POLITYKA FISKALNA

Wykład 1 20.09.2001

Polityka—świadome, celowe działanie w jakiejś dziedzinie

„fiskalna”—(łac. Fiscus-skarb, skarbowy)

Polityka fiskalna- jest elementem polityki finansowej państwa, realizowanej przez politykę monetarną i fiskalną. Istotą polityki monetarnej jest ochrona pieniądza i bezpieczeństwo walutowe, jest domena Rady Polityki Pieniężnej (RPP). Istotą polityki fiskalnej jest pozyskiwanie dochodów (w węższym znaczeniu), w szerszym znaczeniu polityka fiskalna ma znak równości z polityką budżetową. Jest ona domeną ministra finansów, który podejmuje decyzje o źródłach i metodach pozyskiwania dochodów, środków i kierunkach ich wydatkowania, działa ona w obszarze polityki budżetowej i w obszarze finansów publicznych.

Struktura współczesnej nauki finansów

Polityka fiskalna- jest uwarunkowana ustrojem politycznym, gospodarczo-ekonomicznym, zależy ona od sposobu zarządzania gospodarką (scentralizowana czy zdecentralizowana), od etapu rozwoju gospodarczego (kraje uprzemysłowione czy rozwijające się). Są to determinaty polityki fiskalnej.

Aktywnie czy neutralnie - polityka fiskalna na tle gospodarki państwa, ile państwa w gospodarce?

• pierwotna akumulacja kapitału (protekcjonizm miał tworzyć kapitał, jego instumenty to cło, popierano rozwój rodzimej produkcji),

• ekonomia klasyczna - liberalizm, wąskie znaczenie polityki fiskalnej. (państwo jest tu żandarmem, minimum świadczeń socjalnych. Była to polityka ortodoksyjna - minimalny, zrównoważony budżet. Liberalizm trwał do I wojny światowej. Interwencjonizm państwa nastąpił po wojnie.)

• w XXw. Mamy dwie koncepcje, teorie: Keynes i Friedman. ( Keynes twierdził, że polityka fiskalna powinna być na pierwszym planie. Założenie to zostało odrzucone, gdyż nie gwarantowało równowagi gospodarczej, pojawiło się zjawisko inflacji i bezrobocia. Odwołano się wtedy do monetaryzmu, a więc kierunku pana Friedmana. Wg. Monetarystów państwo tylko kontroluje podaż pieniądza, reszta natomiast należzy do gospodarki.

• Ekonomia podażowa mówi o tym, iż to podaż nakręca gospodarkę, trzeba stworzyć warunki dla powstania podaży, a więc niskie podatki (krzywa Leffera)

Systemy fiskalne:

1). System potęgujący nierównomierny podział realnego dochodu w społeczeństwie (aggravative system) - biedny traci, saldo dodatnie; bogaty zyskuje, saldo ujemne; salda są ujmowane od strony budżetu

2). System neutralny (status system) saldo fiskalne zerowe, realne dochody jednostek nie zmieniają się.

3). System wyrównany (egualitarian realistni butive system).

Ujemne saldo- państwo wspomaga jednostki o niskich dochodach

Dodatnie saldo- państwo wspomaga jednostki o wysokich dochodach

Trzecia droga - sposób rozwoju gospodarki

W 1999r. Nastąpił koniec konserwatyzmu na rzecz socjalistów. Wracamy do „Trzeciej drogi” - manifestu stworzonego przez Schredeka. Celem jest tu modernizacja państwa opiekuńczego, twierdzono, że cięcia w podatkach mogą być korzystne dla rozwoju z gospodarczego punktu widzenia. Ma tu miejsce odwoływanie się do indywidualizmu ekonomicznego.

Funkcje polityki fiskalnej:

1. alokacyjna

2. redystrybucyjna

3. stabilizacyjna

Zadania alokacyjne polegają na kształtowaniu podziału czynników produkcji i dóbr materialnych między sektory prywatny i publiczny oraz ich dalszej alokacji wewnętrznej tych sektorów. Dokonywane jest to za pomocą narzędzi gromadzenia dochodów budżetowych i wydatków budżetowych. Poprzez podatki, cła, opłaty i pożyczki władze państwowe lub samorządowe przejmują część bieżących dochodów różnych podmiotów gospodarczych i drogą wydatków budżetowych kierują je na utrzymanie sfery publicznej czy inwestyce publiczne.

W zakresie redystrybycji budżetowej podstawowym zadaniem jest korygowanie w ramach społeczeństwa podziału dochodów ustalonego pierwotnie w wyniku gry rynkowej, zgodnie z poczuciem sprawiedliwości dominującej części społeczeńastwa. Realizacja tego zadania może przybierać formy ingerencji bezpośredniej lub pośredniej. Bezpośrednie korygowanie dochodów pierwotnych dokonuje się poprzez podatki i transfery. Pośrednie zaś za pomocą bezpłatnego lub częściowo płatnego zaspokajania potrzeb.

Stabilizacyjne zadania finansów publicznych polegają na wykorzystaniu instrumentów budżetowych do oddziaływania na procesy gospodarcze w celu zapewnienia szybkiego i wysokiego wzrostu gospodarczego przy:

• stabilności poziomu cen

• wysokim stanie zatrudnienia

• zachowaniu równowagi zewnętrznej (bilansu płatniczego kraju).

Wykład 2 27-09-2001

Funkcja alokacyjna- dobra publiczne sensu stricto; administracja, bezpieczeństwo, obrona narodowa, itp.; dobra publiczne sensu largo: edukacja, zdrowie, kultura, itp.

