PSYCHOPATOLOGIA - wykład, dn. 25.11.2010.
*Zespół hipochondryczny:
-Przekonanie osoby o występowaniu poważnej choroby somatycznej, mimo że w rzeczywistości tej choroby nie ma.
-Nadmierne zainteresowanie sprawami zdrowia, jego utrzymaniem i przywróceniem.
-Duża skuteczność w dochodzeniu swoich spraw związanych ze zdrowiem.
-Podejmowane działania mają na celu zmniejszenie nasilonego lęku.
-Lęk hipochondryczny może występować w wielu jednostkach chorobowych:
w depresji
w schizofrenii (trudniejszy do rozpoznania, ponieważ często jest brany za urojenia)
u pacjentów z otępieniem (mniej nasilony)
-Leczenie: psychoterapia (zespołu hipochondrycznego nie leczymy lekami!).
-Pacjentom hipochondrycznym nie powinno zabraniać się chodzenia do lekarzy, ponieważ to zmniejsza ich lęk.
*Zespół histrioniczny (histeryczny):
-Występują zaburzenia, w przebiegu których stwierdzane są objawy psychiczne i somatyczne bez zmian organicznych.
-Wyodrębniamy dwie grupy zespołów histrionicznych:
Zaburzenia dysocjacyjne - dysocjacja to inaczej rozszczepienie (np. pamięci) lub poczucie identyczności z kimś innym. Wyróżniamy:
Amnezję psychogenną - niepamięć (nagle osoba nic nie pamięta).
Fuga psychogenna - ucieczka (osoba chora wychodzi jakby nigdy nic z domu, bliscy jej poszukują, a potem nagle ta osoba zostaje odnaleziona w nieoczekiwanym miejscu, niewiadomo dlaczego i niewiadomo skąd).
Stupor psychogenny - odrętwienie.
Osobowość wieloraka (inaczej mnoga).
Zespół opętania (przykład: egzorcyzmy)
Scena histeryczna.
Zaburzenia konwersyjne - dotyczą ruchu i czucia:
a) Zaburzenia ruchów dowolnych - np. niedowłady, niemożność chodzenia, niedowład spastyczny:
Afonia - niemożność mówienia.
Aspazja - niemożność stania.
Abazja - niemożność chodzenia (z mięśniami i kośćmi chorego jest w porządku, ale chodzić nie może).
Kaktokormia - przymusowe ułożenie ciała, głównie tułowia (chodzi o to, że normalnie tułów jest prosty, a u osoby chorej powyginany, mimo że nie ma deformacji).
Hiperkineza - nadmierna ruchliwość (nie mylić z nadpobudliwością ruchową).
Drgawki psychogenne:
Napad trwa ok. 15 minut.
Pacjent pada tak, żeby sobie nic nie zrobić.
Nie dochodzi do przegryzienia języka.
Nie ma niekontrolowanego oddawania moczu i kału.
Pacjent nie zachłyśnie się.
Psychogenne zaburzenia czucia:
Np. znieczulenia.
Polegają na tym, że możemy chorego kłuć, a on nic nie czuje.
Parestezje - spaczone czucie, mrowienie, uczucie gorąca w nogach (czyli chory czuje coś, czego nie powinien czuć).
*Objawy i cechy istotne do stwierdzenia zaburzeń histrionicznych:
-Nagły początek i nagłe ustąpienie objawów.
-Objawy są objawami czynnościowymi (brak podłoża organicznego).
-Jeden objaw przechodzi w drugi bez wyraźnej przyczyny (raz boli ręka, raz głowa itd.)
-Bardzo często objawy pacjenta mają znaczenie symboliczne i komunikacyjne.
-Często pacjenci doświadczają nieświadomej motywacji rozszczepiennej (np. pacjentka nagle przestała chodzić i w trakcie rozmowy z nią okazuje się, że jak nie chodzi to mąż się nią zajmuje, opiekuje itd., a gdy była zdrowa to nie miała tej opieki).
*Leczenie:
-Psychoterapia.
