Rzeczywistość społeczna i proces jej poznawania. RZECZYWISTOŚĆ - to realnie istniejący, czasowo oraz przestrzennie usytuowany układ idei, obiektów, ludzi oraz relacji między nimi, dostępny i możliwy do ogarnięcia przez ludzki rozum, będący w znacznej mierze jego wytworem RZECZYWISTOŚC SPOŁECZNA określa się tę część dostępnej człowiekowi rzeczywistości obejmującej swym zakresem znaczenia zjawisk, procesów, idei, sytuacji, przedmiotów, w trakcie obustronnych wpływów jednostek oraz grup społecznych. KONCEPCJE RZECZYWISTOŚCI SPOŁECZNEJPrzyrodnicze koncepcje bytu społecznego (fizykalna, biologiczna, psychologiczna) - uważają rzeczywistość społeczną za kontynuację procesów przyrodniczych i nie odróżniają zjawisk, procesów i faktów społecznych od zjawisk przyrodniczych. materialistyczne, przyjmują tezę ewolucjonistyczną, zmierzają do podstawowych praw ewolucji, rzeczywistość społeczna jakość całość bytowa. Owa ponadczasowość i ewolucyjność nadaje tym koncepcją charakter filozoficzny (J.Majka) Indywidualizm i liberalizm: Liberalizm głosi hasła mówiące, że wolność jest naturalnym atrybutem i istotną cechą jednostki, bowiem to właśnie ona konstytuuje człowieka, bez niej nie mógłby on istnieć. SocjologizmSpołeczeństwo jako rzeczywistość składa się z faktów społecznych., a zawdzięczających swoje istnienie potędze przymusu Fakty społeczne są zewnętrzne, a więc niezależne od świadomości jednostki oraz obiektywne i powszechne, a także samoistne. Wieź społeczna Koncepcja materializmu historycznego (Marks i Hegel) Społeczeństwo jest produktem ewolucji materii, nie świadomość określa byt ludzi, lecz przeciwnie, ich byt społeczny określa ich świadomość” [Marks]. Człowiek, czyli jednostka ludzka, jest rezultatem układów społecznych Człowiek sam tworzy swoją historię i do tego tworzenia konieczne jest świadome i celowe oddziaływanie ludzi. [J. Majka]. Humanistyczna koncepcja społeczeństwa: Budowana jest na fenomenologii, która jest krytyką klasycznej metafizyki, a wraz z hermeneutyką pozwala na jej gruncie „interpretować” i rozumieć budowane zjawiska. Jej podstawowym celem jest rozumienie, a nie wyjaśnianie w sensie przyczynowym tego wszystkiego, co ma wymiar i charakter bytu społecznego, w przeciwieństwie do bytów przyrodniczych. Rzeczywistość społeczna jest sensownym działaniem człowieka, posiadającym określoną intencję. W oparciu o takie działania społeczne wyrastają formy życia społecznego: stosunki społeczne i wytwory społeczne. Stosunki społeczne wytwory społeczne. [M.Weber] Rzeczywistość społeczna to działania i postawy ludzi zmierzające do realizacji określonych wartości kulturowych, mających jakieś dla nich znaczenie. Rzeczywistość społeczna jest wytwarzana przez człowieka jako przedmiot działający. Ma ona charakter aksjologiczny, a zarazem moralny. [F. Znaniecki] Społeczeństwo jest rzeczywistością duchową i dynamiczną, jest przypływem zdarzeń i faktów, których uczestnikami są ludzie jako elementy składowe tej całości”. [W. Dilthey] Komunikacja ważna między ludźmiRZECZYWISTOŚĆ WYCHOWAWCZA [Landman] - to ta cześć rzeczywistości, która odnosi się do wychowania. Rzeczywistość wychowawcza jest jedną z wielu form wyrażania się człowieka, oznacza stan, fakt naszego życia indywidualnego, społecznego, usytuowanego w konkretnej perspektywie czasowej, kulturowej.
Elementy aktu poznawania: Podmiot poznający - człowiek, czasami może być wyposażony w narzędzia ułatwiające poznawanie. Przedmiot poznawany lub to, co w danym momencie jest poznawane. Punkt widzenia - aspekt, w jakim dany przedmiot jest poznawany przez podmiot. Zespoły faktów w poznaniu naukowym [ T. Pilch] zabiegi instrumentalne - odnoszą się do czynności badawczych; czynności badawcze powinny być: zgodne z metodami naukowymi, stosowany język powinien pozwalać na ścisłe, jednoznaczne formułowanie wyników poznania,
stosowane twierdzenia powinny być dostatecznie uzasadnione, niesprzeczne, uporządkowane w logiczny system,
efekt czynności w poznaniu naukowym powinien być twórczy, ale też otwarty (po to, żeby go można było rozbudowywać),
rezultaty poznania naukowego powinny być możliwe do praktycznego wdrożeniadyspozycje psychiczne (postawa intelektualna) - badacz (cechy): intelektualna dociekliwość oraz sztuka wyszukiwania owocnych tematów śmiałość i inwencyjność krytycyzm i ostrożność systematyczność, ścisłość, precyzja wszechstronność rozległa wiedza o przedmiocie badańStruktura wiedzy naukowej: Prawa nauki , Prawidłowości, Teorie naukowe teorie ogólne średniego zasięgu empiryczne.
