Pedagogika należy do nauk społecznych, stanowi zespół nauk o wychowaniu, teorię działalności wychowawczej. Na jej gruncie formułuje się istotę, cele, treści, metody, środki i formy organizacyjne procesów wychowawczych. Pedagogika odnosi się głównie do młodego pokolenia, które dzięki oddziaływaniom wychowawczym winno osiągnąć optymalny rozwój osobowości, ukształtować wiedzę o rzeczywistości, przygotować się do funkcjonowania w życiu społecznym. Do głównych instytucji takiego wychowania zalicza się: rodzinę, przedszkole i szkołę. Obecnie zakres zainteresowań pedagogiki jest o wiele szerszy i obejmuje: samowychowanie i samokształcenie młodzieży i dorosłych, oddziaływanie wychowawcze instytucji wychowania pozaszkolnego, głównie: środków masowej komunikacji, organizacji młodzieżowych, placówek kulturalnych (teatrów, klubów, muzeów i in.), instytucji wychowania religijnego .

Poglądy w sprawie statusu pedag. Opieki

1. Pedagogika opiekuńcza wywodzi się z pedagog. społecznej

Wroczyński- wydał w 1966r. Wprowadzenie do pedagogiki społecznej, zwraca uwagę że pedag. Opieki koncentruje się na zagadnieniach dotyczących opieki nad dziećmi i młodzieżą. W tej działalności opiekuńczej pojawia się specjalny zakres planowania działań wychowawczych. Zadaniem pedag. Opieki jest zapewnienie młodzieży jednakowych szans życiowych i jednakowo sprzyjających warunków rozwoju. Traktuje działalność opieki jako działalność planową.

Kamiński- Pedagogika społeczna swoisty kierunek pedagog. Który koncentruje uwagę na środowisku jako sprawcy trudności i sukcesów wychowawczych. Pedagog. Społ. To odrębna dyscyplina nauk pedagog., koncentruje uwagę na środowiskowych zagrożeniach pomyślnego rozwoju na kompensowaniu braków środowiska. Polem odrębności jest wychowawczy aspekt opieki wobec potrzebujących tego jednostek, grup, warstw społ., oraz profilaktyczna pomoc w rozwoju. Tak rozumiana pedagog. społecz., jest pedagogiką opieki.

Jundził- pedagog. Opieki jest jednym z kierunków pedagog. społecz., Jest teorią działalności opiek- wychowawczej, która za przedmiot swoich zainteresowań uznaje-( potrzeby wychowanków, procesy wychowawcze, sytuacje wych. Związane z zaspokojeniem tych potrzeb. Wiąże pedagog. opieki z zaspokojeniem potrzeb dzieci i młodzieży.

Radlińska - obejmuje pomoc dziecku i rodzinie, dział uszczegółowienie pedagogiki społecz., specjalizacja, która istnieje w obrębie pracy społecznej

2. Pedagog. opieki wywodzi się z potrzeb praktyki a jej zadania ujmowane są szeroko

Jakubowski- prowadził prace, które tworzyły podstawy i teorie pedagog., pedagogika opieki-jest a raczej usiłuje być nauką o celach, zadaniach, treściach, metodach, formach opieki nad dzieckiem ogólnie, a opieki wychowawczej w szczególności. Interesuje się ogółem dzieci, młodzieży, w sytuacjach, które mają postać opieki zdrowotnej prawnej, wychowawczej, społecznej. Zajmuje się typem wychowania opiekuńczego. Wychowanie opiekuńcze to wychowanie rozumiane jako celowo i świadomie organizowany proces, realizuje się za pośrednictwem nauczania lub opieki sprawowanej nad młodzieżą.

Wołczyk - opowiadał się za szerokim rozumieniem pedagog. opieki. Główny jej sens upatrywał w formułowaniu systemu wskazówek umożliwiających rozwijanie działalności praktycznej mającej na celu wspomaganie dzieci, młodzieży, dorosłych a także wspomaganie działalności kompensacyjnej w przypadkach wymagających tego.

3. Pedagogika opiekuńcza jako samodzielna dyscyplina wiedzy.

Borowska- pedagog. opieki- jest swoistym kierunkiem pedagogiki, który skupia się na wychowaniu opiekuńczym. Wych. Opiekuńcze- zamierzone zorganizowane działania mające na celu:

• wykształcenie w jednostkach takich form aktywności uczuciowej i działaniowej dzięki którym w razie zablokowania określonej potrzeby nie dojdzie do zaburzenia osobowości

• wywołanie pozytywnych zmian w zaburzonej już emocjonalno- motywacyjnej sferze osobowości, które powinny dotyczyć pewnych określonych postaw jednostki odnoszących się co do drugiego człowieka oraz do niej samej

Maciaszek- pedagog. opieki- dyscyplina, która bada, opisuje, wyjaśnia fakty, sytuacje i procesy oraz istniejące między nimi zależności związane z tworzeniem warunków do zaspokajania potrzeb ludzi szczególnie dzieci i młodzieży. Jest teorią takiego działania opiek- wych., które umożliwia rozwój osobowości.

Kelm - pedagogika opiekuńcza jedna z dyscyplin w naukach pedagog. zajmująca się uwarunkowaniami, celami, treścią, organizacją i metodami działalności opiekuńczo- wychowawczej.

Dąbrowski - pedagog. opieki nie jest ani subdyscypliną, ani bliżej sprecyzowaną nauką pogranicza, ale ma swoje specyficzne, wyrażenie określone miejsce wśród innych dyscyplin humanistycznych, wyznaczone przez specyficzne rodzaje praktyki jakimi są ( opieka międzyludzka, wychowanie przez opiekę, wychowanie opiekuńcze)/.

Opieka międzyludzka- obejmuje wszelkie formy i przejawy opiki której podmiotem i przedmiotem jest tylko człowiek

Wychowanie opiekuńcze- wychowanie waloryzowane wartościami opieki, co urzeczywistnia się przez przekształcenie sytuacji wychowawczych w wychowanie opiekuńcze.

Wychowanie przez opiekę- taka forma wychowania, która realizuje się na gruncie opieki i przez opiekę, tj., poprzez odpowiednie modele, zasady, i sposoby jej sprawowania i dzięki którym osiągane są założone cele wychowanków.

