WPROWADZENIE DO PSYCHOLOGII- ZAGADNIENIA DO EGZAMINU
Cele i zadania psychologii:
Poznanie zachowania, funkcjonowania umysłu człowieka, opisanie i wyjaśnianie zachowań człowieka. Cele i zadania psychologii sprowadzają się do poznawczego uchwycenia przedmiotu niezwykle trudno dostępnego dla badań i wyjaśnienia jakie jest zachowanie człowieka i człowieka jako podmiot tego zachowania.
Czym zajmuje się psychologia? Podstawowe działy psychologii.
Psychologia zajmuje się zachowaniem i funkcjonowaniem umysłowością człowieka- opisuje i wyjaśnia zachowania które prezentuje człowiek we wszystkich zakresach jego funkcjonowania.
Podst. działy psychologii: *BEHAWIORYZM
*NEOBEHAWIORYZM
*PSYCHOANALIZA
*PSYCHOLOGIA KOGNITYWISTYCZNA
Podstawowe założenia psychoanalizy:
*Zachowanie determinowane przez popędy, zwykle służy do zaspokojenia popędów
*Determinizm- zachowanie kierowane przez popędy, które w bardzo niewielkim stopniu możemy kontrolować
*Większość procesów ma charakter nieświadomy
*Występowanie mechanizmów obronnych: -zaprzeczenie, -wyparcie, -reakcje upozorowane
*Występują dwie kategorie osobowości : -horyzontalny(przestrzenny) -wertyklany(pionowy)
Podstawowe założenia behawioryzmu:
*Człowiek to pionek kierowany przez środowisko
*Motorem działań są wzmocnienia, reakcje popędów
*Stosowanie strategii zachowania skutecznego
*Występuje determinizm
*Rozwój następuje przez uczenie się
Podstawowe założenia psychologii humanistycznej:
*Człowiek to wszechwładny podmiot
*Motorem działań jest rozwój osobisty
*Stosowanie strategii samorealizacji
*Nie występuje determinizm
*Rozwój biologiczny
Podstawowe założenia psychologii poznawczej:
*Człowiek to badacz, decydent
*Motorem działań jest poznanie i równowaga poznawcza
*Stosowanie strategii gromadzenia i przetwarzania danych
*Rozwój następuje przez uczenie się
Porównanie człowieka w ideach behawiorystów i psychoanalityków:
U behawiorystów człowiek jest taki jakie ma nawyki, a nawyki takie jaka jest sytuacja, człowiek to pionek kierowany przez środowisko, jego motorem działań są wzmocnienia i reakcje popędów, występuje zachowanie skuteczne, rozwija się przez uczenie się.
U psychoanalityków człowiek to pionek kierowany przez biologie i kulturę, motorem jego działań jest libido, stosuje mechanizmy obronne, rozwój biologiczny.
W obu przypadkach występuje determinizm!!!
Porównanie człowieka w ideach przedstawicieli behawiorystów i psychologii humanistycznej:
Wg przedstawicieli behawiorystów człowiek to nie zapisana karta „tabula rasa”, wystarczy zbadać jak przeżycia zmieniają jego zachowanie, człowiek jako istota bierna, która pozostaje pod wpływem środowiska (J.Locke), człowiek automatycznie reaguje na określone bodźce, nie ma uczyć, myśli lub poglądów, które można by uczynić przedmiotem badań psychologicznych (Skinner)
Wg przedstawicieli psychologii humanistycznej każda osoba określa się dwoma poziomami JA tj.: *JA Idealne i JA Realne, człowiek ma zaakceptować samego siebie dzięki temu będzie szczęśliwy, człowiek ma stale się rozwijać, udoskonalać (Rogers), człowiek ma swoje charakterystyczne potrzeby tj.:- braku, -wzrostu, -bezpieczeństwa, - przynależności, -prestiżu, -samorealizacji
Porównanie człowieka w ideach przedstawicieli psychoanalizy i psychologii humanistycznej:
Wg przedstawicieli psychoanalizy człowiek determinuje swoje zachowanie głownie przez popędy, człowiek składa się z trzech struktur tj.: -ID, -EGO,
-SUPER EGO, człowiek jest nieświadomy swoich wyborów, człowiek ma dwie kategorie osobowości tj.: - HORYZONTALNY, -WERTYKLANY, (Freud), człowiek w dzieciństwie nabywa poczucie izolacji i bezradności w świecie „lęk podstawowy” (Horney)
Wg przedstawicieli psychologii humanistycznej każda osoba określa się dwoma poziomami JA tj.: *JA Idealne i JA Realne, człowiek ma zaakceptować samego siebie dzięki temu będzie szczęśliwy, człowiek ma stale się rozwijać, udoskonalać (Rogers), człowiek ma swoje charakterystyczne potrzeby tj.:- braku, -wzrostu, -bezpieczeństwa, - przynależności, -prestiżu, -samorealizacji
Podstawowe psychologiczne koncepcje człowieka:
Wg psychoanalizy człowiek to pionek kierowany przez biologie i kulturę, wg behawioryzmu to pionek kierowany przez środowisko, wg psych. humanistycznej to wszechwładny podmiot, wg psych. poznawczej to badacz, aktywnie szuka i gromadzi informacje.