Wychowanie w ramach nauki i teorii naukowych. NAUKA [ Kotarbiński] 1) wszelka całość godna tego, aby być przedmiotem nauczania intelektualnego w szkolnictwie wyższym, w charakterze odrębnej specjalności. 2) pewien zespół czynności badawczych, zmierzających do powstania rzeczywistości przyrodniczej i społecznej oraz wytwór tych czynności w postaci systemów wiedzy, twierdzeń, hipotez, które dotyczą rzeczywistości społecznej. [Ejdukiewicz] 1) nauka to tyle, co rzemiosło uczonych, inaczej ogół czynności wykonywanych przez uczonych jako takich. 2) nauka to tyle, co wytwór tych czynności, system wiedzy o rzeczywistości, system twierdzeń. [T. Pilch] sens terminu NAUKA: Sens dydaktyczny Sens instytucjonalny Sens treściowy. Sens socjologiczno - historyczny Sens funkcjonalny [Such] - teoria to 1) zbiór logicznie uporządkowanych praw, które odgrywają w nauce najważniejszą rolę. 2) zbiór luźno powiązanych ze sobą stwierdzeń, które dotyczą danej dziedziny. 3) zbiór luźno powiązanych ze sobą stwierdzeń na oznaczenie jakiejś mniej lub bardziej szczegółowo opracowanej koncepcji. 4) zbiór luźno powiązanych ze sobą stwierdzeń na oznaczenie praw o wyraźnie zaznaczonych charakterze teoretycznym. [Nowak] Teoria to zespoły praw uporządkowanych w taki sposób, aby stanowiły one pewne wewnętrznie spójne konstrukcje logiczne, bez względu na to, czy twierdzenia w tych teoriach dotyczą zjawisk mniej lub bardziej obserwowalne. [Sztopmka] Teoria to taki i tylko rezultat badaczy, który pełni funkcję eksplanacyjną, czyli odpowiada na pytanie, dlaczego pewne zjawiska przebiegają tak, a nie inaczej.Co powinno być zawarte w teorii? ogólna orientacja teoretyczno - metodologiczna model pojęciowy warstwa empiryczna Etapy formowania się teorii o wychowaniu:[ Ks. Prof. M. Nowak] Wiedzy i poznania potocznego Otwarcia na kontekst społeczny Refleksji naukowej [H. Muszyński]1. Etapy spekulatywnego myślenia o wychowaniu 2.empiryczno doświadczalnego podejścia w badaniach nad wychowaniem 3.Etap projektująco - innowacyjny 4 Etap integralnego podejścia wyjaśniająco - optymalnego[M. Łobocki] Cztery etapy formowania się teorii o wychowaniu:1. Lata 1945 - 48: w naukach o wychowaniu następuje korzystanie z dorobku pedagogiki międzywojennej, poddają krytyce niektóre założenia (np. pajdocentryzmu)2. Lata 1949 - 56: cechą charakterystyczną jest to, że myśl o wychowaniu stała się obiektem ideologicznego nacisku, poglądy pedagogiki radzieckiej przede wszystkim.3. Lata 1956 - 1989: Teoria wychowania oderwała się od uprawiania ogólnikowych haseł na temat wychowania, nauki o wychowaniu podejmowały ciekawe kwestie, np. praca z dzieckiem niedostosowanym społecznie. Badania w zakresie dziedzin wychowania. Na nauki o wychowaniu mają inne nauki (np. psychologia)4. Lata po 1989: klęska komunizmu, początek transformacji ustrojowej, początek teorii wychowania zorientowanej humanistycznie.
Kryteria podziału ze względu na wielość teorii wychowania:Znaczenia, jakie przypisuje się terminowi teoria wychowania.
[K. Wołoszko] P j zbioru przesłanek teoretycznychP t w j usystematyzowanego zbioru wypowiedzi na temat wychowania pojawiającego się poza pedagogiką O t w do zbioru aksjonormatywnych założeń 4. P t w w znaczeniu integracyjnym, 5. U t w w znaczeniu najszerszym. Utożsamiano teorię wychowania z pedagogiką,6. U t w j samodzielnej nauki o wychowaniu . Ze względu na inne kryteria:Koncepcja aspektywności - pozwala na wyodrębnienie wiele teorii wychowania z uwagi na fakt odmiennego skonstruowania się przedmiotu poznania.Koncepcja emergencji - tłumaczy istnienie wielu teorii ze względu na odnoszenie się ich do różnych poziomów rzeczywistości społecznej. Teoria wychowania zorientowana humanistycznie.[M. Łobocki]Cechy teorii wychowania zorientowanej humanistycznej:Od ideologizowanie teorii wychowaniaUmacnianie wiarygodności teorii wychowaniaOtwarcie teorii wychowania na dorobek innych naukOtwarcie się teorii wychowania na wartości Współczesne teorie wychowania.Wg. Chrystiana Callo1. Teorie wychowania jako próby wyjaśniania i zrozumienia wychowania. 2.Teorie wychowania jako moduły wiedzy 3. Teorie wychowania jako systemy wypowiedzi:Empiryczne.Logiczne KrytyczneMetafizyczneNormatywne Konstruktywne Pragmatyczne Systemowe Komunikacyjne 4. Teorie wychowania jako konstrukty etyczne
Temat: Orientacje badawcze w nauce o wychowaniu. Leksykon PWN => or. To zdolność do prawidłowego, szybkiego ustalenia danych zewnętrznych oraz danych związanych z własną osobą, kierunkiem celowego działania. [Górniewicz] orientacja badawcza wskazuje nam na kierunek poszukiwań zarówno problematyki badawczej a także sposobu gromadzenia wiedzy oraz publicznego prezentowania wiedzy. Górniewicz mówi o 4 orientacjach:tradycyjna fenomenologiczna.scjentystyczna.antymetodologicznaad.1 w ramach tej orientacji podkreśla się ciągłość problematyki wychowawczej, a także niemożność jej oderwania od filozofii, poszukuje się wspólnych pól zainteresowań teorii wychowania i nauk z nią współdziałających np. filozofia, psychologia, socjologia. Problematyka wychowania sytuuje się w kontekście zainteresowań tych nauk, poprzez pryzmat teorii tych nauk próbuje się te problemy rozwiązać. Teoria wychowania rozumiana jest jako niesamodzielna. Ad.2 następuje próba przezwyciężenia ograniczeń teorii wychowania, które wynikają z ich bliskich związków z innymi dziedzinami nauki. Przedstawiciele odwołują się do pratyki, próbują dokonać analizy procesu wychowania poprzez fenomenologiczny opis struktury tego procesu, przyjmują, że teoria wychowania jest nauką o tyle, o ile opisuje praktykę edukacyjną (uwarunkowania, przebieg, skutki). Przyjmuje też, że rozwój wiedzy jest efektem rozwoju praktyki, a w szczególności udoskonalenia metod badania tej praktyki. Ad.3 w ramach tej orientacji dąży się do maksymalnej obiektywizacji procesu badania zjawisk wychowania. Przedstawić chcą w sposób obiektywny, opisać proces wychowania, zjawiska wychowania. Badania zjawisk wychowania prowadzi się na wzór badań przyrodniczych, które uważane są za bardziej dojrzałe pod względem metodologicznym. Przedstawiciele tej orientacji scjentystycznej chcą opisać w sposób obiektywny zjawiska wychowania. Ad.4 to orientacja antymetodologiczna, przedstawiciele dokonują krytyki rzeczywistości wychowania w szczególności instytucji wychowawczych. Przedstawiciele konstruują hipotezy na podst. własnych odczuć, interpretacji świata. Niektórzy mówią, że głoszą bardziej hasła, aniżeli