Przedmiot pedagogiki opiekuńczej

sytuacje wymagające opieki; cele opieki i zadania opiek- wych.; Formy opieki nad dzieckiem; Proces opiek- wych.; System opieki nad dzieckiem; Metodologia badań; Metodyka działania opiek- wych; Wychowawca i wychowanek w różnych sytuacjach życiowych

1. Wg. Dąbrowskiego- opieka międzyludzka, wychowanie przez opiekę, wychowanie opiekuńcze

Teoria opieki międzyludzkiej- doniosłą jej część stanowi teoria potrzeb ludzkich, zwłaszcza w aspekcie diagnozowania, zaspokajania, regulowania oraz niezdolności i przeszkód samodzielnego zaspokajania

Teoria wychowania przez opiekę- w jaki sposób równolegle z zaspokojeniem potrzeb podopiecznych kształtować ich osobowość zgodnie z przyjętymi celami wychowania

Wychowanie opiekuńcze- to wychowanie waloryzowane wartościami opieki

2. Wg. Maciaszkowej- w centrum zainteresowań pedagogiki opieki już opieka, często ściśle związana z wychowaniem polegająca na zaspokajaniu potrzeb ludzkich a w szczególności dzieci i młodzieży

3. Wg. Badory- przedmiotem pedagog. opieki jest szeroko pojmowana opieka, uwzględniając opiekę w jej wąskim znaczeniu jako zaspokojenie potrzeb, wychowanie towarzyszące opiece oraz pomoc

Związki między opieką a wychowaniem

• We wszystkich czynnościach opiekuńczych odbywa się akt wychowawczy

• Wychowanie i opieka współdziałają ze sobą

• Opieka stwarza niezbędne warunki do pracy wychowawczej, a wychowanie dostarcza opiece metod służących aktywizacji i usamodzielnieniu jednostek

• Opieka współdziała z wychowaniem przez to, że kompensuje braki zagrażające rozwojowi

• Opieka wykorzystuje metody wychowania w usuwaniu moralnych przyczyn nieszczęścia

Opieka i wychowanie składają się z tych samych elementów ale ich jakość jest różna:

opieka	Wychowanie
Organizowanie, tworzenie warunków, zapewnienie środków, zapewnienie psychicznej i emocjonalnej pomocy, cele oppieki określane są na potrzeby takie jak cele- dzieci i młodzież	Przekazywanie wartości uznawanych za społecznie pożądane, cele wychowania są formowane zw wzg. Na społecznie uznawany ideał

Opieka wg Radlińskiej- potrzeba opieki ma miejsce wówczas, gdy występują zjawiska niekorzystne dla rozwoju człowieka takie jak: sieroctwo, schorzenia, wycieńczenie fizyczne, zaburzenia psychofizyczne. W tych sytuacjach w ramach pomocy społecznej podejmowano różnorodne działania, na które składały się ratownictwo, pomoc, opieka. Opieka dostarcza brakujących środków okresowo lub trwale, czuwa nad właściwym ich użyciem, a co najważniejsze, bierze na siebie odpowiedzialność za losy podopiecznego w sytuacji częściowego ubezwłasnowolnienia. Opieka trwa tak długo ile wymaga tego potrzeba. Opiekun bierze odpowiedzialność na siebie za losy podopiecznego.

Pomoc- dostarczanie bodźców, materiałów rozwojowi jednostek, grup oraz wzrostowi wszystkiego co dobre. Korzystający z pomocy są w pełni odpowiedzialnymi i powinni starać się współpracować z niosącymi pomoc

Ratownictwo - działanie doraźne, zjawiające się z zewnątrz w razie nieszczęścia jednostki lub zbiorowej klęski. Zwalcza działanie złego losu i usuwa jego pierwsze skutki.

Opieka wg. Kamińskiego- (ujęcie wąskie)

opieka to czynność świadczona w tych wszystkich sytuacjach życiowych, których ludzie dotknięci klęską życiową nie potrafią albo nie mają dosyć siły aby przezwyciężyć trudności. Czynnik realizujący opiekę przejmuje odpowiedzialność za podopiecznego.

Ujęcie szerokie- cechy opieki

• niezdolność jednostek do samodzielnego pokonywania trudności życiowych

• odpowiedzialność opikuna za podopiecznego

Opieka wg. Kelma- wprowadza pojęcie sytuacja zagrożenia to odróżnia opiekę od innych działań. Działanie podejmowane przez osoby i instytucje wobec dzieci ze wzg. Na potencjalne lub rzeczywiste zagrożenie ich istnienia przy braku lub ograniczonych możliwościach przezwyciężenia zagrożenia własnymi siłami tych osób w celu zapewnienia przwidłowych warunków rozwoju wychowania młodego pokolenia

Elementy definicji opieki Kelma- przedmiot (dziecko do lat 18 lat); podmiot (osoby lub instytucje podejmujące działania); treść ( wszystkie środki i czynności użyte w działaniu)

Cechy opieki wg Kelma (-sytuacja zagrożenia, brak lub ograniczone możliwości przezwyciężenia sytuacji przez same dziecko, wypełnianie społecznej funkcji opieki nad dzieckiem

Sytuacja zagrożenia- czynniki, które negatywnie oddziałują na dziecko. Mogą wystąpić w sferze rozwoju fizycznego, psychicznego, społecznego, kulturalnego.

Brak lub ograniczenie możliwości- należy rozpoznać czy dziecko jest świadome w sytuacji zagrożenia i czy może się przedstwić

Zależność Dziecka od opieki jest zmienna i zależy od wieku dziecka, własciwości dziecka ( im więcej wie, im więcej rozumie, ma poczucie własnej wartości), rodzaju samej sytuacji

Wypełnienie społecznej funkcji opieki nad dzieckiem wiąże się z podmiotem, czyli osobami które podejmują działania opiekuńcze.

Od podmiotu zależy:ocena prawidłowości warunków rozwoju i wychowania młodego pokolenia, rozpoznanie sytuacji zagrożenia, oczekiwania społeczeństwa wobec dziecka( musi mieć dziecko zaspokojone potzreby, które wcześniej oczekiwało, musi mieć normalne warunki dydaktyczno- wychowawcze.

