ZARZĄDZANIE

INSTYTUCJAMI KREDYTOWYMI

Materiały do ćwiczeń

ZARZĄDZANIE FINANSAMI

INSTYTUCJI KREDYTOWEJ

ANETA SARNIK-SAWICKA

[e-mail]

UE w Katowicach, 2012

PODSTAWOWE DEFINICJE - ZARZĄDZANIE FINANSAMI BANKU

Cel zarządzaniami finansami - to maksymalizacja wartości instytucji bankowej, która kształtuje jej zyskowność i poziom ryzyka, a ryzyko to powinno stanowić przedmiot zarządzania finansowego w wymiarze operacyjnym.

Zakres zarządzania finansowego

• planowanie strategiczne,

• planowanie kapitałowe,

• pochodne sfery finansowej, jak: zarządzanie pasywami i aktywami, operacje skarbowe, systemy informatyczne i rachunkowe, planowanie finansowe i budżetowe, planowanie płatności podatkowych oraz kontrola wewnętrzna

Elementy zarządzania finansowego bankiem - to elementy, które maja wpływ na wartość firmy dla akcjonariusza i ścisłe powiązaną z nią rentowność

Elementami zarządzania finansowego bankiem są:

• otoczenie, w jakim bank funkcjonuje (polityka pieniężna banku centralnego, sytuacja na rynku finansowym, konkurenci, regulacje nadzorcze)

• działania podejmowane przez bank (oferta produktowa, wewnętrzne procedury dotyczące zawierania transakcji, mechanizmy kontroli wewnętrznej, zasady etyki biznesowej).

Zarządzanie finansami banku polega na pozyskiwaniu zasobów pieniężnych niezbędnych do prowadzenia działalności banku i na takim ich zagospodarowaniu, aby zrealizować cel strategiczny banku, jakim jest wzrost wartości podmiotu dla akcjonariuszy

Zarządzanie finansami banku to proces podejmowania decyzji

• w sferze pozyskiwania zasobów pieniężnych, czyli zarządzanie zasobami finansowymi banku, do których zalicza sic wkłady pieniężne różnych grup klientów (depozyty) i kapitał własny banku, co określa się jako zarządzanie pasywami banku,

• w sferze zagospodarowania pozyskanych zasobów, odnoszące się do działalności kredytowej, lokacyjnej, określa się jako zarządzanie aktywami banku,

• w sferze pozabilansowej odnoszącej się do zobowiązań pozabilansowych, czyli gwarancji, akredytyw, kredytów przyrzeczonych, gwarantowania emisji.

Elementy zarządzania finansami:

1) kapitał 2) zysk 3) ryzyko

Instrumenty zarządzania finansami:

1) odsetki 2) opłaty 3) prowizje 4) marże

PLAN FINANSOWY

Banki prowadzą samodzielnie gospodarkę finansowa na podstawie planu finansowego w sposób zapewniający pokrycie z uzyskanych przychodów kosztów działalności oraz zobowiązań, co wynika artykułu 129 Ustawy Prawo bankowe.

Plany finansowe są sporządzane

1. jako plany długookresowe stanowiące element strategii banku, będące rezultatem planowania strategicznego

2. jako plany krótkookresowe będące rezultatem planowania operacyjnego.

Plan finansowy, jako opracowanie całościowe, powinien zawierać:

• główne pozycje bilansu i rachunku zysków i strat, ze wskazaniem wielkości docelowych, czyli planowany bilans i planowany rachunek strat i zysków,

• programy odcinkowe, tzn. plan rzeczowy obejmujący zakupy środków trwałych, inwestycje, plan amortyzacji, plan działań marketingowych, plan zatrudnienia,

• poziom istotnych wskaźników

Bilans, rachunek wyników i wskaźniki stanowią instrumenty planowania finansowego

Planowanie finansowe, polegające na określeniu celów i środków ich realizacji, jest procesem, w którym:

• ustała się źródła finansowania i sposoby alokacji kapitału, analizuje się związki i zależności miedzy rozmiarami działalności lokacyjnej i źródłami finansowania, czyli miedzy aktywami pasywami,

• ustała się oczekiwane rezultaty i przewidywane przyszłe konsekwencje podejmowanych decyzji,

• podejmuje się decyzje dotyczące optymalizacji wyniku firmowego i ryzyka z tym związanego,

• kontroluje się zasoby, strumienie i przepływy pieniężne banku

Podstawowym zadaniem planowania finansowego w banku jest przede wszystkim ocena skutków, jakie różne warianty działań wywierają na realizacje strategicznych celów działalności banku, co stanowi podstawę podejmowania decyzji, a wiec zarządzania bankiem.