Podstawowe złudzenia percepcyjne:
Złudzenia optyczne to rezultat licznych wpływów (np.: kontekst przedmiotów należących do tła wpływa zniekształcająco na spostrzeżenie figury dochodzi do złudzenia spostrzeżenia). Percepcja złudzeń optycznych jest na pewno wynikiem tych doświadczeń.
Wyróżnia się np.: *złudzenie kierunku
*złudzenie wielkości
*złudzenie długości
*złudzenie deformacji
Czym jest uwaga? Charakterystyka jej funkcji:
Uwaga: proces określający, które informacje zostaną wybrane do dalszego przekazania. Sprawia, że wrażenia pochodzące z narządów zmysłów mogą być zarówno przekazywane dalej jak i odrzucane.
Funkcjami uwagi są: *filtr bodźców
*selektor reakcji (nie możemy reagować na wiele bodźców)
*droga do świadomego przetwarzania informacji
*czujność (zdolność do długotrwałego oczekiwania) *poszukiwanie
Teoria uwagi selektywnej:
Teoria uwagi selektywnej: wybór informacji, które mają dotrzeć do mózgu dokonany jest w bardzo wczesnym stadium procesu spostrzegania, tzn. jeszcze przed przetworzeniem informacji.
Czym jest pamięć? Charakterystyka pamięci w kategoriach zdolności i procesu.:
Pamięć- określana jest jako właściwość zachowawcza polegająca na gromadzeniu i przechowywaniu ubiegłego doświadczenia oraz wykorzystywaniu go w rożnych sytuacjach.
Wyróżnić można
trzy procesy pamięci:
-zapamiętywanie- spostrzegane przedmioty wywołują zmiany w komórkach nerwowych w postaci śladów pamięciowych
-przechowywanie- zmiany utrzymują się po ustaniu działania bodźca
-przypominanie- dzięki owym zmianom reprodukujemy przedmioty i rozpoznajemy je.
oraz
piec cech pamięci:
-trwałość- zdolność do długotrwałego przechowywania doświadczenia
-wierność- stopień dokładności przypomnień
-szybkość- czas jaki potrzebujemy do zapamiętania
-zakres- ilość materiału jaki możemy zapamiętać
-gotowość- łatwość przypominania sobie zapamiętanego materiału a także
trzy rodzaje odtwarzania:
-rozpoznanie-to odróżnienie tego co spostrzegliśmy od tego co spostrzegamy, a wiec dokonuje się w procesie spostrzegania.
-przypomnienie-
-reprodukowanie-polega na odtwarzaniu posiadanego materiału
Rodzaje pamięci.
Podział ze względu na przedmiot pamięci i sposób zapamiętywania:
-pamięć mechaniczna-bezmyślne wyuczenie czegoś np. wiersza, definicji. Uczeń poprawnie reprodukuje definicje, terminy, ale nie wie, co one oznaczają, nie umie ich wyjaśnić ani zastosować w nowych sytuacjach.
-pamięć logiczna-nauka polega na zrozumieniu tekstu, wyjaśnieniu wszystkich terminów i dopiero po tym następuje zapamiętywanie materiału.
-pamięć mimowolna-występuje wtedy, gdy zapamiętujemy coś bez świadomego nastawienia na zapamiętanie i bez celowego działania w tym kierunku.
-pamięć dowolna- mówimy o niej wówczas, gdy zamierzamy coś zapamiętać i jesteśmy na to nastawieni.
Podział ze względu na to czy zapamiętane treści reprodukowane są zaraz po wyuczeniu czy po pewnym czasie:
-pamięć bezpośrednia-nazywamy możność reprodukowania materiału zaraz po zapoznaniu się z nim.
-pamięć odroczona- odtwarzanie zapamiętanych treści następuje po pewnym czasie.
Funkcje podst. rodzajów pamięci:
Funkcje pamięci krótkotrwałej: *gromadzenie niewielkiej ilości informacji lecz mogą się one składać z bardzo wielu pojedynczych formacji
*ma ograniczony czas pamiętania
*dzieli system pamięci na trzy magazyny
*materiał zachowuje się dopóki jest objęty uwagą
Funkcje pamięci długotrwałej: *stanowi trwały magazyn śladów pamięciowy o teoretycznie nieograniczonej pojemności i czasie przechowywania
*dzieli się na różne podsystemy, ze względu na sposób kodowania, funkcje, materiały, który zapamiętuje.