Opieka wg Maciaszkowej- to ogół działań podejmowanych przez osoby i instytucje w celu stworzenia warunków do zaspokojenia potrzeb dzieci i młodzieży. Cechą tych działań jest ich intencjonalny charakter, są one podejmowane świadomie wyrażają je zadania i czynności człowieka.

Formy działań opiekuńczych- świadczenia materialne, zabiegi rzeczowe, zabiegi organizacyjne, zabiegi stwarzające warunki przwidłowego rozwoju

Cechy opieki wg. Maciaszkowej- (w ujęciu wąskim)

Zaspokojenie potrzeb dzieci i młodzieży dokonuje się w określonych środowiskach wychowawczych( rodzinach naturalnych i zastępczych) a sposoby zaspokajania potrzeb zależy od warunków w jakich żyje dziecko oraz od systemu wartości prezentowanego przez opiekunów

( ujęcie szerokim) przedmiot dzieci i młodzieży. Wszerokim ujęciu wszystkie dzieci i cała młodzież w której stwarza warunki prawidłowego rozwoju.

Opieka wg Dąbrowskiego- obiektywnie konieczne czynności i zachowania jej podmiotów wobec zależnych od nich przedmiotów polegające na ciągłym( w określonych granicach zaspokajaniu ich ponadpodmiotowych potrzeb i komepnsowaniu niedyspozycji do samozachowania i samosterowania. Opiek ajest koniecznością , jest i objawia się w określonych granicach.

Potrzeby ponadpodmiotowe- człowiek nie jest w stanie samodzielnie zaspokoić potrzeb

Opieka w ogóle dzieli się na: zwierzęcą, ludzką, transcendentną

Opieka zwierzęca - to różnorodne reakcje i zachowania instynktowne i nabyte rodziców wobec ich potomstwa, służące zaspokajaniu jego ponadpodmiotowych potrzeb, przede wszystkim biologicznych i bezpieczeństwa.
Opieka ludzka - jest działalnością człowieka, polegająca na ciągłym zaspokajaniu ponadpodmiotowych potrzeb przedmiotów opieki, wynikającym z ich niesymetrycznej zależności od człowieka, przejęcia przez niego odpowiedzialności za nie i zaistniałego między tymi członami stosunku opiekuńczego.
Opieka transcendentna - złożoność i znaczenie dla ludzi wierzących w opatrzność boską.
Opieka międzyludzka- to ciągle i bezinteresowne zaspokojenie przez opiekuna ponadpodmiotowych potrzeb podopiecznego wynikające z przyjętej odpowiedzialności za niego i nawiązanego stosunku opiekuńczego ( ciągły i bezinteresowny)

Akt zaspokojenia potrzeb może odbywać się poprzez wyraźne działanie opiekuna , wychowawcy; aktywność spontaniczną opiekuna lub wychowawcy; poprzez bycie i przebywanie w pobliżu.

opieka	wychowanie
jest pierwotna	Wychowanie jest przede wszystkim urzeczywistnianiem w wychowankach dowolnych wymagań społecznych wyrażonych celami i zadaniami wychowawczymi
Wyznaczana głównie koniecznością zachowania istnienia
Zaspokojenie opikuńczych potrzeb podpopiecznych
Opieka jest w zasadzie wyłącznątreścią działania opiekunów w stosunku do pewnej kategori( dzieci, nienarodzone, osoby nieuleczalnie chore, ludzie starzy

Zakresy opieki

• Kryterium zróżnicowania pionowego- to całokształt działań kształtujące sytuację życiową obywatela

PAŃSTWO

Polityka państwa działalność instytucji działalność indywidualnych opiekunów

• Zakres opieki wg jej podmiotu i charakteru:

- Międzyludzka dzieli się na: rodzinną, społeczną, spontaniczną

• Społeczna dzieli się na: normalną tj powszechną, zakładową, opiekę instytucji

• Interwencyjno-kompensacyjna- komp. Niedostatków opieki rodzinnej, komp. Niedostatków rozwojowych, komp. Szkód losowych

• Rodzinna jest zróżnicowana i zależy od rodzaju rodziny, czy jest ona normalna , adopcyjna, pełna, niepełna, wielopokoleniowa, różna ilość dzieci

• Spontaniczna- z potrzeby solidarności, oparta na poczuciu życzliwości

• zakres opieki wg jej przedmiotu

- Przy odchyleniach substandardowych np.: nad upośledzonymi, uzależnionymi od narkotyków, alkoholu, sierotami, ofiarami klęsk żywiołowych

• Przy odchyleniach hiperstandardowych np.: jednostki utalentowane

• W zależności od wieku nad dziećmi i młodzieżą ( okres prenatalny,, żłobkowy, przedszkolny, szkolny) nad człowiekiem dorosłym, nad człowiekiem późnej starości

• Wierzeniowe stany świadomości: nad ludźmi wierzącymi ( religijna, trandenscentna)

• zakres opieki wg jej przebiegu w życiu jednostki dzieli się na 3 okresy

( ciągłej redukcji, stabilizacji, wtórnego narastania)

Rozróżnia się 3 okresy opiekuńcze ( rozwojowy, stabilny, inwolucyjny)

• zakres opieki wg skali zaspokojenia potrzeb podopiecznych występuje w dwóch układach

• bieżący- z dnia na dzień, z miesiąca na miesiąc

• perspektywiczny - na dlasze „jutro”

opieka międzyludzka

wyprzedzająca - podopieczny ciągle w stanie nasycenia

interwencyjna- podejmowana w stanach zagrożenia oraz ujemnych skutków

zbieżna- zbiega się z początkowym stanem ich zaspokojenia. Jest zbliżona do optymalnej ( w rodzinach, placówkach opiekuńczych)

• zakres opieki wg bieżącego i perspektywicznego wymiaru

Prowadzi do usamodzielnienia i zanika zależność między opiekunem a podopiecznym. Pierwszy okres tej opieki dzielimy na zaspokojenie obecnych potrzeb, bez perspektywy jutra. Zmierza do zaspokojenia pomyślności życiowej w dalszej perspektywie

