Geneza państwa polskiego

 

 

Nazwa Polska wywodzi się prawdopodobnie od plemienia Polan, zamieszkującego tereny obecnej Wielkopolski, Wśród legend dotyczących powstania państwa polskiego, najbardziej popularną jest opowieść o Lechu, Czechu i Rusie. Natomiast za legendarnego założyciela dynastii piastowskiej uznawany jest Piast. Pierwszym potwierdzonym w źródłach władcą z rodu Piastów był Mieszko I .Główny ośrodek państwa Polan stanowiło Gniezno. Mieszko I był sprawnym władcą i wodzem,skutecznie poszerzał granice swojego państwa. Pod koniec jego życia Polska obejmowała obszary Wielkopolski, Kujaw, Pomorza Gdańskiego i Zachodniego, Mazowsza, Śląska, Małopolski. Mieszko w 965 r. pojął za żonę czeską księżniczkę Dobrawę, a w rok później przyjął chrzest (966). Religia chrześcijańska spełniała rolę jednoczącą plemiona które były różne pod względem kulturowym i religijnym. W dokumencie skierowanym do papieża - Dagome iudex. Mieszko opisał swój kraj, wskazał granice, oddał pod opiekę papieża swoją żonę i synów: W ten sposób ukształtowało się państwo Mieszka. Władca państwa chrześcijańskiego stawał się Bożym Pomazańcem, wzrastał jego autorytet. Atak na władcę był równocześnie atakiem na Boga.W roku 968 powołane zostało biskupstwo misyjne w Poznaniu, którego pierwszym administratorem był biskup Jordan. Biskupstwo to podległe było bezpośrednio Rzymowi.Powstała struktura i admnistracja kościelna, która była istotnym elementem administracyjnym państwa.Ułatwiało to w znacznym stopniu zarządzanie państwem, w skład którego wchodziło tak wiele plemion. Przyjęcie chrześcijaństwa pozwoliło na kontakt z zachodem.Przybyli z innych krajów z misja chrystianizacyjną kapłani, przyczynili się do rozwoju kultury i oświaty. Chrześcijaństwo wniosło wiedzę, sztukę pisania, czytania, kulturowo zbliżyło do Europy Zachodniej. Mieszko zmarł w 992 roku, pozostawiając trzech synów, tron objął jedyny syn z małżeństwa z Dobrawą - Bolesław, który wypędził z kraju młodszych braci. Bolesław zwany Chrobry był pierwszym koronowanym królem Polski (1025 ) z dynastii Piastów. Nazwa Polska zaczęła być używana w odniesieniu do całego państwa w XI wieku. Słowo rzeczpospolita oznacza rzecz publiczną (wspólną dla wszystkich) lub republikę i pochodzi od łacińskiego zwrotu res publica. Zgodnie z obowiązującym porządkiem prawnym, jedyną urzędową nazwą kraju jest Rzeczpospolita Polska, a nazwa "Polska" nie pojawia się w żadnym obecnie obowiązującym polskim akcie prawnym.
Art. 1.Konstytucji RP
Rzeczpospolita Polska jest dobrem wspólnym wszystkich obywateli.

 

 

 

Ustrój polityczny RP

 Art. 4.
1. Władza zwierzchnia w Rzeczypospolitej Polskiej należy do Narodu.
2. Naród sprawuje władzę przez swoich przedstawicieli lub bezpośrednio.

Art. 10. Konstytucji RP

1. Ustrój Rzeczypospolitej Polskiej opiera się na podziale i równowadze władzy ustawodawczej, władzy wykonawczej i władzy sądowniczej.

2. Władzę ustawodawczą sprawują Sejm i Senat, władzę wykonawczą Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej i Rada Ministrów, a władzę sądowniczą sądy i trybunały.

 

Ustrój polityczny Trzeciej Rzeczpospolitej

Polska jest republiką parlamentarną, realizuje zasady suwerenności narodu, niepodległości i suwerenności państwa (terytorium). Ma wszystkie cechy demokratycznego państwa prawnego, społeczeństwa obywatelskiego (zdolnego do samoorganizacji i realizacji celów bez impulsu ze strony władzy), trójpodziału władzy (podzieloną na ustawodawczą, wykonawczą i sądowniczą), pluralizmu (większa ilość partii politycznych), legalizmu, społecznej gospodarki rynkowej oraz godności człowieka. Określana jest jako państwo unitarne czyli charakteryzujące się wewnętrzną jednolitością, jednostki administracyjne są jednolicie zorganizowane i podporządkowane organom naczelnym, organy regionalne są niezależne od rządu, występuje dobrze rozwinięty samorząd terytorialny(podstawową jednostką samorządu terytorialnego jest gmina) o wyraźnych kompetencjach, władza centralna podejmuje tylko najważniejsze decyzje.

