćwiczenia analizy i syntezy słuchowej

• tworzenie wyrazów rozpoczynających się od danej głoski

• dzielenie wyrazów na sylaby wg stopnia trudności,

• wyklaskiwanie w rytm wypowiadanych sylab

• śpiewanie wyrazów i piosenek sylabami

• określanie długości wyrazów na podstawie liczby sylab

• wydzielanie sylab i ich wzmacnianie sylabowe: liczmanami, ruchami

• tworzenie wyrazów przez dodanie lub odjęcie sylaby

• wykrywanie różnic i podobieństw w wyrazach (pierwsza i ostatnia głoska, liczba

głosek, liczba sylab)

• synteza głosek podanych ze słuchu

• synteza słuchowa wyrazów z ostatnich głosek wydzielonych z nazw obrazków

• synteza słuchowa wyrazów z pierwszych głosek wydzielonych z nazw obrazka

• kojarzenie głoski z literą

• układanie z klocków literowych prostych wyrazów

• dobieranie podpisów do obrazków

Ćwiczenia pamięci słuchowej

• utrwalanie ciągów słownych np. wierszy, rymowanek, dni tygodnia, nazwy miesięcy, wyrazów i zdań (od łatwiejszych po trudniejsze), cyfr, liczb itp.

• zapamiętywanie i rozumienie treści opowiadań; opowiadanie treści usłyszanych bajek opowiadań

• powtarzanie historyjek;

• zapamiętywanie tekstów wierszy, piosenek, przysłów, rymowanek

• ćwiczenia pamięci sekwencyjnej

• tworzenie rymu do podanego wyrazu

Ćwiczenia koordynacji słuchowo ruchowej

• Ćwiczenia drobnych mięśni palców i rąk w rytm wolnej i szybkiej melodii

• Ćwiczenia ruchowe całego ciała przy muzyce, uwzględnieniem rytmu, tempa, tonacji i głośności melodii )

• Ćwiczenia płynnych ruchów rąk z przerwaniem ruchu i wznowieniem go na umówiony sygnał dźwiękowych

2. Percepcja wzrokowa

Ćwiczenia analizy i syntezy wzrokowej na materiale obrazkowym i geometrycznym

• Rozpoznawanie przedmiotów i ich elementów na obrazkach

• Porównywanie przedmiotów i obrazków różnej wielkości

• Zapamiętywanie jak największej liczby przedmiotów eksponowanych na obrazkach

• Dobieranie obrazków parami -gra memo

• dobieranie par jednakowych obrazków(dobieranki, loteryjki, domino),

• dobieranie części do całości obrazka

• „Pocięte prostokąty”- układanie/składanie obrazka z części (w/g wzoru i bez wzoru)

• wyszukiwanie różnic na obrazkach

• odtwarzanie linii różnie ukierunkowanych oraz kształtów geometrycznych

• rysowanie kompozycji z figur geometrycznych za pomocą szablonów

• „Co się zmieniło?" „Co zmieniło miejsce?”- - zapamiętywanie położenia przedmiotów.

• Szukanie ukrytego przedmiotu.

• Domino obrazkowe.

• Wyszukiwanie takich samych przedmiotów w szeregu. wyszukiwanie spośród wielu takiego samego obrazka,

• Dorysowywanie brakujących elementów do obrazków według wzoru.

• Wyodrębnianie różnic między obrazkami (dziecko otrzyma dwa obrazki podobne różniące się kilkoma szczegółami. Dziecko odszukuje i wskazuje te różnice, wyszukiwanie w serii obrazków dwóch jednakowych).

• Układanie patyczków, klocków według wzoru.

• Układanie wg wzoru, a później przyklejanie na papierze wyciętych uprzednio figur geometrycznych.

• Różnicowanie figur geometrycznych (sortowanie figur wg koloru, kształtu, wielkości).

• Układanie mozaiki z figur geometrycznych.

• Odtwarzanie rysunkiem z pamięci pokazanej na krótko figury geometrycznej.

• Układanie historyjek obrazkowych.

• segregowanie figur geometrycznych wg dowolnej cechy: kolor, kształt, wielkość

• układanie prostych szlaczków geometrycznych wg wzoru,

• „Nawlekamy korale”- odtwarzanie prostych rytmów: koło, kwadrat, trójkąt,

• odgadywanie kształtu przedmiotów rozpoznawanych uprzednio dotykiem,

• Układanie puzzli po uprzednim rozcięciu

• Odwzorowywanie kompozycji

• Kolorowanie figur.

• . Obrysowywanie konturów.

Ćwiczenia na materiale obrazkowym typu: Przykłady zabaw

• segregowanie i dobieranie obrazków wg ich znaczenia,

• rozpoznawanie obrazków opisanych słownie,

• pokazywanie ruchem czynności z obrazka,

• porządkowanie historyjek obrazkowych,

• odgadywanie dalszego ciągu,

• układanie obrazka po uprzednim rozcięciu

• różnicowanie obrazków, identyfikowanie ,porównywanie, dobieranie parami, wyszukiwanie różnic, wyszukiwanie błędów.

• układanki obrazkowe, loteryjki i domina, układanie w całość pociętych obrazków, pocztówek; rozpoznawanie i nazywanie przedmiotów na obrazkach; podział przedmiotów na grupy, np. rośliny, zwierzęta, owoce, warzywa, meble, przybory szkolne (rozwijanie myślenia logicznego, np. mak - do czego należy? do roślin, do kwiatów, do czego nie należy?),

· Ćwiczenia usprawniające pamięć wzrokową: Przykłady :

• układanie z pamięci wzorów

• rysowanie uprzednio demonstrowanych przedmiotów

• analiza prostych ilustracji i wyliczanie jak największej

• ilości przedmiotów znajdujących się na obrazku

• układanie zdań z rozsypani wyrazowej

• pisanie z pamięci

• spostrzeganiu zmian w układzie przedmiotów

• układanie historyjek obrazkowych

• Pokazujemy dziecku obrazek lub przedmiot na kilka sekund i zakrywamy. Pytamy: co było na obrazku? Jakiego koloru były przedmioty? Ile było przedmiotów? Opisz, który był największy, najmniejszy itp. Ćwiczenie dodatkowo doskonali myślenie, wyobraźnię, uwagę i mowę.