Teorie społecznego wyboru- efektywne wykorzystanie środków

Pieniądzem na rynku publicznym jest „głos wyborczy”, decyduje on ile tych dóbr otrzymamy

Efekt racjonalnej ignorancji- odnosi się do naszego wyboru

Lobbing- realizacja postanowień pewnych wpływowych grup}·

Krótkowzroczność w celu rozwiązywania pewnych pobudek

Funkcja redystrybucyjna - podział wtórny w stosunku do tego, który ustalił się na rynku, sprowadza się on do kształtowania się nowej struktury siły nabywczej, ustalanie się określonego podziału w ramach tego celu ustalane są obciążenia fiskalne, transfery, itp.

Funkcja stabilizacyjna - stabilizuje gospodarkę (stabilny, trwały wzrost gospodarczy, wysokie zatrudnienie, niska inflacja, stałe ceny, zrównoważony bilans płatniczy...)

Pasywna polityka fiskalna - automatyczne stabilizatory koniunktury, bez naszej ingerencji ( podatki progresywne, zasiłki dla bezrobotnych....)

Automatyczne stabilizatory koniunktury są samoczynne, są zbliżone do warunków koniunktury, są mniej podatne na błędy niż polityka dyskrecjonalna.

Polityka dyskrecjonalna --> aktywna polityka fiskalna

Opóźnienia w reakcji polityki fiskalnej na zakłócenia w gospodarce:

1. Opóźnienia wewnętrzne

Faza rozpoznania:

• Do powstania zakłócenia do jego ujawnienia

Faza diagnozy:

• Analiza sytuacji i ocena

Faza decyzji:

• Ustalenie pakietu niezbędnych zmian ( form i zakresu)

Faza instrumentalna:

• Postępowanie administracyjne i legislacyjne

2. Opóźnienia zewnętrzne

Faza operacyjna:

- od uruchomienia instrumentów fiskalnych do uzyskania efektów

Wkład 3 04-10-2001

Protokół nr 5

W sprawie procedury nadmiernego deficytu

(Protocal on the excessive deficit procedure)

Wartości bazowe wynoszą:

• 3% dla relacji planowanego lub rzeczywistego deficytu budżetowego do PKB wyrażonego w cenach bieżących

• 60% dla relacji zadłużenia państwowego do PKB wyrażonego w cenach rynkowych

„Sektor rządowy” - general government - sektor finansów publicznych, ozn. Rząd centralny, władze regionalne i lokalne, fundusze ubezpieczeń społecznych, instytucje niekomercyjne finansowane i kontrolowane przez organy rządowe i samorządowe.

(Zgodnie z ESA - Europejski System Zintegrowanych Rachunków Ekonomicznych - 1995)

„Deficyt” - ozn. przyrost zadłużenia netto (przyrost zadłużenia minus przyrost należności)

„Zadłużenie” - ozn. całkowite zadłużenie brutto w wartościach nominalnych występuje na koniec roku całego sektora rządowego (general government)

Sankcje Rady Europejskie

( za niewypełnienie kryteriów)

System wczesnego zapobiegania

• obowiązek sporządzania planu stabilizacji budżetowej ( średniookresowa strategia budżetowa; budżet zrównoważony lub z nadwyżką)

System wzmacniający procedurę

• gdy nadmierny deficyt

część stała rezerwy 0,2% PKB

część zmienna 1/10 kwoty deficytu przekraczającej 3% PKB

(łącznie wartość deficytu - nie większa niż 0,5% PKB)

• gdy przekroczy kryterium długu

wzmocniony depozyt 0,2% PKB

nałożenie kary pieniężnej na kraj członkowski (przepadek depozytu na rzecz Unii)

Procedury ostrożnościowe w Polsce

Dot. długu publicznego powiększonego o kwotę wypłat z tytułu poręczeń i gwarancji udzielonych przez podmioty sektora publicznego

gdy: dług publiczny> 50% PKB a < 55% PKB

to w projekcie budżetu relacja:

deficyt budżetowy/ dochody budżetu państwa - nie wyższa niż w roku bieżącym

gdy: dług publiczny> 55% PKB a < 60% PKB

to w projekcie budżetu:

ograniczenie deficytu do poziomu zapewniającego, że relacja długu Skarbu Państwa do PKB będzie niższa od tej relacji ogłoszonej przez Ministra Finansów

gdy: dług publiczny> 60% PKB

to:

podmioty sektora publicznego nie mogą udzielać nowych poręczeń i gwarancji

Rada Ministrów przedstawia Sejmowi program sanacyjny; projekt budżetu na kolejny rok nie zawiera deficytu budżetu państwa

Współdziałanie polityki fiskalnej i monetarnej

Bilans płatniczy

Równowaga wew.	Nadwyżka	Równowaga	Deficyt
Bezrobocie	1	2	3
Równowaga	4	5	6
Inflacja	7	8	9

5-pełna równowaga - zrównoważenie popytu i podaży przy pełnym wykorzystaniu czynników produkcji i równowaga bilansu płatniczego

1, 3, 7, 9 - brak równowagi wewnętrznej i zewnętrznej

ale 1,9 - zgodność kierunków działań

1. polityka ekspansywna

9- polityka restrykcyjna

3,7 - sprzeczność w działaniach przywracających równowagę (konflikt celów polityki gospodarczej państwa)

2, 4, 6, 8 - konflikt celów, działania podejmowane dla przywrócenia jednej z równowag narusza drugą.