Trójpodział władzy według Monteskiusza zawiera w sobie podział władzy na: władzę ustawodawczą (prawodawczą); władzę wykonawczą oraz władzę sądowniczą .

 

Władza ustawodawcza

• Sejm

• Senat

 Władza Wykonawcza

• Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej

• Rada ministrów

 Władza Sądownicza

• Sąd Najwyższy

• Sądy powszechne (sądy apelacyjne, rejonowe,)

• Sądy szczególne: wojskowe oraz administracyjne (Naczelny Sąd Administracyjny a także jego oddziały zamiejscowe)

• Trybunał Konstytucyjny

• Trybunał Stanu

• Organy kontroli i nadzoru państwa oraz ochrony porządku prawnego tj.: Najwyższa Izba Kontroli, Rzecznik Praw obywatelskich, Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji, Prokuratura Krajowa

 Samorząd terytorialny

• Samorzad wojewódzki

• Samorzad powiatowy

• Samorzad gminny

 

Władza sądownicza

 

Konstytucja Rezczypospolitej Polskiej

Art. 173.

Sądy i Trybunały są władzą odrębną i niezależną od innych władz.

Art. 174.

Sądy i Trybunały wydają wyroki w imieniu Rzeczypospolitej Polskiej.

Art. 175.

1. Wymiar sprawiedliwości w Rzeczypospolitej Polskiej sprawują Sąd Najwyższy, sądy powszechne, sądy administracyjne oraz sądy wojskowe.

2. Sąd wyjątkowy lub tryb doraźny może być ustanowiony tylko na czas wojny.

 

 

Wymiar sprawiedliwości w Polsce sprawują:

• Sąd Najwyższy

• Sądy powszechne

• Sądy administracyjne

• Sądy wojskowe

Obok sądów władzę sądowniczą w Polsce pełnią również dwa trybunały - Trybunał Konstytucyjny i Trybunał Stanu.

Hierarchia sądownictwa w Polsce

Sąd Najwyższy Został on powołany by sprawować nadzór nad działalnością sądów powszechnych i wojskowych w zakresie orzekania. Opiniuje on także ustawy i inne akty normatywne. Sprawuje nadzór nad samorządami adwokatów, radców prawnych oraz notariuszy.

Sądy powszechne
Rozstrzygają wszelkie sprawy z zakresu prawa:

• karnego,

• cywilnego,

• rodzinnego,

• opiekuńczego,

• prawa pracy i ubezpieczeń społecznych, które nie są zastrzeżone dla innych sądów.

Sędziowie sądów powszechnych są mianowani przez Prezydenta RP na wniosek KRS (Krajowej Rady Sądownictwa).

Sądy rejonowe Rozpoznają one wszystkie sprawy należące do sądów powszechnych, z wyjątkiem spraw zastrzeżonych dla sądów wyższych instancji. Dzielą się one na wydziały tworzone w zależności od potrzeb danego sądu rejonowego:

• cywilny,

• karny,

• rodzinny i nieletnich,

• pracy,

• ksiąg wieczystych,

• gospodarczy,

• grodzki.

Sądy okręgowe Sądy rejonowe mogą orzekać tylko w pierwszej instancji, natomiast sądy okręgowe orzekają pierwszej i drugiej instancji. Sądy okręgowe orzekają jako sądy pierwszej instancji tylko w sprawach o zbrodnie i niektóre występki. Odwołania od wyroków sądów okręgowych rozpatrują sądy apelacyjne, jednak sąd apelacyjny może przekazać sprawę sodowi okręgowemu, gdy jest ona bardzo zawiła lub dotyczy przestępstwa o dużej wadze.

Sądy okręgowe podobnie jak sądy rejonowe dzielą się na wydziały:

• cywilny,

• karny,

• penitencjarny i nadzoru nad wykonywaniem orzeczeń sądowych,

• pracy,

• ubezpieczeń społecznych,

• gospodarczy.

Sądy apelacyjne Zajmują się głównie sprawami dotyczącymi odwołań od wyroków i orzeczeń wydanych przez sądy w pierwszej instancji. Pełnią także funkcję sądów dyscyplinarnych dla sędziów.