udokumentowane koncepcje Orientacja socjologicznaF. Znaniecki, teorii społeczeństwa wychowującego badania społecznych warunków wychowania badanie procesu wychowawczego i jego wyników gromadzenie i uogólnianie wiedzy dotyczącej działalności wychowawczej ustalenie granic wychowania Wychowanie to: działalność społeczna o funkcji adaptacyjnej i uwikłana w społeczne warunki życia jednostki, w biegu historii i kulturyOrientacja normatywna: Orientacja normatywno - ideologiczna H. Muszyński ideologii socjalistycznej i jej normatywnych założeniach określenie ideałów i celów wychowania badanie rzeczywistych procesów wychowania, wyjaśnienie ich i stawianie diagnoz wychowawczych wyplanowywanie sposobów działania wychowawczego gromadzenie, sprawdzanie i systematyzacja wiedzy na temat organizacji działań wychowawczych wychowania dostarczenie praktykom wiedzy na temat działalności wychowawczej Podstawowe pojęcia: wychowanie, samowychowanie, ideał wychowawczy, cele wychowania, proces wychowania, skuteczność wychowania Wychowanie to: świadoma działalność jednych osób zmierzających do wywołania poprzez interakcje społeczne trwałych zmian w osobowości innych osób (zmiana do trwałej modyfikacji, ukształtowania dyspozycji emocjonalno - wolicjonalnych) Orientacja normatywno - filozoficzna:W. Cichoń filozoficznych założeniach wychowania diagnozowanie istniejącego stany wychowania formułowanie norm dla działalności wychowawczej planowanie, konstruowanie i realizowanie modeli osobowościowych, funkcjonalnych dla społeczeństwa określanie prawidłowości i wypracowanie sposobów działania wychowawczego gromadzenie, systematyzacja wiedzy o wychowaniu i wypracowanie założeń systemów wychowawczych Wychowanie to: działalność, która ma na celu rozwój osobowości dziecka poprzez włączenie w służbę uznanych przez społeczeństwo wartości. Orientacja psychologiczna: M. Łobocki, K. Konarzewski psychologicznych koncepcjach człowieka, jego osobowości, charakterze. opis i klasyfikacja zjawisk wychowawczych oraz ich zależności gromadzenie i systematyzacja twierdzeń ogólnych o wychowaniu konfrontacja różnorodnych teorii wychowania i formułowanie problemów badawczych formułowanie dyrektyw praktycznych dotyczących realizacji wychowania Wychowanie to celowa działalność, w której jeden człowiek stara się zmienić zachowanie innego, przebiegająca we wspólnej sytuacji symbolicznej. Orientacja aklektyczna: J. Górniewicz, P. Petrykowski, T. Kukołowicz. E. Kubiak - Szymborska, D. Zając, W. Kopiec, S. Tocharzewski różnych źródłach wiedzy o wychowaniu bez ich wartościowania oraz uzyskanie różnorodności dorobku na temat wychowania pobudzenie refleksji metateoretycznej i poprowadzenie odbiorcy tekstów o wychowaniu na drogę dyskursywnego myślenia o wychowaniu i rzeczywistości wychowawczej ukazanie stanu debaty nad teorią wychowania i wychowaniem jako zjawiskiem i działalnością społeczną Podstawowe pojęcia: wychowanie podmiotowe ku podmiotowości, metateoria, metadyskurs, aksjodentologiczne aspekty wychowania, antropologia wychowania, teologiczny i prakseologiczny wymiar wychowania, dewiacyjność wychowania, rozumiejący wgląd w wychowanie Wychowanie to: 1) wspieranie, wspomaganie, wprowadzanie w życie wartościowe, pomoc w gromadzeniu społecznych doświadczeń, relacja dwupodmiotowa 2) sytuacja symboliczna 3) refleksja metateoretyczna i refleksja wykluczająca poza teorie.
Systemowe myślenie o wychowaniu.
Założenia: Wychowanie to system składający się z różnych obszarów, w których cele, metody, środki, kompetencje człowieka, instytucje, organy, subiektywne i obiektywne warunki spełniają wobec siebie tak samo funkcje jak i przesłanki etyczne, kulturowe i społeczne. Jedne kompetencje mogą spowodować inne.Płaszczyzny:1. normatywna 2. konstruktywistyczna 3. medialna |przekazu| 4. pól |obszaru 5.przedsięwzięć Ujmując rzeczywistość wychowawczą możemy zastosować podejście:ANALITYCZNE - koncentracja na poszczególnych elementach, dokładność, szczegółowość, jednokierunkowość, sposób działania zaprogramowany w szczegółach, tworzenie szczegółowych modeli, których nie da się zrealizować, dobra wiedza szczegółowa, ale słabo zdefiniowane cele.SYSTEMOWE - koncentracja na wzajemnych oddziaływaniach elementów, uwzględnienie najemnych wyników oddziaływań, postrzeganie całości, porównywanie modeli z rzeczywistością i na tej podstawie ocena faktów, interdyscyplinarności, działanie określone przez cele, dobra wiedza o celach. W systemach modeli o wychowaniu: opuszcza się główną zasadę przyczynowości analiza problemu nie jest jednowymiarowa przyjmuje się założenie, że skutki mają coraz więcej przyczyn, pochodzących z różnych obszarów drogę do odpowiedzialności otwiera nie bliskość, ale dystans do różnych elementów systemu Główną cechą systemowego myślenia w praktyce wychowawczej jest wielowymiarowość. Oznacza to, że badacza wychowania i wychowawcę cechuje: skupienie się na problemie wielowymiarowe rozumienie i rekonstruowanie - wielowymiarowe skutki interwencji- uwikłanie jednowymiarowego przypisania winy dzięki wielowymiarowości sposobów patrzenia. Krytyka systemowego podejścia. Główne problemy systemowego myślenia warte podejścia i rozwiązania to: 1 poznawczego dyskursu 2. złożoności 3. kontekstu 4. indyferencji 5. spojrzenia makroskopowego 6. ambiwalencji 7. hipotezy 8. decyzji 9. systematyki praktyki systemowej [J. Materne]1. Właściwości związane z powstaniem i istnieniem wychowania jako zjawiska.2. Właściwości dotyczące struktury wychowania.3. Właściwości charakteryzujące przebieg wychowania.4. Właściwości dotyczące powstania oraz tworzenia wyników wychowania. Ad. 1. Wtórność i pochodność potrze i dążeń wychowawczych od podstawowych potrzeb życiowych człowieka.Herbart - Analizując źródła wskazuje, że obok indywidualności wychowanka są potrzeby otoczenia społecznego.Dewey - źródła dążeń wychowania:a) przyrodnicze właściwości gatunku ludzkiego b) życie społeczneW Polsce R. Miller i B. Suchodolski Zależność wychowania od podstawowych dziedzin życia społecznego.To dziedziny życia społecznego wpływały na wychowanie (na jego zmianę). Np. czasy zaborów, czasy PRL, a dziś. Zależność wychowania od zjawisk pozawychowawczych [Kasprowicz]a) oddziaływania wychowawcze skuteczne - mają miejsce np. w szkole b) oddziaływania wychowawcze neutralne - oddziaływania przyrody, kultury, społeczeństwa. [Znaniecki] - dostrzega zależność wychowania od ogólnych warunków społecznych, konkretnych warunków środowiskowych.