-Jeżeli są to typowe zaburzenia histrioniczne, to wystarczy psychoterapia krótkoterminowa obejmująca terapię emocji, tkwiących w tej osobie.
-Natomiast jeśli jest dużo objawów i są one nasilone, to wymagana jest terapia systematyczna i długoterminowa.
*Zespoły natręctw - podział (wyróżniamy dwie grupy):
1. Zaburzenia obsesyjno kompulsywne (myśli i czynności):
-Występują:
Niechciane myśli.
Fantazje (jakiekolwiek).
Wyobrażenia negatywistyczne, będące w opozycji do systemu wartości pacjenta (np. będąc w kościele ma myśli seksualne - jeśli ktoś ma silne, karzące superego, myśl jest postrzegana jako mocno zagrażająca).
Natrętne impulsy związane z uczuciem wewnętrznym, polegające na przymusowym wykonywaniu czynności, uznawanej za absurdalną lub analną (np. matka może bać się impulsu, każącego jej zrobić swojemu dziecku krzywdę).
2. Zespół anankastyczny:
Wszystko musi być dokładane poukładanie - np. w głowie chorego.
Natrętne sprawdzanie czy określona czynność została poprawnie wykonana (zakręcenie wody, zamknięcie drzwi i okien itd.).
Natrętne powtarzanie czynności (np. banie się zabrudzenia lub zakażenia).
Niemożność wykonywania natrętnej czynności powoduje napięcie i dyskomfort (taka osoba może stać się bardzo agresywna, również depresyjna - dlatego tym zaburzeniom często towarzyszą odczyny depresyjne).
-Zaburzenia obsesyjno kompulsywne i anankastyczne mają podłoże neurobiologiczne. Chodzi o to, że obserwuje się znaczne zmiany w układzie limbicznym, dlatego warto wykonać pacjentom badanie tomograficzne lub pozytronowe badanie czynności mózgu.
-Leczenie: zastosowanie terapii behawioralnej, oduczanie nawyków. Jednak większą skuteczność może mieć farmakoterapia.
*Neurastenia:
-Objawy:
Drażliwość.
Nadpobudliwość.
Poczucie osłabienia.
Bóle głowy.
Trudności w koncentracji uwagi.
Utrudnione zasypianie lub koszmarne sny.
-Objawy są bardzo podobne do zespołu przewlekłego zmęczenia, tyle że ten zespół jest spowodowany właśnie zmęczeniem, a w neurastenii nie - człowiek nie jest zmęczony czy przepracowany.
-Objawy są także podobne do zespołu wypalenia zawodowego, tyle że w wypaleniu zawodowym dodatkowo dołącza się przygnębienie i napięcie emocjonalne - oczekiwanie, że coś się zdarzy.
-W neurastenii przemęczenie jest irracjonalne.
-Na neurastenie (podobnie jak na wypalenie zawodowe) narażone są pewne grupy zawodowe, m.in.: pielęgniarki, lekarze, psychologowie, księża. Dzieje się tak dlatego, bo osoby te cały czas mają do czynienia z cudzymi problemami.
-Leczenie: psychoterapia.
*Ostra reakcja na ciężki stres:
-Występuje u osoby dotąd zdrowej psychicznie i doświadczana jest w obliczu silnego stresu lub też urazu psychicznego czy fizycznego.
-Trwa krótko i szybko po zadziałaniu określonego bodźca.
-Najczęściej występuje bezpośrednio po urazie lub ewentualnie do kilku godzin po nim.
-Objawy:
Zaburzenie świadomości (zawężenie).
Zaburzenie motoryki (podniecenie lub odrętwienie).
Stwierdza się wegetatywne objawy lęku, m.in.: potliwość (czasami tylko rąk, a czasami całego ciała), przyspieszenie akcji serca, drżenie rąk.
Objawy są bezpośrednio związane z sytuacją stresową
Krótki czas trwania objawów.
-Leczenie:
Może być nieleczona (w przypadku, gdy objawy ustępują, a osoba potem zaczyna się dobrze czuć i nic złego się nie dzieje).