Funkcje podst. rodzajów wiedzy:
Funkcje wiedzy niejawnej: * wiedza nie jest otwarcie wyrażana, nie można jej nabyć przez jakiś program nauczania, można ją nabyć przez częste obcowanie z problemem.
Porównanie cech i funkcji pamięci krótkotrwałej i długotrwałej:
Pamięć długotrwała trwale przechowuje przetworzone informacje, a pamięć krótkotrwała na bardzo krótki okres czasu bo do 18s, pamięć długotrwała może zachować nieograniczoną ilość informacji, a pamięć krótkotrwała ograniczona ilość informacji, w przeciwieństwie do pamięci krótkotrwałej materiał zachowuje się w pamięci długotrwałej nawet jeśli nie jest objęty uwagą.
Funkcje podst. poziomów pamięci:
Funkcje pamięci krótkotrwałej : * dzieli system pamięci na 3 magazyny
* zachowuje małą ilość informacji
* przekazuje informacje do pamięci długotrwałej przy powtarzaniu materiału
Funkcje pamięci długotrwałej : * informacja może być zatrzymana na dłuższy okres czasu
*łatwe przypominanie informacji
*dostarcza nami informacji jak zachować się w jakiejś sytuacji
Charakterystyka metafor stosowanych w badaniach nad pamięcią:
Brown i McNell studiowali zjawisko przypominania sobie określonych pojęć wtedy gdy ma się je „na końcu języka”. Chodzi o to, że osoba nie potrafi sobie przypomnieć jakiejś informacji, która wg nich przechowywana jest w pamięci długotrwałej na podstawie ich cech akustycznych, wg cech wizualnych i wg cech znaczeniowych.
Bartlett- ludzie swoje doświadczenia przechowują w swojej pamięci w formie tzw. SCHEMATÓW -> jest to aktywna forma porządkowania, w ramach tego porządkowania nowa informacja zostaje tak zmieniona, że pasuje do już istniejącej wiedzy. Bardzo często odbywa się to przez dodanie czy odjęcie szczegółów.
Sposoby zapamiętywania:
*powtarzanie materiału na głos, po cichu, w myślach
*mnemotechniki
Strategie pamięciowe:
Pamięć utajona- polega na zapamiętywaniu jakiegoś doświadczenia, nie zdając sobie z tego sprawy, które w przyszłości ma wpływ na ich zachowanie.
Pamięć długotrwała i krótkotrwała - polega na zapamiętaniu jakiegoś materiału który zostaje powiązany z czymś już znanym (pozostaje w naszej pamięci na krótko lub długo)
Pamięć epizodyczna - przechowuje epizody czyli ślady pamięciowe na temat zdarzeń posiadających swoją lokalizację w czasie i przestrzeni.
Pamięć semantyczna- rodzaj pamięci służący do łączenia w grupy inf. o podobnym charakterze. Pamięć ta jest powiązana z językiem oraz procesem kojarzenia różnych faktów.
Formy opamiętywania. Jakie są podst. błędy w przypominaniu i rozpoznawaniu informacji?
Trzy formy odpamiętywania: -rozpoznanie-to odróżnienie tego co spostrzegliśmy od tego co spostrzegamy, a wiec dokonuje się w procesie spostrzegania.
-przypomnienie- dzięki zmianom związanymi z ustaniem bodźca reprodukujemy przedmioty i rozpoznajemy je
-reprodukowanie-polega na odtwarzaniu posiadanego materiału
Czym jest uczenie się? Podst. rodzaje uczenia się.
Uczenie się: proces stanowiący podstawę względnie trwających zmian zachowania, zachodzący w wyniku ćwiczenia lub doświadczenia, nie da się do zaobserwować
Podst. rodzaje uczenia się: *2 grupy uczenia się przez warunkowanie:
*klasyczne - I.Pawłow fizjologia układu trawiennego psów, reakcje specjalny bodziec nie stanowi rezultatu dla uczenia się. Bodziec wyzwalający odrch- bezwarunkowy jest to taki który odruchowo wyzwala reakcje bezwarunkową
*sprawcze - B.Skinner uznał, że można wytworzyć takie zachowanie , które konstruowane jest przez środowisko, eksperyment Taornodike -głodne koty zamknięte w klatce bez celu poruszają się po niej, w klatce zamontowana jest dźwignia za pomocą której mogą się wydostać i zdobyć jedzenie, otwierając klatkę dostawały się do jedzenia, tzw klatka problemowa.
*trzecia teoria poznawcza- utajone zachowanie wykorzystujące mapy poznawcze; próby i błędy, naśladowanie wzorców, zrozumienie
Podst. zagadnienia związane z warunkowaniem klasycznym.