• zakres opieki wyznaczony stopniem jej powszechności

Chodzi tu o ilość osób, które są objęte, a ile ich oczekuje. W polsce stan niedostateczny 50% dzieci oczekuje na przyjęcie do Domów dziecka, niski poziom uczniów korzystających z funkcji wyrównawczych ( obiady, drugie śniadania, stypendia, zapomogi, miejsca w świetlicy)

• zakres opieki wyznaczony opiekuńczymi funkcjami różnych instytucji społecznych

Zakres opieki jaki możemy sę spodziewać po działalności różnych instytucji np.: służba zdrowia, szkoła

• zakres opieki wg zaspokojenia potrzeb

Wskazuje opiekunowi złożoność i specyfikę tej funkcji, określa istotę tej opieki, treść planowania oraz ocenę przebiegu, obejmuje zaspokojenie potrzeb biologicznych, bezpieczeństwa, życia psychicznego i społecznego

• zakres opieki wyznaczony przez stopień zaspokojenia potrzeb

Rozmiary takiego zakresu kształtują dyspozycje opiekuńcze opiekuna, obiektywne warunki zewnętrzne i wewnętrzne sprawowanej opieki oraz zapotrzebowanie na przedmioty potrzeb podopiecznego

• zakres opieki wg stopnia jej zagęszczenia, intensywności i perfekcyjności

Z jednej strony system czynności ciągłych głównie mających charakter pośredni przy dużej samodzielności podopiecznego a z drugiej strony wysoce zagęszczonych wymagających dużego zaangażowania wobec dominującej niezdolności podopiecznego do samodzielnego funkcjonowania

KATEGORIE OPIEKI- przejawy ludzkiej aktywności podział w zależności d tego z jaką dziedziną dokonała się integracja opieki (np.:jeżeli wchodzi wraz z prokreacją do życia rodzinnego- jest to opieka rodzinna itp.)

Kategorie opieki : rodzinna, społeczna, lecznicza, religijna, moralna, prawna, wychowawcza, ekonomiczna itd.

Kategoria rodzinna- rodzice nad potomstwem, matka nad dzieckiem, wielopokoleniowe- babcia, dziadek, wnuk, dzieci, rodzice

Kategoria społeczna -Opieka jest społeczna gdy: jej podmiot jest społeczeństwem, opiera się na społeczeństwie i jest realizowana przez specjalnie powołane instytucje. Głównym jej celem jest pomoc i wsparcie ludzi i ich egzystencji a głównie opieka i pomoc dzieciom i młodzieży, daje poczucie bezpieczeństwa socjalnego.

Kategoria moralna- sprawowanie co najmniej opieki oraz udzielenie pomocy w każdej potrzebie wg. Pewnych reguł i zasad

Kategoria prawna najbardziej podst podstawowe normy prawne dotyczące opieki zawarte są w konstytucji. Do zakresu opieki prawnej zaliczamy: realizacja określonych świadczeń wynikających z norm prawnych oraz egzekwowanie tych świadczeń w wyniku ich zaniechania; stanowienie prawnych norm opieki;

Kategoria wychowawcza- występuje wtedy gdy określony układ wychowawczy pomyślany jest i tak działa, że urzeczywistnia dobro życiowe wychowanków. Kategoria ta kształci ideały i cele, oraz realizuje indywidualne dobro wychowanków

Kategoria ekonomiczna- jest podstawą zaspokojenia potrzeb biologicznych podopiecznych zapewnia odpowiednie warunki i byt materialny

Opieka - dawanie oparcia, wsparcia, zaspokajanie potrzeb (właściwości ludzkich, będących potrzebą), których jednostka nie umie, nie może lub nie jest w stanie samodzielnie zaspokoić, żeby zachować równowagę biologiczną i psychiczną, przeżyć, zachować zdrowie, jakość życia, zapewnić prawidłowy rozwój

Opieka w ogóle - to konieczna aktywność jej podmiotu wobec zależnego asymetrycznie od niego przedmiotu, polegająca na ciągłym i bezinteresownym zaspokajaniu jego swoistych potrzeb i kompensowaniu niezdolności do samosterowania lub samozachowania.
Tak więc opieka w ogóle polega na: zaspokajaniu ponadpodmiotowych potrzeb jej przedmiotów, to jest potrzeb, których nie mogą one obiektywnie same zaspokajać,
kompensowaniu niedyspozycji tych przedmiotów do samosterowania, ciągłości, permanentności lub cykliczności zaspokajania tych potrzeb,
zachodzących obiektywnych, niesymetrycznych zależności przedmiotu od podmiotu opieki, implikujących konieczność tych dwóch pierwszych typów aktywności, które pojawiły się jeszcze przed jej aktualizacją

Wychowanie opiekuńcze to każda forma wychowania, w której nauczyciel-wychowaw. przejawiając postawę opiekuńczości wobec wychowanków, a więc zaspokaja ich wielorakich potrzeb.

Pomoc rodzaj działania prospołecznego nie musi być, chociaż może być działaniem permanentnym częściej jest doraźna, przejściowa, osoba jej podlegająca jest samodzielna, lecz z różnych powodów znajduje się w sytuacji, wymagającej szybkiego działania.

Wychowanie przez opiekę jest to celowe działanie zamierzone i zaplanowane mające na celu oddziaływanie na potrzeby ludzkie tak, aby ukształtować dojrzałą osobowość. Jest to taka forma wychowania, która realizuje się na gruncie opieki i przez opiekę.

Profilaktyka - jest działalnością związaną z neutralizowaniem wpływu czynników powodujących potencjalne zagrożenia, działania profilaktyczne mogą iść w dwu kierunkach: hamowania aktywności i profilaktycznej wymaga umiejętności dokonania wnikliwej analizy sytuacji wychowawczych

Kompensacja - polega na wyrównywaniu defektów organicznych lub zjawisk stanów ujemnych. Dlatego działania kompensacyjne mogą zapewnić dzieciom i młodzieży warunki do prawidłowego i pełnego rozwoju.