Natomiast jeżeli podejmujemy leczenie to należy skorzystać albo z farmakoterapii albo z interwencji kryzysowej (najlepsza).
Leki - głównie benzodiazepiny: relanium, rolafen, aforan itp. Ale należy je krótko stosować, ponieważ mają działanie uzależniające.
*Zaburzenia stresu pourazowego (PTSD):
-Są to zaburzenia lękowe w wyniku osobistego lub naocznego kontaktu z niebezpieczeństwem śmierci, zranieniem lub zagrożeniem nietykalności fizycznej własnej lub innych osób.
-Przyczyną jest konfrontacja z zagrożeniem lub śmiercią, powodująca reakcję przerażenia i bezradności, np.: gwałt, napad, widok nieszczęśliwego wypadku, doświadczanie bądź widok tortur.
-Przebieg: różnorodne objawy emocjonalne, behawioralne i somatyczne. Główne objawy to:
Obojętność wobec świata.
Przeżywanie urazu w snach, przebłyskach pamięci i we wspomnieniach.
Objawy lęku i pobudzenia niewystępujące przed urazem.
-Leczenie:
Leki zwykle są nieskuteczne.
Dobre efekty można osiągnąć przez wczesną interwencję zarówno w postaci zaszczepienia stresu, jak i terapii zanurzającej.
*Zaburzenia adaptacyjne:
-Częste wśród dzieci i młodzieży.
-Mają związek z zaistnieniem sytuacji urazowych o charakterze psychospołecznym, ale nie o charakterze katastrofy.
-Przykład sytuacji urazowej:
Migracja.
Inna zmiana środowiska (np. wyjazd na studia).
Nagły zgon osoby bliskiej (reakcja żałobna).
-Objawy pojawiają się miesiąc po wystąpieniu urazu i trwają nie dłużej niż 6 miesięcy (jeżeli dłużej to mamy do czynienia z reakcją patologiczną). Objawy kliniczne: depresja lękowa.
-Leczenie: lekkie leki przeciwdepresyjne, psychoterapia ukierunkowana na problem.
*Depresja:
-Zaburzenia nastroju, zaburzenia afektywne.
-Występują u ok. 20-25% populacji.
-Podziałem ze względu na przyczyny powstawania zaburzeń depresyjnych - wyróżniamy trzy grupy:
1. Endogenne (wewnętrzne):
Dotyczą osób, które nie były dotąd chore psychicznie ani somatycznie.
Najczęściej stwierdza się zaburzenie neuroprzekaźnictwa (w manii najczęściej jest podwyższony poziom adrenaliny, a w depresji obniżony poziom dopaminy, serotoniny).
Leczenie: głównie lekami, a psychoterapia wspomagająco. W ciężkim depresji psychoterapia nie ma sensu, bo pacjent nie ma kontaktu ze swoimi emocjami.
2. Egzogenne (zewnętrzne):
Powstają na skutek przebycia zatruć przeróżnymi substancjami, chorób mózgu (guzy mózgu, krwiaki, urazy spowodowane uderzeniem) i chorób somatycznych.
ICD 10 rozróżnia tutaj dwie podgrupy:
a) Organiczne zaburzenia nastroju - gdzie stwierdzamy uchwytne uszkodzenia biologiczne np. choroby mózgu, choroby somatyczne (nadczynność lub niedoczynność tarczycy), klimakterium.
b) Zaburzenia związane z używaniem substancji psychoaktywnych.
3. Depresja o podłożu psychogennym (typowo do leczenia psychologicznego, w poprzednich rodzajach nasza rola jest bardzo mała):
Zaburzenia nerwicowe - psychogenne, tzw. depresja nerwicowa (trudno wyczuć czy to depresja czy nerwica).
Objawy są depresyjne.
Powstaje w skutek urazu psychicznego lub pojawia się w przebiegu zaburzeń nerwicowych (czyli najpierw jest nerwica, a potem depresja).
-Cechy zespołu depresyjnego:
Obniżenie nastroju, np. smutek, melancholia.
Obniżenie napędu psychoruchowego.