Wkład 4 11-10-2001

Deficyt budżetowy a handlowy

Wzrost deficytu budżetowego --> wzrost podaży państwowych papierów wartościowych, wzrost stopy procentowej

Wzrost stopy procentowej --> napływ kapitału spekulacyjnego

Napływ kapitału --> aprecjacja złotego

Wzrost wartości złotego --> pogorszenie konkurencyjności polskich przedsiębiorstw, podrożenie eksportu, obniżenie kosztów importu

Efekt --> deficyt bilansu handlowego

Restrykcyjna polityka fiskalna - polityka ograniczenia deficytu

Restrykcyjna polityka monetarna - polityka wysokiej stopy %

Negatywną konsekwencją są malejące inwestycje, hamowanie tempa rozwoju gospodarczego, budżet pożycza i musi dużo zapłacić jeśli ktoś chce kupić obligacje - wzrost kosztów obsługi długu publicznego

Ograniczone wydatki, mały popyt --> korzystnie niska stopa %, wzrost inwestycji, deprecjacja złotego, mniejszy import opłacalny eksport

Co to są bliźniacze deficyty?

Ex ante. Rząd - jak sfinansować konieczne wydatki

• pożyczka publiczna

• wyższe podatki

różnica między pożyczką a podatkiem

1. zwrotność i koszty pożyczki

2. przymusowość podatku i > brak tej cechy przy pożyczce

Teoria zbieżności podatku i pożyczki - literatura, podatek jest powszechny, obniża konsumpcję, społeczny efekt - nieakceptowalność, problem wyboru podatków pośrednich lub bezpośrednich.

Pożyczka - tak naprawdę pożyczka obciąża następne pokolenia.

Daniny publiczne - zawłaszczenie części produktu publicznego, nałożone normą prawa publicznego, obowiązek świadczenia jednostronnego ustalony przez władze mający przymusowy charakter. Beneficjentem jest rząd lub samorząd.

Daniny osobiste - rzeczowe i pieniężne (służba wojskowa, płody rolne itp.)

Daniny odpłatne i nieodpłatne

Nieodpłatne - podatek, opłaty, składki na ZUS

Obciążenia powszechne - podatek

Szczególne - ustawodawca daje konkretne powody nałożenia tej daniny, opłaty, składki ZUS

Opłaty:

1. o cechach podatku

2. jako cena za usługę

3. za czynności urzędowe

4. składka na ubezpieczenie społeczne

ad.1. raz podatek raz opłata - od psów, cło....

ad.2. energia elektryczna, woda, wywóz śmieci....

ad.3. podatek od czynności prawnej (dawniej to była opłata), nieruchomości - wydawanie koncesji, pozwoleń....

Składki na ubezpieczenie zdrowotne - jest przymusowa, ekwiwalentność nie ma proporcjonalności świadczenia, nie zawsze korzystasz -zawsze płacisz, pracując w dwóch miejscach płacisz składkę podwójnie.

Cło - podatek nakładany na granicy.

Czynności towarzyszące nakładaniu cła jako opłaty:

-uzyskanie zezwolenia na wywóz/ przywóz towaru

Prawne ujęcie podatku:

co to jest przedmiot podatku? - czynny i bierny

Wykład 5 18-10-2001

Podatek -- stosunek między władzą publiczną a obywatelem

Aspekty podatku:

1. ustrojowy

2. ekonomiczny

3. prawny

ad.1. Kto powinien mieć polityczną władzę ustanawiania podatku; kto stanowi o sprawiedliwej regulacji podatkowej?

Nie działanie prawa wstecz - nie wprowadzanie ustaw w połowie roku, które by obowiązywały od początku roku

Wakatiolegis - czas między powstaniem nowej regulacji prawnej, a wejściem jej w życie

ad.2. nie ma definicji podatku, która by miała aspekt ekonomiczny:

dot. Przewłaszczenia przez władze publiczne - podstawowa cecha podatku w aspekcie ekonomicznym; przedsiębiorstwa publiczne posiadają również obciążenia typu daninowego (podatki), są zbliżone do sektora prywatnego.

Celem podatku w aspekcie ekonomicznym - ścinanie społecznie nieuzasadnionych wysokich dochodów ludności (nadmierne kominy płacowe)

ad.3. cechy podatku, które różnią go od innych obciążeń fiskalnych:

• pieniężne świadczenie

• jednostronność

• nieodpłatność świadczenia / brak wzajemnego świadczenia

• przymusowość

• bezzwrotność

• powszechność = ogólność

Elementy konstrukcyjne podatku:

• stawki podatkowe

• ulgi i zwolnienia podatkowe

• podmiot:

czynny -władze publiczne / beneficjent podatku

bierny - podatnik - ciąży na nim obowiązek podatkowy

płatnik - oblicza, pobiera i odprowadza podatek

• przedmiot podatku - rzeczy i zjawiska, z którymi związany jest podatek

• podstawa opodatkowania:

wartościowo

w jednostkach naturalnych

Kumulacja podatkowa - łączy we wspólną podstawę - chcemy zwiększyć lub zmniejszyć

• podmiotowa

• przedmiotowa

• terytorialna - dotyczy zjawiska ponadnarodowego; łączenie dochodów uzyskiwanych na terytorium dwóch lub więcej krajów

• czasowa - uwzględnianie strat w zeznaniach podatkowych ( przez 5 lat, nie więcej niż 50% w jednym roku)

zryczałtowany podatek

Karta podatkowa - dla działalności gospodarczej małych przedsiębiorstw

System kontyngentowo-repartycyjny - podatek nie jest nakładany indywidualnie na podatników ale na określoną zbiorowość

• skala - uporządkowane stawki podatkowe (liniowa/proporcjonalna, progresywna, degresywna, regresywna)

• stawki:

kwotowe

procentowe

progresja zimna - przy niezmienionych progach zwiększa się obciążenia podatkowe

skala regresywna - im wyższe wynagrodzenia tym niższa stawka podatkowa

skala degresywna - proporcjonalna, przy malejących podstawach opodatkowania maleją stawki podatkowe

• zwolnienia - przedmiotowe lub podmiotowe zwolnienia z obowiązku podatkowego, kiedy ten obowiązek istnieje (terminowe lub bezterminowe)