Stymulacja-( pobudzanie)- czyli zewnętrzne oddziaływania mają wpływać na wszechstronny rozwój dziecka, co ściśle wiąże się z doskonaleniem wszechstronnego rozwoju, a nie z przyspieszenia

Kierunki zmian w opiece

1. od zarania dziejów do XVIII w

• instytucja podrzutków

• instytucja wuja ( wychowanie w rodzinie)

Zakon Św. Ducha był pierwszym który przyjmował podrzutki, kobiety ciężarne, następnie dzieci były oddawane mamkom na wychowanie. Na prośbę królowej Gonzagi ks. Beduen sprowadził Siostry szarytki, które zajmowały się dziećmi podrzutkami, ksiądz tez założył Szpital Dzieciątka Jezus

Paternalizm- zamożny właściciel ziemski obejmuje opieką osoby pracujące u niego

Filantropia- ruch założony przez Basedowa, zakład opiek.- wych dla dzieci biednych

Fizjokraci- ludzie mający ziemię , czyli największe bogactwo. Opowiadali się za koniecznością oświaty ludowej, opieki nad dziećmi- ograniczenie żebractwa, zakładali ośrodki opiek- wych., wywarli ogromny wpływ na komisję Edukacji Narodowej. W XVIII w powstał zarys koncepcji pedagogicznych

Pestalozzi- była ważnym przedstawicielem pedagog. opiek. Eksponował fakt iż całokształt warunków społeczno, polityczno, ekonomicznych kształtuje człowieka i prawidłowość tę należy uwzględnić w pracy opiekuńczej. W opiece eksponował wychowawczą rolę środowiska, stworzył wiele ośrodków ( zakład dla biednych, szkołę ludową w Burdo). Jego dokonania, poglądy, można uznać za wkład teorii opiek.,- wych, teorii opieki, pomoc, wychowanie, potrzeby, dziecko, osobę w sytuacji trudnej, wsparcie społeczne, rodzina. Dokonał podziału na potrzeby zbiorowe i indywidualne

Elementy pedagogiki opiekuńczej w jego dorobku:

• potrzeby dziecka- nie zdefiniował ale mówił o potrzebach, cała działalność koncentrowała się na zaspakajaniu potrzeb, miał na myśli także potrzeby biologiczne

• koncepcja wychowania- modelem wychowania jest wychowanie w rodzinie, doceniał wartość wychowania i opieki w rodzinie. Jego zdaniem wychowanie publiczne powinno naśladować wychowanie w rodzinie

- wychowanie przez pracę

- wychowanie opiekuńcze- wychowanie waloryzowane wartościami opieki

• dziecko- kształcenie u dzieci 3 cech ( intelektualnej, moralnej, fizycznej)

I miejsce moralne- podstawą wychowania jest wiara i miłość, zwracał uwagę na indywidualność dziecka, uważał że celem w życiu każdego dziecka jest uzyskanie samodzielności, był zwolennikiem koedukacji.

Opiekun/ wychowawca- to dobry ogrodnik, otacza opieką najdelikatniejsze rośliny od ziarenka do dorosłości ( dojrzałości)

W Fróbel- tworzył ogródki, ochronki dla dzieci, idee: opieka nad dziećmi, dbałość o wszechstronny rozwój fizyczny, umysłowy, moralny, wspierał rozwój dziecka, stymulacja sił fizycznych, umysłowych, moralnych przez celowo pobudzaną aktywność dziecka.

Dokonania wychowawcze w zakresie opieki do 1918 r

Organizowanie działań opiek.,- wych., spowodowane było niepokojącymi zjawiskami społecznymi. Działania opiekuńcze poczynając od aktów miłosierdzia, filantropii, stopniowo zaczynają nabierać zorganizowanego charakteru.

Oświecenie przynosi postępowe idee społeczne. Nowoczesne koncepcje opieki, odzwierciedlenie w pracach KEN przy czym utrata państwowości uniemożliwia wprowadzenie ich w życie. Wielu wybitnych działaczy podejmuje prace na rzecz opieki nad dzieckiem tworząc- sierocińce; ochrony; inne zakłady.

Po wojnie okazało się że sytuacja jest także tragiczna ( tragiczne kutki wojny- kalectwo), scalenie w całość trzech różnych elementów. Działalność miała charakter ratowniczy.

Konstytucja z 1921- dzieci zaniedbane maja prawo do opieki i pomocy państwa, w drodze orzeczenia sądowego, praca poniżej 15 r ż jest zakazana, dzieci w wieku szkolnym nie mogą pracować.

Ustawa o opiece społ. z 1923- obejmowała opiekę nad niemowlętami i sierotami, dziećmi i młodzieżą, sierotami i półsierotami, dziećmi zaniedbanymi, opuszczonymi, przestępczymi oraz zagrożonymi przez wpływy złego otoczenia, Akcentowała wychowawczy charakter opieki, starania o zawodowe przygotowanie sierot, pieczę opieki przerzucała na samorządy terytorialne.

Rozp. Minis. Opieki Społ. 1920- powołanie do życia pogotowia opiekuńczego, celem pogotowia była opieka nad dziećmi bezdomnymi i kierowanie ich do innych placówek.

Rozp. Prezydenta RP 1927 o nadzorze i kontroli działalności opiekuńczej

Powołanie instytucji opiekunów społecznych 1928, rozpoznawanie potrzeb opiekuńczych

Pierwszy Ogólnopol. Kongres Dziecka w W-wie 1938r- mówiono o prawach dziecka, rodziny, wszechstronn. Pomoc materialna i wychow. Rodzicom znęcającym się nad dzieckiem należy odebrać prawa rodzicielskie.

Oprócz państwowych, były zakonne instytucje, placówki świeckie

Korczak- był twórcą nowoczesnych organizacji opieki nad dziećmi opartych na diagnostyce pedagogicznej i podmiotowych traktowaniu dzieci

Lisiecki- był wychowankiem Babickiego, stracił w czasie I wojny Św. rodzinę. W 1919r założył akademickie koło przyjaciół dzieci ulicy, w 1928 założył towarzystwo przyjaciół dzieci ulicy.