Prowadzą sprawy z zakresu prawa:

• cywilnego,

• gospodarczego,

• rodzinnego,

• opiekuńczego,

• karnego,

• prawa pracy i ubezpieczeń społecznych.

Naczelny Sąd Administracyjny Podstawową jego funkcją jest sprawowanie nadzoru nad działalnością administracji publicznej. NSA orzeka w sprawach dotyczących zgodności z ustawami organów samorządu terytorialnego i aktów normatywnych terenowych organów administracji rządowej.

 Zgodnie z art. 15 § 1 ustawy - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi Naczelny Sąd Administracyjny:

• rozpoznaje środki odwoławcze od orzeczeń wojewódzkich sądów administracyjnych;

• podejmuje uchwały mające na celu wyjaśnienie przepisów, których stosowanie wywołało rozbieżności w orzecznictwie sądów administracyjnych;

• podejmuje uchwały zawierające rozstrzygnięcie zagadnień prawnych budzących poważne wątpliwości w konkretnej sprawie sądowoadministracyjnej;

• rozstrzyga spory o właściwość między organami jednostek samorządu terytorialnego i między samorządowymi kolegiami odwoławczymi oraz spory kompetencyjne między organami tych jednostek a organami administracji rządowej;

• rozpoznaje inne sprawy należące do właściwości Naczelnego Sądu Administracyjnego na mocy odrębnych ustaw.

 

Wojewódzkie sądy administracyjne Są  sądami pierwszej instancji w sprawach dotyczących spraw administracyjnych.

Trybunał Konstytucyjny jest dość specyficznym organem wymiaru sprawiedliwości bowiem został powołany do sądzenia tworzonego prawa. Do jego zadań należy badanie i osądzanie prawa z punktu widzenia jego legalności. Trybunał Konstytucyjny stoi na straży polskiej konstytucji. Dba o to by była ona nadrzędnym aktem w państwie. Trybunał jest organem niezależnym od władzy ustawodawczej i wykonawczej. Jego odrębność jest także widoczna w ramach samej władzy sądowniczej w stosunku do Trybunału Stanu i innych sądów.

Do jego kompetencji należy:

• orzekanie o zgodności ustaw i umów międzynarodowych z konstytucją

• orzekanie o zgodności ustaw z ratyfikowanymi umowami międzynarodowymi

• orzekanie o zgodności przepisów prawa, wydawanych przez centralne organy państwowe z konstytucją i ratyfikowanymi umowami

• orzekanie o zgodności z konstytucją celów i programów partii politycznych

• rozstrzyganie sporów kompetencyjnych pomiędzy centralnymi organami państwowymi

• orzekanie w sprawie skargi konstytucyjnej

• odpowiadanie na pytanie prawne

• sygnalizowanie luk w prawie

• rozstrzyganie w sprawie stwierdzenia przeszkody w sprawowaniu urzędu przez prezydenta

Z wnioskiem do Trybunału Konstytucyjnego mogą się zwrócić: prezydent, Marszałek Sejmu, Marszałek Senatu, premier, 50 posłów, 30 senatorów, I Prezes Sądu Najwyższego, Prezes NSA, Prokurator generalny, Prezes Naczelnej Izby Kontroli, Rzecznik Praw Obywatelskich, Krajowa Rada Sądownictwa, organy samorządu terytorialnego, ogólnokrajowe organy związków zawodowych oraz kościoły i związki wyznaniowe. Orzeczenia wydawane przez Trybunał są ostateczne i zapadają większością głosów. W skład Trybunału Konstytucyjnego wchodzi 15 osób, powoływanych na 9-letnią kadencję spośród kandydatów wyróżniających się wiedza prawniczą. Na czele Trybunału stoi prezes oraz wiceprezes, którzy są powoływani przez prezydenta spośród kandydatów, których przedstawia Zgromadzenie Ogólne Sędziów Trybunału Konstytucyjnego. Sędziowie Trybunału Konstytucyjnego w sprawowaniu swojej funkcji są niezawiśli i podlegają tylko Konstytucji RP. Muszą być apolityczni, czyli obowiązuje ich zakaz przynależności do partii politycznej i związku zawodowego. Posiadają immunitet, nie mogą więc być pociągnięci do odpowiedzialności karnej, ani też pozbawieni wolności. Aresztowani mogą być tylko w przypadku ujęcia na gorącym uczynku. W tej sytuacji prezes Trybunału Konstytucyjnego może nakazać ich zwolnienie z aresztu.