Ad. 2 Właściwością wychowania jest WIELOPODMIOTOWOŚĆ. Podmiotem mogą być nauczyciele amatorzy bądź profesjonalni, może być natura, społeczeństwo, kultura, rodzice, księża, państwo. WIELOSYSTEMOWOŚĆ. System wychowania to spoisty układ celów i środków. To dzięki systemowi wychowania uzyskuje się najbardziej pożądane wyniki wychowania. Stąd też niejednokrotnie traktuje się go jako podstawową strukturę realizacyjną wychowania. WIELOPROCESOWOŚĆ. Wychowanie ujmowane w kategoriach procesu, polega na traktowaniu wychowania jako zjawiska w ruchu, jako świadomie, planowo organizowanego. Mamy na myśli pracę wychowawczą. Istnieją trzy schematy pracy wychowawczej:- schemat tradycyjno - autorytatywny- schemat socjologiczno - spontaniczny- schemat naturalistyczny WIELOWYMIAROWOŚĆ SKUTKÓW WYCHOWANIA Wychowanie charakteryzuje się wielopłaszczyznowym aktualizowaniem się skutków wychowania na dwóch płaszczyznach:a) osobowość człowieka - rzeczywiste efekty wychowania są pochodną całości wychowania, w jakim uczestniczy wychowanie. Są pochodną interakcji człowieka z różnymi dziedzinami życia. b) życie społeczne - skutki wychowania w życiu społecznym dają się zaobserwować najlepiej w małych grupach społecznych (klasa, rodzina, zespół pracowniczy) Trzy aspekty antynomii: Przeciwieństwo intencji - działania wychowawcze mogą yć tylko pozorne, a mieć charakter pseudowychowania. Przeciwieństwo działań - tylko z pozoru mogą mieć charakter wychowawczy, mogą być (intencje) dobre dla wychowanka, społeczeństwa, ale nie jednokrotnie bywa tak, że są wyrazem egoistycznych nastawień, aspiracji, dążenia do aspiracji, przyznawania sobie prawa do mądrości, dominacji. Przeciwieństwo wytworów - wytwory mogą być tylko z pozoru pozytywne i mogą ujawniać się w sytuacjach sprawowania nadzoru, kontroli przez podmiot dominujący, kiedy istnieje możliwość uzyskania pozycji prze podmiot wychowujący. PSEUDOWYCHOWANIE (pseudo - byty, które przedstawiają się takimi, jakimi nie są i jednocześnie ukrywają tym, czym faktycznie są) [A. Korzewski] PSEDUOWYCHOWANIE - zjawiska, które uzurpują sobie prawo bycia wychowaniem, a które tak naprawdę są wychowaniu przeciwne. Pseudowychowanie występuje w powiązaniu z innymi. [Lech Sałaciński] PSEUDOWYCHOWANIE - odnosi się nie tyle istoty zaburzeń wychowania, ale do specyfiki następstw wychowania. Są to te działania podmiotów wychowujących, które prowadzą do pozornych bądź też na pograniczu normy zmian wychowawczych. ANTYWYCHOWANIE - działanie, które prowadzi do wyraźnie negatywnych efektów
Pseudowychowanie - kategoryzacja. [J. Filek] 4 postaci Pseudowychowanie: 1. Wychowanie niedaektwane 2. Wychowanie fikcyjne 3. Wychowanie wyobcowane 4. Wychowanie zawładające [Śliwerski] PSEUDOWYCHOWANIE - to to co przyjmuje wymiar przeciwności wychowania, wynaturzenia, zakłamania, pozorności wychowania. Do Pseudowychowanie zalicza: - wychowanie błędne - wychowanie dewiacyjne - wychowanie toksyczne - wychowanie negatywne- autowychowanie- manipulację pedagogicznąMANIPULACJA PEDAGOGICZNA - polega na zreifikowaniu wychowanka (urzeczowienie, sprowadzenie do kategorii rzeczy), na uczynieniu z wychowanka bezwolnego przedmiotu zabiegów wychowawczych. Następstwa: brak wrażliwości, konformizm, nieodpowiedzialność wychowanków. WYCHOWANIE TOKSYCZNE - toksycznym nazywa się taki system edukacyjny, którego tworzy choroba moralna, która zaraża podmioty edukacyjna takimi czynnikami, które wyniszczają ich zdolność do akceptowania norm, autonomicznego rozwoju. WYCHOWANIE NEGATYWNE-> inaczej przemoc w wychowaniu - krzywdzenie jednostek ludzkich w wyniku przekroczenia obowiązujących praw, a także lekceważenia uniwersalnych wartości, naruszające godność człowieka. BŁĄD W WYCHOWANIU [A. Gurycka] to takie zachowanie wychowawcy, które stanowi realną przyczynę lub ryzyko powstania szkodliwych dla rozwoju wychowanka skutków, wpisując się na trwale negatywnie w jego pamięć. Inne nieprawidłowości wychowania [ Janusz Tarnowski] a) tresura b) administrowanie c) trening d) moralizowanie e) kształtowanie osobowości
DEWIACYJNOŚĆ WYCHOWANIA. [prof. J. Materie] DEWIACYJNOŚĆ WYCHOWANIA - to odstępstwa od obranych kierunków wychowania, od prawidłowości przebiegów procesu wychowani 1. dewiacje nieszkodliwe ( dla wychowanka, wychowawcy, społeczeństwa) - istotą jest to, że jeśli nie przekraczają pewnej granicy to mogą w sposób pozytywny wpływać na wychowanie, być siłą napędową wychowania, mogą inicjować nowe formy wychowania. 2. dewiacje szkodliwe (patologiczne) - takie odstępstwa od prawidłowego wychowania, które można określić jakko wynaturzenia, i które stanowią całkowite zaprzeczenie naturze wychowania, istoty wychowania. Rodzaje dewiacji szkodliwych:I. alienacja wychowania II. totalitaryzm wychowawczy III. schizoidalność wychowawcza IV. wychowanie przestępczeAlienacja wychowania - wyobcowanie wychowania, oderwanie od podstawowych potrzeb, dziedzin życia. 