1.Socj. - wieloasp., wielopoziom. analiza społ.
Socjologię można określić jako systematyczne badanie grup i społeczeństw ludzkich, w szczególności analizę nowoczesnych, uprzemysłowionych systemów społecznych. Zajmuje się życiem we wspólnocie ludzi. Skupia się na badaniu porządku społecznego, ewentualnie zakłóceń tego porządku. Różne punkty widzenia na społeczeństwo: A.demograficzny- zbiór jednostek ludzkich, które da się opisać A.grupowy- składa się z jednostek, jest zintegrowane w pewną całość nie jest zbiorowością luźną, choć składa się z różnych elementów A. systemowy- powiązany układ pozycji i typowych dla nich ról A. strukturalny- sieć relacji międzyludzkich-nie obiektów, lecz form, schematów odnoszenia się ludzi do siebie A. aktywistyczny- konglomerat wzajemnie zorientowanych działań jednostek A. kuluralistyczny - matryca podzielanych przez zbiorowość znaczeń, symboli i reguł oddziałujących na ludzkie działania A. zdarzeniowy - nieustająco zmienne, płynne pole pełne zdarzeń społecznych
2. Aspekty wyobr. socj.
Elementy wyobraźni socjo.1. Wszelkie zjawiska społeczne są skutkiem jakichś działań, decyzji, wyborów podjętych przez jednostki bądź zbiorowości[W.S.przeciwstawia się fatalizmowi]2. Świadomość czynników (np. ukrytych zasobów, barier strukturalnych i kulturowych),które wyznaczają szansę i możliwości działania jednostek i grup ludzkich [W.S. zwalcza mit absolutnej wolności człowieka]3. Rozpoznawanie we wszelkich zjawiskach społecznych skumulowanego dziedzictwa przeszłości (tradycji społecznej i kulturowej), która wpływa na teraźniejsze działania[Podstawą W.S. jest historyzm]4. Postrzeganie życia społecznego (w tym wszystkich pozornie trwałych instytucji,organizacji) w ich ciągłej zmienności, w procesie stawania się, zanikania, przekształcania się [W.S. akcentuje dynamikę życia społecznego i odrzuca statyczny punkt widzenia] 5. Akceptacja ogromnej różnorodności form, w jakich przejawiać się może życie społeczne[W.S. sprzyja tolerancji i sprzeciwia się dogmatyzmowi)
SOCJOLOGICZNA WYOBRAŹNIA:Zdolność wiązania wszystkiego, co dzieje się w społeczeństwie, z warunkami strukturalnymi, kulturalnymi i historycznymi oraz z działaniami podejmowanymi w tych warunkach przez podmioty indywidualne i zbiorowe, które w efekcie kształtują świat społeczny w całej jego złożoności.
3. Kultura jako pojęcie socj. - cechy.
W socjologii przez pojecie „kultura” rozumie się całokształt materialnego i duchowego dorobku ludzkości, nagromadzonego, utrwalonego i wzbogaconego w ciągu jej dziejów, przekazywanego z pokolenia na pokolenie. Kultura kształtuje życie społeczne i nadaje mu odpowiednią strukturę. Cechy kultury:- obejmuje całość życia człowieka,- nie ma charakteru wartościującego,- jest tworem zbiorowym, nie indywidualnym,- narasta i przekształca się w czasie
Kultura - to wszystko, co nie wyrasta samo przez się z przyrody, lecz pozostaje dzięki pracy człowieka, co jest wytworem celowej refleksji i działalności ludzkiej. Kultura materialna-do zagadnień kultury materialnej zaliczamy wszelkie namacalne, konkretne wytwory, które wyszły spod ręki człowieka, społeczeństwa. Są to:- wszelkie odkrycia archeologiczne- znalezione na wykopaliskach gliniane naczynia, biżuteria, broń- wynalazki, budynki, samoloty, telewizory itd. Wytwory kultury materialnej przekazywane są kolejnym pokoleniom. Niektóre z nich ulegają ciągłej modernizacji, lecz ich podstawowa struktura pozostaje niezmienna. Kultura niematerialna-Do jej dorobku zaliczamy wszelkie dzieła duchowe człowieka, które trwają wiekami i przekazywane są kolejnym pokoleniom. Zaliczamy do nich:- wiedzę, którą odnieść można do pojęć opartych na konkluzjach wynikających z doświadczenia empirycznego- przekonania, które nie maja potwierdzenia w odpowiedzialnej wiedzy empirycznej, umożliwiającej uznanie ich za prawdziwe- wartości, które wskazują, co dla społeczeństwa jest dobre, słuszne. Są to pojęcia abstrakcyjne.- normy, czyli zbiory przepisów i uregulowań społecznych, które wskazują odpowiednie zachowania-zwyczaje, czyli rutynowe zachowania z życia codziennego-obyczaje, czyli normy, które uważa się za najbardziej istotne, żeby życie społeczne mogło funkcjonować jako wartość- tabu, czyli takie obyczaje, dzięki którym wiadomo, czego się robić nie powinno- prawa, czyli normy, które ustanawia i wymusza władza państwowa- symbole, które zyskują na znaczeniu na podstawie umowy społecznej. Są to gesty, słowa, przedmioty, obrazy- język.
4. Czy każde społ. ma 1 kulturę?
Formy kultury różnią się pomiędzy sobą. Są różne w różnych społeczeństwach, jak i w obrębie jednego społeczeństwa. Pomiędzy społeczeństwami występują znaczne różnice kulturowe. Są one widoczne zarówno w kulturze materialnej jak i w kulturze niematerialnej. Społeczeństwa różnią się wartościami i normami określającymi odpowiednie zachowania. Ewidentne różnice zauważyć można także pomiędzy krajami wysoko rozwiniętymi. Na różnice pomiędzy społeczeństwami mają wpływ różne czynniki, jak np. historia, geografia, klimat, sytuacja społeczna. W każdym społeczeństwie występują grupy, które różnią się pomiędzy sobą pod wieloma względami, np. klasą społeczną, pochodzeniem etnicznym, rasą, religią, stylem życia, a także celami i zainteresowaniami. Szczególnie widoczne są różnice jeżeli jest to społeczeństwo duże, złożone i współczesne. Grupy te nazywa się subkulturami. Kontrkultury to grupy społeczne, których wzorce kulturowe są nie tylko różne, ale i przeciwne wzorcom reszty społ.
5. Czym różni się socjalizacja - indoktrynacja- pranie mózgu
Socjalizacja-jest to proces, a także rezultat tego procesu, nabywania przez jednostkę ludzką systemu wartości, odpowiednich norm ,wzorów zachowań, które obowiązują w danej zbiorowości społecznej. Socjalizacja każdego człowieka trwa przez całe życie, lecz największe jej nasilenie występuje, gdy dziecko jest gotowe do rozpoczęcia i rozpoczyna życie w społeczeństwie szerszym niż tylko grono rodzinne. Największą rolę w socjalizacji dziecka na tym etapie odgrywają przede wszystkim jego rodzice, a później i także wychowawcy w szkole i rówieśnicy oraz wszelkie instytucje państwowe, do których możemy zaliczyć między innymi szkołę, kościół, dom kultury itd. Poprzez proces socjalizacji, człowiek uczy się podstaw interakcji społecznych, życia i funkcjonowania w grupie, poznaje społeczne normy postępowania i zachowania, wyznawanych wartości, nabywa wszelkie umiejętność posługiwania się przedmiotami i kształtuje swoją osobowość i cechy charakteru.
Socjalizacja - to proces dzięki któremu stajemy sie istotami społecznymi. Uspołecznianie, wszelkie wpływy, które sprawiają, ze stajemy się członkami społeczeństwa. Normy i wartości poznane sprawiają, że będziemy się do nich stosować.
Indoktrynacja- wpajanie komuś pewnych przekonań, doktryn wszelkimi możliwymi metodami, także za pomocą uporczywej propagandy i manipulacji: Indoktrynacja społeczeństwa przez media masowe.