Trybunał Stanu Jest to organ, który został powołany do orzekania o odpowiedzialności osób zajmujących najważniejsze państwowe stanowiska. Trybunał Stanu jest organem niezależnym i oddzielnym od innych władz sądowniczych. Przed Trybunałem odpowiadają osoby za naruszenie konstytucji lub ustaw w związku z zajmowanym stanowiskiem lub w zakresie sprawowania swojej funkcji. Do konstytucyjnej odpowiedzialności przed Trybunałem Stanu mogą być pociągnięci: prezydent RP, prezes Rady Ministrów, ministrowie, prezes Narodowego Banku Polskiego, prezes Najwyższej Izby Kontroli, członkowie Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji oraz naczelny dowódca sił zbrojnych, za naruszenie konstytucji lub ustawy w związku z zajmowanym stanowiskiem lub też w zakresie pełnionego urzędu (tzw. delikt konstytucyjny). Ponadto przed Trybunałem Stanu mogą stawać posłowie i senatorowie za naruszenie zakazu prowadzenia działalności gospodarczej, która polega na osiąganiu korzyści majątkowych ze skarbu państwa oraz za naruszenie zakazu nabywania majątku ze skarbu państwa lub samorządu terytorialnego. Prezydent RP oraz pełniący jego obowiązki (w zastępstwie) Marszałek Sejmu i Marszałek Senatu mogą stanąć przed Trybunałem za naruszenie prawa. Ministrowie odpowiadają za przestępstwa popełnione w związku z zajmowanym stanowiskiem, jednak tylko w przypadku gdy dana osoba jest również pociągnięta do odpowiedzialności konstytucyjnej.

W skład Trybunału Stanu wchodzi:

• przewodniczący Trybunału Stanu, którym jest I Prezes Sądu Najwyższego

• dwóch zastępców

• 16 członków wybieranych przez Sejm spośród posłów i senatorów (na czas kadencji Sejmu), co najmniej połowa z nich powinna posiadać kwalifikacje sędziowskie.

Orzeczenia wydane przez Trybunał Stanu mogą obejmować:

• zakaz piastowania stanowisk państwowych

• utratę sprawowanych dotychczas funkcji oraz stanowisk (w przypadku posłów i senatorów zakaz sprawowania mandatu)

• odebranie praw wyborczych

• utratę orderów oraz odznaczeń

• kary, które przewiduje kodeks karny

Trybunał Stanu został przywrócony w polskim systemie sądownictwa w 1982

 

Polska w liczbach

 

• Polska leży w Europie środkowej między  Morzem Bałtyckim na północy a Sudetami i Karpatami na południu w dorzeczu Wisły i Odry

• Ludność Polski 38,5 mln osób - 34. miejsce na świecie, 6 w Unii Europejskiej.

• Powierzchnia lądowa Polski wynosi 312 679 km² to daje 70 miejsce na świecie i 9 w Europie.

• Warszawa stolica Polski 1 711 324 mieszkańców

• Granica lądowa-3054 km (85,3 %) ,granica morska-528 km (14,7 %)

Polska należy do Unii Europejskiej, NATO, ONZ, Światowej Organizacji Handlu, Organizacji Współpracy Gospodarczej i Rozwoju, Europejskiego Obszaru Gospodarczego, Międzynarodowej Agencji Energetycznej, Rady Europy, Organizacji Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie, Międzynarodowej Agencji Energii Atomowej, Europejskiej Agencji Kosmicznej oraz G6. Rada Państw Morza Bałtyckiego, Grupa Wyszehradzka czy Trójkąt Weimarski. Ponadto należy do układu z Schengen i rozważa integrację ze strefą euro.

Polska obecnie graniczy z siedmioma państwami:
1) Niemcy-stolica Berlin-długość granicy 467 km (13%)
2) Czechy-stolica Praga- długość granicy 790 km (22,2 %)
3) Słowacja- stolica Bratysława- długość granicy 539 km (15%)
4) Ukraina- stolica Lwów- długość granicy 529 km (14,8 %)
5) Białoruś- stolica Mińsk- długość granicy 416 km (11,6%)
6) Litwa-stolica Wilno- długość granicy 103 km (2,9%)
7) Rosja-stolica Moskwa- długość granicy 210 km (5,9%)

---