• wyłączenie - kiedy nie występuje obowiązek podatkowy mimo iż stan faktyczny na taki obowiązek by wskazywał

• ulgi - przedmiotowe lub podmiotowe preferencyjne traktowanie pewnych grup podatników

• zwyżki - wyższy wymiar podatku do ogólnie stosowanych zasad

Klasyfikacja podatków:

1. opcje społeczne

2. opcje ekonomiczne

3. opcje prawne

ad.1 rzeczowe - na plan pierwszy wysuwa się przedmiot opodatkowania; brak indywidualności, np. podatki majątkowe, obrotowe...

osobiste - podatki wysoce zindywidualizowane; personalizacja podatku

Wykład 6 25-10-2001

Pogłówne - podatek „od głowy”, z ang. Poltax; zastąpił wcześniejszy podatek od nieruchomości, charakteryzował się tym że jednolita stawka dla każdego, wąska grupa zwolnień podatkowych; wycofany praktycznie po roku.

ad.2 opcje ekonomiczne

za przedmiot określający sposób klasyfikacji podatku jest bogactwo i moment w którym to bogactwo posiadamy. Bogactwo uosabia dochód.

• w momencie powstania bogactwa - podatek dochodowy

• opodatkowanie bogactwa które zmieniło się w majątek - podatek majątkowy

• bogactwo, które sprzedajemy - podatki od wydatków

podatki przychodowe - podatki, które mają charakter wstępnej fazy opodatkowania, podatek rolny i leśny - przykłady podatków od przychodów.

ad.3 kryterium jest przerzucalność podatku

Podatki pośrednie - inny jest przedmiot podatku a inne jest źródło podatku

Podatki bezpośrednie - bezpośrednio sięgamy do źródła podatku

Anestezja podatkowa = znieczulenie podatkowe

Podatki ( źródło)

Dochód Majątek

-cały

uzyskany dochód wydatkowany dochód -przyrost majątku

-odpłatne bądź nie odpłatne przeniesienie praw majątkowych

dochód brutto dochód netto podatek od wydatków

(przychód) (podatek (akcyza- podatek konsumpcyjny

dochodowy) i od wartości dodanej)

Zasady podatkowe:

Zasady podatkowe A.Smitha

1. zasada równości (równomierności)

2. zasada pewności

3. zasada dogodności

4. zasada taniości

ad.1 wyrasta z niej zasada sprawiedliwości podatku, płatnik utrzymuje rząd stosownie do swoich możliwości, nikt nie powinien płacić więcej niż może zapłacić, podatek- ochrona jaką państwo otacza nad obywatelem

ad.2 sprowadza się do tego, że podatki powinny być z góry ustalone, nie powinno się pobierać podatków od tego samego przedmiotu kilka razy.

ad.3 opodatkowanie stosownie z cyklem produkcyjnym.

ad.4 by zebrane podatki nie pochłonęła administracja państwa, tylko pieniądze na podstawowe funkcje państwa nic ponad to.

Zasady podatkowe A.Wagnera

*Zasady finansowe ( wydajność, elastyczność)

*Zasady gospodarcze ( wybór właściwego źródła opodatkowania)

*Zasada sprawiedliwości (powszechność, równość, płacenie podatku stosownie do zdolności płatniczej)

*Zasada administracji skarbowej (dogodność, taniość, pewność)

Katalog zasad E. Neumarka

Zasady fiskalno- budżetowe

Wystarczalność dochodów podatkowych

Zdolność przystosowawcza do rosnących potrzeb budżetowych

Zasady etyczno- społeczne

Sprawiedliwość opodatkowania (powszechność, równość, zdolność płatnicza)

Podatkowa redystrybucja dochodu i majątku

Zasady ekonomiczne

Zasada minimalizacji podatkowej ingerencji w sferę własności prywatnej i w działalność gospodarczą

Elastyczność opodatkowania

Dostosowanie opodatkowania do polityki wzrostu gospodarczego

Zasady techniki podatkowej

Trwałość prawa podatkowego

Przejrzystość podatków

Taniość

Wygoda poboru

Brak sprzeczności podatków z systemem podatkowym

Zasada ustawowego charakteru podatku - wszystkie regulacje podatku powinny zapadać w sposób demokratyczno- parlamentarny.

Zasada zewnętrznej i wewnętrznej spójności podatku- powinna być zgodność między różnymi podatkami

Koncepcja ekwiwalencji (korzyści)- nawiązuje do państwa; celowego związku do realizacji wspólnych zadań.

Państwo- obywatel> stosunki partnerskie

(jak w wymianie rynkowej)

Podatek - „cena za korzyści jakie daje państwo”

Całkowita neutralność opodatkowania z p-ktu widzenia realnych dochodów w społeczeństwie

Opodatkowanie - zależne od dochodowej elastyczności popytu

E=1 opodatkowanie proporcjonalne

E<1 opodatkowanie regresywne

E>1 opodatkowanie progresywne

Ograniczenia

• ustalenie korzyści w praktyce bardzo trudne

• trudności przydzielenia wg celów

czy służą finansowaniu wydatków

czy służą redystrybucji

Zaleta zasady ekwiwalencji

• funkcja informacyjna - informuje podatnika o kosztach związanymi z żądaniami wysuwanymi przez niego wobec państwa

Współcześnie

• stanowi uzasadnienie dla opłat, składek, niektórych podatków lokalnych

Koncepcja zdolności płatniczej

Nawiązywanie do teorii państwa organizacyjno- kolektywistycznego

Podatek

• obywatelski obowiązek wynikający z przynależności państwowej

• źródło finansowania życia społecznego wszystkich obywateli

państwo może żądać zapłaty podatku bez świadczenia

podstawą obciążenia - indywidualna zdolność płacenia podatków (jej miarą: dochód, majątek)