Pranie mózgu - termin używany na określenie działań przymusowych albo o charakterze dobrowolnym mających na celu zmianę poglądów lub zachowań jednej lub większej liczby osób. W PROCESIE SOCJALIZACJI BIORĄ UDZIAŁ DWA OBIEKTY: jednostka i otoczenie. Jako jednostki jestesmy niepowtarzalnym indywiduum z naszymi cechami biologicznymi i psychicznymi. Jednostka wchodzi w interakcję z otoczeniem czyli jego warunkami ekologicznymi i w.społecznymi.
6. Związek między tożsamością jednostkową- t. zbiorowa
Tożsamość osobista to takie cechy, które określają nas samych. Zaliczamy do nich: cechy psychologiczne, cechy fizyczne, zainteresowania intelektualne, sposób odnoszenia się do innych, upodobania. W ujęciu tożsamości jednostkowej bardzo często podkreśla się rolę procesu dojrzewania w jej kształtowaniu, kiedy to młody człowiek ma poczucie zagubienia, związane właśnie z poszukiwaniem swojej tożsamości. Musi on wówczas znaleźć odpowiedź na szereg pytań, takich jak: kim jestem? kim chce być? Jaki powinienem być? T. zbiorowa- poczucie wspólnoty i identyfikacja z członkami pewnej zbiorowości wyrażane subiektywnie sformułowaniem „my”, któremu towarzyszy świadomość odrębności od osób z zewnątrz, określani jako „oni”.
7. Znaczenie socjalizacji pierwotnej
Socjalizacja pierwotna jest częścią procesu socjalizacji zachodząca w grupie pierwotnej najczęściej na obszarze rodziny. W socjalizacji pierwotnej na jednostkę mają wpływ osoby jej bliskie. Charakteryzuje się silnym emocjonalnym oddziaływaniem znaczących innych na jednostkę. Reguły działania przyswaja ona na zasadzie naśladownictwa oraz poprzez werbalny przekaz symboliczny. Kończy się ona w momencie rozpoczęcia etapu socjalizacji wtórnej. Polega na tym, że jednostka identyfikuje się z grupami z którymi weszła w kontakt niejako naturalnie, np. w procesie dorastania dziecko naturalnie identyfikuje się z rodziną lub grupą koleżeńską. Przypada na niemowlęctwo i wczesne dzieciństwo. Jest pierwszą fazą, w której człowiek w swoim dzieciństwie staje się członkiem społeczeństwa w ramach wzajemnego oddziaływania dziecka i jego rodziców. W tym czasie dzieci poznają język i podstawowe wzory zachowań, które staną się podstawą ich dalszej edukacji. Główną instytucją socjalizacji pierwotnej jest rodzina. Socjologowie podkreślają zwłaszcza znaczenie socjalizacji pierwotnej, dokonanej w rodzinie. Przykłady dzieci od najmłodszych lat opuszczonych przez rodziców i wychowywanych przez zwierzęta pokazują, ze w przypadku braku socjalizacji pierwotnej, jednostka będzie miała bardzo duże trudności z przystosowaniem się i życiem w społeczeństwie, gdyż nie posiada ona właściwych kodów: zachowań, języka, zdolności intelektualnych, zmysłu moralnego. Naśladowanie przez dzieci sposobów postępowania otaczających je osób prowadzi do przekazywania reguł i wartości z jednej generacji do drugiej. Proces ten wzmacniany jest przez system kar i nagród, więc dziecko, które przestrzega zasad grzeczności, będzie nagradzane aprobatą swoich rodziców.
8. Jakie jest znaczenie „wielkich przywódców”
Osoby mające duży wpływ na cale społeczeństwo w zakresie jego zachowań, poglądów i sposobu myślenia. znajdują się one najczęściej w centrum uwagi i potrafią skupić wokół siebie dużą liczbę ludzi o podobnych poglądach lub potrzebach, co nie znaczy ze społeczeństwo zawsze jest w zgodzie z tymi poglądami i wywieranym wpływem, tzn. ze wywierany wpływ może być akceptowany lub nie, jednak skuteczny w danym momencie. Odczucia negatywne przywódcy w początkowej fazie sprawowania władzy potrafili wzbudzić zaufanie i osiągnąć wpływ nieprzymuszony, zgodny z ogólną idea. Do odczuć pozytywnych zaliczymy te, które się opierają na wpływie psycho-spolecznym czyli takim, który wynika z ogólnego zaakceptowania norm i wartości co za tym idzie posłuszeństwo wynikające z wewnętrznej i moralnej potrzeby. Poprzez posiadany wpływ i sile oddziaływania na społeczeństwo mogli oni przyspieszyć, zachamowac i ukierunkować rożnego rodzaju przełomy i rewolucje. Ich osoby niekiedy stały się niebezpieczne i nieprzewidywalne z racji ogólnego obrazu ich osobowości, który w późniejszych okresach odbiegał dużo od rzeczywistości,a ich za chowania stawały się nierzadko osobistymi aspiracjami.
9. Scharakt. socj. jako dziedzinę wiedzy empirycznej
Hipoteza jest najczęściej wyjaśniana jako propozycja twierdzenia naukowego. Jest propozycją odpowiedzi na pytania zawarte w problematyce badawczej. Najczęściej źródłami hipotez są: 1) wyniki teoretycznych rozważań; 2) dotychczasowe badania z tego zakresu; 3) inwencja twórcza i pomysłowość badacza. Wskaźniki socjologiczne:- inferencyjne - wynikają z przekazów - definicyjne - wynikają z definicji - empiryczne - wynikają z badań Rodzaje wywiadu stosowane w badaniach socjologicznych. Wywiad jest coraz bardziej popularną forma zbierania informacji od osób, które są przedmiotem badania. Wypowiedź badanego może być dla badacza źródłem informacji o tym, jak badany postrzega i ocenia pewne zjawiska otaczającego go świata i jak zamierza się wobec nich zachować. Socjologa interesuje tylko problem szczerości wypowiedzi. Sondaż polega na bezpośrednim kontakcie z osobami bądź też z próba osób, których cechy bądź postawy są istotne z punktu widzenia problemu badawczego.
10. Przedstaw wieloaspektową chartka. porównawczą- badań społ. - jakościowych i ilościo.
Badania jakościowe umożliwiają dokonanie jakościowego opisu i analizy badanych faktów, zjawisk i procesów. Odbywa się to głównie w formie narracyjnej lub eseistycznej z wykluczeniem na ogół zestawień liczbowych i obliczeń statystycznych. W tym znaczeniu są przeciwieństwem badań ilościowych ale badania ilościowe i jakościowe nie wykluczają się lecz wzajemnie się dopełniają i uzupełniają. Badania jakościowe są opisem i interpretacją pewnego ciągu zdarzeń, w tym także subiektywnych doświadczeń i odczuć zarówno badanych jak i badacza. Ich istoty upatruje się nie tyle w wyjaśnianiu badanych zjawisk ( czyli w ustalaniu powiązań przyczynowo-skutkowych, co jest głównym przedmiotem badań ilościowych) ile w rozumieniu i interpretacji interesujących badacza zjawisk. Należy uwzględniać kontekst sytuacyjny - jednostkowy i społeczny- badanych zjawisk. Badane zjawiska nie są na ogół poznawalne poza swoim kontekstem sytuacyjnym czyli współtowarzyszącymi im faktami, procesami, zjawiskami, zdarzeniami. One nadają badanym zjawiskom właściwy sens, pozwalają na ich wielostronny opis i interpretację co pozwala na ich lepsze rozumienie.
Rodzaje badań jakościowych badania etnograficzne - badania terenowe prowadzone w naturalnym środowisku z zastosowaniem obserwacji, wywiadów jakościowych, analizy wytworów. Przedmiotem zainteresowania jest życie codzienne, sposoby działania, interakcje. Ich rezultatem jest opis życia wybranej grupy ludzi, społeczności, ze wszystkimi kulturowymi aspektami. Badacz nie obserwuje badanych z zewnątrz lecz z wewnątrz. Studium przypadku - celem jest dokładny opis badanego ( jednego lub kilku pojedynczych przypadków) z uwzględnieniem rozmaitych aspektów. Są dwie odmiany studium przypadku: a/ badania biograficzne-badanie jednostek; b/ badanie monograficzne - badanie instytucji, organizacji. Badania fokusowe - wywiady zbiorowe ( na ogół kilkanaście osób), moderowana dyskusja na konkretny temat. Celem tych badań jest częściej eksploracja niż opis lub wyjaśnianie. Grupy fokusowe często stosuje się przy wprowadzaniu nowych produktów na rynek.