Bodziec neutralny-nie powoduje reakcji organizmu lecz przy dodatkowym wzmocnieniu bodźca może on wywoływać reakcje warunkową, nawet gdy po pewnym czasie nie będzie używało się dodatkowych wzmocnień.
Reakcja warunkowa- bodziec warunkowy wytwarza zachowanie warunkowe.
Wygaszanie - zanikanie reakcji po bodźcu warunkowym
Proces generalizacji - rozszerzanie się, reagowanie na inne bodźce (podobne)
Różnicowanie - ograniczenie generalizacji
Podst. zagadnienia związane z warunkowaniem instrumentalnym.
Pozytywne bodźce - nagroda
Negatywne bodźce - uniknięcie kary
Porównanie uczenia się w paradygmacie poznawczym z formami uczenia związanymi z warunkowaniem klasycznym i instrumentalnym.
W uczeniu poznawczym człowiek sam dochodzi do procesów poznawczych, bez względu na bodziec. Mapa poznawcza pewnych sytuacji wpływa na efekt, nabywa się pewien schemat na temat problemów i używa się go w rozwiązywaniu kolejnych problemów, natomiast w uczeniu warunkowym człowiek dochodzi do procesów poznawczych za pomocą odebranych bodźców.
Uczenie się w kategoriach procesu przetwarzania informacji.
Przetwarzając informacje i chcąc ją zrozumieć dochodzi do uczenia się przez wykorzystywanie pamięci logicznej, która zapamiętuje informacje pod warunkiem, że ją zrozumie. Może też dochodzić do uczenia się dzięki pamięci mechanicznej, która pozwala zapamiętać informacje ale bez dokładnej wiedzy na temat tej informacji, lub także dzięki pamięci mimowolnej, która zapamiętuje informacje bez specjalnego wysiłku, bez nastawiania się na zapamiętywanie.
Podst. strategie uczenia się:
Planowość- zaplanowanie systemu uczenia się danego materiału
Wielostronna- pewne informacje związane są też z innymi dziedzinami
Wieloczynność- zdobyte informacje mogą przydać się do czegoś innego
Ukierunkowanie na wynik- z góry określony cel podejmowanych działań
Różnorodność sposobów i form - stosowanie różnego rodzaju metod dydaktycznych by ułatwić proces uczenia się
Prawo efektu E.Thorndike'a, z czym jest ono związane?
Prawo efektu- związane ono jest z uczeniem się. Nieskuteczne impulsy są stopniowo eliminowane o impuls prowadzący do skutecznego rezultatu jest wzmacniany uczuciem zadowolenia, które później postępuje. Jeśli jakieś zachowanie prowadzi do blędu to powstaje nieprzyjemnie uczucie. To prawo głosi, że częstość występowania określonego zachowania zależy od konsekwencji.
Charakterystyka zagadnień związanych z problematyką wzmocnień.
*Wzmocnienia sporadyczne- występuje co pewien czas i nie da się dokładnie określić kiedy nastąpi
*Wzmocnienie negatywne - gdy awersyjny bodziec na skutek określonego działania nie wystąpi może dojść do przyjemnego doznania
Czym jest: inteligencja, zdolność, uzdolnienia? Podst. podejścia do problematyki inteligencji
INTELIGENCJA- zdolność do przystosowania się do okoliczności dzięki dostrzeganiu abstrakcyjnych reakcji i korzystanie z uprzednich doświadczeń i skutecznej kontroli nad własnymi procedurami poznawczymi.
ZDOLNOŚĆ - to względne stałe warunki, czyli właściwości człowieka decydujące o wynikach jego pracy. Są to takie właściwości które sprawiają, że przy jednakowej motywacji i uprzednim przygotowaniu poszczególni ludzie osiągają różne rezultaty w uczeniu się i ich działaniu.
UZDOLNIENIA - to specyficzna konfiguracja zdolności ogólnych i specjalnych, umożliwiająca bardzo dobre wykonanie określonej, ukierunkowanej treściowo działalności.
Podst. koncepcje inteligencji.
*Binet - rozumienie (ukierunkowanie), adaptacja (zastosowanie strategii), krytyczna (zdolność do oceny)
*Sperman - czynnik „g” (ogólny) i czynnik „s” (specyficzny)
*Cattel - inteligencja płynna(zdolność dostrzegania złożonych reakcji między symbolami) (zdolności centralne - ogólne związane ze zdeterminowaną genetycznie tzw. Inteligencja płynną)
- inteligencja skrystalizowana - dysponowanie wiedzą i umiejętnościami ważnymi w danym kontekście kulturowym
(zdolności lokalne - które ujawniają się w procesach spostrzegnia zmysłowego za pomocą poszczególnych analizatorów, częściowo wrodzone częściowo nabyte), (zdolności pośredniczące- nabywane w procesach uczenia się)
*Vernau - 4gł. Czynniki grupowe
*Thurstone - 7 pierwotnych zdolności umysłowych (zrozumienia słownego, płynności słownej, zdolności liczbowe, wyobraźni przestrzennej, pamięci skojarzeniowej, szybkości percepcyjnej, rozumowania)
*Thorndike - 3 rodzaje inteligencji (abstrakcyjna, medanistyczna, społeczna)
*Guilfora - kategorie: treści, operacji, wytworów
#Sternberg - zakłada istnienie inteligencji praktycznej
Metody diagnozy inteligencji. Omów kontrowersje związane z klasycznym pomiarem inteligencji.