BUDŻETOWANIE

Budżetowanie, jako instrument zarządzania, ujmowane jest jako sposób gospodarowania środkami finansowymi dla zrealizowania wyznaczonych zadań.

Budżetowanie „[...] jest wiec narzędziem procesu kierowania zatrudnionymi w banku osobami, obejmującym planowanie, organizowanie, przewodzenie i kontrolowanie.

Budżetowanie, jako instrument zarządzania w banku, spełnia wiele funkcji:

• sterowania, ponieważ podporządkowuje działalność banku celom wyznaczonym w jego strategii,

• optymalizacyjną - polega na wyborze i wdrożeniu rozwiązań zmierzających do optymalnej struktury bilansu, rachunku wyników, przepływów pieniężnych przy uwzględnieniu ryzyka i wykorzystaniu potencjału banku,

• koordynacyjna, sprowadzająca sie do współpracy poszczególnych centrów odpowiedzialności w zakresie efektywnej alokacji zasobów,

• informacyjną wynikającą z dostarczania informacji o kondycji ekonomiczno- finansowej banku,

• integracyjną, ponieważ koncentruje poszczególne jednostki banku na wyznaczonych celach

• kontrolną, ponieważ porównując rzeczywiste wyniki z budżetowanymi, analizuje występujące odchylenia ilościowe i wartościowe,

• motywacyjna, poprzez stworzenie systemu mierników oceny pracy i sposobów wynagradzania, dostosowanych do kwalifikacji, zaangażowania i efektów pracy.

Cele budżetowania:

- cele krótkoterminowe skupiające się na wypracowaniu zysku na działalności operacyjnej,

- cele średnio- i długoterminowych skupiające się na zwiększaniu wartości rynkowej przedsiębiorstwa

Zasadniczym celem budżetowania jest zbudowanie racjonalnej struktury pozyskiwania i wydatkowania środków pieniężnych, czyli synchronizacja budżetów operacyjnych z budżetami kapitałowymi dotyczącymi działalności finansowej i operacyjnej banku na wszystkich poziomach jego struktury organizacyjnej.

Budżetowanie stało się więc integralna częścią procesu zarządzania bankiem, ponieważ jest narzędziem wspomagającym realizacje strategii banku i wykorzystywanym w zarządzaniu wartością banku komercyjnego.

PORTFEL BANKOWY I PORTFEL HANDLOWY

Podział portfela banku na bankowy i handlowy został wprowadzony dla potrzeb wyznaczania wymogów kapitałowych z tytułu poszczególnych rodzajów ryzyka bankowego.

Portfel handlowy banku obejmuje:

• operacje dokonywane na własny rachunek w celach handlowych tj. z zamiarem uzyskania korzyści finansowych w krótkich okresach z rzeczywistych lub oczekiwanych różnic miedzy rynkowymi cenami zakupu i sprzedaży lub tez z innych odchyleń cen lub parametrów cenowych, w szczególności stóp procentowych, kursów walutowych, indeksów giełdowych,

• operacje dokonywane w celu zabezpieczenia ryzyka wynikającego z operacji zaliczonych do portfela handlowego

Do portfela handlowego zalicza sie w szczególności takie operacje banku, jak:

• giełdowe i poza giełdowe terminowe transakcje pozabilansowe,

• operacje dokonywane w ramach świadczenia usług pośrednictwa finansowego na hurtowym rynku finansowym (na rachunek własny klienta),

• operacje polegające na gwarantowaniu emisji papierów wartościowych (dłużnych i kapitałowych)

Skala działalności handlowej banku decyduje o tym,

• czy bank podlega pełnemu reżimowi adekwatności kapitałowej, co oznacza wyliczanie wymogów kapitałowych z tytułu wszystkich rodzajów ryzyka bankowego,

• czy tez bank podlega uproszczonemu reżimowi adekwatności kapitałowej, co oznacza, ze bank wylicza wymogi kapitałowe z tytułu niektórych rodzajów ryzyka bankowego, określonych przez KNF

Skale działalności handlowej banku oblicza sie jako relacje sumy operacji zaliczonych do portfela handlowego do sumy pozycji bilansowych i pozabilansowych.