Ćwiczenia na materiale geometrycznym (figury geometryczne, mozaika geometryczna, tangram), : Przykłady zabaw

• Różnicowanie w układzie figur geometrycznych pod względem kształtu, koloru i wielkości: dajemy dziecku różne figury geometryczne (mona je wyciąć z papieru kolorowego), polecając posegregować je według jednej cechy np. kształtu, wielkości, koloru, lub według kilku cech - np. „znajdź wszystkie czerwone kwadraty”. Możemy także pokazać dziecku pewna figurę i poprosić, by wyszukało wśród swoich taka sama.

• Szukanie figury w otoczeniu dziecka: pokazujemy dziecku figurę geometryczna np. wycięta z papieru i polecamy odnaleźć w otoczeniu przedmiot, który jest taka sama figura np., prostokąt-stół.

• Odwzorowywanie: dziecko układa z figur wzór, który mu pokażemy (np. wieża, piramida, domek, ciuchcia). Zaczynamy od prostych, kilku elementowych wzorów, przechodząc stopniowo do bardziej skomplikowanych. Ćwiczenia można prowadzić przy pomocy figur płaskich lub sześciennych klocków z różnokolorowymi ściankami (np. każdy ma 2 ścianki w kolorze czerwonym, 2 w kolorze białym i 2 biało-czerwone - kwadrat dzielimy po przekątnej na dwa trójkąty).

• Dzielenie większej figury na mniejsze: wycinamy kwadrat z papieru; dziecko ma go pociąć na mniejsze kwadraciki a następnie może komponować z niego nowe całości według wzoru, który mu pokażemy.

• Dobieranie do konturów figur geometrycznych takich samych figur: rysujemy na kartce kilka kształtów (np. kwadrat, prostokąt, trapez); dodatkowo wycinamy z papieru różne figury takiej samej wielkości, jak te narysowane. Zadaniem dziecka jest nałożyć figurę na odpowiadający jej kontur.

• Graficznie odtwarzanie krótko eksponowanej figury: pokazujemy kształt (np. wycięty z papieru). Dajemy czas na jego zapamiętanie, po czym chowamy, a dziecko ma narysować figurę z pamięci .

• Scalanie figur: wycinamy różne figury, przecinamy je na pół, polecając dziecku ułożyć z tych części całe kształty.

• Wyodrębnianie figur: rysujemy na kartce przecinające się figury; dziecko ma odnaleźć i nazwać wszystkie znajdujące się na obrazku kształty.

• Dobieranie figur geometrycznych o różnych kolorach, kształtach, wielkości i grubości

• Rysowanie lub budowanie szlaczków z elementów figur geometrycznych

• ćwiczenia przy pomocy stempli z figurami geometrycznymi, klocków - budowanie całości z części,

Ćwiczenia analizy i syntezy wzrokowej na materiale literopodobnym i literowym

• Różnicowanie drobnych znaków graficznych i kształtowanie literopodobnych

• Wyszukiwanie takich samych liter i ich segregowanie

• Dorysowywanie kształtowanie litero podobnych brakujących elementów wg wzoru

• Wyszukiwanie znaków literopodobnych nie pasujących do pozostałych.

• Lepienie z plasteliny lub układanie z drutu liter.

• Składanie liter z części.

• Różnicowanie podobnych znaków, przygotowanie do rozpoznawania liter - b - p - d.

• Wyszukiwanie podobnych liter i sylab (pokazujemy dziecku określoną literę i polecamy wyszukać taką samą w tekście i podkreślić ją , w dalszym etapie piszemy literę o podobnym do poprzedniego kształcie i ponawiamy polecenie, z tym, ze dziecko podkreśla ją innym kolorem: o - a, p - g, m - w, n - u, d - b).

• Wyszukiwanie wyrazów z jednakową literą (dziecko przyglądające się tekstowi ma odczytać tylko te wyrazy, w których występuje np. litera „g".

• Wyszukiwanie i skreślanie liter.

• „Zgadywanie liter". Na kartonie wykonujemy za pomocą patyczka ruchy pisania określonej litery i dziecko ma zgadnąć, jaką literę napisaliśmy.

• Uzupełnianie liter w wyrazie (dajemy listę wyrazów z brakującymi literami i polecamy uzupełnić ją np. „ą" czy „ę" - goł_b, goł_bie, d_b, d__by, wyj__ł,wyj__li).

• Segregowanie liter (rozkładamy kartoniki z literami i polecamy dziecku wyszukiwać np. wszystkie „a" i ułożyć je w jednej kolumnie).

• Rozpoznawanie odmiennej litery w szeregu identycznych liter, np. u,u,u,m,u, t,t,t,ł,t,t.

• wyszukiwanie i dobieranie jednakowych wzorów literopodobnych i literowych,

• czytanie i układanie wyrazów i zdań.