Sprawiedliwość pozioma - jednakowe traktowanie w jednakowych warunkach ekonomicznych; „równe traktowanie równych”; zdolność płatnicza a sytuacja rodzinna, wiek, stan zdrowia

Sprawiedliwość pionowa - podatnicy dysponujący wyższym dochodem płacą wyższe podatki

Wykład 7 8-11-2001

Opodatkowanie wg. zdolności płatniczej - ujęcie teoretyczne

*Teoria równości ofiary J. S. Milla podatek „ofiarę”, stratę w dobrobycie

ekonomiczna istota ofiary - równy ubytek korzyści u osób podlegających opodatkowaniu

*Koncepcja malejącej użyteczności krańcowej dochodu (marginaliści, utylitarianie - A.C. Pigan, H. Dolton)

-gasnący charakter krzywej użyteczności dochodu

-progresja opodatkowania

Możemy oceniać progresje wg. (kryteria):

• wydajność - bogactwo - ilość bogactwa znajduje się u małej liczby osób (ok. 30%)

• sprawiedliwość - odzwierciedleniem użyteczności krańcowej jest „talar biedaka do talara bankiera” (jakie one mają znaczenie)

• gospodarcze skutki - mogą one ograniczać wzrost gospodarczy oraz go hamować. Progresja postrzegana jest jako zjawisko niekorzystne dla gospodarki

.

Problem wydajności progresji - wydajność podatku zależy od alokacji bogactw. I wydajny jest wtedy gdy dużą część bogactwa znajduje się w rękach małej liczby osób.

Sprawiedliwość

Odzwierciedleniem zasadności użyteczności

Gospodarcze skutki progresji są niekorzystne dla działalności gospodarczej.

Co jest przejawem zdolności podatkowej podatnika

• progresja - stosowanie skali progresywnej

• kwota wolna od podatku - ma zagwarantować zabezpieczenie potrzeb osobistych z uzyskiwanych dochodów.

Personalizacja - dostosowanie do indywidualnych potrzeb podatnika

Funkcje podatku:

• fiskalna (dochodowa)

• redystrybucyjna (regulacyjna)

• stabilizacyjna, stymulacyjna, bodźcowa

• informacyjna

• ekonomiczna (alokacyjna)

• ogólnopolityczna

• kontrolna

• interwencyjna (negatywna)

Cele podatku

1). Fiskalny

2). Społeczny

• globalny

• cząstkowy

3).gospodarczy

Funkcje podatku można realizować w dwóch formach:

1). Fiskalna

2). Pozafiskalna (realizuje cele :społeczne; ekonomiczne)

ad.1. funkcja fiskalna - zapewnienie dochodu władzom publicznym poprzez daniny

krzywa Laffera, krzywa Lorenca

Krzywa Laffera stała się punktem dochód Odniesienia dla ekonomiki podaży

|

0 50 100 %

Konsekwencje stawek podatkowych:

• występuje przestępczość podatkowa

• ciężar podatku utrudnia rozwój gospodarczy

dochód %

% dochód odbiorców

Krzywa Lorenca

Im społeczeństwo jest bardziej rozwarstwione tym bardziej aktywna rola państwa jest potrzebna.

Celem podatku jest wspieranie gospodarki - protekcja podatkowa.

Operując podatkami musimy uwzględnić rzeczywisty ciężar podatku (efekt fiskalny i ciężar właściwy podatku).

Neutralność podatkowa

• absolutna neutralność podatkowa - 1912r. opublikowana przez Sztrema. Podatek nie powinien być ani stymulatorem ani protektorem, ani moralizatorem, tylko jest instrumentem, który powinien dostarczyć dochody Skarbowi Państwa.

Podatek - nie powinien powodować zmian wewnątrz aparatu gospodarczego. Nie powinien wpływać na alokację czynników. Podatek powinien być neutralny.

Neutralność międzyczasowa - zachowanie rynkowe określonych relacji. Spożycie dzisiejsze i spożycie przyszłe byłoby wzajemnie zamienne.

Systemy podatkowe

1). System krajowy uprzemysłowiony

• silna presja podatkowa (wysoki udział podatków w PKB)

• przewaga podatków bezpośrednich

• rozwinięte techniki oprogramowania

2). System krajów rozwijających się

• słaba presja podatkowa

• przewaga podatków pośrednich

• przesterzałe techniki podatkowe

3). System krajów socjalistycznych

Oazy (racje, azyle) podatkowe

Kraje, terytoria gdzie stosuje się przywileje fiskalne dla określonych podatników lub określonej działalności.

Kategorie oaz podatkowych

• kraje gdzie opodatkowanie dochodów nie występuje: Bahrajn, Kajman, Andora, Bahama, Bermudy, Monaco- z wyjątkiem obywateli francuskich, dochody uzyskiwane za granicą opodatkowane; Kostaryka, Liberia, Panama- dochody zagraniczne nieopodatkowane.

• Kraje które nakładają minimalne podatki m.in. wyspy na kanale La Manche: Jeresey, Guernsel; Isle of Man Lichtenstein

• Kraje gdzie można korzystać z przywilejów podatkowych (przywilej holdingowy ) Lichtenstein, Luksemburg, Panama.

Wykład 8 15-11-2001

Monizm - koncepcja podatku jednego

Popuralizm - system opodatkowania w danym kraju, gdzie jest mnogość podatków

System krajów uprzemysłowionych

• silna presja podatkowa (wysoki udział produkcji w PKB)

• przewaga podatków bezpośrednich

• rozwinięte techniki opodatkowania

System krajów rozwijających się

- słaba presja podatkowa

- przewaga podatków pośrednich

• przestarzałe techniki podatkowe

System krajów socjalistycznych

Oazy (racje, azyle) podatowe (tax haven international offshore finansial centers). Kraje, terytoria, gdzie stosuje się przywileje fiskalne dla określonych podatków lub określonej działalności.

