Wykład4: 11.04.2013

Pieniądz:

• Forma gotówkowa: banknot, bilon.

• Forma bezgotówkowa: pieniądz skrypturalny (depozyt na rachunkach banków centralnych i w innych bankach).

Banknoty emitowane są przez bank centralny, na zasadach wyłączności. są one zawsze prawnym środkiem płatniczym na terenie danego kraju. Mają one ustawowo moc zwalniania z wszelkich zobowiązań - publicznych i prywatnych. Nikt nie może odmówić przyjęcia zapłaty, uregulowania zobowiązań w formie banknotów wyemitowanych przez bank centralny. Natomiast takiej samej mocy prawnej może nie mieć bilon metalowy. Banki centralne mają przywilej emisji bilonu, a w innych krajach również skarb państwa. Pieniądz gotówkowy razem z depozytami złożonymi na rachunku w banku centralnym tworzy ważną kategorię pieniężną określaną substytutem M_B - bazę monetarną (pieniądz banku centralnego).

Depozyty mogą być tak samo traktowane jak pieniądz gotówkowy, ponieważ w każdej chwili mogą być one zamienione na gotówkę. Nie można tak samo traktować depozytów złożonych w innych bankach, ponieważ każdy bank, za wyjątkiem banku centralnego może utracić płynność i w rezultacie okazać się nie zdolnym do wypłaty depozytu w banknotach. W rezultacie można odmówić przyjęcia zapłaty, np. w formie czeku, który jest realizowany w ciężar depozytu złożonego w banku komercyjnym.

Wszystkie rozliczenia między bankami komercyjnymi dokonywane są w pieniądzu banku centralnego, najczęściej w postaci czeków rozliczeniowych albo w formie przekazów, na podstawie których depozyty są przenoszone z rachunku jednego banku komercyjnego na rachunek drugiego banku komercyjnego w banku centralnym. Banki komercyjne mają swoje rachunki w banku centralnym.

Złotnicy przyjmowali od kupców na przechowanie złoto. Kupcy przechowywali złoto u złotników … Kwity depozytowe. Wobec wzajemnego zaufania do złotników, kupcy posługiwali się tymi kwitami do dokonywania płatności. A zatem na tym etapie w zamian za kwit depozytowy u złotnika było złoto - zabezpieczenie kwitu. Złotnicy doszli do wniosku, że wystarczy utrzymywać stałą rezerwę złota, a resztę można wypożyczać pod zastaw weksli. W ten sposób złotnicy przekształcili się w bankierów. Którzy nie tylko przechowywali złoto, wydawali kwity depozytowe, ale również udzielali kredytów. Początkowo te kredyty udzielane były tylko w złocie, ale w następnym etapie były również w kwitach depozytowych. Na takim kwicie złotnik zobowiązywał się do wypłaty w zamian za taki kwit, określonej ilości kruszców. Ten kwit - swoisty weksel bankiera był pierwotną formą banknotu. Banknot - bezterminowe nieoprocentowane zobowiązanie na okaziciela emitowane przez bank, płatne za okazaniem. ……… Znajdowały one zabezpieczenie w wekslach. Państwo nakazywało bankierom, aby utrzymywali odpowiednie proporcje między wartością wyemitowanych banknotów a posiadanymi zapasami złota. Ponieważ nie wszyscy bankierzy stosowali się do tych zaleceń, państwo zaczęło ograniczać liczbę banków uprawnionych do emisji banknotów. I tak z biegiem lat doszło do sytuacji, w której we wszystkich niemal krajach, emisja banknotów została …. W jednym banku - banku centralnym.

Konsekwencje: państwo zobowiązywało bank - który miał prawo emisji banknotów - do wymiany emisji na kruszec. Państwo nadawało banknotom charakter prawnego środka płatniczego. Państwo zapewniało sobie prawo nadzoru nad tym jednym wybranym bankiem. Państwo zapewniało sobie możliwość uzyskania w tym banku kredytu. W wyniku udzielenia państwu kredytu przez bank w aktywach banku pojawił się dodatkowy element, obok złota, weksli pojawiły się jeszcze obligacje skarbowe. To zjawisko było zgodne z teorią bankową, którymi głównymi twórcami byli TOOK i FULLARTON. Według teorii bankowej tylko w pewnej części banknoty powinny być pokryte złotem, natomiast dla pozostałej części emisji, zgodnie z tą teorią bankową, najlepszym pokryciem są weksle handlowe, które mają tę właściwość, że zapewniają automatycznie, po pewnym czasie powrót banknotów do banku i stwarzają w ten sposób możliwość stałego odnawiania kredytu bez konieczności nadmiernego powiększania obiegu pieniężnego. Ten mechanizm powiększania …. Na podstawie dyskonta …

Weksel własny - papier wartościowy, na którym wystawca zobowiązuje się, że w wyznaczonym miejscu i czasie zwróci wyznaczonej osobie kwotę na wekslu wypisaną. Osoba, która uzyska taki weksel może z tym wekslem ………. zdyskontować - udać się do banku i bank w zamian za weksel, wypłaci kwotę wekslową, pomniejszoną o odsetki. Odsetki nazywane są dyskontem, stąd nazwa dyskontowanie weksla. Stanowią one wynagrodzenie dla banku, za to, że czeka on do terminu … weksla.