• odwzorowywanie prostych szlaczków z elementami literowymi,

• kalkowanie szlaczków,

• rysowanie szlaczków wg wzoru,

• lepienie szlaczka z plasteliny,

• składanie obrazków wg wzoru (rodzaj i ilość części uzależniona od poziomu rozwoju dziecka),

• rysowanie prostych schematów znaczeniowych na siatce punktowej wg wzoru (linie poziome i pionowe),

• wyszukiwanie ze zbioru różnych figur dwóch takich samych,

• rozpoznawanie liter dotykiem, wodząc palcem po wypukłych literach alfabetu ruchomego,

• kopiowanie liter przez kalkę techniczną,

• rysowanie liter palcem na tackach z piaskiem, palcem umoczonym w farbie, grubym pędzlem na dużej kartce,

• „Polowanie na literkę”- wyszukiwanie w tekście określonej litery,

• dobieranie par jednakowych liter ,

• dobieranki obrazkowo- literowe utrwalające znajomość liter,

• dobieranie liter wielkich i małych,

• tworzenie wyrazów za pomocą suwaka lub składanki,

• uzupełnianie napisów pod obrazkami

Ćwiczenia na materiale literowym: Podobne do poprzednich z tym, że zamiast figur geometrycznych używamy liter. Wszystkie pomoce potrzebne do ich przeprowadzenia równie możemy wykonać sami. Przykłady zabaw

• Dobieranie par jednakowych liter, segregowanie: wycinamy litery (z gazet lub narysowane wcześniej przez nas samych ręcznie bądź na komputerze), prosimy dziecko, by dobrało: kształtem/ kolorem/ duże do małych/ pisane do drukowanych itp. (możemy tworzyć różne kategorie doboru).

• Utrwalenie kształtów liter: lepienie liter z plasteliny, modeliny, gliny (ćwiczenie rozwija także sprawność manualna).

• Wyszukiwanie identycznych sylab, segregowanie sylab: wycinamy sylaby z papieru lub gazet, a dziecko wybiera takie same, bądź różniące się jedna litera np.: ba-bi.

• Segregowanie wyrazów: szukanie wyrazów: takich samych/ o jednakowej liczbie sylab, liter/ z samogłoska w środku/ z określona spółgłoska itp.

• Dobieranie wyrazów: łączenie słów tak, aby każde następne różniło się od poprzedniego tylko jedna litera np. noc-nos kot-kto. Wyszukiwanie w rozsypankach wyrazowych takich samych wyrazów, począwszy od prostych, jednosylabowych, a do wielosylabowych (słowa piszemy lub drukujemy na małych karteczkach)

• Podział zdań na wyrazy: pocięcie i ponowne złożenie napisanego wcześniej zdania.

• Dobieranie zdania do obrazka: wybieramy ilustracje z książki lub gazety (obrazek musi być przejrzysty) i układamy kilka zdań, z których tylko jedno jest prawidłowym opisem tego, co znajduje się na rysunku; dziecko ma wybrać właściwy opis.

• Układanie zdań przy pomocy rozsypanki literowej lub sylabowej: przygotowujemy litery lub sylaby, a dziecko układa zdanie lub wyraz, który mu podyktujemy.

• Szukanie takich samych liter: rysujemy tablice z literami (kilka lub kilkanaście liter na kartce) oraz te same literki na pojedynczych kartonikach; prosimy dziecko by nakryło poszczególne litery na planszy kartonikami z takimi samymi znakami.

• Różnicowanie literek o podobnym kształcie: piszemy na kartce podobne litery np. p, g, lub b, d, lub m, n (powinny być porozrzucane po całej kartce), a w górnym rogu umieszczamy jedna spośród napisanych i polecamy dziecku zakreślić na kartce wszystkie litery takie same jak ta w rogu kartki.

• Wyodrębnianie liter w wyrazach: dziecko podkreśla we fragmencie tekstu np. Wszystkie litery „a”.

Ćwiczenia na materiale literowym, sylabowym, wyrazowym i zdaniowym:

• rozpoznawanie kształtu liter, wyszukiwanie takich samych liter, dopasowanie litery do obrazka i odwrotnie, tworzenie i czytanie sylab otwartych typu: pa, ba, da, tworzenie z nich wyrazów,

• dobieranie podpisów do obrazków i czytanie ich,

• układanie i przekształcanie wyrazów z liter alfabetu ruchomego,

• uzupełnianie brakujących części wyrazów,

• rozwiązywanie rebusów, krzyżówek i zagadek w gazetkach dziecięcych np. „Świerszczyk”,

3. Ćwiczenia koordynacji wzrokowo-ruchowej

Ćwiczenia koordynacji całego ciała (motoryka duża)

• Zachęcanie do udziału w grach i zabawach ruchowych - jazda na rowerze, skoki przez skakankę itp.,

• Wykorzystywanie zabaw ruchowych do utrwalania schematu ciała i orientacji przestrzennej: lewa - prawa, góra - dół, w prawo - w lewo.

• Ćwiczenia kształtujące postawę ciała

• Ćwiczenia w chodzeniu i bieganiu

• Ćwiczenia równoważne

• Ćwiczenia na czworakach

• Ćwiczenia w toczeniu i rzucaniu( upuszczanie i podnoszenie woreczka, piłki, dowolne podrzucanie i rzucanie woreczka, rzucanie oburącz, jedną ręką, turlanie, toczenie piłki w dowolne miejsce ,rzucanie do celu, przenoszenie zabawek w określone miejsce, )

• Ćwiczenia rąk. (wymachy, krążenia, klaskanie, poklepywanie ramion, uderzanie rękoma o podłoże, kreślenie dowolnych kształtów w powietrzu, kreślenie dużych płynnych ruchów w powietrzu: prostych , falistych, okrągłych)

Ćwiczenia manipulacyjne (motoryka mała)

• Ćwiczenia usprawniające ruch chwytny palców

• stukanie czubkami palców,

• zabawa w deszcz,

• dotykanie kciukami reszty palców,

• wałkowanie cienkich wałeczków z plasteliny i oblepianie nimi narysowanych konturów,