12. Wymień i scharak. warunki wystąpienia zachowania zbiorowego - ruch społ.
Z zachowaniem zbiorowym mamy do czynienia wówczas, gdy działania wielu ludzi różnią się w określony sposób od zinstytucjonalizowanych wzorów życia codziennego. Cechy:* spontaniczne i krótkotrwałe działania społeczne stosunkowo dużej liczby ludzi znajdujących się w niejasnej sytuacji* niepewna identyfikacja i niewyraźne granice społeczne* słabe lub nowo wytworzone normy społeczne. Sześć warunków wystąpienia zachowania zbiorowego:(1)podatność strukturalna (2)napięcie strukturalne (3)uogólnione przekonania (4)czynniki przyspieszające (5)mobilizacja do działania (6)nieskuteczna kontrola społeczna Zachowania po katastrofach Rzadko są bezładne. Zinstytucjonalizowane, rutynowe procedury zwykle nie funkcjonują, lecz ludzie wynajdują nowe sposoby postępowania, na ogół w duchu wzajemnej troski i solidarności. Panika Pojawia się gdy ludzi ogarnia strach przed rzeczywistym lub domniemanym zagrożeniem oraz mają przekonanie, że nie ma dostatecznej liczby dróg ucieczki. Zachowanie paniczne jest bezładną, irracjonalną walką o własne bezpieczeństwo bez względu na innych. Masowa histeria Szybkie rozprzestrzenianie się strachu wśród grupy ludzi, którzy gwałtownie i w sposób niekontrolowany reagują na domniemane zagrożenie ze strony jakichś potężnych sił. Plotka Nieformalnie rozpowszechniana, nie potwierdzona informacja pochodząca z anonimowego źródła. Jest próbą zrozumienia niejasnej sytuacji. Plotki pojawiają się w okresach napięć społecznych, zaś ich obfitość i stopień wiarygodności zależy od stopnia niejasności (wieloznaczności) danej sprawy oraz od intensywności zainteresowania nią. Chwilowa moda Forma zachowania (na ogół w celach rozrywkowych), która nagle staje się popularna, a następnie zanika Mania społeczna “Szał” na punkcie czegoś; moda, która staje się tak ważna dla ludzi, że wydają na to coś wiele pieniędzy i poświęcają temu wiele czasu Moda Szczególny styl zachowania lub wyglądu, popularnyw określonym czasie. Trwa dłużej niż “szał”, jest przejawem znaczenia, jakie modernizujące się społeczeństwo przywiązuje do zmian
13. Wymień i opisz rodz. tłumu + przykł.
Tłum-Krótkotrwałe, niezorganizowane zgromadzenie znacznej liczby ludzi w bezpośredniej bliskości fizycznej; jego przyczyną jest wspólny obiekt zainteresowania. Czynnikiem kształtującym tłum są różne bardzo silne bodźce emocjonalne jak: gniew, krzywda, zemsta, pęd do zdobyczy, które stopniowo w miarę ich wzrostu, prowadzą do nie przewidywanych zachowań. Rodzaje tłumu 1Tłum protestujący - tłum, który wykazuje cechy tłumu konwencjonalnego (dość dobra organizacja) oraz tłumu aktywnego (działalność destruktywna). Przykładem są akty przemocy, do jakich dochodzi podczas zebrań pracowniczych. 2Tłum przypadkowy charakteryzuje się słabą interakcją pomiędzy uczestnikami lub wręcz jej brakiem. Są to jednostki, które przyciągnęło jakieś (często przypadkowe) wydarzenie. Przykładem takiego tłumu są osoby przyglądające się wypadkom czy też osoby zgromadzone wokół stoiska w hipermarkecie. 3Tłum konwencjonalny to jednostki zebrane w jakimś celu, który to cel jest jednak osiągany przez każdą z nich z osobna. Przykładem takiego tłumu są pasażerowie na przystanku, lub widzowie w kinie. Tłum konwencjonalny czasem nazywany jest publicznością. Publiczność charakteryzuje to, że zdania na temat osiąganego celu mogą być różne. 4Tłum ekspresyjny to taki, w którym szczególną rolę ma jakiś ładunek emocjonalny i na nim oparta jest interakcja. Organizuje się, żeby wyrazić wdzięczność, uznanie, potępienie, pogardę, protest. Przykład - uczestnicy karnawału w Rio, parady miłości w Berlinie czy zabawy sylwestrowe na rynkach miast. Publiczność na koncertach rockowych często ma cechy tłumu ekspresyjnego. 5Tłum aktywny jest nastawiony na działalność niszczycielską, której celem jest rozładowanie emocji lub zniszczenie jakiegoś zła czy przeciwnika. Przykładem są agresywni kibice na meczach piłkarskich.
14. Scharakt. gł. teorie wyjaśniające zachowania tłumu.
Teorie "zakaźne"-Zakładają, że tłum jest irracjonalny, a zdrowo myślący ludzie ogarnięci tłumem też staną się irracjonalni. Ludzie podążają z tłumem w rezultacie pewnego rodzaju komunikacji (łączności) emocjonalnej. Teoria konwergencji-Zakłada, że jeśli ludziom, którzy posiadają podobne utajone pragnienia zdarzy się połączyć w tłum, to mogą oni - jeśli ktoś z nich zapoczątkuje działania - odrzucić swojej normalne ograniczenia kulturowe i wziąć udział w niekontrolowanych, gwałtownych zachowaniach tłumnych. Ich postępowanie nie jest wywołane "zakażeniem", lecz wywodzi się z impulsów, które każdy uczestnik takich działań już w sobie nosi. Teoria pojawiającej się normy - Utrzymuje, że w nadzwyczajnych sytuacjach tłum może uznać zwyczajne normy za nieodpowiednie. Może przy tym nie być jednolitej opinii co do tego, jak postępować, ale niektórzy ludzie wyrażają jednak swoje opinie, podczas inni - nie. Jeśli wyrażane opinie wydają się reprezentować przekonania wszystkich członków tłumu, stają się nową normą, której inni będą przestrzegać niejako mimowolnie. Teoria gry-Traktuje zachowania w tłumie nie jako irracjonalne, lecz jako rezultat szczególnych sytuacji, w których uczestnictwo w tłumie zmienia koszty podjęcia jakiegoś działania. Działanie w ramach tłumu może stać się racjonalne, podczas gdy robienie tego samego indywidualnie mogłoby być zbyt ryzykowne.
15. Co wiesz o opinii publicznej.
Opinia publiczna Zbiorowe poglądy społeczeństwa lub jego części w jakiejś kwestii. Ze względu na różnorodność i zmienność opinii jednostek, o opinii publicznej mówi się zawsze w odniesieniu do konkretnego czasu. Kształtowanie i badanie opinii publicznej -Wewnątrz społeczeństwa funkcjonują różne publiczności; każda z nich związana jest z określonym przedmiotem zainteresowania -Niektórzy ludzie („liderzy opinii”) mają większy niż inni wpływ na opinię w ramach poszczególnych publiczności -Środki masowego przekazu oddziałują na ludzi za pośrednictwem liderów opinii. -Zmienność i strukturę poglądów społeczeństwa bądź jego części starają się odzwierciedlić badania opinii publicznej -Propaganda jest planowym użyciem środków masowego przekazu do wpływania na opinię publiczną
16. Wymień i scharakt. typy ruchów społ.
1.Ruchy społecznie nakierowane na jednostki-alternatywne-religijne
2.Ruchy nakierowane na społ.-wsteczne-reformatorskie-rewolucyjne.