Systemy podatkowe można przyrównać do konstelacji, w której podatki są gwiazdami

• aspekt prawny - sp. Zawarta, przejrzysta konstrukcja, w której mieści się sprawcza technika

• aspekt ekonomiczny sp. Wybór źródła podatku i faza procesu ekonomicznego, w której sięgamy do dochodu.

Wykład 9 22-11-2001

PDOF - podatek skomplikowany, zależy od rozwoju gospodarki

Modele - koncepcje podatku

Typ podatku - dochód jest pojęciem niejednorodnym, może on mieć wiele źródeł, istnieje problem kumulacji źródeł dochodu

Typ, model opodatkowania dochodu - wyróżnia się dwa rodzaje podatku:

• cedularny, zwany analitycznym

• globalny, zwany syntetycznym lub unikalnym

Podatek cedularny jest podatkiem proporcjonalnym, do źródła dochodu były dostosowane skale podatkowe. Model ten jest dostosowany do żródeł dochodu. Istnieje możliwość rozdzielenia dochodu z pracy od dochodu kapitałowego. Możliwe jest rozliczenie przez deklarację. Weryfikacja następuje u płatnika. Podatek ten jest dobrym narzędziem do prowadzenia polityki państwa. Wadę stanowi jego bezpośrednie nawiązanie do zdolności podatkowej.

Zdolność podatkowa - zasada elementarna, sprawiedliwość podatkowa.

Podatek globalny został wprowadzony w USA i w Niemczech. Wszystkie źródła dochodu są łączone we wspólną podstawę i razem opodatkowane. Progresja podatkowa sprzyja personalizacji, podatek staje się bardziej sprawiedliwy.

Systemy mieszane - nad podatkiem cedularnym ma miejsce globalny, zbierający nadwyżki z poszczególnych źródeł, kumulujący je i opodatkowujący progresywnie.

Współczesne systemy podatkowe - GLOBALNE- mają jednak niepełną unikalność, organy podatkowe nie kontrolują wszystkich źródeł dochodu, wprowadza się ryczałty, np. w rolnictwie, w wolnych zawodach.

Podatek jest sprawiedliwy gdy mamy świadomość że wszystkie dochody są rozpoznane.

Koncepcja dochodu - jest to słaba atrona teorii podatku, ponieważ nie ma on definicji

• wąskie pojęcie dochodu - koncepcje źródeł i periodyczności są łączone, dochód to suma pieniędzy ze stałego źródła. Stałość kreowanego dochodu - jego powstanie nie powoduje zaniku źródła.

Źródło dochodu to siła fizyczna, intelekt, kapitał, dywidenda, spornym elementem jest dochód z majątku np. czynsz z posiadanej nieruchomości. Spadek nie jest źródłem stałym bo zanika jego źródło.

Okresowość dochodu - bogactwo, które powraca do nas okresowo. Okresowo nie znaczy regularnie, np. akcje, które czasowo nie przynoszą dochodu, przejściowe bycie bez pracy.

• szerokie, bardziej współczesne - teoria przyrostu majątkowego; dochód to przyrost majątku w pewnym okresie, premia przy zakupie papierów wartościowych. Oprócz tradycyjnych dochodów są jeszcze zasiłki, zyski koniunkturalne, stypendia,spadki, darowizny, odszkodowania. W praktyce nie ma jednoznacznej zasady przyrostu czystego majątku. Jest to teoria dochodu rynkowego - źródłem dochodu jest praca i kapitał, problem dochodów uzupełniających.

Fiskalne pojęcie dochodu - wujście poza kategorie dochodu pieniężnego, w podstawie uwzględnia się dochody w naturze.pożyczki w naturze muszą być przeliczane (w rolnictwie własna konsumpcja, mieszkanie służbowe, bony towarowe dla pracowników).

Cechy współczesnego PDOF:

• unikalność - nie absolutna

• powszechność - (podmiotowa- wszystkie osoby uzyskujące dochody; przedmiotowa- dochody ze wszystkich źródeł)

• personalizacja

• opodatkowanie czystego dochodu (podmiotowo- podatnik ma minimum wolne od podatku; przedmiotowo- podatek po poniesieniu kosztów w związku z uzyskaniem dochodu)

Wykład 10 29-11-2001

Cechy współczesnego podatku dochodowego od osób fizycznych

• personalizacja (ulgi i zwolnienia)

• powszechność

• progresywny - sprawiedliwy

• rozliczenie poprzez płatnika, pobór u źródła

Ulgi w PDOF w 2000r.

Belgia

Odliczenia - % dochodu - dochody z pracy i wolne zawody:

do 168000 BEF - 20%

168000- 337000 - 10%

337000- 561000 - 5%

powyżej 561000 - 3%

Francja

Odliczenia - dochody z pracy:

Dochód brutto

• składki na ubezpieczenia społeczne

= dochód do opodatkowania

minus - odliczenia podstawowe

• 10% dochodu (min. - 2320 FRF, max. 77850 FRF)

minus odliczenia dodatkowe

• 20% (od pierwszych 711000 FRF)

artyści, dziennikarze -odliczenia oddochodu -5% -40%

Przykład:

Pay- as- you- earn (PAYE) łączna ulga 5200rocznie, 100 tygodniowo stawka podatku - 25%