*Stanfordzka Skal inteligencji Bineta
*Skala inteligencji Wedslera
*Skala dojrzałości umysłowej Columbia
*Międzynarodowa Wykonaniowa skal Lottera
*Test Meryc Rabena
Czym jest iloraz inteligencji? Podst. zagadnienia związane z tą kategorią, omów.
IQ- wyraża stosunek wiedzy inteligencji (WI) do wieku życia (WŻ)
Iloraz inteligencji wg Wedsler'a - to liczbowa charakterystyka wynikająca z porównania oceny jednostkowego wykonania jakiegoś zadania z oceną średnią jaką otrzymują osoby za wykonanie podobnego zadania.
Teoria inteligencji wielorakich H.Gardnera:
Wg teorii H.Gardnera: proponuje on 8 rodzajów inteligencji, jest rozumianych jako pewne uzdolnienia oryginalne (profil)
Gardnem wyróżnił wiele rodzajów inteligencji:
*językowa
*matematyczno-logiczna
*wizualno-przestrzenna
*muzyczna
*przyrodnicza
*kinestetyczna
*intrapersonalna (intuicyjna)
*interpersonalna (społeczna)
Porównanie podst. założeń monistycznych i pluralistycznych teorii inteligencji:
Wg koncepcji monistycznych ich zwolennicy przyjmowali prymat jednej własności ogólnej, całościowo determinujące zachowanie dziecka, a koncepcje pluralistyczne przyjmowali możliwość istnienia wielu inteligencji.
Charakterystyka koncepcji inteligencji emocjonalnej:
Według Daniela Golemana inteligencja emocjonalna obejmuje zdolność rozumienia siebie i własnych emocji, kierowania i kontrolowania ich, zdolność samomotywacji, empatię oraz umiejętności o charakterze społecznym
Jack Mayer i Peter Salovey mówią o czterech obszarach tworzących inteligencję emocjonalną: spostrzeganie emocji, wspomaganie myślenia za pomocą emocji, rozumienie emocji oraz kierowanie emocjami
Według Rauvena Bar-Ona na inteligencję emocjonalną składa się 5 elementów: inteligencja intrapersonalna, inteligencja interpersonalna, radzenie sobie ze stresem, zdolność adaptacji oraz ogólny nastrój.
Czym są style poznawcze- wymień i omów wybrane dymensje:
Style poznawcze- to uczenie się jako aktywna praca jednostki.
Kagan - *określił że jest to właściwy dla jednostki sposób rozwiązywania różnych zadań poznawczych
* 2 bieguny : -impulsywność (natychmiastowe odp)
-refleksywność (długi namysł)
Wittig - * stopień w jakim postrzegamy, determinowany przez ogólna organizację, pola percepcyjnego. Test ukrytych figur
- osoby zależne od pola (spostrzegają, globalnie części z całości)
- niezależne od pola (myślą w sposób analityczny)
Goldstein, - preferencje w zakresie ogólności kategorii poznawczych
*wyobrażeniowy (konkretny obraz o konkretnym kształcie)
*abstrakcyjnym (pojęciowym) stosowanie pojęć
Czym jest dyskurs? Omów typy dyskursu:
Dyskurs - to bardzo złożona, tworząca całość, jednostka kompetencji komunikacyjnej
Typy dyskursu: *konwersacyjny ->dialog
^mówiony(rozmowa)
^pisany(list, czat)
*narracyjny(monolog)
^mówiony (wykład)
^pisany(książka)
*instytucjonalizowany
^mówiony(przesłuchiwanie świadka)
^pisany(egzamin)
*pośredniczący przekazywanie treści przez innych
^mówiony (tłumaczenie wypowiedzi polityków)
^pisany (pisanie dla kogoś przemówienia)
*osobisty- polega na mówieniu do siebie
^mówiony (monologi)
^pisany (pamiętnik)
Charakterystyka podst. właściwości języka:
Język ma wartość umowną, to pewien system znaków i regal posługiwania się tymi znakami, może nadawać różne znaczenia, ma strukturę wielopoziomową, ma charakter twórczy, jest systemem dynamicznym, nieustannie się rozwijającym, może mieć charakter naturalny bądź sztuczny.