Ad.1.Zachecają jednostki do zmaiany zachowania.Próbują skłonić jednostki do rezygnacji z określonej postawy czy formy zachowania i zastąpienia ich zachowaniem, które postrzegają jako pożądane np.przekonanie ludzi że picie alk.jest złem i zachęcenie do abstynencji. R.odpiekuncze-dążą do radykalnej przemiany w jednostkach. Np.Hare Krisha Ad.2R.wsteczne-.jest powstrzymanie zmian społ.powrót społeczeństwa do poprzedniego stanu. Np.fundamentaliści islamscy i „moralna większość” w St.Zj.R.reformatorskie-akceptują istniejące społ.dążą do ograniczonych zmian w pewnych dziedzinach życia społecznego. R.rewolucyjne-wyrastają z silnego niezadowolenia z istniejącej sytuacji społecznej. Np.rewolucje które doprowadziły do powstania Chin.
17. Przedstaw możliwie.. dynamika ruchu społ.
Dynamika ruchów społecznych-warunki pojawienia się ruchu społecznego
1. Sprzyjający kontekst strukturalny •społeczeństwa z tradycją kontestacji •społeczeństwa z „kulturą klęski” 2. Pojawienie się strukturalnego napięcia • „stare” ruchy społeczne - głównie rozbieżności interesów ekonomicznych• „nowe” ruchy społeczne - głównie rozbieżności
uznawanych wartości. 3. Pojawienie się uogólnionego przekonania • Aby sprzeczności stały się siłą motywującą do wspólnych działań, muszą wejść do obszaru świadomości zbiorowej • Wiele ruchów społecznych motywowanych jest przez trzy główne doznania (poczucia): nierówności, niesprawiedliwości i deprywacji - odnoszą się zawsze do porównania własnej
sytuacji z sytuacją innych lub porównywaniu możliwości z aspiracjami• Relatywna deprywacja - najważniejszy czynnik wywołujący gotowość do masowych kontestacji 4. Zdarzenie inicjujące Zdarzenie często indywidualne, cząstkowe, lecz posiadające znaczenie symboliczne i emocjonalne.
Dynamika ruchów społecznych Etapy ruchu społecznego: 1. Rekrutacja członków Dwa modele rekrutacyjne a. m. „wulkaniczny” (spontaniczność częsta w ruchach rasowych, klasowych, religijnych, narodowościowych - por. teorie tłumu, upośledzenia, społeczeństwa masowego) b. m. mobilizacji zasobów (przekonanie, że ruch społeczny jest efektem manipulacji). Uruchomienie racjonalnej motywacji - jest utrudnione, gdy cele ruchu mają charakter dóbr czy wartości publicznych, tzn. nie mogą być przywilejami tylko niektórych grup społecznych (ruchy na rzecz demokracji, niepodległości, ekologiczne) -syndrom ”pasażera na gapę” -postawa „poczekamy, zobaczymy” Uwolnienie od stowaway syndrome:- ideowe przekonanie ludzi, że wartość celu przewyższa jakiekolwiek koszty działania - zwiększenie atrakcyjności uczestnictwa poprzez dodanie pewnych dóbr czy wartości prywatnych, które staną się udziałem wyłącznie uczestników ruchu.
Dynamika ruchów społecznych Etapy ruchu społecznego: 2. Rozpoczęcie działalności Pojawienie się postaci centralnej(charyzmatycznego przywódcy, który pełni funkcję mobilizującą, koordynującą, organizującą). Dynamika ruchów społecznych Etapy ruchu społecznego: 3. Krystalizowanie się ideologii, wyłanianie organizacji i powstawanie swoistego etosu. Luźne ideały przekształcają się w spoisty system- wizje przyszłości, w której
idee ruchu zostaną wprowadzone w życie- diagnoza problemów i zagrożeń, które ruch pragnie rozwiązać, wskazanie winnego za aktualny stan rzeczy. Następuje różnicowanie się oraz biurokratyzacja struktur organizacyjnych, pojawiają się szczeble władzy. Niektóre ruchy przekształcają się w partie polityczne tracąc charakter przedsięwzięć zbiorowych. Pojawia się zestaw reguł postępowania Dynamika ruchów społecznych Etapy ruchu społecznego: 4. Koniec ruchu społecznego-Zwycięstwo (osiągnięcie zamierzonych celów) -„kryzys wiktorii” (demobilizacja ruchu, rozproszenie jego członków, rozpad struktur organizacyjnych, dezaktualizacja ideologii) -Klęska -„kryzys przegranej” (narastające rozczarowanie członków, stopniowa demobilizacja, zamieranie aktywności, odpływ zwolenników).
18. Scharakt. gł. teorie ruchów społ.
Ruch społeczny-teorie „Cykl życiowy" ruchu społecznego - powstanie- zjednoczenie- biurokratyzacja- schyłek: KLĘSKA lub ZWYCIĘSTWO Teorie ruchów społecznych - teoria upośledzenia - teoria społeczeństwa masowego - teoria mobilizacji zasobów. Teoria upośledzenia Ruchy społeczne powstają wtedy, gdy duża liczba ludzi czuje się pozbawiona tego, co uważa za niezbędne dla swego szczęścia i dobrobytu. Poczucie upośledzenia często łączy się ze wzrostem oczekiwań na polepszenie sytuacji, co może sprzyjać powstaniu ruchu społecznego. Teoria ta nie może jednak wyjaśnić, dlaczego niektóre upośledzone odłamy społeczeństwa tworzą ruchy społeczne, a inne nie. Teoria społeczeństwa masowego Nowoczesne społeczeństwo stwarza sytuację społecznej izolacji i poczucia bezsilności. Łączenie się z innymi w ruchu społecznym łagodzi te odczucia. Teoria ta nie jest uniwersalna: badania empiryczne wykazują, że niektóre ruchy społeczne przyciągają ludzi żyjących w zbiorowościach o silnej więzi społeczne. Teoria mobilizacji zasobów Upośledzenie i napięcia prowadzą do powstania ruchu społecznego jedynie wtedy, gdy dysponuje on niezbędnymi środkami podtrzymującymi jego istnienie. W teorii tej zakłada się, że większość tych środków pochodzi z zewnątrz ruchu Badania ruchu praw obywatelskich dowodzą jednak, że nie jest tak w każdym przypadku.
19/20. Jak można zaradzić nierównościom w zakresie opieki zdrowotnej./ Jak różny sposób życia męż i kob..- choroby
Badania wykazały również niewspółmierności między zdrowiem mężczyzn i kobiet: Generalnie na całym świecie kobiety żyją dłużej niż mężczyźni. Kobiety częściej zapadają na choroby, szczególnie w starszym wieku. Kobiety są bardziej skłonne szukać pomocy medycznej i częściej od mężczyzn same zgłaszają się do lekarza. Kobiety dwa razy częściej dotykają lęki i depresja. Najczęstszą przyczyną zgonów mężczyzn i kobiet są choroby serca, ale mężczyźni częściej giną w wypadkach i wskutek aktów przemocy, a także są bardziej podatni na uzależnienia od alkoholu i narkotyków. Mężczyźni chorują rzadziej, ale choroby na które zapadają, częściej prowadzą do śmierci. Duża liczba odgrywanych przez kobietę ról społecznych -praca w domu, opieka nad dziećmi, obowiązki zawodowe -może wywoływać większy stres i przyczyniać się do wyższej zachorowalności. Stan zdrowia samotnych matek jest gorszy od stanu zdrowia samotnych ojców. Rozkład zdrowia kobiet i mężczyzn wynika z uwarunkowań społecznych i różnic pod względem warunków materialnych. Zdaniem Lesley'a Doyala'a w szerokim znaczeniu życie kobiet różni się od życia mężczyzn ze względu na odgrywane role i wykonywane zadania- pracę w domu, reprodukcję płciową, rodzenie dzieci, opiekę nad dziećmi, regulację płodności przez kontrolę narodzin itd. Analiza zdrowia kobiet powinna uwzględniać wzajemne oddziaływania czynników społecznych, psychologicznych i biologicznych.
