IV. Możliwe modele edukacyjne.

5 modeli według Clark'a Kerr'a (trzy z nich odpowiadają poszczególnym typom społeczeństw):

1. model edukacji zorientowanej elitarnie.

• Według niego edukacja ma służyć wąskiej grupie społecznej, nazywanej elitą,

• Elitarność może być uznawana poprzez urodzenie, zwana arystokracją. Sposób wyłaniania elit może odwoływać się do wykazanych uzdolnień - merytokracja. Kolejnym sposobem jest połączenie dwóch pierwszych sposobów.

• Czynnikiem selekcji są systemy edukacyjne, proces edukacyjny ma charakter wysoko konkurencyjny.

• Absolwenci tego modelu edukacji uzyskają wyraźny status społeczny, którym nie mogą pochwalić się osoby, które nie ukończyły tego modelu edukacji, np. angielski system edukacji.

• Wyróżniamy 3 odmiany tego modelu:

• Elitarność dziedziczna:

Drabina (nie trzeba z nikim rywalizować)

• 
  Elitarność merytokratyczna:

• Elitarność pochodzenia z odrębnym systemem egalitarnym:

1. model edukacji zorientowanej na potrzeby produkcji.

• Ma na uwadze potrzeby rozwijającego się przemysłu,

• Pojawił się w społeczeństwie przemysłowym,

• Na tym modelu ukształtowała się pedagogika pracy (przygotowanie człowieka do pracy),

• Skoncentrowany na przygotowaniu wykwalifikowanej siły roboczej,

• Graficzne przedstawienie:

(im wyższy poziom wykształcenia, tym mniejsza ilość osób w nim uczestniczy).

2. model edukacji powszechnie dostępnej.

• Powszechna dostępność na wszystkich szczeblach kształcenia,

• Pojawił się ze społeczeństwem informacyjnym,

• 4 przyczyny upowszechnienia tego modelu edukacji:

• upowszechnienie szkolnictwa podstawowego (XIX i 1poł. XX wieku) i średniego (2poł. XXwieku), oraz upowszechnienie wykształcenia wyższego,

• potrzeby dalszego kształcenia już pracujących osób (związane z dezaktualizacją wiedzy),

• upowszechnienie przekonania, że edukacja powinna stanowić nierozerwalną część życia ludzi, którzy jej dla jakichkolwiek celów potrzebują,

• rozwój technologii elektronicznej (umożliwia realizację tego modelu).

• Zorientowana na potrzeby życia codziennego i realizację ludzkich potrzeb i aspiracji,

• Wynikiem jest zanik znaczenia wykształcenia akademickiego,

• Znaczenia nabiera nie to, co człowiek powinien wiedzieć, lecz to, co chciałby wiedzieć,

• Odmiany tego modelu:

• Czysta:

Niezależnie od miejsca w strukturze, dostęp do możliwości kształcenia jest taki sam.

• Alternatywna:

Powszechna dostępność i selekcja najlepszych (by uczyli się na najbardziej prestiżowych uniwersytetach.

3. model edukacji horyzontalnej.

Jest on charakterystyczny dla krajów zarządzanych w sposób totalitarny.

• Podstawowa rola edukacji selekcyjna powinna zostać zamieniona na czynienie ludzi równymi,

• Wyposażanie wszystkich we wspólną wiedzę,

• Realizowany w Chinach w czasie rewolucji kulturalnej,

• Model utopijny, gdyż nie byłoby w społeczeństwie specjalistów i wszyscy byliby tacy sami,

• Odmiany tego modelu:

• Egalitaryzm poziomy: (zakłada, że wszyscy ludzie są równi)

• Zmodyfikowane podejście horyzontalne z grupami elitarnymi:

Masy uczone były czytania, pisania, radzenia sobie z problemami żywieniowymi i prostych czynności zawodowych.

Elity kształcone były za granicą w celu późniejszego zarządzania państwem.

4. model edukacji zatomizowanej.

• U podstaw leżą poglądy anarchistyczne (likwidacja edukacji zinstytucjonalizowanej, która czyni ludzi nieszczęśliwymi),

• Najstarszą, najmłodszą i najtrwalszą formą edukacji jest edukacja zatomizowana:

• Najstarsza - bo pojawiła się wraz z homo sapiens,

• Najmłodsza - bo nawiązuje do idei deskolaryzacji ogłoszonej światu w książce I. Illicha „Społeczeństwo bez szkoły”,

• Najtrwalsza - bo przyjmuje się założenie, że najczęściej człowiek uczy się poza szkołą.