Producent wyprodukował towary, które sprzedaje kupcowi. Kupiec nie ma środków pieniężnych, dlatego wystawia weksel, w którym zobowiązuje się, że określoną kwotę przekaże w terminie. Producent przekazuje weksel do banku. Bank weksel dyskontuje i przekazuje producentowi banknoty. Producent, który otrzymał banknoty, może zapłacić, tymi banknotami pracownikom. Następnie pracownicy przekażą kupcowi banknoty, w zamian tego otrzymają towar. Kupiec przekaże banknoty do banku, a bank zwróci mu weksel.

Możliwe jest stałe odnawianie kredytu, bez możliwości powiększania …

Ta teoria została poddana krytyce, przez ekonomistę RICARDO w 1810r., ogłosił swoją koncepcję, która stała się podstawią teorii obiegowej. Według niej poziom cen zależy wprost proporcjonalnie od ilości pieniądza w obiegu, równocześnie eksport i import zalezą od poziomu cen w kraju. Jeśli zatem w kraju jest wysoki poziom cen, wówczas eksport maleje, rośnie import, a zatem złoto odpływa z kraju. Mniejsza ilość złota w kraju powoduje zmniejszenie ilości pieniądza w obiegu, czego konsekwencją jest spadek poziomu cen. Spadek poziomu cen powoduje wzrost eksportu i w rezultacie daje to doprowadzenie do równowagi bilansu …. . aby ten samoczynny mechanizm działał prawidłowo, zdaniem Ricarda nie należy dopuszczać do nieuzasadnionego wzrostu cen spowodowanego zwiększeniem emisji pieniądza. Dlatego teoria obiegowa postulowała w zasadzie 100% pokrycie emisji banknotów złotem z dopuszczeniem tzw. EMISJI FIDUCJARNEJ tzn. takiej, która znajduje pokrycie w obligacjach skarbowych.

Od drugiej poł. XIX w. do pierwszej wojny światowej, w gospodarce światowej funkcjonowały równolegle trzy formy pieniądza: funkcjonowały pełnowartościowe monety złote, podwartościowe monety zdawkowe (bilon wybijany z różnych stopów metali), pieniądz kredytowy. W tym czasie zabezpieczeniem wymienialności banknotów na kruszec były tzn. rezerwy monetarne pozostające w dyspozycji banków centralnych. Po pierwszej wojnie, pieniądz kruszcowy zniknął z obiegu i nastąpiła dalsza ekspansja pieniądza kredytowego, banki centralne dysponowały dużymi rezerwami, których 75% stanowiło złoto, a pozostałe 25% stanowiły dewizy.

Okres wielkiego kryzysu gospodarczego - zmniejszyły się depozyty, podaż pieniądza, jednocześnie też zmniejszył się popyt na pieniądz. Bank …. zgromadziły olbrzymie zapasy złota, ich wartość była równa 128% wartości emisji banknotów. Pokrycie w złocie, a zapasy były jeszcze większe. (operacje o charakterze formalnym miały …) Po drugiej wojnie światowej w większości krajów został zniesiony obowiązek pokrycia emisji pieniądza zasobami złota i dewiz. …. Nie miały już zabezpieczenia w złocie (dolar amerykański w 19…5r. został jako ostatni niewymienialny na złoto).

Bada się zmiany jakie zachodzą w aktywach oraz pasywach bilansów banków, które w danym kraju funkcjonują, w bilansach sfery monetarnej danego kraju. Posiadane zapasy złota i dewiz nie świadczą o sytuacji walutowej danego kraju.

Proces kreacji pieniądza przez banki komercyjne:

Największym źródłem podaży pieniądza, w krajach o rozwiniętej gospodarce rynkowej, jest obecnie jego kreacja przez banki handlowe. Podaż pieniądza przez te banki jest realizowana głównie poprzez operacje kredytowe. Właśnie udzielając kredytów bank kreuje pieniądz SKRYPTURALNY - bezgotówkowy.

Do banku przychodzi klient, który chciałby uzyskać … ma 100j. - Rys.2

Pan X ma zobowiązania wobec pana Y. poinformował swój bank iż 500j chciałby przekazać na rachunek pana Y. (depozytowy)

Ograniczenia dla banków wynikają z odpływów pieniądza z banków.

…

…

…

Wymogi w ustawie o prawie bankowym, a poza tym działalności polskich banków podlega nadzorowi, który sprawuje komisja nadzoru finansowego. Banki mają obowiązek tworzenia obowiązkowych minimalnych rezerw płynności. Te minimalne rezerwy płynności banki muszą utrzymywać w formie depozytów, Na ich rachunkach w bankach centralnych. Wysokość tych rezerw określają banki centralne, jako procent od nagromadzonych depozytów. Może być zastosowana jedna stawka procentowa, …. A może być kilka stóp procentowych, odnoszących się do różnych rodzajów depozytów, np. inny do waluty zagranicznej, a inny do polskiej; inny do depozytów typu AVISTA (na każde żądanie), a inny do terminowych. Ważną stopą procentową jest stopa rezerw obowiązkowych.

Bank

weksel

Banknoty

Producent

Kupiec

weksel

Banknoty

Banknoty

Banknoty

weksel

towary

Pracownicy

Towary

Rachunek depozytowy Y

500 zł

Rachunek kredytowy X

1000 zł

Rachunek depozytowy X

500 zł

1000 zł

---