• układanie z wałeczków różnych kształtów,

• układanie z plasteliny postaci ludzkiej,

• zalepienie całej powierzchni,

• lepienie tła ,

• toczenie kulek,

• lepienie z nich drzew

• Ćwiczenia dłoni i palców

• Wymachy dłoni: w górę, w dół, w lewo, w prawo, na boki, wymachy skrzyżne

• Krążenie dłoni

• Uderzanie pocieranie, zamykanie i otwieranie, skubanie, składanie, uginanie, ugniatanie dłoni

• Kiwanie palcami w przód, w prawo, w lewo, przed sobą, łukami, w górę, w dół, do siebie, krążenie, przebieranie, stukanie, pstrykanie, składanie i rozkładanie, układanie modeli z palców ( np. „chodzi kominiarz”, sploty palców, przebierania palcami, „gra na nosie”, „pokazywanie pazurków”, gra na flecie, na pianinie, „promyki, deszczyk, listki”

• modelowanie (plastelina, modelina) kulek, wałeczków lepienie wzorków

• ozdabianie tekturowych talerzyków, butelek plasteliną

• wycinanie - cięcie po linii prostej, falistej, bez narysowanej linii, wycinanie pasków, form geometrycznych, i konturowych rysunków

• wycinanie obrazków

• nawlekanie koralików, przewlekanie sznurków przez otwory w tekturkach

• zwijanie sznurka

• wycinanki - naklejanki z papieru, materiału, włóczki

• łamanki papierowe (łódeczki, samoloty, czapki)

• Składanie papieru technika orgiami

Ćwiczenia rozmachowe rąk, doskonalenie napięcia mięśniowego Przykłady zabaw

• malowanie w powietrzu, malowanie na dużych arkuszach papieru pędzlem, ruchami pionowymi lub poziomymi z zachowaniem kierunku od lewej do prawej, z góry na dół

• malowanie palcami, ręką, obiema rękami jednocześnie

• zamalowywanie większych płaszczyzn

• wypełnianie konturów

• malowanie linii falistych poziomych, pionowych, spirali

Ćwiczenia grafomotoryczne

• Kształcenie ruchów precyzyjnych

• pogrubianie konturów po wzorze figur geometrycznych,

• rysowanie patykiem, świecą

• kopiowanie rysunków prze kalkę techniczną

• zamalowywanie kredkami małych powierzchni

• kreskowanie - wypełnianie konturów za pomocą równoległych kresek poziomych lub pionowych

• rysowanie szlaczków literopodobnych w liniaturze w zmniejszającym się wymiarze, aż do liniatury zeszytu

• rysunki dowolne kredkami świecowymi lub ołówkowymi

Ćwiczenia manualne

ćwiczenia ogólne usprawniające ruchy rąk z wykorzystaniem jak największej liczby technik plastycznych,

- ćwiczenia graficzne ukierunkowane na doskonalenie pisma,

- ćwiczenia i zabawy zwalniające napięcie stawowo-mięśniowe:

* płynne ruchy ramion (naśladowanie lotu ptaków, marsz w wysokiej trawie, drzewa na wietrze),

* zabawy zręcznościowe (rzuty do celu, popychanie piłek lekarskich, rzucanie piłki w parach, ćwiczenia na równoważni, zabawy stolikowe jak pchełki, bierki, bilard stołowy),

* zabawy na orientację w przestrzeni i lateralizację.

Ćwiczenia manualne obejmują:

- ćwiczenia ruchliwości palców i sprawności czubków palców,

- lepienie z gliny, plasteliny,

- gra na instrumentach, wyszywanie, haftowanie, pisanie na klawiaturze komputerowej lub maszynie, wycinanki, wydzieranki, nawlekanie korali,

- malowanie palcami na dużym formacie

- ugniatanie kul jedną ręką (z bibuły, gazety)

- kalkowanie wzorów,

- swobodne projektowanie ozdobnych szlaczków malowanych grubym pędzlem na dużej powierzchni

- wypełnianie kolorowanek oraz wzorów wykonanych stemplami,

- wycinanie różnych wzorów wcześniej malowanych

- wydzieranie z papieru różnych postaci,

- zamalowywanie dużych płaszczyzn.

ĆWICZENIA USPRAWNIAJĄCE MANUALNIE

Wykształcenie czynności manipulacyjnych

• chwytanie, trzymanie, przekładanie przedmiotów

• wkładanie i wyjmowanie przedmiotów

• zamykanie i otwieranie pojemników

• dociskanie, pokręcanie

• gniecenie

• przesypywanie

• mieszanie

• przelewanie

• nawlekanie

Kształtowanie umiejętności budowania, konstruowania, rozwijanie psychomotoryki, kształcenie analizy syntezy spostrzegania, ćwiczenia w ujmowaniu stosunków między elementami

• budowanie różnych układów według wzoru i samodzielnie

• łączenie różnych klocków konstrukcyjnych

• konstruowanie z klocków przedmiotów

• łączenie różnych materiałów poprzez klejenie, wtykanie, spinanie

Ćwiczenia sprawności palców

Układanie

● układanie z koralików, klocków (dużych i małych):

- mebli

- pojazdów

- drzew

- roślin

- budowli

- figur

● układanie z patyczków:

- płotów

- drabin

- domów

- figur geometrycznych (kwadrat, prostokąt, trójkąt)

● z tasiemki:

- figur geometrycznych

-szlaczków

● z elementów mozaiki geometrycznej:

- postaci ludzi i zwierząt

- domów

● układanki rozsypanki

● układanki dobierani oparte na zasadzie tożsamości

● układanki płaskie na wzorze

zapinanie guzików: dużych, średnich, małych

● zapinanie zamków

● wkładanie wtyczek do siatki z mozaiki wtyczkowej

Nawlekanie

● zdejmowanie i układanie elementów na stojak, patyk

● nawlekanie przedmiotów z dużymi otworami na sznurek, plastikową rurkę ze stopniowym zmniejszaniem wielkości nawlekanych elementów

● strzępienie tkanin

● nawlekanie elementów z zachowaniem określonego rytmu kolorów, kształtów

Wydzieranie

● dowolne darcie papieru

● wydzieranie z papieru według pokazu

● wydzieranie z papieru wzdłuż perforowanych linii

● wydzieranie wzdłuż narysowanych linii

● wydzieranie kształtów bez linii pomocniczych : wydzieranie pasków

● wydzieranie łatwych kształtów np. : piłek, baloników, kolorowych liści

Usprawnianie palców oraz koordynacja ruchów rąk ze wzrokiem. Wdrażanie do prawidłowego trzymania nożyczek

Wycinanie

● cięcie dowolne

● cięcie na sieczkę

● cięcie wzdłuż narysowanych linii:

- wzdłuż narysowanej linii prostej

● cięcie pasków papieru jednakowej szerokości (płotki, drabinki)

● cięcie wzdłuż linii falującej, łamanej

● wycinanie figur ( kwadratów, prostokątów i trójkątów)

● wycinanie dużych i małych kół

● cięcie papieru po łuku

● wycinanie po śladzie

● wycinanie postaci ludzkich, zwierząt, kwiatów

● wycinanie części obrazków do składania

● wycinanie przestrzenne: domki, samochody, rakiety

Ćwiczenia sprawności rąk przy pomocy zabaw ruchowych związanych z otoczeniem - rzucanie, chwytanie, ukierunkowanie ruchów

• rzucanie piłek różnej wielkości, obręczy do celu

• ćwiczenia usprawniające ruch chwytny palców( stukanie czubkami palców n. p. gra na pianinie, naśladowanie deszczu

Ćwiczenia przedramienia, dłoni oraz stawu nadgarstka ( odwodzenie i przywodzenie)

Lepienie

● mieszanie, ugniatanie, uklepywanie mas

● napełnianie masami naczyń, foremek

● wciskanie w masy drobnych przedmiotów

● zalepianie całych powierzchni kartki, tworzenie tła dla ulubionych postaci

● wypełnianie konturów rysunków i figur masami

● oblepianie przedmiotów masami

● formowanie wałeczków

● wałkowanie mas wałkiem, wykrawanie za pomocą foremek

● wałkowanie cienkich wałków i obwodzenie nimi narysowanych przedmiotów i figur

● układanie z wałeczków plasteliny kwiatków, ptaków, zwierząt

● układanie na sylwetę postaci ludzkiej plasteliny (głowa, tułów, ręce)

● lepienie zwierząt: psa, kota z uwzględnieniem części składowych: głowa, szyja, tułów, nogi

● toczenie kulek, następnie lepienie z nich drzew

● ozdabianie tekturowych talerzyków elementami z plasteliny według wzoru i własnego pomysłu

Usprawnianie ruchów rąk poprzez stemplowanie, malowanie , zwalnianie napięcia mięśniowego, rozluźnianie napięcia mięśniowego

Stemplowanie

● odbijanie śladów dłoni i palców

● odbijanie śladów stempli

● stemplowanie dowolne

stemplowanie według wzoru

Wdrażanie dzieci do prawidłowego trzymania pędzla

Malowanie

● malowanie jednocześnie obydwiema rękami na dużym arkuszu papieru przypiętym do tablicy lub podłogi:

- malowanie palcami obu rąk równocześnie lub na przemian ruchem spokojnym, swobodnym

-zamalowywanie całej powierzchni kartki

● malowanie palcem (na całej powierzchni) różnokolorowych linii poziomych i pionowych - zachowanie kierunku od lewej do prawej

● malowanie pędzlem linii prostych, splątanych nici, kłębuszków

● zamalowywanie kolorem większych płaszczyzn ruchami od strony lewej do prawej i z góry w dół ( przy zastosowaniu różnych technik: „ pośladzie” i samodzielnie np.: szerokiej jezdni, po której jeżdżą pojazdy, wąskiej alejki w parku

Ćwiczenia płynności i precyzji ruchów ręki, usprawnianie koordynacji wzrokowo- ruchowej, planowanie ruchu, zmniejszanie chaotyczności w pracy

● zamalowywanie pól między liniami poziomymi ( różnymi kolorami) jako przygotowanie do malowania, rysowania

● malowanie wzoru np.: na sukienkę w formie linii pionowych

● malowanie krótkich, pionowych kresek np.: idziemy parami, wlazł kotek na płotek - malujemy płotek

● malowanie linii falujących poziomych i pionowych - fale na morzu, z zachowaniem ciągłości i kierunku zgodnego z kierunkiem pisma

● malowanie linii spiralnych - dom ślimaka, kłębuszki

● malowanie kółek w kołach od najmniejszych do największych i odwrotnie

● malowanie linii łamanej w formie wzoru na obrus, ręcznik, dywan, zasłonę, poduszkę:

- malowanie dużych, konturowych przedmiotów, figur

- malowanie na podkładzie z klejówki

● malowanie pęczkiem waty - duże i małe chmury, kałuże, malowanie po śladzie

● zamalowywanie dużych, konturowych rysunków, przedmiotów

● zamalowywanie powierzchni konturów (kwiatów, domów) - domalowywanie brakujących części

Kształcenie ruchów dużych, różnorodnych oraz małych precyzyjnych, ćwiczenie koordynacji wzrokowo - ruchowej