• Eksponuje potrzeby jednostki.

• Przedstawienie graficzne: zbiór atomów; jeden atom to jedno z możliwych źródeł edukacji.

Zarzuty I. Illicha wobec szkoły:

• Nie jest prawdą, że im więcej szkół, tym wyższy poziom wykształcenia społeczeństwa,

• Nie jest prawdą, że im dłużej trwa nauka, tym więcej umiemy,

• Nie jest prawdą, że najskuteczniej uczymy się w szkole,

• Nie jest prawdą, że szkoła wyrównuje szanse edukacyjne uczniów, wprost przeciwnie - często pogłębia występujące między nimi różnice,

• Nie jest właściwe, że w przypadku niepowodzeń szkolnych, wydłuża się naukę itp.,

• Nie jest prawdą, że dyplomy odzwierciedlają stan wiedzy,

• Nowe technologie nie uzdrowią szkoły.

Edukacja utrwala brak zainteresowania ludźmi, gdyż jest oparta na rywalizacji, a nie współpracy.

Należy zlikwidować stopnie i świadectwa, a decyzję kiedy ludzie będą się uczyli, należy pozostawić im samym!

Szkoła Eksperymentalna działająca w latach 1896-1903 przy Uniwersytecie Stanowym w Chicago. Dewey postulował, aby w nauczaniu elementarnym znieść podział na przedmioty, ponieważ “świat jest jednością”. Podstawą edukacji miały być “roboty ręczne”: prace w drewnie, metalu, gotowanie, tkactwo, doświadczenia laboratoryjne. Dlaczego? Aby szkoła stała się “naturalną formą życia społecznego”.
Związanie szkoły z życiem, uczynienie z niej naturalnego miejsca pobytu dziecka to przewodnia myśl książki. Temu mają służyć zajęcia praktyczne. Nie należy w żadnym razie mylić ich z nauką zawodu. One są celem samym w sobie - mają prowadzić do rozwoju dziecka, a nie zewnętrznej użyteczności.
Dewey krytykuje, czasem wręcz wyśmiewa, tradycyjny model szkolnictwa, który polegał głównie na słuchaniu, zaś w centrum umieszczał nauczyciela i materiał nauczania.
“Nowe wychowanie” to przełom porównywalny do teorii Kopernika - dziecko jest “słońcem”, wokół którego mają się koncentrować oddziaływania wychowawcze.
W szkole tradycyjnej dziecko nie ma szans na rozwój uwagi refleksyjnej - przyswaja (lub nie) gotowe treści, sztucznie podzielone na poszczególne przedmioty szkolne. Inaczej w szkole deweyowskiej - prace ręczne stają się punktem wyjścia do poglądowej nauki historii, geografii, chemii itd. Tu panuje podejście holistyczne - poruszane są wszystkie aspekty danego zagadnienia. Oczywiście, choć odchodzi się od dyscypliny w tradycyjnym znaczeniu, w szkole eksperymentalnej nie ma miejsca na chaos. Rolą nauczyciela jest nadanie kierunku czynnościom dziecka, doprowadzenie go do założonego celu.
Dzięki temu szkoła przestaje być izolowana od życia - dziecko może wykorzystać doświadczenia pozaszkolne w szkole, a w życiu codziennym zastosować to, czego się w szkole nauczyło. Prace ręczne mają jeszcze jedną zaletę - naturalnie stymulują zainteresowanie uczniów, co w tradycyjnej szkole wymagało wielu (pozytywnych lub negatywnych) bodźców ze strony nauczyciela.
Biorąc pod uwagę, że poglądy Dewey'a liczą ponad stulecie, niektóre z nich są zadziwiająco aktualne, także w odniesieniu do wielu polskich szkół.

elita

Obowiązek szkolny (wszyscy)

selekcja

ELITY

MASY

Kształcenie na wszystkich poziomach

Podstawowe umiejętności

10% (wyższe wykształcenie; najczęściej zawodowe)

30%

70%

Obowiązek szkolny

WSPÓLNOTA WIEDZY

ELITY

ELITY

MASY

---