Omów relacje łączące rozwój językowy z rozwojem poznawczym w koncepcjach badaczy:
*koncepcja determinizmu językowego - mówi o tym, że język jest jedyną przyczyną procesów myślowych, poznawczych (to czego nie umie nazwać nie istnieje)
*koncepcja J.Piaget- uznawał, że rozwój poznawczy zawsze wyprowadza rozwój językowy
*N.Chomsky - każdy z nas rodzi się z dwoma osobnymi systemami, rodzimy się z umiejętnościami językowymi, co nie jest ambiwalentne z rozwojem
Czym jest kompetencja językowa? Omów jej składniki:
Kompetencja językowa- to utajona wiedza umysłowa dotycząca posługiwania się językiem.
Dyskurs syntaktyczny (znajomośc reguł przekształcania słownika)
D.Fonologiczny -(znajomość reguł przekształcania dźwięków)
D.Semantyczny - (znaczeniowy)
Czym jest kompetencja komunikacyjna? Podst. formy :
Kompetencja komunikacyjna to używanie języka w sposób adekwatny do danej sytuacji społecznej i do jego użytkownika.
Podst. formy kompetencji komunikacyjnej to: *wypowiedz, *dyskurs
Omów zagadnienia związane z organizacją i dostępem słownika umysłowego.
Słownik - intuicyjna wiedza związana z wyrazami danego języka, reguły syntaktyczna, semantyczna, fonologii, ortografii), Dzieli się na czynny (wykorzystywanie słów) bierny (te które znamy)
Słowa w słowniku ułożone są wg pół semantycznych, związane są siecią różnych połączeń:* współrzędności (związki skojarzeniowe)
siatka nadrzędności i podrzędności
synonim (określają to samo, albo mają to samo znaczenie)
antonimy (wyrazy przeciwstawne)
związki frazeologiczne
Charakterystyka aktów mowy:
Wyróżnia się dwa rodzaje aktów mowy : * bezpośredni
* pośredni
Searle: *stwierdzenia (przekazywanie wiedzy np.: wykłady, wyznania)
*dyrektywny (skłonienie kogoś do zrobienia czegoś)
*zobowiązanie (obietnica)
*ekspresja (opisuje stany emocjonalne)
*deklaracje (akty które zmieniają stan rzeczy)
Omów formy komunikacji niewerbalnej:
Formy komunikacji niewerbalnej to gesty jakie stosuje się podczas kontaktu z drugą osoba, mimika i intonacja głosu podczas rozmowy. Takie formy nadają rozmowie bardziej wiarygodny wygląd.
Wymień podst. typy reprezentacji poznawczej jednostki- omów zagadnienia związane z wyobrażeniową i pojęciową reprezentacją.
Czym są wyobrażenia? Charakterystyka podst. rodzajów wyobrażeń:
Wyobrażenia - obrazy powstające w wyobraźni, będące odzwierciedleniem w świadomości, postrzeganych uprzednio przedmiotów i zjawisk, które w danej chwili się działają na narządy zmysłowe, mają charakter analogowy.
Wyobrażenia IKONICZNE - charakter wzrokowy, obrazowy
ECHOICZNE - wyobrażenia słuchowe, zapamiętanie tekstu piosenki, dźwięki
ENAKTYWNY - wyobrażenia ruchu, naśladowanie pieska
Czym są pojęcia? Omów ich typy i scharakteryzuj podst. funkcje:
Pojęcia - (właściwość umysłowa) zawiera właściwości istotne dla pewnej klasy kategorii, tworzenie pojęć- uczenie się.
Podst. funkcje : *ekonomia procesu poznawczego, rozumienie świata
*komunikowanie się
Pojęcia OGÓLNE -> reprezentacja grup, klas, przedmiotów
JEDNOSTKOWE -> mają jeden egzemplarz np.: moja mama
Omów trzy zasadnicze koncepcje procesu nabywania pojęć:
a)własciwosci wspolne (maja wszystkie kategorie egzemlparzadanej kategori np psy maja 4 łapy
b)włascwiosci najbardziej towych cech dla danych egzemplarzynp lot ptaka
c)tworzenie pojec na pods,1 lub kilku egzemparzy do 1 klasy
Omów kryteria myślenia twórczego:
Twórcze myślenie : to proces rozwiązywania problemów o charakterze otwartym czyli, które mają wiele możliwości rozwiązań problemów, dostrzeżenie czegoś czego nie widzieliśmy.