1) postawa i wyobcowanie celów i dążeń wychowawczych, wyraża się to w formułowaniu celów i potrzeb grup społecznych, oderwane są od potrzeb kulturowych, bytowych, cele te przyjmują postać ogólnych haseł „ Porządne wychow.” - one nic nie wznoszą, choć cieszą się społeczną aprobatą. Oderwanie celów od konkretnych potrzeb. Patrzy się na nie jednostronnie, obejmują tylko fragment człowieka.. [ Waldemar Nowak ] Formy alienacji : 1) od siebie - autoalienacja 2) od innych - społeczne 3) w procesie pracy [Scot] Typy alienacji: 1) w stosunku do środków oraz treści nauczania i wychowania 2) związane z rolą pełnioną przez ucznia 3) od norm 4) od wartości [Materie] Totalizm wychowawczy - polega na podporządkowaniu jednemu podmiotowi wszystkich innych lub tez na całkowitej redukcji działalności podmiotów konkurencyjnych wobec podmiotu konkurującego- monizm systemowy - wtedy, gdy podmiot dominujący szczegółowy określa system celów, sposobów wychowania, środków, organizuje sprawy system kontroli, represji, który ma nie dopuścić do radzenia? się podmiotów konkurencyjnych. - uprzedmiotowienie wychowanka - uczynienie z wychowanka bez wolnego przedmiotu zabiegów wychowawczych. Schizoidalność wychowawcza - polega na rozdwojeniu zabiegów wychowawczych, dwulicowość wychowawcza. Mamy z nią do czynienia, jeżeli wychowawca realizuje (systemy/założenia) dwóch przeciwstawnych systemów wychowawczych.
Wychowanie przestępcze - najbardziej negatywne, związane z marginesem społecznym, świadomie wychowujące do działalności przestępczej, może przybierać sformalizowane formy ogólnospołeczne, wtedy, gdy wychowuje się grupę ludzi w nienawiści do społeczeństwa wyrabia się w nich sprawność walki fizycznej ze społeczeństwem (np. wychowanie hitlerowskie).
Temat: Wychowanie człowieka w perspektywie paradygmatu podmiotowości. [T.Kuhn] PARADYGMAT - to powszechnie uznawane osiągnięcia naukowe, które w pewnym czasie dostarczają społeczeństwu uczonych, modelowych problemów i rozwiązań. [Kwieciński] - zbiór ogólnych i dostatecznych przesłąnek w wyjaśnianiu jakiegoś obszaru rzeczywistości przyjętych w społ. Uczonych przedstawicieli danej dyscypliny naukowej, a następnie upowszechniony jako wzór myślenia w normatywnych zbiorowościach użytkowników nauki. [Szymborska] PODMIOTOWOŚĆ - wymiary: 1) ontologiczny 2) opisowy 3) kreatywno-teleologiczny 4) ewaluacyjny 5) ideologiczny 6) metodologiczno-badawczy Sposób rozumienia podmiotowości:Na gruncie filozofii [Sztompka] na gruncie przeciwieństwa reityfikacji, fatalizmu, determinizmu Na gruncie socjologii [M.Czerepaniak - Walczak] fenomen społeczny, dający się zaobserwować, opisać pod postacią działań podejmowanych przez jednostki, grupy społeczne; ukierunkowane na realizację roszczeń podmiotowych Na gruncie psychologii [M.Czerepaniak - Walczak] cecha człowieka, zdolność do aktu sprawczego, szczególny stan świadomości, warunkujący akty podmiotowe wpływu na otoczenie, typ popędu, orientacji Na gruncie pedagogiki teoria i praktyka [M.CZerepaniak - Walczak] cel nadrzędny, czynnik rozwoju, postać stosunków społecznych w interakcji pedagogicznejPodmiotowy charakter wychowania [Gurycka] to takie, które sytuację wyznaczoną układem ludzi, rzeczy, zadań, traktuje jako sytuację dwupodmiotową. Są podmiotami wychowania. O istocie przesądza relacja jaka za nimi przechodzi. Być podmiotem o móc świadomie, zgodnie z uznanym systemem wartości, wywierać wpływ na siebie, otoczenie oraz ponosić konsekwencje własnej aktywności. [J.Lipiec] Trzy stanowiska bycia podmiotem: 1) człowiek nigdy nie jest podmiotem, bo człowiek zawsze uzależniony jest od jakichś sił - radykalny determinizm2) człowiek raz jest podmiotem, a raz przedmiotem - determinizm uwarunkowany 3) człowiek zawsze jest podmiotem - indeterminizm
Wyznaczniki wychowania podmiotowego:1) równoważność i równoprawność wychowanka w sytuacj wychowawczej 2) prawo wychowanka do stawiania pytań, do zgłaszania propozycji, wykonywania czynności3) prawo do swobodnego wyboru zadań do wykonywania zadań 4) możliwość szukania na własną rękę sposobów rozwiązywania zadania 5) możliwość wyrażania własnej oceny dotyczącej sposobu wykonania zadania oraz jego wynikuPodmiotowość jako cel wychowania sprowadza się do kształtowania orientacji podmiotowych. Orientacja podmiotowa - nastawienie na aktywność społeczną obejmującą:1. Generatywność 2. Optymizm 3. Zaufanie do siebie 4. Selektywność 5. Poszukiwanie przyczynowości [Zielińska] POCZUCIE PODMIOTOWOŚCI - poczucie przez jednostkę ludzką sprawowania kontroli poznawczej oraz sprawczej rzeczywistości opartej na jej własnych kategoriach w stopniu niewywołującym dysonansu z jej własnymi standardami kontroli. KORELATY POCZUCIA PODMIOTOWOŚCI1. moc sprawcza 2. realizacja własnych preferencji 3. gotowość do ponoszenia konsekwencji Podmiotowość jako wartość - zarówno wtedy, kiedy odnosimy ją do sfery indywidualnego wymiaru istnienia człowieka jak i wtedy, kiedy podmiotowość odnosimy do płaszczyzny współistnienia uczestników relacji wychowawczych. Podmiotowość jako wytwór człowieka - (perspektywa edukacyjna) - chodzi tu o poszukiwanie warunków, których podmiotowość będzie kształtowana oraz aktualizowana. Antropologia jako nauka o człowieku. Antropologia całościowo spogląda na człowieka Breenberg Antropologia - najrozleglejsza z dyscyplin naukowych, których podmiotem jest rodzaj ludzki. Antropologia zajmuje się człowiekiem od strony fizycznej i socjokulturowej- w aspekcie fizjologicznym poznajemy, co z człowieka czyni natura - w aspekcie pragmatycznym poznajemy człowieka jako swobodnie działającą istotę, która tworzy sama siebie rzeczywiście lub potencjalnie.