Radlińska- twórczyni pedagogiki społecznej w Polsce. Jej działalność utorowała drogę do pedagogiki opiekuńczej, zwracała uwagę na konieczność kształcenia kadry do pracy opiek.,-wychow., w tak sposób aby miała odpowiednie przygotowanie metodyczne do pracy w środowisku, aby umiała odnaleźć w środowisku siły służące jego przemianom w kierunku wychowawczo pożądanym. Radlińska wprowadziła studium pracy społeczno oświatowej w wolnej wszechnicy polskiej.

Jeżewski- twórca Gniazd Sierocych, czyli współczesnych rodzinnych domów dziecka

Babicki- zajmował się zagadnieniami: podstawą prawną opieki nad dzieckiem, formą opieki nad dzieckiem, modelem wychowawcy, wychow. Opiek w systemie małych grup, pojęciem zasady opieki, kategoriami opieki.

Był zwolennikiem systemu małych grup. Swoją działalność rozpoczął od systemu koszarowego, poprzez system harcerski, a zakończył na systemie rodzinkowym.

Ogólne założenia koncepcji opiek.,-wych.,

• Organizacja życia placówek opiek.,-wych., na wzór rodziny

• Poznanie dziecka

• Indywidualizacja

• Kary, nagrody ( kary- przypominająca, zmuszająca, pouczająca)

• Wychowanie moralne

• Własność dziecka ( każde dziecko powinno posiadać swoją własność)

Elementy dorobku teoretycznego

Babicki pisał ale nie zdefiniował. Podkreślał znaczenie potrzeb materialnych i potrzeb miłości, podstawą wszelkiej działalności opiek.,- wych., jest diagnoza, okres dzieciństwa traktował jako okres w którym dziecko nie jest zdolne do zaspokojenia swoich potrzeb, zaspokojenie potrzeb powinno iść w parze z zaprawieniem do obowiązków, często posługiwał się terminem opieka społeczna, traktuje opiekę jako zaspokojenie potrzeb tylko tych, których jednostka nie jest w stanie zaspokoić. Za integralną część opieki społecznej uznawał opiekę nad dzieckiem, którą rozumiał jako pielęgnację i dostarczanie mu warunków na samourzeczywistynienie.

Grzegorzewska- pracowała z Radlińską

Cechy działalności opiek- wych okresu międzywojennego

• Główne kierunki opieki nad dzieckiem ( w rodzinie, zakładowe)

• Mniej wyraźnie zarysowane funkcje opiek-wych., szkoły i opieka środowiskowa w miejscu zamieszkania dziecka

• Opieka nad dzieckiem w rodzinie polegała na pomocy materialnej, miała charakter doraźny

• Wznowienie i udoskonalenie akcji oddawania dzieci do rodzi zastępczych

• Wzrost liczby placówek zakładowych

• Wzrost liczby placówek opieki całkowitej( ogromna różnorodność w zakresie programu, poziomu opieki i wychowania, niski poziom opiek i wychowania

Okres II wojny światowej- działalność opiekuńcza jest to walka o przetrwanie społeczeństwa

Okres powojenny

Lata 1944-49- likwidacja skutków wojny, tworzenie podstaw w organizowaniu opieki nad dzieckiem . 3 mln. Dzieci potrzebowały ratownictwa, opieki, skutki przeżyć powojennych to kalectwa, wyniszczenie, przewlekłe schorzenia, zaburzenia emocjonalne, opóźnienia szkolne, analfabetyzm. Zakładano szkoły, świetlice, internaty, bursy, pogotowia opiekuńcze, domy dziecka, domy młodzieży, poszukiwano rodzin spokrewnionych i takich które chciałyby pełnić funkcję rodzin zastępczych. Doniosłe znaczenie miała Uchwała Ministrów 1945r o podziale kompetencji w opiece nad dzieckiem( opieka nad dzieckiem do lat 3 oraz ochrona macierzyństwa, przekazane zostały Ministerstwu Zdrowia) ( opieka nad dziećmi od 3 -18 lat przekazana Ministerstwu Oświaty)

Działały Towarzystwa:

- Tow Przyjaciół Dzieci -1944-1949;

- Chłopskie Tow Przyjaciół Dzieci

- Stowarzyszenie CARITAS

• Tow Gniazd Sierocych i Wiosek kościuszkowskich zlikwidowano 1948 a przywrócono 1956

• Powołano Komisję do walki ze skutkami biologicznego wyniszczenia narodu 1946

Ośrodki rozwoju myśli pedagogicznej w dziedzinie opieki nad dzieckiem

• Instytut służby społecz. Kierowany przez Radlińską- badania prowadzone były na przyczynami niepowodzeń szkolnych

• Państwowy Instytut Pedagogiki Specjalnej, kierowany przez Grzegorzewską- prowadzono badania nad dziećmi i młodzieżą niepełnosprawną, upośledzoną

• Instytut Matki i Dziecka

• Instytut Higieny Psychicznej- zajmował się zagadnieniami nad dzieckiem z zaburzeniami psychicznymi

Lata 1950-55

• Koncentracja zadań w zakresie opieki nad dzieckiem w ręku państwa

• Centralizacja kierowania działalnością opiekuńczą

• Organizacja pracy nastawiona była na masowe formy oddziaływania, przewaga wychowania grupowego nad indywidualnym i upolitycznienie zajęć. Radlińska z Grzegorzewską rozszerzyły działalność indywidualną

• Stopniowo ograniczono działalność społeczną np.: zlikwidowano Towarzystwa, bursy, stypendia, rozwiązano Towarzystwo Przyjaciół dzieci ulicy, zlikwidowano Instytut Służby Społecznej, zwolniono 40 tyś. Nauczycieli i wychowawców, osłabiono i zlikwidowano rodziny zastępcze, ograniczono działalność Wiosek kościuszkowskich, ograniczono działalność szkolnictwa specjalnego, zlikwidowano poradnictwo psychologiczno wychowawcze

Lata 1956-61

Głównie krytykowano wychowanie ideowe, od 56r. Zwrócono uwagę na rodzinę i szkołę, ujawniono zjawisko niepowodzeń szkolnych, określono funkcje opiek.,-wych., większe zainteresowanie szkolnictwem specjalnym, w tym dzieci i młodzieży niedostosowanej społecznie, organizacja zakładów opiekuńczych w pobliżu środowiska rodzinnego, powstały rodzinne domy dziecka, zwiększono liczbę rodzin zastępczych. Ustawa o rozwoju Oświaty i Wychowania z 1961r. - nakreśliła zadania szkoły. Rozpoznanie sytuacji środowiskowej ucznia, współpraca z rodzicami i instytucjami, organizacjami społecznymi.