21. Medykalizacja- medykalizacja społeczeństwa polega na rozciągnięciu medycyny na niemedyczne dziedziny życia społecznego. (wzrost znaczenia zawodu lekarza). Medykalizacją-proces, w wyniku którego naturalne zdarzenia wpisane w życie każdego człowieka traktowane są jako problemy medyczne, wymagające medycznej diagnozy i kontroli, z położeniem nacisku na ryzyko, patologię i leczenie". Najbardziej uderzającym przykładem takiego zjawiska jest medykalizacja wszystkich dziedzin dotyczących rozrodczości, seksualności i starzenia się kobiet. Rozważmy, jak często kobieta odwiedza lekarza z okazji takich naturalnych wydarzeń, jak urodzenie dziecka czy menopauza. Ponieważ lekarze przyzwyczajeni są do tego, by doszukiwać się problemów i przepisywać leki, zalecać zabiegi chirurgiczne, to po wizycie zaczynamy mieć wrażenie, że normalne wydarzenia życiowe stwarzają wiele potencjalnych problemów zdrowotnych i dlatego godzimy się na interwencje medyczne, które być może wcale nie są konieczne. Przemysł farmaceutyczny przyczynia się do nasilenia zjawiska medykalizacji, finansując i wspierając badania naukowe, które przedstawiają normalne wydarzenia w życiu kobiety jako poważne problemy wymagające środków farmakologicznych dostępnych jedynie za pośrednictwem lekarzy. Osoby sprawujące "opiekę" medyczną często roszczą sobie prawo do wydawania sądów o naszych zachowaniach lub wyborach życiowych.
22. Biomedyczny model zdrowia- choroby-krytyka.
Chorobę można zdef. w kategoriach obiektywnych i że chore ciało (umysł) można przywrócić do zdrowia, stosując naukowe metody diagnozowania i leczenia. B.M.Z powstawał wraz ze społeczeństwami nowoczesnymi. Miało to związek ze wzrostem zaint. państwa zdrowiem publicznym. Model ten ukształtował nowoczesne systemy opieki zdrowotnej. B.M.Z. jest coraz silniej krytykowany: • medycyna naukowa nie jest tak skuteczna,jak to się przedstawia • specjaliści nie biorą pod uwagę opinii pacjentów i podopiecznych Założenia b.m.z. - choroba jest fizyczną usterką organizmu, spowodowaną przez konkretny czynnik biologiczny, -w procesie terapii pacjent nie ma do odegrania żadnej roli, a jego chore ciało można leczyć w oderwaniu od umysłu, - lekarze maja wiedzę specjalistyczną i oferują jedynie prawomocną terapie, - właściwym miejscem leczenia jest szpital, który dysponuje techniką i personelem medycznym. Zarzuty - choroba jest konstruktem społecznym, którego nie można uchwycić w kategoriach prawdy naukowej, - opinie pacjenta i jego doświadczenie choroby mają dla terapii kluczowe znaczenie, - lekarze nie są jedynym źródłem wiedzy na temat zdrowia i choroby, - zdrowienie nie musi przebiegać w szpitalu.
23. Socjol. problematyka zdrowia, choroby, medycyny w perspektywie funkcjonalistycznej
Socjologów interesuje doświadczenie choroby - czym jest bycie chorym, chronicznie chorym czy kalekim dla samego chorego, dla jego otoczenia, dla społeczeństwa. Koncepcja roli chorego zakłada, że osoba chora podejmuje pewne zachowania w celu zminimalizowania skutków choroby zaburzających ład wspólnotowy. Osoba chora otrzymuje pewne przywileje, zostaje zwolniona z pewnych obowiązków, ale za to musi pracować nad powrotem do zdrowia, podporządkowując się przy tym zaleceniom lekarza. Socjologia jw. w perspektywie interakcjonistycznej Socjologowie funkcjonujący w ramach paradygmatu interakcjonistycznego badają, -jak ludzie postrzegają swoje zdrowie, -jak radzą sobie z chorobą i chronicznymi przypadłościami w swoim codziennym życiu, -jakie są subiektywne, zindywidualizowane procesy postrzegania, konstruowania i odczuwania zdrowia i choroby. Doświadczenie choroby może powodować zmiany w zakresie tożsamości jednostki i jej codziennych rutynowych czynności. Ten wymiar socj. zdrowia nabiera coraz większego znaczenia w nowoczesnych społeczeństwach. Ludzie żyją coraz dłużej i niekiedy bardziej niż choroby o ostrym przebiegu doskwierają im chroniczne choroby degeneracyjne.
24. Społ. aspekty starzenia się / społeczeństwa.
W większości krajów uprzemysłowionych mamy do czynienia z procesem starzenia się („siwienia”)społeczeństwa. Odsetek ludzi w wieku ponad 65. lat stale się zwiększa. Ciągle rośnie współczynnik uzależnienia (zależności międzypokoleniowej) - stosunek liczby osób niesamodzielnych ze względu na wiek (dzieci i ludzie starsi) do liczby osób w wieku produkcyjnym. Nowe wyzwania dla społeczeństwa :w miarę wzrostu liczby ludzi starszych będzie rosło zapotrzebowanie na pomoc społeczną, emerytury i pomoc medyczną ,ale będzie coraz mniej ludzi pracujących, którzy będą mogli utrzymywać (finansować) odpowiednie podsystemy społeczne, instytucje i programy. Starzenie się stwarza dla ludzi wiele możliwości uwolnienia się od przymusu i ograniczeń związanych z pracą. Wywołuje również problemy społeczne, ekonomiczne i psychologiczne dotyczące jednostek, a niekiedy całych gospodarstw domowych. Przejście na emeryturę jest ważną cezurą, oznaczającą utratę lub wyraźne pogorszenie statusu. Ponieważ ludzie muszą zrestrukturyzować niemal całą swoją codzienną rutynę, mogą czuć się osamotnieni i zdezorientowani. W ostatnich latach ludzie starsi, którzy stanowią obecnie znaczną część ludności krajów przemysłowych, zaczęli wywierać nacisk na społeczeństwo (na polityków) w celu uznania ich odrębnych interesów i potrzeb. Walka przeciwko zjawisku określanego jako ageism(dyskryminacja ludzi ze względu na wiek) jest ważnym aspektem tego przedsięwzięcia.
Sprawa ma różne aspekty. Niewątpliwie bardzo pozytywną sprawą jest postęp medycyny i wydłużenie życia pod warunkiem, że starość będzie zdrowa i sprawna. Każdy bowiem chce żyć długo, ale każdy boi się starczej niewydolności, chorób i niedołęstwa. Z drugiej strony duży wzrost odsetka ludzi starych prowadzi do zachwiania równowagi liczbowej między warstwą ludności pracującej i produkującej a tymi warstwami, które żyją na koszt ludności pracującej (dzieci, młodzież ucząca się, emeryci).
25. Modele przyczynowego wyjaśniania chorób
Biologia systemów
W swojej metodologii stara się wykorzystywać wszelkie dane generowane na poziomie molekularnym w nadziei, że kiedyś uda się „przełożyć” mapę interakcji cząsteczkowych na reakcje na poziomie komórkowym, następnie międzykomórkowym, a dalej na funkcjonowanie poszczególnych narządów (układów). Ustalenie wzajemnych powiązań między systemami rozpatrywanymi na poziomie narządów jest niezbędne dla zrozumienia funkcjonowania całego systemu - organizmu.
26. Czy we współ. społ. modele rodziny- czy są tak samo właściwe.
Rodzina jest podstawową mikrostrukturą społeczną. Występowała i występuje we wszystkich społecznościach ludzkich, w różnych kulturach, od najdawniejszych czasów. Współczesne socjologiczne typologie rodziny uwzględniają liczbę członków i formę organizacyjną rodziny podział na rodzinę małą i dużą. Rodzina mała (nuklearną)-rodziców+ ich potomstwa( społ. nowoczesnych). Rodzina duża-krewni - rodzice męża/żony i/lub ich rodzeństwo Rodzina duża, wielopokoleniowa- 2 lub więcej rodzin nuklearnych, mieszkających w 1 domu, podporządkowanych władzy „ojca rodziny"(występował powszechnie w społ. przednowoczesnych). Współczesna rodzina rozszerzona dość luźny związek rodzin nuklearnych, pozostających w pewnych zależnościach od siebie. Jej członkowie wymieniają usługi między sobą-wspólnie opiekują się dziećmi/starymi rodzicami, ale są niezależni ekonomicznie, prowadzą odrębne gospod. domowe/ mieszkają w sporej odległ. od siebie.