Zaburzenia rytmów biologicznych:
a) Związek z zaburzeniami przewodnictwa w zakresie szyszynki. Najgorsze samopoczuciem z rana, natomiast w depresji poporodowej wieczorem.
b) Wybudzenie nad ranem powoduje znacznie gorsze samopoczucie (dlatego więcej samobójstw w depresji popełnianych jest rano), często towarzyszy temu niemożność ponownego zaśnięcia.
c) Nawroty najczęściej występują wiosną i jesienią.
d) Bardzo często, jeśli chodzi o kobiety, dochodzi do zaburzenia cyklu miesiączkowego lub zaniku miesiączki.
Wolno płynący lęk. Pacjent jest w stanie zlokalizować gdzie tkwi lęk, najczęściej jest to lęk prekardialny i lęk zamostkowy.
Zaburzenia myślenia. Pacjenci mają nierealną, negatywistyczną ocenę przeszłości, teraźniejszości i przyszłości. Jeśli chodzi o teraźniejszość, to negatywna ocena dotyczy głównie ich samych (np. myślenie, że wszyscy inni mają lepiej, a on ma najgorzej, że jest beznadziejnie i nie da sobie z niczym rady).
-W depresji psychogennej i egzogennej najczęściej występują cechy 1 i 2 (obniżenie nastroju i obniżenie napędu), natomiast w depresji endogennej wszystkie.
-Płytka depresja to subdepresja - występują wszystkie objawy, ale są słabo nasilone.
*Mania (zespół maniakalny):
-Zaburzenie afektywne charakteryzujące się podwyższeniem nastroju, ekspansywnością, rozdrażnieniem, gadatliwością, rozrostem poczucia własnej wartości i gonitwą myśli.
-Objawy:
Podwyższony nastrój.
Podwyższony napęd.
Wesołość.
Euforyczność.
Wzmożona aktywność
Tendencje do niedokańczania rozpoczętych zadań.
Zaburzenia rytmów biologicznych: osoba w manii bardzo mało śpi - po 2-3 godziny na dobę i czuje się wypoczęta, oraz mało je (a dużo działa).
-Występuje najczęściej latem.
-Płytka mania to inaczej hipomania.
*Depresja sezonowa:
-Określenie takiej depresji, której początek i koniec przypada na tę samą porę roku (najczęściej okres jesienno-zimowy). Trwa kilka tygodni do kilku miesięcy. Epizody są zwykle łagodne lub umiarkowane.
-Występuje częściej u osób młodych. Ujawnia się typowo w okresie 20-30 r. ż.
-Występuje częściej w rejonach niedoboru światła słonecznego.
-Typowe objawy:
Hipersomnia (nadmierna senność).
Znaczne obniżenie napędu.
Znaczny apetyt na węglowodany.
Przyrost wagi.
-Leczenie: światłoterapia, leki przeciwdepresyjne.
*Zaburzenia afektywne:
-Inaczej zaburzenia nastroju.
-Zalicza się do nich: duże zaburzenie depresyjne (depresja jednobiegunowa) oraz zaburzenie dwubiegunowe (maniakalno-depresyjne).
-Na depresję jednobiegunową składają się tylko objawy depresyjne, brak symptomów manii.
-Najlżejsza postać - epizod depresyjny: występuje jeden epizod w życiu.
-Zaburzenia depresyjne nawracające (minimum trzy epizody) - przy trzech epizodach istnieje ryzyko (20-25% szans), że dołączy do tego mania - czyli będziemy mieć do czynienia z choroba afektywną-dwubiegunową.
*Dystymia:
-Nerwica depresyjna (lub depresja nerwicowa, lub zaburzenie osobowości).
-Jest to depresja chroniczna, w której jednostka jest pogrążona przez przynajmniej dwa lata, a okres remisji nie był dłuższy niż dwa miesiące (w skrócie: „płytka depresja”, która trwa cały czas, ciągły smutek, ciągle jest źle itd.).
-Objawy:
Trudności w koncentracji i podejmowaniu decyzji.
Wycofanie się z życia towarzyskiego i społecznego.
Zaburzenia snu.