Lata1962-71

Podjęto badania w zakresie

• Funkcjonowania systemy opieki

• Sprawnością i wartością różnych form opiekuńczych

• Wydobycie i wdrożenie własnych tradycji w zakresie opieki nad dzieckiem

• Podjęto pracę nad rekonstrukcją rodzin zastępczych i rodzinnych domów dziecka

Lata 1972- 81

Próby modernizacji systemu opieki nad dzieckiem. Wznowienie podstaw funkcjonowania rodzinnych form opieki nad dzieckiem

• Rekonstrukcja rodzin zastępczych

• Ułatwienia adopcji

• Wzmocnienie funkcji opiekuńczo- wychowawczych szkoły

• Ożywienie aktywności społecznej w ramach opieki nad dzieckiem ( fundowanie książeczek mieszkaniowych, pozyskiwanie rodzin zastępczych)

• Wzrost dorobku naukowego w dziedzinie opieki nad dzieckiem

• Wrócenie uwagi na negatywne aspekty wychowania zakładowego i niezaspokojenia potrzeb

1. podobieństwa i różnice opieki i pomocy

opieka	pomoc
Obejmuje jednostki niezdolne do samodzielnego życia	Obejmuje jednostki w sytuacji trudnej
Bierze za jednostkę odpowiedzialność	brak odpowiedzialności za osobę która pomoc otrzymuje, ani za wykorzystanie tej pomocy i skutki tego
Charakter ciągły, bezinteresowny	Charakter może być doraźny, okresowy, wzajemny, zwrotny
Trwały układ - stosunek opiekuńczy	Nie wymaga trwalszych więzi interpersonalnych i bezpośrednich styczności

Potrzeba opiekuńcza Wg Kelma:- oznacza zespół czynników stwarzających sytuacje zagrożenia, której przezwyciężenie wymaga dostarczenia odpowiednich środków i wykonania określonych czynności, a więc podjęcia opieki. Potrzeba opieki to potrzeba podjęcia opieki ze względu na określoną sytuację.

:
Potrzeba opiekuńcza Wg Dąbrowskiego - to tyle samo co potrzeba -konieczność opieki wobec kogoś lub taki niekorzystny stan, w jakim się ktoś znajduje, który wymaga interwencji opiekuńczej. Potrzeby opiekuńcze to te spośród całości potrzeb jednostki lub grupy, których nie jest ona zdolna przejściowo lub trwale, częściowo lub całkowicie, samodzielnie zaspakajać, regulować.

Lista potrzeb ludzkich: estetyczne, wiedzy i rozumienia, szczęścia, samorealizacji, sensu życia, nowych wrażeń, doświadczeń, uznania, samodzielności i autonomi, aktywności i twórczości, przynależności i miłości, bezpieczeństwa, opieki prawnej, opieki moralnej, opieki zdrowotnej, opieki socjalnej, opieki psychologicznej i pedagogicznej, pomocy materialnej, profilaktyki, interwencji, kompensacji, resocjalizacji

Środowisko- mianem środowiska określamy krąg osób rzeczy i stosunków otaczających człowieka w jego życiu indywidualnym i zbiorowym

Środowisko naturalne- układ geograficzny, obejmuje elementy naszego otoczenia, które są dziełem natury, których istnienie nie wymagało interwencji człowieka

Środowisko społeczne- określamy ludzi i stosunki społeczne otaczające człowieka, pedagogikę interesuje empiryczny obraz środowiska społecznego

Funkcjonowanie środowiska i jego wychowawcze oddziaływanie

• rozmieszczenie ludności i gęstość zaludnienia

• struktura zawodowa, świadcząca o stopie życia, ekonomicznym zróżnicowaniu, poziom kulturalny

• poziom świadomości

• stan zdrowia ludności

• relacja poszczególnych grup wieku

• poziom i struktura wykształcenia

Środowisko kulturowe - dobra kultury materialnej (np. budowle, urządzenia komunikacyjne itp.) i duchowej (np. normy społeczne i zasady postępowania, wierzenia religijne, obyczaje i zwyczaje, urządzenia służące zaspokajaniu potrzeb kulturalnych itp.), które kształtują podstawowe dyspozycje psychiczne jednostki i stanowią podstawę dla celowego jej wychowania.

Środowisko wychowawcze wg Pietera - to z łożony układ powtarzających się lub wzg stałych sytuacji, do których człowiek się przystosowuje czynnie w wychowawczym okresie swojego życia

Środowisko wychowawcze wg. Kamieńskiego- jest częścią obiektywnego środowiska społecznego człowieka wraz z jego podłożem przyrodniczym i kontekstem kulturalnym. Tworzą je osoby, grupy społeczne, instytucje pełniące zadania wychowawcze

Środowisko wychowawcze wg Radlińskiej- jest to zespół warunków przyrodniczych wytworzonych przez pracę ludzi i stosunki międzyludzkie. Człowiek żyje dzięki czynnikom kształtującym jego osobowość, oddziałujących stale przez długi czas

Definicja samobójstwa: zachowanie samodestrukcyjne; pozbawienie się życia lub samouszkodzenie na skutek zaburzeń psychicznych, nieuleczalnej choroby, ujemnego bilansu życiowego np. u ludzi samotnych, starych.

cztery podstawowe rodzaje samobójstw:
1. Samobójstwo egoistyczne - będące wynikiem zbyt słabej integracji jednostki z grupą i społecznością.

2.Samobójstwo altruistyczne - będące, przeciwnie, skutkiem zbyt silnej integracji ze środowiskiem, zbyt silnej identyfikacji z celami, interesami i oczekiwaniami grupy

3.Samobójstwo anomiczne - będące przejawem zakłócenia ładu społecznego,

4. Samobójstwo fatalistyczne - związane z sytuacją jednostkową. Jest to samobójstwo człowieka znajdującego się w sytuacji tragicznej, z której wyjścia są zablokowane

Przyczyny:

• utrata jednego lub obojga rodziców.