RODZAJE ANTROPOLOGII (NAUKI ANTROPOLOGICZNE) Antropologia fizyczna - 3 działy: antropologia ras 2. Antropologia ontogenetyczna .3. Antropologia filogenetyczna Antropologia kulturowa Antropologia społeczna Antropologia komunikacji Antropologia psychologiczna Antropologia filozoficzna Antropologia pedagogiczna. Antropologiczne podstawy wychowania. Koncepcje człowieka. [B. Suchodolski] homo laborant Homo faber Homo eutyfronicusHomo ludens Homo aesteticus Homo oeconomicus Homo creator Homo cogitans Homo patiens Homo demens [B.Suchodolski] Inne koncepcje człowieka:1) koncepcja metafizyczna człowieka - człowiek określa się ze stanowiska wartości absolutnych, ponadczasowych. 2) koncepcja empiryczna człowieka - aby odpowiedzieć na pytanie o istotę człowieka należy poznać, jakim człowiek rzeczywiście jest. 3) koncepcja materialistyczna człowieka - człowiek jest istotą aktywną, stwarzającą swą własną rzeczywistość oraz samego [J.Kozielecki] koncepcje człowieka: behawiorystyczna. Psychodynamiczna Poznawcza. Humanistyczna. Psychotransgresjonizm
Temat: Ideały i wzory osobowe w wychowaniu. [Leksykon PWN pedagogika] IDEAŁ WYCHOWANIA1.Najwyższy cel wychowania, któremu winny być podporządkowane inne cele, treści i metody pracy wychowawczej. 2.Ogół celów i norm regulujących działalność wychowawczą. 3.Wzór osobowy określający cechy pożądane z punktu widzenia celów wychowania [Encyklopedia Pedagogiki] IDEAŁ WYCHOWANIA - to przełożenie określonych celów kształcenia i wychowania na całościową wizję pożądanej osobowości, a nawet indywidualności, a więc osobowości szczególnie rozwiniętej o cechach niepowtarzalnych i właściwościach różniących daną jednostkę od innych [J.Trębicki] Ideał - doskonałość w czystej postaci [Encyklopedia Pedagogiczna] WZÓR OSOBOWY - istniejące dawniej lub obecnie osoby lub ich wizerunki literackie, filmowe, telewizyjne i inne wyzwalające naśladownictwo. [J.Trębicki] WZÓR OSOBOWY - konkretyzacja ideału wychowania, opis konkretnego człowieka, jego osobowości, postępowania, dokonań, ogniwo pośrednie pomiędzy ideałem a człowiekiem.. Różnice między ideałem wychowania, a wzorem osobowym:1. Ideał wychowania zawsze jest pozytywny, a wzory osobowe mogą byś pozytywne lub negatywne. 2. Ideał służy głównie wychowawcy do wprowadzania na drodze myślowej konkretnych celów i zadań wychowawczych, wychowawczych wzór osobowy jest przede wszystkim dla wychowanka, dostarczając mu materiału do naśladowania. Łobodzki]Autorytet: może on oznaczać: osobę, która zasługuje na takie miano może kojarzyć się nie tyle z osobą, ile raczej z określonymi jej cechami (właściwościami) może też być relacją między co najmniej dwiema osobami, nosicielem autorytetu oraz tym , kto nie kryje wobec niego swojego podziwu i uznania. Rodzaje autorytetu: autorytet wyzwalający, ujarzmiający, wewnętrzny, zewnętrzny, epistemiczny (znawczy, specjalistyczny), deontyczny (przełożonego, szefa), moralny. [Słownik języka polskiego] IDOL - ktoś lub coś otaczany kultem, w przenośni osoba ciesząca się szczególną popularnością, np. aktor, piosenkarz, będąca bożyszczem pewnych kręgów publiczności. Idolatria - to oddawanie czci boskiej idolom, bałwochwalstwo. Zjawisko to obecnie nabrało szczególnego znaczenia.