	Dochód tyg.	Suma dochodu	Skumul. Ulga	Skumul. Dochód od opodatkowania	Skumul. Należny podatek	Podatek odprow. W danym tyg.
1	500	500	100	400	100	100
2	500	1000	200	800	200	100
3	800	1800	300	1500	375	175
4	200	2000	400	1600	400	25
5	0	2000	500	1500	375	-25
6	1000	3000	600	2400	600	225
....	-	-	-	-	-	-
52	-	-	-	-	-	-

System ten nie odpowiada systemowi powszechnemu

Rodzaje ulg:

• kwota wolna od podatku

• stawka zerowa

• koszty leczenia, szkolenia

• straty losowe

• wydatki o charakterze charytatywnym

• preferencje dla lokat kapitałowych

• ulgi rodzinne

• wydatki na opiekę nad dziećmi

Ulgi osobiste (osoba samotna), odliczenie od dochodu:

Austria	50000 ATS	3633.7 euro
Belgia	210000 BEF	5205.8 euro
Hiszpania	550000 ESP	3305.6 euro
Holandia	8523 NLG	3868.8 euro
Niemcy	13499 DEM	6904.8 euro
W.Brytania	4535 GBP
Irlandia	Kredyt podatkowy, 24% z 4200 IEP = 1008 IEP (1281 euro)
Dania	Kredyt podatkowy 7% z 33400 DKK = 2338 DKK

Alternatywą ulgi podatkowej może być system zasiłków rodzinnych. Zasiłki są lepszym rozwiązaniem gwarantującym pomoc rodzinie niż ulga podatkowa. Dają gwarancję socjalnego zabezpieczenia rodziny. Pieniężna pomoc nie zawsze oznacza pomoc dla dziecka, wtedy lepsza jest pomoc rzeczowa. Odliczenia od podstawy a odliczenia od podatku ( te drugie są bardziej sprawiedliwe. Zasiłki są regulowane wysokością dochodu.

Koncepcja ilorazu rodzinnego - gospodarstwo domowe jest traktowane jako całość i rozliczana jest każda jednostka gospodarstwa domowego. Jest to sprawiedliwe, jednak skomplikowane i nie czytelne.

Niższe płace i rozbudowany system ulg + dla pracodawcy

Wyższe płace i minimalne ulgi + dla pracownika

Ulgi na dzieci w wybranych krajach w 2000r.

Belgia

Odliczenie od dochodu

Liczba dzieci	Kwota odliczenia
1	45000 BEF
2	115000 BEF
3	258000 BEF
4	417000 BEF
Każde następne	159000 BEF

Grecja - kredyt podatkowy (nie ma ulgi osobistej)

Gdy 1 dziecko	30000 GRD
2 dzieci	35000 GRD na każde
3 dzieci	50000 GRD na każde
4 dzieci i więcej	60000 GRD na każde

Francja - iloraz rodzinny

Status	Wskaźnik (liczba udziałów)
Osoba samotna	1
Samotna z 1 dzieckiem Inwalida, weteran wojenny	1.5
Małżeństwo bez dzieci	2
Małżeństwo z 1 dzieckiem Samotna z 2 dzieci	2.5
Małżeństwo z 2 dzieci	3
Samotna z 3 dzieci	3.5
Małżeństwo z 3 dzieci	4
Małżeństwo z 5 dzieci	6

Opodatkowanie indywidualnych dochodów w Wielkiej Brytanii

Skala podatkowa 2001/2002

0	1880t	10%
1881	29400t	22%
Ponad	29400t	40%

Opodatkowanie dywidend i dochodów z oszczędności (stanowią górną część dochodów)

Dywidendy Dochody z oszczędności

Do 29400t - 10% 0 1880t - 10%

Ponad 29400t - 32.5% 1881 29400t - 20%

Ponad 29400t - 40%

Preferencje podatkowe dla oszczędności

Indywidual saving account (indywidualne rachunki oszczędzania)

Max kwota 5000t rocznie, zyski - nie opodatkowane

Depozyt gotówkowy 1000t

Ubezpiecz. Na życie 1000t

Akcje 3000t

ISA - zastąpiły PEP, TESSA

PEP - Personal Equity Plan - indywidualny program lokat

6000t rocznie, lokaty w akcje, pule powiernicze, trusty inwestycyjne

3000t rocznie w single - company PEP = „osobiste holdingi”

TESSA - Tax Exempt Special Account - specjalne nie opodatkowane rachunki oszczędnościowe, prawo do deponowania na okresy 5- letnie kwoty do 9000t

Opodatkowanie wydatkowanego dochodu - chciano zachęcić do oszczędzania a opodatkować wydatki na konsumpcję.

Opodatkowanie dochodów osobistych w USA

Dochody ( z pracy, z kapitału, z działalności gospodarczej)

• stypendia naukowe, zakup niezbędnych do nauki pomocy (opodatkowanie)

• oprocentowanie obligacji rządowych, rekompensaty z tytułu wypadków, prezenty do określonej wysokości, nagrody

= dochód brutto 1

• składki na fundusze emerytalne

• wydatki warunkujące otrzymanie czynszu, honorarium

= dochód brutto 2

Wykład 11 6-12-2001

Ujemny podatek dochodowy - Friedman badał zasadność poza fiskalnych funkcji podatku. Zastanawiał się nad związkami budżetu z podmiotami. W drugiej połowie lat 70- tych dla 4- osobowej rodziny w USA minimum socjalne wynosiło 7 tys. $. Osób, które nie miały zapewnionej tej kwoty było ok. 24 tys. Wg zakładów udzielających pomocy, osoby te powinny mieć dwa razy tyle ile mają. Państwo nadmiernie ingeruje, jest rozrzutne, administracja przejada pomoc.