• chłodu uczuciowego w domu

• zbyt wielkimi wymaganiami stawianymi dziecku przez rodziców.

• zespół braku autorytetu,

• niezrozumienie, samotność

• zwrócenie na siebie uwagi

• stres, wynikający z sytuacji konfliktowej

Skutki:

• śmierć

• stany lękowe

• próba ponowienia, jeżeli coś nie wyjdzie

• okaleczenie ciała

Rozwód - rozwiązanie ważnego związku małżeńskiego przez sąd na żądanie jednego lub obojga małżonków

przyczyny rozwodów

• niezgodność charakterów:

• zdrada:

• nadużywanie alkoholu:

• naganny stosunek do członków rodziny:

• problemy finansowe

Skutki

• Wciąganie dziecka w swój konflikt.

• Używanie przemocy względem dziecka lub jednego z rodziców

• Szantaż emocjonalne ( rozchwianie emocjonalne)

• Odrzucenie

• Krzywdzenie

• Izolacja dziecka

• Dziecko jako powiernik

• Zerwanie kontaktu z dzieckiem

Przemoc w rodzinie:

• działanie zamierzone, intencjonalne, świadome

• przewaga sił ze strony agresora

• intencją działania jest wyrządzenie komuś krzywdy, narzucenie mu władzy, dokonanie bezprawnych czynów, godzenie w czyjąś osobistą wolność, naruszenie praw i dóbr osobistych

• wywołuje cierpienie i szkody

• działanie skierowane przeciwko jakiemuś członkowi rodziny

• wykracza poza społeczne normy, zasady relacji międzyludzkich

Przyczyny:

• impulsywny temperament, uszkodzenia Ośrodkowego Układu Nerwowego (CNS), urazy głowy, które utrudniają psychologiczną kontrolę nad zachowaniami;

• w dzieciństwie, doświadczanie jej;

• środowiskowe: akceptowanie przemocy, przemoc to wzorzec utrwalony

• w życiu rodzin w otaczającym środowisku, przechodzący z pokolenia na pokolenie, niejako dziedzicznie;

• społeczno - kulturowe: systemy rodzinne, wzorce kulturowe zezwalające na przemoc;

• substancje chemiczne - alkohol, narkotyki: torują drogę do przemocy, osłabiają zdolność do samokontroli, stymulują i pobudzają do działania.

Skutki:

• zaburzenia snu i lęki nocne,

• niezrozumiałe pojawienie się dolegliwości somatycznych,

• strach i fobie,

• izolowanie się dziecka,

• płaczliwość,

• nadpobudliwość ruchowa,

• problemy z nauką,

• konflikty w szkole,

• depresję,

• przygnębienie,

• smutek.

Alkoholizm, inaczej uzależnienie od alkoholu, toksykomania alkoholowa lub choroba alkoholowa , choroba polegająca na utracie kontroli nad ilością spożywanego alkoholu.

Przyczyny:

• osobowość niedojrzała emocjonalnie, wrażliwa na urazy, frustracje, stresy, neurostyczna, agresywna);

• uzależnienie rodziców (chodzi tu o uczenie się nieprawidłowych wzorców zachowania, a nie o dziedziczenie);

• czynniki zawodowe (ludzie pracujący w lokalach gastronomicznych oraz przy sprzedaży i produkcji alkoholu są bardziej narażeni);

• czynniki społeczne i kulturowe (obyczaje i tradycje różnych grup społecznych, w których "oblewa się" zarówno sukces, jak i niepowodzenie).

Skutki:

• wypadki samochodowe;

• pobicia;

• rozpad rodziny;

• zrujnowanie kariery zawodowej;

• samobójstwa;

• choroby;

• utrata zainteresowania życiem i sprawami z nim związanymi;

• obniżenie precyzji myślenia;

• szybkie męczenie się podczas pracy umysłowej;

• osłabienie koncentracji uwagi;

• zaburzenia pamięci;

• zwiększona drażliwość;

• agresja;

• problemy z prawem;

Narkomania - potoczne określenie odnoszące się do uzależnienia od substancji chemicznych wpływających na czynność mózgu. Narkomania charakteryzuje się:

• tzw. głodem narkotycznym

• przymusem zażywania środków odurzających

• chęcią zdobycia narkotyku za wszelką cenę i wszystkimi sposobami

Przyczyny:

• ciekawość sposobu działania na organizm
  -nacisk ze strony grupy rówieśniczej
  - mniejsza odporność na coraz bardziej stresujące warunki życia
  - większy dostępno tych środków
  - efekt skutku zamętu kulturowego i społ-politycznego

Skutki:

• Wyniszczenie organizmu

• Próchnica zębów,

• Nieodwracalne zmiany w Ośrodkowym Ukł. Ner

• Ciągłe narastanie problemów, kradzieże, zabójstwa, niechciane ciąże

• Odcięcie się od społeczeństwa

Definicje prostytucji. Podział.
Terminem prostytucja określane jest w literaturze jako uprawianie stosunków seksualnych w celach zarobkowych, inaczej nierząd

Przyczyny prostytucji nieletnich
- transformacja ustrojowa, a z nią wzrost bezrobocia, zmiany w polityce socjalnej, zmiany kulturowe, bieda;
- zmiany w sferze obyczajności seksualnej, hedonizm, czyli instrumentalne podejście do seksualności;
- dysfunkcjonalizm rodzin, trudności ekonomiczne, a co za tym idzie - wzrost zachowań patologicznych;
- degradacja moralna i obyczajowa;
- wpływ alkoholizmu i narkomanii;
- nadużycia seksualne wobec dzieci, także kobiet;
- traumatyczne przeżycia z dzieciństwa;
- upośledzenia w rozwoju.

• molestowanie

• pornografia

• wzorce zachowań

Skutki prostytucji:

choroby weneryczne, aborcje, fizyczne i psychiczne zaburzenia, rozbicie małżeństw, rozwody, agresja, wzrost przestępczości, niechęć do ciała , np. pedofilia, kazirodztwo, gwałty,

zanik szacunku dla pracy

---