Cele wychowaniaTELEOLOGIA (łac. teleos - osiągający cel) w znaczeniu ogólnym nauka o celach. - pogląd filozoficzny, według którego celowość stanowi zasadę oraz wyjaśnienie istoty, a także przebiegu różnych zjawisk, procesów. W rozważaniach teleologicznych przyjmuje się, że podstawową kategorią jestCEL - kres, punkt, do którego skierowane jest dane działanie, punkt centralny akcji, zdarzenie; swoisty konstrukty poznawczy zawsze odnosi się do pewnych stanów, które mają nastąpić w przyszłości, co z kolei pozwala określać kierunek działań, projektować, planować. TELEOLOGIA WYCHOWANIA - refleksja dotycząca określania, uzasadniania celów wychowania. CEL WYCHOWANIA [Gurycka] taki cel (świadomy), który może być zwerbalizowany i który wyznacza kierunek działania.[Łobocki] - cele wychowania to takie cele, które zamierza się zrealizować w procesach wychowania.Inaczej cel wychowania to pewien postulowany stan osiągany w wyniku oddziaływa wychowawczych.STANDARDY WYCHOWANIA - wskazują nam na pożądane społecznie i moralnie postawy, zachowania, cechy osobowości. Cel wychowania - stan wewnętrzny lub zewnętrzny jaki podmiot wychowujący musi osiągnąć aby zaspokoić potrzeby i interesy swoje i wychowanka, grupy społecznej, instytucji[Zaborowski] Cel wychowania - postulowany projekt osobowości, adresowany do konkretnej osoby, zawierający podstawowe rysy jej indywidualnego oblicza i zapewniający możliwość dalszego rozwoju. [Górniewicz] cel wychowania - stan rzeczy, którego osiągnięcie jest postulowane w procesie oddziaływań wychowawczych.[Konarzewski] cel wychowania w trzech aspektach:1. cel jako funkcja -> cel utożsamiany z funkcją, jaką pewnien obiekt pełni wobec szerszej całości.2. cel jako ideał -> cel utożsamiany z wizją idealnej postaci, do której mieliby się upodobnić podopieczni pod wpływem oddziaływań wychowawczych.3. cel jako zamierzenie -> cel stanowi przedmiot czyjegoś dążenia. I tak celem mogą być określone dyspozycje psychiczne wychowanków. [A. Janke]1. cel wychowania to postulowana zamiana w osobowości2. cel wychowania to zamiar wychowawcy3. cel wychowania to standard wychowawczy. [Zaczyński] kwestionuje zasadność celów wychowania z trzech powodów:1. protest przeciwko pedagogice socjalistycznej, dotyczy wybranych treści bliższych i dalszych celów kształcenia i wychowania2. ze względów metodycznych (ze względu na taksonomię i operacjonalizację celów)3. ze względów metodologicznych podkreśla się fakt braku znaczeniowej jednoznaczności i wewnętrzną, logiczną sprzeczność w rozumieniu celów.: Klasyczne i współczesne źródła celów wychowania.1. klasyczne i współczesne koncepcje uzasadniania celów wychowania.1a. Klasyczne - to te, które posiadają swój rodowód antropologiczny (nauka o człowieku)[Tchorzewski] nie można uzasadniać celów wychowania bez odwołania się do antropologii.Trzy nurty w ramach źródła antropologicznego:1) teistyczny2) naturalistyczny.3) humanistycznyKONCEPCJA SOCJOLOGICZNAw wymiarze funkcjonalistycznym - w wymiarze futurologistycznym KONCEPCJA AKSJOMATYCZNA - oparta jest na apriorycznym (z góry) uznaniu określonych źródeł wartości występujących w dwóch wymiarach: fideistycznym - źródłem dla uzasadniania celów wychowania jest Bóg - kulturalistycznym - źródłem dla uzasadniania celów wychowania są wartości kultury - niezmienne punkty odniesienia dla ustalania celów wychowania. IDEOLOGIA SPOŁECZNA jako cel wychowania[H. Muszyński] ideologia nie może być źródłem celó wychowania, musimy jednak w procesie wychowania je uwzględnić. [Gaston Mialaret] wyprowadza cele wychowania z:) dziejów oświaty i pedagogiki2) wychowania i pedagogiki porównawczej3) nauk podstawowych (biologia, socjologia)4) analizy pedagogiki naukowej [J. Górniewicz] źródła celów wychowania:) natura człowieka2) wartości uniwersalne - Hessen3) wartości społeczne - Znaniecki4) wizja świata zawarta w ideologii -Muszyński5) wartości religijne - Kunowski1b. Współczesne koncepcje [Śliwerski] trzy współczesne źródła uzasadniania celów wychowania:1) antropologiczne.2) normatywne 3) pragmatyczne
T: Wartości i prawa człowieka jako źródło stanowienia celów wychowania. WARTOŚCI (Wg filozofii) Wartość to wszystko to ,co jest cenne, warte pożądania, co stanowi cel dążeń ludzkich. D. Julia uważa, że wartością jest to, o co warto zabiegać, to co chcemy, czego pragniemy. Dwa stanowiska:1) obiektywizm aksjologiczny - wartości są to własności przedmiotów niezależnie od tego, jak ludzie je oceniają (prawda, dobro, piękno)2) subiektywizm aksjologiczny - wartości to właściwości przedmiotów, które są ukonstytuowane przez człowieka w zależności od potrzeb, dążeń.Wg. Psychologii - wartością są zainteresowania, jakimi obdarza się przedmiot, bądź też szacunek w stosunku do jakiejś osoby wartość stanowi podstawę dążeń ludzkich. [Matusewcz, Rewers] wartość - własność, jakość rzeczy czyniąca ją użyteczną, cenioną.Wg. Socjologii - wartość - przedmiot materialny, idealny, idee, przedmiot rzeczywisty albo wyimaginowany, jednostki lub zbiorowość przejawiają szacunek, przymus, przypisują jej rolę w życiu.Wg. Ekonomii - wartość to zysk z czegoś !Wg. Pedagogiki - [Łobocki] wszystko to, co ważne, cenne, to co stanowi cel dążeń, ludzkich działań, miernik oceny osób, zjawisk [Tischner] pewne drogowskazy, punkty orientacyjne w rzeczywistości, kryteria ocen, opinii, podstawa podejmowania decyzji, jest to miernik myślenia człowieka, jego przeżycia, odnoszenia się do innych. Ontologia - jak istnieją wartości?1) obiektywistyczne2) subiektywistyczne3) relatywistyczneMetodologia - uzasadnianie wartości - jak uzasadnia się wartości?1) apriori - z góry, bez doświadczenia2) posteriori - na podstawie doświadczenia, faktówKlasyfikacja war[E. Spranger] ( 6 grup wartości)1) teoretyczne - charakterystyczne dla ludzi, którzy chcą dociec prawdy, naukowcy 2) ekonomiczne3) estetyczno - artystyczne4) społeczne 5) polityczne 6) religijne [Rokeacka?]1) wartości ostateczne - odnosi się do najwyższych celów w życiu człowieka 2) wartości instrumentalne - postępowanie człowieka [Jedliński]1) transcendentalne - Bóg, wiara, świętość2) uniwersalne - prawda, dobro3) estetyczne - piękno4) poznawcze - wiedza, mądrość5) moralne - godność, honor, przyjaźń6) społeczne - patriotyzm, solidarność7) pragmatyczne - praca, styl8) prestiżowe - kariera, sława10) hedonistyczne - zabawa, radośćPRAWA CZŁOWIEKAPrawa to zbiór przepisów wydanych przez różne państwa, zespół warunków utrzymujących gatunek ludzki przy życiu, obyczaj utworzony przez kolejny pokolenia osobników, żyjący w określonych warunkach społeczno - geograficznych, to zespół zasad etycznych, moralnych, kształtujący działalność indywidualną, grupową. Ustala hierarchię wartości, które człowiek jako istota mądra może uznać, wprowadzać w życie i przy pomocy tych zasad to życie regulować.Funkcje praw:1) formułują postulaty pod adresem władz państwa, ludzi jakimi powinni być i jaki powinny mieć program działania2) postulują tworzenie społeczeństwa ludzi, którzy mogą i powinni żyć tak, aby rozwinąć swój talent, umieją współżyć, współdziałać, szacunek, życzliwość3) program dla społeczeństwa, którzy pragną żyć godnie, bezpiecznie, być otwarte dla innych, być innym społeczeństwom przychylne4) w czasach konfliktu, zagrożeń przestrzeganie praw daje ludziom poczucie bezpieczeństwa. Strategia - tradycja wojskowa i ideał sztuki wojennej, który obejmuje przygotowanie, prowadzenie wojny jako całości, kompanii, bitew [Kozłowski] strategie edukacyjne - zachowania nauczycieli i wychowawców związane z realizacją dominującej orientacji w procesie wychowawczym. Trzy strategie wychowania wywodzące się z trzech różnych koncepcji: 1. kształtująca (urabiania) - jej podstawy odnaleźć można w tradycyjnych koncepcjach wychowawczych2. otwarta - jej podstawy tkwią w alternatywnych koncepcjach wychowania (wspomaganie) 3. poszukująca - pozostaje w związku z tymi koncepcjami, które ograniczają bądź rezygnują z intencjonalnych wpływów grupy.. Strategia kształtująca.Najbardziej rozpowszechniona, związana z tradycją, służy jej, jest czynnikiem transmisji kulturowej, gdzie wychowawca, rodzic to nadawca tradycji, wychowanek to odbiorca tradycji; najbardziej użyteczna do osiągnięcia celu. Dorosły świadomy celów, uzbrojony w środki posiadając większe niż dziecko przywileje oraz dziecko bierny uczestnik porządku wychowawczego tworzą wspólnotę przymusu, w ramach tej wspólnoty urabia się wychowanka. Nawiązuje do behawioryzmu => człowiek jest istotą zewnątrzsterowną, reaktywną.Strategie: Wzmacnianie pozytywneWzmacnianie negatywneWzmacnianie sporadyczneZasada modelowaniaUdzielanie wskazówekZasada wygaszaniaZasada unikaniaZasada redukowania lękówStrategia poszukująca. Przeciwieństwo strategii kształtującej, hermeneutyka; te koncepcje wychowawcze, które kwestionują intencjonalność wychowawczą w rozumieniu tradycyjnym. Hermeneutyka - objaśnianie, metoda objaśniania tekstów, twórca Gadamer, zakłada, iż brać coś jako coś to chodzi o interpretację. Interpretować - to starać się to coś zrozumieć i dostosować do tego swoje zachowania. [A. Folkierska] uważa, że hermeneutyka może dać podst. wych. rozumianego jako dialogiczny sposób bycia obydwu stron procesu wych., dzięki temu rozumiemy drugiego człowieka, bycia jednostki w świecie, otwarcie na siebie, myślenia, dialogiczny sposób bycia => jest dialogiem bez arbitraStrategię poszukującą stosuje się, aby lepiej wiedzieć, rozumieć, działać. Wyróżniki strategii poszukującej: - pewność, absolutną władzę, wiedzę, nieomylność wychowawczą zastępuje się nieomylnością, poszukiwaniem sensu, dochodzeniem do rozumienia. - nadawane komunikaty nie są kształtujące ale cenotwórcze- każda zmiana jest wyborem wychowanka, nie ma dyrektyw- brak nacisku, przymusu- wychowawca prezentuje rzeczywistość w sposób wielowymiarowy, zastępuje informacje rozstrzygnięcia informacjami paropozycyjnymi- organizuje ciszę, przemyślenia- wychowawca dba o interakcje między uczestnikami
Strategia otwarta. Środek między tymi strategiami, nawiązuje do alternatywnych ujęć wychowania, wspólnota wychowanków i wychowawców, wspomaganie, bycie z wychowankami, człowiek postrzegany w perspektywie humanistycznej. Człowieka charakteryzuje: wolność, aktywność, niepodzielna całość, unikalność, racjonalność => to znajduje odzwierciedlenie w zasadach. - zasada akceptacji wychowanka, szacunek- zasada negocjacyjnego traktowania konfliktów, posługiwanie się dialogiem- zasada eliminacji lęku, niestosowanie w wychowaniu rozwiązań lękobójczych, stresujących- zasada autonomicznego traktowania wychowanka, zrezygnowanie z dominacji, manipulizmu na rzecz wydzielania autonomicznej aktywności- zasada czynnego dialogu - dwustronny kontekt werbalny, wyklucza udzielanie wskazówek za wychowanka- zasada wdrażania wychowanka do świadomej odpowiedzialności za siebie, rezygnowanie z kontroli na rzecz autokontroli- zasada respektującego partnerstwa i wychowania, wychowankowie respektują swoje uczucia, odczucia i pragnienia- zasada obustronnego dążenia do eliminacji porażek, gotowość wychowawców i wychowanków, kompromisy
1