Rysowanie

● ćwiczenia rozmachowe - rozluźnianie napięcia mięśniowego rąk, ramienia i przedramienia:

- kreślenie w powietrzu ruchów dużych, płynnych, swobodnych w kształcie kół, fal, ósemek

● rysowanie kreda na tablicy i dużych arkuszach rozłożonych na podłodze

Rozwijanie sprawności graficznych

● rysowanie linii poziomych i pionowych z zachowaniem prawidłowego kierunku po śladzie i samodzielnie

● kreślenie linii kolistych i falistych

● łączenie punktów linia prostą

● rysowanie według instrukcji z zachowaniem odpowiednich kierunków

● łączenie punktów linia prostą

● obrysowywanie szablonów figur geometrycznych różnych wielkości i kolorowanie ich

● rysowanie szlaczków według przedstawionych wzorów

● rysowanie linii zamkniętej - łączenie korali tego samego koloru lub wielkości, łączenie kropek, kresek w różne przedmioty, rysowanie dymu z komina, padającego śniegu, deszczu, drabiny

● wodzenie palcem po wzorze

● odtworzenie wzoru na dużych arkuszach papieru węglem lub kredą

● odtworzenie go w powietrzu

● rysowanie ołówkiem, kreślenie patykiem na mokrej, gęsto pokrytej farbą klejową powierzchni

● rysowanie świecą, tuszem

Ćwiczenia koordynacji wzrokowo- ruchowej Przykłady zabaw

• malowanie i rysowanie dużych form kolistych, falistych

• rzucanie piłką do celu

• przewlekanie sznurków przez otworki

• nawlekanie korali

• układanie konstrukcji z gotowych elementów

• zamalowywanie dużych konturowych obrazków

• malowanie pędzlem po śladzie szlaczka

• rysowanie po śladach

• łączenie kropek

• rysowanie do polecenia(wierszyk, piosenka)

• wychodzenie z labiryntu

• rysowanie szlaczków

Propozycje ćwiczeń percepcji, pamięci i koordynacji wzrokowo - ruchowej

Odwzorowywanie

• kalkowanie, kolorowanie i graficzne przedstawianie szlaków, ornamentów i kompozycji przy użyciu szablonów;

• odwzorowywanie figur, cyfr, liter - na wzorze, obok wzoru, zgodnie z zapamiętanym wzorem, bez wzoru;

• korzystanie z zeszytów ćwiczeń wzory i obrazki M. Frostig;

• rysowanie kompozycji za pomocą szablonów;

Wyszukiwanie

• wyszukiwanie takich samych symboli graficznych (figur, liter, cyfr) w otaczającej dziecko rzeczywistości, na materiale proponowanym przez dorosłego;

• wyszukiwanie par figur, liter, cyfr;

• wyszukiwanie obrazków do wybranej litery, np. litera "d" - rysunek domu;

• wyszukiwanie takich samych liter, sylab, wyrazów w rozsypankach, loteryjkach, układankach, dominach, w tle obrazka, w tekście;

• wyszukiwanie symboli graficznych nienależących do podanego zbioru;

• wyszukiwanie ukrytych na obrazkach figur, znaków, symboli;

• wyszukiwanie symboli graficznych w plątaninach graficznych, labiryntach;

• wyszukiwanie ze zbioru różnych sylab, wyrazów pozornie podobnych -niepasujących do grupy;

• wyszukiwanie różnic w wyrazach o pozornie podobnym kształcie;

• rozpoznawanie liter wśród zestawów innych liter;

• wyszukiwanie na obrazku jak największej ilości elementów zaczynających się np. na głoskę a;

• rozpoznawanie podobnych i odmiennych liter w wyrazach.

Wyodrębnianie

• wyodrębnianie całości z tła (ukryte figury, litery, cyfry);

• wyodrębnianie liter w wyrazach.  

Różnicowanie

• różnicowanie i układanie według różnych kryteriów: wielkości, kształtu, koloru, kierunku i położenia;

• różnicowanie obrazków pozornie takich samych;

• podział przedmiotów na grupy np. rośliny ,zwierzęta, owoce itp.

• różnicowanie liter o podobnym kształcie (np. n - u, p - b - d);

• różnicowanie kształtów literopodobnych;

Układanie wybranych symboli graficznych

• układanki z pocztówek;

• układanie pociętych liter;

• układanie symboli graficznych według wzoru, z pamięci, bez wzoru;

• układanie figur, liter, cyfr z części według wzoru, na wzorze, bez wzoru;

• układanie symboli graficznych z elementów przyrodniczych, patyczków;

• domina z figur, literowe, (układane w taki sposób, aby sąsiadujące symbole były identyczne);

• układanie symboli graficznych według poleceń (np. na górze, na dole);

• domina, loteryjki wyrazowe (układane w taki sposób, aby ostatnia litera pierwszego wyrazu była identyczna jak pierwsza litera wyrazu następnego);

• rozsypanki sylabowe - układanie wyrazów z sylab;

• rozsypanki wyrazowe - układanie zdań z wyrazów;

• składanie pociętych obrazków wg wzoru;

• składanie pociętych obrazków bez wzoru;

• dopasowywanie części obrazków do całości;

• składanie pociętych figur z papieru ( kwadrat, koło, trójkąt, romb).