Kryteria twórczego myślenia :* oryginalność
*rzadkość
*adekwatność
*wrażliwość na problemy
*transformowanie
Charakterystyka podst. typów myślenia:
MYŚLENIE : * AUTYSTYCZNE (marzenia na jawie)
* ABSTRAKCYJNE (operowanie pojęciami)
@ REALISTYCZNE (ukierunkowane, rozwiązywanie problemów)
@ PRODUKTYWNE (nowa wiedza)
PRALOGICZNE ( nie kieruje się logika)
REPRODUKTYWNE (zastosowanie wcześniej zdobytej wiedzy)
# KONKRETNE (manipulowanie)
# DYWERGENCYJNE (pojawia się w wypadku, gdy istnieje wiele rozwiązań sytuacji problemowej)
Omów różnice pomiędzy myśleniem dedukcyjnym i indukcyjnym:
Rozumowanie indukcyjne następuje od szczegółu do ogółu, tworzenie wniosków na podstawie przesłanek, wychodzenie poza fakty, które mamy dane, a rozumowanie dedukcyjne następuje od ogółu do szczegółu.
Omów dwa sposoby rozwiązywania problemów, podaj przykłady:
*Metoda heurystyczna - gdy wykorzystując istniejące doświadczenie wprowadza się strategie określające czas i wysiłek, nie gwarantuje rozwiązania (jak dotrzeć do pracy skoro mój samochód nie chce odpalić)
*Analiza środku i celu - szuka się środków, które mogły by skrócić odległości pomiędzy istniejącą sytuacją a pożądanym celem (co zrobić gdy jest mi zimno, a okna nie mogę zamknąć)
Porównaj wybrane teorie emocji:
Teoria Jamesa i Langego - spostrzeżenie jakiegoś przedmiotu czy zdarzenia odruchowo wywołuje określony wzorzec zmian fizycznych. Po zarejestrowaniu tych zmian doznaje się odpowiednich emocji.
Teoria Schachtera- te same zmiany fizjologiczne mogą towarzyszyć dwóm różnym zdarzeniom czy sytuacjom. Po zarejestrowaniu nietypowej zmiany fiz. Jej przyczyny poszukuje się w najbliższym otoczeniu. Zarejestrowana zmiana fiz. Jest interpretowana potem zgodnie z odkrytą przyczyną
W obu teoriach dochodzi się do wniosku, że bez udziału procesów poznawczych nie mogło by dojść do doznawaniu uczuć.
Jakie znasz emocje? Charakterystyka podst. poglądów psychologów na rodzaje i naturę emocji:
Emocje: gniew, radość, smutek, zdziwienie, gniew, pogarda, strach itd.
Aby mogły zaistnieć emocje potrzebne są zarówno czynniki poznawcze jak i zmiany fizjologiczne które podlegają kontroli autonomicznego ukł.nerwowego, oraz mięśnie twarzy. Wszystkie te procesy wzajemnie na siebie oddziałują.
Czym są emocje? Omów podst. elementy charakterystyki emocji:
Emocje - silne odczucia (świadome lub nieświadome) o charakterze pobudzenia pozytywnego (pod wpływem szczęścia, zachwytu, spełnienia) lub negatywnego (pod wpływem gniewu, odrazy, strachu).
Czym jest motywacja? Omów znane Ci koncepcje motywacji:
Motywacja - czynniki, które są odpowiedzialne za uruchamianie, podtrzymywanie i zakończenie działania, a więc wpływają na następujące cechy działań: *siła reagowania, *wytrwałość, * nakierowanie na dążenie
*Teorie instynktu- rodzimy się z pewnymi motywacjami, są one jakby w nas zaprogramowane.
*Teoria popędów - teoria homeastaza - równowaga, a gdy mamy zakłócenia homeastazy - następuje napięcie i domaga się równowagi.
*Teoria pobudzenia - procesy psychiczne można ująć w skali od relaksu aż po stan pobudzenia
*Teoria Yerkes-Dodson - trudność zadania a poziom aktywacji
*Teoria społeczno poznawcza - motywację tworzy rozbieżność w umyśle, ta rozbieżność wg Testingena ma charakter dysonansu poznawczego.
Omów teorię potrzeb A.Maslowa.
Hierarchia potrzeb:
1. Potrzeby fizjologiczne (pragnienie, głód, posiłek);
2. Potrzeby bezpieczeństwa;
3. Potrzeby społeczne (przyjaźń, miłość);
4. Potrzeby szacunku;
5. Potrzeby samorealizacji.
Maslow był przekonany, że potrzeby wyższego stopnia mogą się pojawić tylko wtedy, gdy są zaspokojone potrzeby niższego stopnia. Oprócz wymienionych pięciu potrzeb, Maslow wyróżnił również tzw. potrzeby dodatkowe. Przez potrzeby dodatkowe należy rozumieć takie, które mogą ujawniać się tylko u niektórych ludzi. Dla przykładu mogą to być potrzeby wiedzy, czy też potrzeby estetyczne. Zdaniem Maslowa trudno jest o nich cokolwiek powiedzieć, gdyż nie zostały jeszcze dogłębnie poznane, ale można próbować wiązać je z potrzebami samorealizacji.