Cechami rodziny: miejsce zamieszkania oraz główne źródło utrzymania. Miejsce zamieszkania Rodzina wiejska (małomiasteczkowa) Funk-uje w obrębie niewielkiej społeczności lokalnej i silny wpływ na jej funkcjonowanie wywierają stosunki sąsiedzkie oraz stosunki w obrębie szerszej grupy krewnych. Rodzina wielkomiejska jest w znacznym stopniu wyizolowana ze śr. sąsiedzkiego, nie jest poddawana w takim stopniu jego kontroli, nie znajduje też w nim oparcia w sytuacjach kryzysowych. Jest w większym stopniu zdana na pomoc różnych sformalizowanych instytucji niż grup krewnych i sąsiadów. Źródło utrzymania ważny dla socjologii podział na rodziny wytwórców i konsumentów. Rodzina chłopska czy rzemieślnicza jest zarazem grupą wytwórczą, pracującą wspólnie w rodzinnym warsztacie pracy, wytwarzającą dobra i usługi na rynek. Więź rzeczowa, materialna, jaka tworzy się w procesie wspólnej pracy, czyni rodzinę bardziej zwartą i trwałą. Rodzinne przedsiębiorstwo i jego interesy narzucają konieczność rezygnacji z osobistych dążeń członków rodziny, co jest źródłem dodatkowych napięć, konfliktów. Pozycja właściciela przedsiębiorstwa- z reguły przypada ojcu rodziny, umacnia jego pozycję w rodzinie, osłabiając znacznie pozycję kobiety. W rodzinach konsumentów, gdzie miejsce pracy nie pokrywa się z miejscem zamieszkania, inny jest układ pozycji męża i żony, zwłaszcza gdy oboje dostarczają środków na utrzymanie rodziny.
PRZEMIANY RODZINY POD WPŁYWEM ZMIAN SPOŁECZNYCH
Na cechy i sposób funkcjonowania rodziny wpływ wywierają dwa główne procesy: uprzemysłowienie i urbanizacja. Są źródłem wielu zmian w środowisku pracy i zamieszkania, które prowadzą do rozluźnienia więzi pokrewieństwa między pokoleniami i rozproszonymi członkami rodziny szerszej. Zmieniają się podstawy więzi małżeńskiej: coraz większego znaczenia nabierają cechy osobowe partnerów i uczucia oraz relacje rodzice - dzieci. Zamiast wielkiej rodziny tradycyjnej, wielopokoleniowej, z właściwym jej układem pozycji i ról poszczególnych członków - pracujących we wspólnym gospodarstwie domowym - pojawia się mała rodzina epoki industrialnej. -miejsce pracy jej członków jest oddzielone od miejsca zamieszkania -dawny układ pozycji i ról, zależności (z uprzywilejowaną pozycją ojca) traci znaczenie
27. Problematyka zawiązywania i rozw. małżeństw.
kryzys rodziny w społ. nowoczesnych. Znamionami sytuacji kryzysowej mają być - rozwody; niechęć młodych ludzi do wstępowania w związki małżeńskie i posiadania potomstwa (gł.w zamożnych społ. Zach.); rosnąca popularność różnych związków nieformalnych, kohabitacji, małżeństw „na próbę”, związków homoseksualnych. Polska rodzina ewoluuje w stronę nowoczesnego modelu reprodukcji: spada skłonność do zawierania małżeństw, podnosi się przeciętny wiek ich zawierania w przypadku kobiet, jak i mężczyzn, kobiety rodzą pierwsze dziecko coraz później, zmniejsza się dzietność. Składają się na to dwa trendy: 1) uwidacznia się tendencja do odraczania małżeństwa: wiek zawierania pierwszego małżeństwa przesuwa się z lat 20-24 na okres późniejszy 2) następuje nieznaczny wzrost nie zalegalizowanych związków partnerskich. Mimo stosunkowo niskiego i stabilnego współczynnika rozwodów, stosunek małżeństw zawartych do rozwiązanych (przez rozwód lub przez śmierć) również ulega odwróceniu - w miastach więcej rodzin się rozpada niż tworzy. Pojawiają się tezy o kryzysie polskiej rodziny. -wynikiem presji nowych warunków ekonomicznych i społecznych. -młodzi ludzie nie dysponują PLN umożliwiającymi założenie rodziny; -rośnie koszt (zbyt) wczesnego małżeństwa, którego zawarcie ogranicza możliwości inwestowania w siebie (gł. przez zdobycie wykształ.) oraz mobilność i dyspozycyjność na rynku pracy. Dlatego obserwuje się zmiany przeciętnego wieku jego zawierania. Podstawową przyczyną tego trendu jest obniżenie poziomu płodności kobiet: jest to gł. czynnik obniżenia stopy urodzeń. Na tak silny spadek liczby urodzeń miały wpływ postawy prokreacyjne kobiet w wieku największej płodności. W okresie transformacji ta grupa w największym stopniu ograniczyła poziom płodności. Rozstrzygnięć w kwestii tego, czy w ogóle, kiedy oraz ile mieć dzieci.
28. Przemoc w rodzinie- zapobieżenie jej.
Przemoc - wywieranie wpływu na proces myślowy, zachowanie lub stan fizyczny osoby bez jej przyzwolenia, przy czym wyróżnia się dwa zjawiska: przemoc fizyczną i przemoc psychiczną. P.f. to wywieranie wpływu na proces myślowy, zachowanie lub stan fizyczny osoby bez jej przyzwolenia przy użyciu siły fizycznej. P.f. stosuje się np. czasami przy zgwałceniu, eksmisji z mieszkania, tymczasowym aresztowaniu, zastosowaniu kary pozbawienia wolności.P.p. to wywieranie wpływu na proces myślowy, zachowanie lub stan fizyczny osoby bez jej przyzwolenia przy użyciu środków komunikacji interpersonalnej. Typowymi środkami p.p. są groźba, inwektywa i molestowanie psychiczne. Przemoc w rodzinie to zamierzone, wykorzystujące przewagę sił działanie przeciw członkowi rodziny, naruszające prawa i dobra osobiste, powodujące cierpienie i szkody. W relacji jedna ze stron ma przewagę nad drugą. Ofiara jest zazwyczaj słabsza, a sprawca silniejszy. Przemoc w rodzinie jest przestępstwem. "Przemoc domowa, fizyczna i moralna mężczyzn wobec kobiet stanowi jedno z najpoważniejszych pogwałceń praw człowieka - prawa do życia oraz do nietykalności f.p.. Ponieważ przemoc ta wynika z wciąż jeszcze charakteryzującego nasze społeczeństwa nierównego podziału władzy między płcie, zjawisko to dotyczy kobiet ze wszystkich warstw społecznych. Stanowi to hamulec rozwoju ogólnie pojętego społ. demokratycznego. Dlatego też jedno z najważniejszych zadań polityki europejskiej, opartej na poszanowaniu podstawowych praw człowieka, polega na zapobieganiu takim czynom oraz na opracowywaniu skutecznych procedur w zakresie edukacji, prewencji, ścigania karnego i wsparcia." Przemoc domowa zachodzi, kiedy członek rodziny, mąż, żona lub partner próbuje zdominować fizycznie lub psychicznie drugiego partnera, dzieci, rodziców, dziadków, teściów, itp., używając przewagi fizycznej, gróźb, szantażu, w celu zranienia moralnie lub fizycznie. Przemoc w rodzinie to zamierzone i wykorzystujące przewagę sił działanie przeciw członkowi rodziny, naruszające prawa i dobra osobiste, powodujące cierpienie i szkody. Przemoc domowa charakteryzuje się tym, że: *Jest intencjonalna *Siły są nierównomierne *Narusza prawa i dobra osobiste *Powoduje cierpienie i ból. 1.Przemoc w rodzinie może uczyć dzieci stosowania przemocy. 2 Przemoc może mieć poważny i długotrwały wpływ na dzieci. 3Tam gdzie jest przemoc w rodzinie tam często występuje krzywdzenie dzieci. 4Dzieci często same się obwiniają za przemoc w rodzinie. 5Nadużywanie alkoholu ma duży wpływ na występowanie przemocy w rodzinie. 6Kobiety ciężarne są bardziej podatne na przemoc. Żeby zapobiec przemocy w rodzinie i wspomóc ofiary przemocy, w każdej jednostce policji stosowana jest procedura "NIEBIESKIEJ KARTY", POLICJA, PROKURATURA, PLACÓWKI POROZUMIENIA NIEBIESKA LINIA I ORGANIZACJE POZARZĄDOWE, GMINNA KOMISJA ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW ALKOHOLOWYCH ,POMOC SPOŁECZNA ,SŁUŻBA ZDROWIA.