Drażliwość i/lub apatia.
Zmiany ciężaru ciała (zarówno chudnięcie, jak i przybieranie na wadze).
*Zaburzenia afektywne dwubiegunowe:
-Zaburzenie afektywne charakteryzujące się naprzemiennym występowaniem epizodów depresji i manii.
-Przebieg:
Początek jest nagły.
Jako pierwszy z reguły pojawia się epizod maniakalny.
Dzieje się to ok. 20-30 r. ż.
Zaburzenie dwubiegunowe charakteryzuje się tym, że powraca i każdy z epizodów trwa od kilku dni do kilku miesięcy.
Przez pierwsze 10 lat częstotliwość i intensywność epizodów słabnie.
-Leczenie: podawanie węglanu litowego (jednakże z jego podawaniem wiążą się liczne skutki uboczne - znaczne wyniszczenie organizmu przy długotrwałym podawaniu).
-Cyklofrenia - zaburzenie charakteryzujące się naprzemiennym występowaniem epizodów depresji i manii (jeden epizod depresyjny, jeden epizod manii itd.).
-Cyklotymia - łagodna, lecz chroniczna forma zaburzenia dwubiegunowego, w którym pacjent doświadcza symptomów depresji i hipomanii przez okres przynajmniej dwóch lat. Występuje bardzo często, bo aż u 30% populacji osób dorosłych. Częściej chorują kobiety i osoby powyżej 65 roku życia.
-Etiologia zaburzeń afektywnych:
Czynniki genetyczne.
Zaburzenia neuroprzekaźnictwa.
Urazy mózgu.
*Zaburzenia depresyjne wg ICD 10:
F32 Epizod depresyjny:
F32.0 Epizod depresji łagodny:
00 bez objawów somatycznych
01 z objawami somatycznymi
F32.1 Epizod depresji umiarkowany
F32.2 Epizod depresji ciężki bez objawów psychotycznych
F32.3 Epizod ciężkiej depresji z objawami psychotycznymi
F32.8 Inne epizody depresyjne
F32.9 Epizod depresyjny, nieokreślony
*Epizod depresyjny - objawy:
-Obniżenie nastroju.
-Utrata zainteresowań i zdolności do radowania się.
-Zmniejszenie energii prowadzące do wzmożonej męczliwości i zmniejszenia aktywności.
-Duża męczliwość, nawet po małym wysiłku.
-Osłabienie koncentracji i uwagi.
-Niska samoocena i mała wiara w siebie.
-Poczucie winy i małej wartości.
*Objawy zespołu somatycznego:
-Wyraźna utrata zainteresowań lub zadowolenia w zakresie aktywności zwykle sprawiających przyjemność.
-Brak emocji wobec wydarzeń i aktywności, które zwykle wyzwalają reakcje.
-Wcześniejsze niż zwykle wybudzanie się poranne
-Nastrój silnie obniżony rano.
-Obiektywne wskaźniki wyraźnego zahamowania lub pobudzenia (zauważalne dla innych osób).
-Wyraźny spadek łaknienia.
-Spadek masy ciała.
-Wg klasyfikacji ICD-10:
Utrata zainteresowań i obniżenie zdolności do odczuwania przyjemności.
Wczesne budzenie się (kilka godzin wcześniej niż zwykle).
Większe nasilenie depresji w godzinach porannych.
Wyraźne zahamowanie psychoruchowe lub podniecenie ruchowe
Brak lub wyraźne obniżenie apetyty, ubytek masy ciała.
Brak lub wyraźne obniżenie popędu seksualnego.
*Małe podsumowanie:
-Jeśli chodzi o depresję, to jest ona, wbrew pozorom, bardzo trudna do leczenia. Problemy z tym związane są często bagatelizowane, ponieważ to psuje wizerunek osoby (kto lubi smutasów? ;p).
-Depresja może być spowodowana niższa aktywnością lewej kory przedczołowej.
-Więcej prób samobójczych jest w manii, bo mamy więcej sił do działania, wzmożony napęd, natomiast nasilenie myśli samobójczych mamy w depresji.