• składanie papieru orgiami;

• układanie wzorów geometrycznych - tangram;

Porównywanie i uzupełnianie wskazanych symboli graficznych

• porównywanie par obrazków, wskazywanie podobieństw i różnic;

• porównywanie par wyrazów, wskazywanie i nazywanie różniących je liter;

• uzupełnianie brakujących elementów na rysunkach, obrazkach;

• uzupełnianie kształtów złożonych przez łączenie punktów, zamalowywanie, zakreślanie, kolorowanie pól oznaczonych symbolem;

• uzupełnianie szlaczków przez dorysowywanie odpowiednich znaków;

• uzupełnianie ciągów literowych według wzorów;

• uzupełnianie zdań z lukami (wyszukiwanie brakujących wyrazów z rozsypanki);

• uzupełnianie w wyrazach brakujących liter, sylab;

• uzupełnianie brakujących znaków w literach;

• uzupełnianie w tekście brakujących detali.

• uzupełnianie braków na obrazkach;

• układanie wyrazów np. scrabble;

• uzupełnianie luk w tekście.

Segregowanie

• segregowanie wybranych symboli graficznych według zaproponowanego kryterium (np. kształtu, wielkości, elementów składowych liter: litery z brzuszkami, liniami pionowymi, poziomymi, ukośnymi);

• segregowanie wyrazów o takiej samej liczbie liter;

• segregowanie zdań o takiej samej liczbie wyrazów;

• segregowanie zdań pod względem kolejności;

• segregowanie wyrazów z samogłoską, spółgłoską: w nagłosie (na początku), wygłosie (na końcu).

Percepcja stosunków przestrzennych

• wzrokowe rozpoznawanie kierunku ułożenia strzałek, kształtowanie pojęć kierunku w górę, w dół, w prawo, w lewo, skośnie w lewy górny róg, skośnie w prawy dolny róg, itd.;

• rozpoznawanie przedmiotów na obrazkach pokazywanych bardzo krótko. Układanie klocków typu „mozaika” wg wzoru. Odtwarzanie z pamięci uprzednio zaobserwowanych elementów oraz stosunków przestrzennych, jakie między nimi zachodziły;

• różnicowanie położenia figur w przestrzeni

• układanie figur z patyczków i klocków;

• układanie obrazków po lewej i po prawej stronie.

Odtwarzanie z pamięci

• zapamiętywanie i opowiadanie treści obrazka;  

• zapamiętywanie kolejności eksponowanych przedmiotów;

• rysowanie z pamięci zapamiętanych wzorów;

• historyjki obrazkowe -porządkowanie obrazków w kolejności;

• zapamiętywanie i opowiadanie treści obrazka.

4. Ćwiczenia orientacji przestrzennej

Ćwiczenia o kształtowaniu schematu ciała

Ćwiczenia w makroprzestrzeni 
-         chodzenie po równoważni
-         naśladowanie ruchów choreograficznych
-         naśladowanie ruchów rąk
-         zwisy na drabinkach na prawej i lewej ręce
-         wspinanie się po sznurze z naprzemiennym układaniem rąk na sznurze
-         wskazywanie części ciała nazywanych przez reedukatora przed lustrem i bez lustra
-         wymachy ramion według wskazań
-         podskoki raz na jednej raz na drugiej nodze
-         ćwiczenia przed lustrem
-         chodzenie slalomem
-         modelowanie części ciała wokół osi
-         udawanie ptaka, samolotu
-         maszerowanie według wskazań z akcentowaniem danego ruchu (wymachu) rękoma, nogami
-         chodzenie po „cudzych” śladach
-         pajacyki
B) Ćwiczenia w mikroprzestrzeni 
-         składanie symetrycznych części np. obrazka, kartki
-         dorysowywanie lewej (prawej strony) w rysunkach niepełnych
-         zaznaczanie na „mapach”, „planach” danych punktów, obiektów
-         dopełnianie układanek patyczkowych lub figur według osi symetrii (poziomej lub pionowej)

Ćwiczenia w różnicowaniu i określaniu kierunków w przestrzeni i na płaszczyźnie

Ćwiczenia  w makroprzestrzeni 
-         układy choreograficzne (naśladowanie, opisywanie)
-         układanie swojego ciała w sposób określony przez nauczyciela
-         naśladowanie lub odtwarzanie z pamięci ruchów lub ich układów
-         chodzenie „po labiryncie” według wskazań reedukatora
-         szukanie ukrytego przedmiotu według schematu mapy lub informacji werbalnych
-         zabawa zegarowa według N. Kepharta
-         zabawy (ćwiczenia ) z leniwą ósemką
-         ćwiczenia w parach np. naśladowanie kolegi stojącego naprzeciwko
 
B)   ćwiczenia w mikroprzestrzeni
-         układanki typu domina
-         układanki patyczkowe, w których najważniejsze jest rozpoznanie lub naśladowanie odwzorowywania danego kierunku, układu patyczków
-         układanki klockowe
-         zakreślanie odpowiednich pól na papierze w kratkę tak, aby powstał dany obiekt

Ćwiczenia w różnicowaniu i określaniu położenia przedmiotów

Określanie miejsca położenia przedmiotu w przestrzeni z wykorzystaniem określeń : na, pod, za, miedzy, nad, wyżej , niżej ( zab ciepło-zimno, ukryty przedmiot, wykonywanie poleceń wg instrukcji słownej. )

Określanie położenia przedmiotów względem siebie

Ćwiczenia w różnicowaniu układów symetrycznych i asymetrycznych

• Rysowanie oburącz w powietrzu ósemek oraz rysunków symetrycznych i niesymetrycznych

• Nakładanki, układanki przestrzenne

Ćwiczenia w określaniu położenia przedmiotów na obrazkach

• Chodzenie po dużych figurach geometrycznych

• Porównywanie przedmiotów i obrazków różnej wielkości

• Zabawy w zapamiętywanie obrazków lub przedmiotów obserwowanych przez określony czas

• Gra rysunkowa „Wyżej - niżej”