Zachowanie człowieka według teorii potrzeb określone jest przez dwa prawa: prawo homeostazy i prawo wzmocnienia. Pierwsze z nich mówi o dążeniu do równowagi potrzeb niższego rzędu. Oznacza to, że niezaspokojenie potrzeb niższego rzędu będzie naruszać ustaloną równowagę organizmu człowieka, zaś ich zaspokojenie będzie tę równowagę przywracać i stan napięcia zniknie. Z kolei do potrzeb wyższego rzędu ma zastosowanie prawo wzmocnienia. Według tego prawa zaspokojenie wyższych potrzeb nie powoduje ich zaniku, lecz wręcz przeciwnie, człowiek odczuwa je jako przyjemne i będzie dążył do ich wzmocnienia.
Charakterystyka rodzajów motywacji.
Motywacja wewnętrzna - organizm ma wewnętrzne przekonanie do wykonywania określonej czynności
Motywacja zewnętrzna - ta motywacja zależy od tego jakie będą konsekwencje zewnętrzne tego działania
Jak można definiować stres? Omów znane teorie stresu-radzenia sobie.
Stres - to zespól specyficznych reakcji organizmu na zdarzenia jakie miały miejsce rozpoznawane dla organizmu jako trudne
Radzenie sobie ze stresem. Można stosować tabletki nasenne i uspokajające, ćwiczenia odprężające, ćwiczenia gimnastyczne, mechanizmy obronne.
Istnieje też możliwość społecznego wsparcia , tj. pomocy przy polepszaniu warunków do zwalczania stresu.
Czym jest GAS - omów zasadniczo jego fazy.
GAS - to ogólny zespół adaptacyjny
Fazy GAS'u - najpierw występuje reakcja alarmowa (faza szoku), stadium zaprzeczenia, stadium odporności i stadium wyczerpania.
Jakie czynniki wpływają na radzenie sobie ze stresem?
*reakcje emocjonalne człowieka
*rozumienie stresu w kategorii sytuacji
*relacje pomiędzy otoczeniem a człowiekiem
Omów pojęcia osoby, osobowości i temperamentu:
TEMPERAMENT- to zespół pewnych wyodrębnionych kategorii cech, które tworzą określone wzorce właściwości psychicznych.
OSOBOWOŚĆ - to pewne właściwości jednostki określające wzorce jej zachowania, postawy i uczuć, które są spójne w różnych sytuacjach i w różnym czasie
OSOBA - rzecz o rozumnej naturze, cechująca się odrębnością od innych bytów, posiadająca świadomość własnego istnienia, wolę, własny charakter i system wartości. Obok ludzi (i hipotetycznych innych fizycznych istot rozumnych) wiele kierunków filozoficznych uznaje także osoby duchowe (zob. Bóg, anioł). We współczesnej filozofii pojęcie kluczowe dla chrześcijańskiego i niechrześcijańskiego personalizmu, mającego źródła w chrześcijańskim (zwłaszcza tomistycznym) rozumieniu osoby i nie uważającym osób za rodzaj rzeczy, lecz za osobne pojęcie ontologiczne.
Omów koncepcję „Big Five”:
Pięcioczynnikowy model osobowości (w skrócie PMO) autorstwa Paula Costy i Roberta McCrae zwany też „wielką piątką” (ang. Big Five) obejmuje następujące czynniki osobowości:
neurotyczność (vs stałość emocjonalna) - odzwierciedlającą przystosowanie emocjonalne versus emocjonalne niezrównoważenie; skłonność do przeżywania negatywnych emocji (strachu, zmieszania, gniewu, poczucia winy) oraz podatność na stres psychologiczny
ekstrawersję (vs introwersja) - która odnosi się do jakości i ilości interakcji społecznych oraz poziomu aktywności, energii, a także zdolności do doświadczania pozytywnych emocji
otwartość na doświadczenie - wskazującą na tendencję do pozytywnego wartościowania doświadczeń życiowych, tolerancję na nowość i ciekawość poznawczą
ugodowość (vs antagonizm) - opisującą nastawienie do innych ludzi (pozytywne versus negatywne) przejawiające się w altruizmie versus antagonizmie
sumienność (vs nieukierunkowanie) - która oddaje stopień zorganizowania, wytrwałości i motywacji jednostki w działaniach zorientowanych na cel
Zakłada się, że wyróżnione czynniki:
istnieją realnie (i jako takie mają znaczenie w przystosowaniu jednostki do środowiska np. sumienność jest najlepszym wyznacznikiem jakości wykonywanej pracy zawodowej oraz osiągnięć akademickich, a także wiąże się z satysfakcją życiową)
są niezmienne
są uniwersalne (tj. niezależne od rasy, płci czy kultury)
są biologicznie uwarunkowane (charakteryzuje je wysoki stopień odziedziczalności)
10