29. Rola męż. i kob. w persp. histor. i współcz.
Mężczyzna i kobieta stają się we współczesnym świecie równoważnymi biegunami w związku. Nie ma dzisiaj czasu na tradycyjny podział ról, jak w latach 50-tych XX wieku, gdzie mężczyzna wchodził w rolę zarabiającego na rodzinę patriarchy. Zajmująca się domem kobieta miała czekać na swojego „króla” z kapciami w ręku, a po podaniu mu obiadu zapewnić święty spokój, aby mógł odpocząć od pracy. Te czasy przeminęły bezpowrotnie. Współczesna kobieta dogania mężczyznę w życiu zawodowym, piastując odpowiedzialne stanowiska dyrektora czy prezesa. Kobieta staje się wykształconą jednostką i na jej potrzeby wprowadza się nową terminologię do słownika języka polskiego, odmieniającą tytuły naukowe w rodzaju żeńskim - pedagożka, socjolożka, psycholożka, itp. Kobieta potrafi sobie poradzić z prowadzeniem autobusu, naprawą gniazdka elektrycznego. Mimo to nadal wielu mężczyzn upiera się, że opieka nad domem i dziećmi to rola kobiety, a praca zawodowa to typowa rola mężczyzny. Kobiety zdobyły prawa, mogą się kształcić, pracować zarabiając pieniądze, brać aktywny udział w życiu społecznym. Zyskały niezależność.
30. Rodzina jako pojęcie socj. i jako instytucja.
Rodzina jest podstawową instytucją społeczną, poprzez którą dokonuje się regulacja współżycia seksualnego, wydawanie na świat dzieci, wyznaczane są systemy pokrewieństwa, zasady dziedziczenia majątku, współpraca i współdziałanie w ramach gospodarstwa domowego. Rodzina jest podstawową mikrostrukturą społeczną. Kryteria klasyfikacji małżeństw (i rodzin). 1. Liczba partnerów w małżeństwie • małżeństwo monogamiczne - 2 partnerów • małżeństwo poligamiczne - więcej niż 2 partnerów; występuje w 2wersjach: poligynia - związek1męż. z wieloma kob., poliandria - związek1 kob. z wieloma męż. 2. Zakres wyboru małżonka • endogamia - wybór współmałżonka w ramach własnej zbiorowości etnicznej, religijnej, klasowej, terytorialnej • egzogamia - wybór małżonka poza własną zbiorowością 3. Typ władzy wewnątrzrodzinnej • rodzina matriarchalna - władza należy głównie do matki i żony • rodzina patriarchalna - władza i prestiż należą głównie do ojca i męża • rodzina partnerska - model, który ukształtował się współcześnie: kob.i męż. dzielą prawa i obowiązki wynikające z uczestnictwa w życiu rodzinnym 4. Wzory dziedziczenia nazwiska, prestiżu i majątku • małżeństwo matrylinearne - dziedziczenie w linii matki, • małżeństwo patrylinearne - dziedziczenie w linii ojca 5. Miejsce zamieszkania po ślubie • małżeństwo matrylokalne - młodzi zamieszkują w domu rodzinnym żony • małżeństwo patrylokalne - j.w. męża • małżeństwo neolokalne - młodzi zamieszkują osobno, we własnym domu (występuje najczęściej w nowoczesnych społeczeństwach). Współczesne socjologiczne typologie - ad. 26.
31. Struktura i f-cja rodziny w persp. hist. i współ.
Występowała i występuje we wszystkich społecznościach ludzkich, w różnych kulturach, od najdawniejszych czasów. Realizuje funkcje prokreacji (zapewnienie ciągłości biologicznej społeczeństwa) i socjalizacji (przekazywanie dziedzictwa kulturowego). Trzy aspekty struktury rodziny: 1) psychologiczny - układ więzi emocjonalnych, 2) społeczny - układ pozycji członków rodziny oraz struktura wewnątrzrodzinnej władzy,3) kulturowy - wzory regulujące wewnątrzrodzinne stosunki i interakcje oraz normy i wzory pełnienia ról społecznych w rodzinie.
Elementy struktury rodziny: • liczba i jakość członków rodziny (liczba dzieci, innych krewnych) • układ pozycji i ról społecznych, przestrzenne ich usytuowanie • siła więzi instytucjonalnych i psychicznych łączących poszczególnych członków rodziny, która świadczy o większej lub mniejszej spójności rodziny • podział czynności oraz struktura władzy i autorytetu w rodzinie • wewnątrzrodzinny układ miłości i względów
FUNKCJE INSTYTUCJONALNE:1) prokreacyjna lub biologiczna, podtrzymująca ciągłość społeczeństwa 2) ekonomiczna, polegająca na dostarczaniu dóbr materialnych rodzinie 3) opiekuńcza, zabezpieczanie członków rodziny w określonych sytuacjach życiowych, gdy sami nie są w stanie zaspokoić swoich potrzeb -opieka nad małymi dziećmi, ludźmi starymi, chorymi, inwalidami 4) socjalizacyjna - wprowadzanie członków rodziny w życie społeczne i przekazywanie im wartości kulturowych 5) stratyfikacyjna - sytuowanie członków rodziny w strukturze społecznej, w określonych klasach i warstwach społecznych 6) integracyjna - społeczna kontrola zachowań poszczególnych członków rodziny
FUNKCJE OSOBOWE:1) małżeńska - zaspokajanie potrzeb życia intymnego małżonków, 2) rodzicielska - zaspokajanie potrzeb uczuciowych rodziców i dzieci, 3) braterska - zaspokajanie potrzeb uczuciowych rodzeństwa. Dwie perspektywy w badaniach rodziny - ujęcie filogenetyczne i ontogenetyczne W ujęciu filogenetycznym (odnoszącym się do szeregu kolejnych form rodziny obrazujących przebieg procesu jej ewolucji) jest ona traktowana jako gatunkowa forma życia społecznego na pewnym etapie dziejów ludzkich, np.