Skale działalności handlowej banku uznaje sie za znacząca (co oznacza, ze bank podłoga pełnemu reżimowi adekwatności kapitałowej), jeżeli spełniony jest przynajmniej jeden z czterech warunków:

• średnia arytmetyczna operacji zaliczonych do portfela handlowego w każdym spośród 250 dni roboczych bezpośrednio poprzedzających dzień obliczenia przekroczyła równowartość 15 mln euro,

• pośród 250 dni są cztery takie dni, w których suma operacji zaliczonych do portfela handlowego, zawartych w każdym z tych dni z osobna, przekroczyła 20 mln euro,

• średnia arytmetyczna skali działalności handlowej obliczona za 250 dni przekroczyła 0,05,

• pośród 250 dni istnieją cztery takie dni, w których skala działalności handlowej przekroczyła 0,06

Portfel bankowy banku obejmuje operacje niezaliczone do portfela handlowego banku, w szczególności:

• udzielanie kredytów i pożyczek,

• składanie lokat i przyjmowanie depozytów,

wykonywane w ramach podstawowej działalności banku lub tez w celu zarządzania płynnością

INSTRUMENTY ZARZĄDZANIA FINANSOWEGO

MARŻA BANKOWA

Marża bankowa: „[...] jest wynagrodzeniem z tytułu wykonywanych operacji bankowych będącym różnica miedzy cena sprzedaży a cena zakupu środków pieniężnych umożliwiającym sfinansowanie kosztów działania banku i osiągnięcia minimalnej stopy rentowności

.

Tak ujmowana marża stanowi różnice miedzy dochodowością aktywów a kosztochłonnością pasywów i jest wyliczana jako:

1. całkowita (globalna) marża odsetkowa, wyliczana jako różnica miedzy przychodami odsetkowymi odniesionymi do wielkości aktywów a kosztami odsetkowymi odniesionymi do wielkości pasywów,

2. cząstkowa (odcinkowa) marża odnosząca się do poszczególnych rodzajów operacji bankowych, w przypadku której aktywa i pasywa są porządkowane według określonego kryterium (np. okresu zapadalności, wymagalności), a koszty i przychody odpowiednio rozdzielane

Wyróżniamy następujące, wzajemnie ze sobą powiązane, rodzaje marz finansowych:

• marża brutto z odsetek, czyli tzw. rozpiętość oprocentowania brutto będąca różnicą miedzy stopa odsetek pobranych a stopa odsetek zapłaconych,

• marża dochodu brutto, czyli suma rozpiętości oprocentowania brutto i marzy dochodu z prowizji, przedstawiona również jako relacja zysku brutto do średniego stanu aktywów,

• marża dochodu netto z oprocentowania będąca różnica miedzy marża dochodu brutto i marżą pokrycia brutto (będącą sumą marzy kosztów osobowych, marzy kosztów rzeczowych i marzy odpisów amortyzacyjnych),

• marża czystego zysku przed opodatkowaniem, czyli suma marzy dochodu netto z oprocentowania i marzy wyniku operacji nadzwyczajnych,

• marża czystego zysku

W praktyce bankowej do obliczania marzy globalnej (całkowitej) i marż cząstkowych stosuje się następujące metody wyznaczania marz odsetkowych, które służą do oceny efektywności usług odsetkowych:

• metody tradycyjne, do których zalicza się metodę bilansu warstwowego i metodę jednej puli

• metody uwzględniające wymogi zintegrowanego zarządzania bankiem, do których zalicza się metodę rynkowych stóp procentowych i metodę bieżącej wartości transakcji.

Zarządzanie instytucjami kredytowymi

Zarządzanie finansami instytucji kredytowej

mgr Aneta Sarnik-Sawicka

7

---