• Zabawa w chowanego

• Werbalizacja relacji przestrzennej

• Odwzorowywanie układów wzrokowo - przestrzennych

• Różnicowanie elementów graficznych i rysunków

• Odtwarzanie kształtów złożonych przez łączenie punktów lub zamalowywanie specjalnie oznaczonych pól

• Malowanie rysunków konturowych

Ćwiczenia w tworzeniu kompozycji przestrzennych z klocków i figur geometrycznych

• Wycinanki przestrzenne i orgiami

• Budowanie z różnych klocków

• Tworzenie szlaczków z figur geometrycznych

Ćwiczenia na materiale litero podobnych i literowym

• Wyszukiwanie takich samych liter i ich segregowanie

• Lepienie z plasteliny lub układanie liter z drutu

• Utrwalanie kształtu i położenia liter

• Wyszukiwanie takich samych sylab i ich segregowanie

• Krzyżówki sylabowe

• Wyszukiwanie takich samych wyrazów i ich rozpoznawanie w tekście

• Rozpoznawanie wyrazów uprzednio eksponowanych

• Loteryjki wyrazowe

• Podobieństwo między wyrazami

• Segregowanie wyrazów

5. Kompensacje matematyczne

• Porównywanie zbiorów i ich porządkowanie

• Proste działania na konkretach

• Liczenie, przeliczanie

• Porównywanie wielkości i porządkowanie ich w kolejności wzrastającej i malejącej

• klasyfikowanie

• segregowanie przedmiotów tej samej klasy wg

• stopniowania jakiejś cechy

• zapisywanie liczb

• przedstawianie liczb na osi liczbowej

• porządkowanie liczb wg podanego warunku

• ćwiczenia w zakresie czterech podstawowych działań

• rozwiązywanie prostych zadań tekstowych

• nazwy dni tygodnia i ich kolejność, miesiące, czas-zegar

• podstawowe miana(kg, dag, m, cm, l, godz, h)

• gry matematyczne, łamigłówki

Przykłady zabaw:

• „metr”: rysujemy metr krawiecki mazakami na czystych tekturowych taśmach,

• „wyścig”: rzucamy kostką do gry i przesuwamy klamerkę na metrze krawieckim (rzeczywistym, bądź stworzonym samodzielnie) o tyle, ile wyrzuciliśmy punktów; wygrywa ten, kto najszybciej dojdzie do 100 (możliwy wariant odwrotny - do 0),

• „suwaki”: przesuwamy klamerki na metrze co 2, bądź co 3 jednostki itp.,

• „liczydełka”:

• „stonoga”: związujemy klocek sznurkiem jako głowę stonogi, zapinamy klamerki, po 10 klamerkach robimy odstęp, po czym zaczynamy zapinać klamerki innego koloru,

• „taśmy”: dziurkujemy (dziurkaczem biurowym) kolorowe tekturowe taśmy w odstępach po 10,

• „kółeczka”: wykonujemy działania na tekturowych kółeczkach oraz znakach matematycznych - dokładamy, zabieramy, łączymy w grupy kółeczka itd., przy tym zmieniamy znaki matematyczne ułożone między nimi, działania zapisujemy w zeszycie,

• „różności”: liczymy na różnorodnych patyczkach, kamyczkach, tekturowych kółeczkach, fasolkach, guzikach, koralikach itp., wykonane działania zapisujemy w zeszycie,

• „kostki”: liczymy na ściankach kostek liczbowych, działania zapisujemy również w zeszycie,

• „sznurowadła”: układamy ze sznurowadeł woreczki, po czym rozrzucamy nad nimi kamienie, guziki itp., liczymy w różnych działaniach te, które wpadły do środka woreczków, zapisujemy działania w zeszycie; podobnie bawimy się na plaży, rysując woreczki na piasku oraz licząc rozrzucone kamyki, czy też muszelki,

• „macanki”: „macamy” tekturowe figury geometryczne, również z zamkniętymi oczami („oglądamy paluszkami”); rysujemy w powietrzu zapamiętane kształty; rozglądamy się wokół w poszukiwaniu poznanych kształtów,

• „wyszywanki”: wyszywamy sznurowadłami, bądź sznurkami, figury geometryczne w geoplanie (na wzór obrazkowych wyszywanek)

• „żywy geoplan”: tworzymy figury geometryczne za pomocą gumy rozciągniętej między rączkami dzieci, bądź też ustawiamy się w określony kształt w zabawie grupowej,

• „ścianki”: szukamy ścianek określonego kształtu na różnego rodzaju klockach w formie sześcianów,

• „lusterko”: tworzymy nowe figury geometryczne, przedłużając inne lusterkiem (kwadrat stanie się prostokątem, a półkole - kołem

• „twórca”: projektujemy ręcznik, materiał na sukienkę mamy, układamy szlaczki itp. z różnokolorowych tekturowych figur geometrycznych,

• „książka”: zapisujemy to, co już potrafimy, co się nauczyliśmy, ile mierzymy, ile ważymy itp.,

• „domino”: dokładamy kostki domino, by zawsze było np. 7 kropek; układamy z dwóch kostek domino kwadraciki o tej samie sumie kropek; wszystkie działania zapisujemy w zeszycie,

• „karty”: liczymy z pomocą zwykłych kart do gry (od 1 do 10): rozkładamy na stole wszystkie karty, umawiamy się na liczbę od 10 do 20, po czym dobieramy karty do tej liczby (np. 3+3+6+3); dodajemy w słupku (karty układamy w ten sposób, by liczby na kartach znajdowały się jedna pod drugą),

• „karty matematyczne”: dodajemy, odejmujemy, mnożymy, dzielimy (różne warianty gier opisane w podręczniku załączonym do kart),

• i wiele innych… (wedle wyobraźni dzieci i dorosłych).

---