r. szlachecka, mieszczańska, chłopska, wielkomiejska. W ujęciu ontogenetycznym (dot. rozwoju rodziny jako takiej, od stadium początkowego do osiągnięcia stabilizacji, ewentualnie do rozpadu) analizuje się kolejne fazy życia rodzinnego - narzeczeństwo, małżeństwo, okres wychowywania małych dzieci, okres tzw. „pustego gniazda"(usamodzielnienia się dzieci). Dotyczy to pojedynczej rodziny, jej funkcji i życia wewnątrz-rodzinnego oraz jego uwarunkowań
32. Formy rodziny i małż. w persp. histor. i współ.
Ad. 30. / Współczesne społeczeństwa wykształciły tzw. alternatywne formy rodziny takie jak -rodzina niepełna- dziecko jest wychowywane przez jedną osobę dorosłą, na której spoczywa odpowiedzialność za gospodarstwo domowe. Powstaje najczęściej wskutek rozwodu, długotrwałej nieobecności drugiego z rodziców (spowodowana np. wyjazdem, pobytem w szpitalu, więzieniu), lub też śmierci jednego z rodziców/ rodzina niepełna czasowo, okresowo lub stale. - zastępcza- forma opieki nad małoletnim dzieckiem, którego biologiczni rodzice są nieznani albo pozbawieni władzy rodzicielskiej lub którym ograniczono władzę rodzicielską. - zrekonstruowana- rodzina uzupełniona w wyniku nowego związku małżeńskiego osamotnionego współmałżonka. - oparta o związek homoseksualny -rodzinny dom dziecka- ośrodek wychowawczy dla osieroconych lub pozbawionych opieki rodzicielskiej dzieci oraz młodzieży do 18 roku życia. Rodzina może przyjmować przeróżne formy. Najczęściej występuje rodzina mała, która jest dwupokoleniowa. Związana jest ona ze społeczeństwem przemysłowym i charakteryzuje się dużą mobilnością przestrzenną. Członkowie rodziny przenoszą się z miejsca na miejsce w poszukiwaniu pracy i jest samowystarczalna w aspekcie materialnym. Rodzina taka utrzymuje sporadyczne kontakty z dalszymi krewnymi. Na wsiach bardzo częste jest jeszcze występowanie rodzin dużych, czyli wielopokoleniowych. Odwrotnością rodziny wielopokoleniowej jest nuklearna. W jej skład wchodzą tylko rodzice i dzieci. Istnieją także formy rodziny tradycyjne i nowoczesne. Tradycyjna charakteryzuje się wyraźnym podziałem ról. Najczęściej mężczyzna pracuje, a kobieta zajmuje się domem i dziećmi. Mężczyzna nie pomaga żonie w obowiązkach domowych. W rodzinie nowoczesnej najczęściej oboje małżonkowie pracują i wspólnie zajmują się wychowaniem dzieci. Związek oparty jest na partnerstwie, obowiązki rozdzielane są po równo, a małżonkowie czerpią z niego więcej przyjemności i satysfakcji.
33. Scharakt. przemiany w strukturze i f-cjach rodziny pod wpł. zmian społ.
PRZEMIANY RODZINY POD WPŁYWEM ZMIAN SPOŁECZNYCH Na cechy i sposób funkcjonowania rodziny wpływ wywierają dwa główne procesy: uprzemysłowienie i urbanizacja. Są źródłem wielu zmian w środowisku pracy i zamieszkania, które prowadzą do rozluźnienia więzi pokrewieństwa między pokoleniami i rozproszonymi członkami rodziny szerszej. Zmieniają się podstawy więzi małżeńskiej: coraz większego znaczenia nabierają cechy osobowe partnerów i uczucia oraz relacje rodzice - dzieci. Zamiast wielkiej rodziny tradycyjnej, wielopokoleniowej, z właściwym jej układem pozycji i ról poszczególnych członków - pracujących we wspólnym gospodarstwie domowym -pojawia się mała rodzina epoki industrialnej. -miejsce pracy jej członków jest oddzielone od miejsca zamieszkania -dawny układ pozycji i ról, zależności (z uprzywilejowaną pozycją ojca) traci znaczenie
MECHANIZMY ODDZIAŁYWANIA INDUSTRIALIZACJI I URBANIZACJI NA TRADYCYJNE STRUKTURY RODZINNE 1. Industrializacja zwiększa ruchliwość przestrzenną, osłabiając częstotliwość i intymność kontaktów pomiędzy członkami rodziny. 2. Ind. zwiększa ruchliwość społeczną - rodzi to zróżnicowanie klasowe członków tej samej rodziny. Członkowie 1 rodziny realizują różne style życia, co może prowadzić do osłabienia więzi rodzinnej. 3. System sformalizowanych i zinstytucjonalizowanych działań charakterystyczny dla nowoczesnego społeczeństwa podważa podstawy wielkiej rodziny, nastawionej głównie na samopomoc i zaspokajanie wszelkich potrzeb swych członków bez względu na ich wiek, stan zdrowia czy przydatność produkcyjną 4. W społeczeństwie uprzemysłowionym i zurbanizowanym wykształca się określony system wartości akcentujący powodzenie osobiste i indywidualny sukces, przedkładane nad dobro rodziny jako całości. Rodzina ma mniejsze możliwości sprawowania kontroli nad zachowaniem swych członków. 5. Przygotowanie do życia zawodowego, które dzieci mogą otrzymać w domu rodziców staje się mało przydatne, gdy ciągle powstają nowe zawody, jakich rodzice nie mogą nauczyć swych dzieci. Zanika tradycja przekazywania zawodu z ojca na syna, w ramach której przekazywano także określone systemy wartości i style życia, sprzyjające ciągłości i spójności rodziny. Sytuacja rodziny w świecie współczesnym jest bardzo zróżnicowana pod wieloma względami: kulturowym, religijnym, dzietności, struktury rodziny i funkcji, jakie pełni w zależności od stopnia rozwoju społeczno-ekonomicznego różnych społeczeństw. Rozwój cywilizacji prowadzi do zmiany tradycyjnego modelu rodziny. Jeszcze w czasach prehistorycznych rodzina była głownie związkiem ekonomicznym gdzie głowa rodziny to mężczyzna zajmujący się polowaniem i zapewnieniem dobrobytu, kobieta to wiernie pracująca gospodyni domowa, zajmująca się porządkami i przygotowywaniem posiłków, pracą w domu i zajmująca się wychowywaniem dzieci. Te z kolei były w domu i pomagały mamie.
33. Dewiant.
Dewiację można zdefiniować jako nieprzestrzeganie zespołu norm przyjętych przez członków danej społeczności lub społeczeństwa. D. to działania, które wykraczają poza powszechne przyjęte normy. To, co jest d., zależy od czasu i miejsca, zachowania ”normalne” w jednym kontekście kulturowym mogą zostać uznane za d. w innym. Pojęcie d. jest szersze niż pojecie przestępczości, które odnosi się do zachowań d. stojących w sprzeczności z prawem. Żadnego społeczeństwa nie da się po prostu podzielić na ludzi przestrzegających norm i odbiegających od nich. D. można odnieść zarówno do zachowań indywidualnych, jak i działań grupowych. Teoria etykietowana (zgodnie z którą nadajemy komuś etykiety dewianta wzmacnia jego zachowania dewiacyjne)jest ważna, ponieważ wychodzi z założenia, że żadne działanie nie jest samo przez się kryminalne(ani normalne).W myśl teorii etykietowania należy badać, w jaki sposób pewne zachowania zostają uznane za dewiacyjne i dlaczego pewne grupy są etykietowane jako d.,a inne nie. Np.Janek wychodzi na miasto i wybija szybę. Jeśli zapłaci za szybę -d.pierwotna. Jeśli policja i sąd wydadzą wyrok to może być i pieczę nad nim będzie sprawował kurator to będzie pierwszy etap na drodze do d.wtórnej.
34. Przestępczość a oficjalne statystyki-wiktymologiczne.
Wikty. -nauka o ofierze przestępstwa, zjawiskach patologii społecznej oraz innych zdarzeń powodujących o krzywdzenie człowieka. Zadania wiktymologii: Diagnoza sytuacji Interpretacja sytuacji Zapobieganie sytuacjom niepożądanym Propozycje tworzenia sytuacji pożądanych. Celem wiktymologii jest dostarczenie diagnoz i prognoz w zakresie obszarów zagrożenia w celu zapobiegania przestępstwom. Dostarczają ważnych wskazówek odnośnie przestępstw.
37. Przestępczość białych kołnierzyków- rodz. przestępczości.
Białe kołn. są to przestępstwa popełniane przez os. dobrze sytuowane - np. oszustwa podatkowe, nielegalny handel, oszustwa ubezpiecz. i w handlu gruntami, produkcja i sprzedaż towarów niebezpiecznych oraz kradzieże. Podział przestępstw Ze względu na: sposób działania- na skutek- na stosunek do dobra prawem chronionego- stronę podmiotową-na sposób ścigania. Rodzaje przest. Zorgan.- pranie brudnych pieniędzy, przemyt i handel narkotykami, żywym towarem, terroryzm.