Wprowadzono zatem koncepcję podatku ujemnego, gwarantował on dla wszystkich minimum socjalne, nie stanowił antybodźców do pracy (w systemie zasiłków tego nie było), eliminował koszty biurokracji, unikano „pułapki ubóstwa”. (W latach 60 i 70 zaistniała sytuacja iż w przypadku gdy rodzina miała większe dochody, to mimo wzrostu dochodu nominalnego, realne dohody spadały, a świadczenia socjalne zostały utracone. Jeśli bowiem przekroczymy pewien próg dochodu możemy utracić zniżkę podatku lub stracić dopłatę do czynszu. Podejmowanie pracy nie opłacało się, gdyż każdy kolejny dochód obniżał dochód realny.)

Ujemny podatek dochodowy

		dodatni podatek
luka ubóstwa dochód
Ujemny podatek

W 1978 r. przy normalnych zasadach opodatkowania, gdzie można uznać określone odliczenia, 4- osobowa rodzina mogła odliczyć 7200$. Osoby mające dochody niższe niż 7200 $ nie mogą wykorzystać pełnej kwoty ulgi. Stawka podatku wynosiła wtedy 14%. Ujemny podatek regulował tę stratę.

Granica ubóstwa - punkt B - do którego momentu należy kierować kwoty do ludzi. Prosta D to dochód przed opodatkowaniem w warunkach normalnego systemu. Mamy 5 tys. dochodu, to po opodatkowaniu też mamy 5 tys. $ ponieważ korzystamy z ulgi. Prosta D-p - jak nie ma dochodu, żadnych korzyści. Poprzez ujemny podatek zapewniamy kwote 5 tys. $.

Jest to korzystne dla ludzi o niskich dochodach, byłby kosztowny gdyby istniała jedna stawka, oddziela się jednak stawkę podatku ujemnego i stawkę podatku dodatniego.

Earned Income Tax Credit - koncepcja sięgająca do podatku ujemnego, ulga dla podatników mających dochody z pracy i posiadających rodziny. Jeśli rodzina 4- ro osobowa miała dohody niższe niż 12 tys. $ to wtedy państwo dawało 40 % dochodu. Kiedy przekroczysz kwotę 29 tys. $ pomoc zanika. Mechanizm ten nie powoduje wzrostu bezrobocia, pozwala na zachowanie pewnego minimum na utrzymanie dzieci.

PDOP - podatek skierowany do takich instytucji jak spółki. Wprowadzony został po II wojnie światowej, obciąża zarówno osoby praqwne jak i publiczne, ale także takie podmioty nie mające osobowości prawnej, które oprócz działalności statutowej prowadzą także działalność gospodarczą przynoszącą zyski. Dochody te podlegają opodatkowaniu (np. Fundacje z dodatkową działalnością gospodarczą).

Kwestionuje się jego celowość i zasadność występowania, lepsze byłoby opodatkowanie przychodów a nie dochodów.

Przesłanki stosowania podatku dochodowego od spółek

• podatek „u źródła” dla dochodów, które mogłyby uniknąć opodatkowania

• cały zysk reinwestowany

• dywidenda wypłacana nierezydentom

• instrument polityki ekonomicznej

• ekwiwalentne świadczenia dla państwa, za to że:

• określa formy prawne działalności

• gwarantuje egzekwowanie umów.

Gdy nie ma podatku, nie uchwycimy tego, co zostało zrealizowane jako zysk. Reinwestowanie powoduje powstanie czegoś, co można opodatkować.

Argumenty przeciw

• spółki nie posiadają samodzielnej zdolności podatkowej

• wysokie koszty wymierzania i ściągania podatku

• brak neutralności wobec struktury gospodarczej

PDOP to typ podatku wtórnego.

System klasyczny - dwa różne podatki dochodowe, cały zysk (dochód) spółki jest opodatkowany PDOP, część dywidendy dla akcjonariuszy jest opodatkowana PDOF.

System zróżnicowanych stawek podatkowych - towarzyszy on innym systemom, inaczej traktuje zyski zatrzymane i zyski podzielone.

Zyski zatrzymane - 45%

Zyski podzielone - 30%

System zaliczkowy (kredytu podatkowego) - cały zysk spółki jest opodatkowany PDOP i ta część podatku, która przypada na zyski podzielone (dywidendy) stanowi kresyt podatkowy dla akcjonariuszy.

System opodatkowania w krajach UE.

System	kraj
System klasyczny - pełny	Holandia
- „semi classical”	Niemcy - opodatkowanie 50% dywidendy
- częściowa ulga dla akcjonariusza	Luksemburg - opodatkowanie 50% dywidendy Austria - withholding tax - 25% ostateczny Dania - withholding, gdy dochód z akcji nie przekracza 37200DKK ostateczny Belgia - withholding 25% ostateczny Irlandia Wielka Brytania
- odliczenie na poziomie spółki	Szwecja
System zróżnicowanych stawek	Niemcy do 2001r.
System wyłączania dywidend z opodatkowania na poziomie akcjonariusza	Grecja
System zaliczkowy (kredyt podatkowy)	Finlandia, Francja, Hiszpania, Portugalia, Włochy

Powodują, że wybór nie jest zadowalający z naszymi oczekiwaniami

TEORIA FINANSÓW

Finanse globalne i międzynarodowe

Szczegółowe dyscypliny finansowe

Finanse publiczne (państwo, samorząd regionalny i lokalny)

Finanse banków

Finanse ubezpieczeń

Finanse przedsiębiorstw

Finanse ludności (gospodarstw domowych)

Rynki finansowe.

Inżynieria finansów

FINANSE PRYWATNE

Polityka finansowa państwa

Polityka finansowa banków

Polityka finansowa instytucji ubezpieczeniowych

Polityka finansowa przedsiębiorstw

Polityka finansowa gospodarstw domowych

POLITYKA FISKALNA

---