PEDAGOGIKA RESOCJALIZACYJNA - zaczęła funkcjonować jako samodzielna dyscyplina naukowa, to moment ukazania się pracy Jedlewskiego i Czapowa,, Pedagogika resocjalizacyjna''. Warunki, które sprzyjały temu rozwojowi to; użyto nazwy pedagogika resocjalizacyjna, określono przedmiot badań i zainteresowań, wskazano metody badań.
Pedagogika resocjalizacyjna - jest to nauka o wychowaniu resocjalizacyjnym.
Resocjalizacja- to ponowna socjalizacja, to nauka o wychowaniu resocjalizacyjnym, czyli o wychowaniu jednostek niedostosowanych społecznie.
Definicja Pedagogiki Resocjalizacyjnej - LIPKOWSKIEGO
Określa jako naukę i praktykę jednostek niedostosowanych społecznie oraz jednostek zagrożonych niedostosowaniem społecznym.
Działy pedagogiki resocjalizacyjnej - PYTKI
technologia wychowania resocjalizacyjnego zajmuje się określaniem celów resocjalizacji, im cel resocjalizacji jest bardziej precyzyjny, tym łatwiej jest podejmować działania.
Teoria wychowania resocjalizacyjnego- zajmuje się badaniem, ustaleniem związków prawidłowości występujących w procesie wychowania resocjalizującego.
Metodyka wychowania resocjalizacyjnego- zajmuje się opracowaniem metod oddziaływań występujących w procesie resocjalizacji.
Cele pedagogiki resocjalizacyjnej:
opracowanie teoretycznych postaw tego wychowania;
musi dobrze poznać podmiot, jednostkę, którą określa się różnie(niedostosowana społecznie, nieprzystosowana społeczne, wykolejona);
informacje muszą dotyczyć poznania symptomologii,
aspektu etologii, których dobra znajomość jest warunkiem poznania jednostek niedostosowanych społecznie;
poznanie procesu wychowania, poznanie mechanizmów, faz i etapów resocjalizacji;
zebranie wiedzy o jednostce niedostosowanej społecznie i opracowanie teoretycznych podstaw resocjalizacji.
Jednym z głównych czynników odchyleń ludzi od normy jest brak wiedzy, zaś zadaniem resocjalizacji jest popularyzowanie tej wiedzy. Ważne jest też przygotowanie odpowiednich kadr, dlatego tak ważne jest opracowanie procesów resocjalizacji
Przedmiotem badań pedagogiki resocjalizacyjnej jest wychowanie resocjalizacyjne.
Funkcjonują dwa sposoby definiowania terminu resocjalizacja;
poprawa stanu jednostki bez podejmowania działań, w tym przypadku rzadko są widoczne skutki poprawy.
Większość jednostek wymaga wychowania resocjalizacyjnego czyli działania zaplanowanego, zorganizowanego i kontrolowanego, działanie te podejmowane jest w celu ponownej socjalizacji jednostki niedostosowanej społecznie.
Możliwości resocjalizacji jednostki - osoby zajmujące się tą działalnością powinny cechować się optymizmem w stosunku do osób, którym niesiona jest pomoc. Ułatwia to zaakceptowanie jednostki resocjalizowanej. Przeciwieństwem optymizmu jest pesymizm, który hamuje rozwój wychowania resocjalizacyjnego.
Miejsce pedagogiki resocjalizacyjnej w systemie nauk pedagogicznych.
Pedagogika resocjalizacyjna jest subdyscypliną pedagogiki specjalnej - czyli nauką o wychowaniu jednostek z różnymi odchyleniami od normy, które wymagają odmiennych oddziaływań wychowawczych.
W resocjalizacji jest to zmiana zachowania negatywnego jednostek na zachowania pozytywne. Aby pedagogika resocjalizacyjna mogła zrealizować swój cel musi korzystać z dorobku innych dziedzin:
psychologii i jej działów, czyli psychologii rozwojowej, klinicznej, gdyż zajmuje się badaniem odchyleń i zaburzeń
psychologii wychowawczej, psychologii uczenia się
medycyny i takich jej dziedzin jak interna, psychiatria, neurologia, endokrynologia
socjologii nauki o życiu społecznym i jej dziedzin czyli socjologii rodziny, edukacji i patologii społecznej
NIEDOSTOSOWANIE SPOŁECZNE
Nieprzystosowanie - zachowanie jednostek niezgodnych z oczekiwaniami społecznymi. Nieprzystosowanie społeczne w.g. Spionek jest to lżejsza forma zaburzeń utrudniająca prawidłowe funkcjonowanie społeczne. Niedostosowanie jest złożonym zjawiskiem ze względu na etiologię, objawy, przyczyny. Sformułowanie tej definicji utrudnione jest ze względu na zainteresowanie nią wielu dziedzin.
Niedostosowanie społeczne ma II znaczenia:
to stan, w którym znajduje się jednostka charakteryzującą się występowaniem zachowań o nasilonym negatywiżmie
to proces trwający krócej lub dłużej, który charakteryzuje się występowaniem u jednostek zachowań negatywnych. Proces ten powinien prowadzić do osiągnięcia przez jednostkę zachowań pozytywnych.
Klasyfikacja definicji niedostosowania społecznego
Definicje te dzielimy na takie grupy definicji jak:
Definicje pedagogiczne - podkreślają potrzebę specjalnych oddziaływań wychowawczych.
Definicja M. Grzegorzewskiej - jednostka niedostosowana społecznie to takie dzieci i młodzież, które wymagają odmiennych, specjalnych sposobów postępowania
DEFINICJE PSYCHOLOGICZNE NIEDOSTOSOWANIA SPOŁECZNEGO
(które uwzględniają odchylenia w zakresie procesów czy stanów jednostki)
wg. H. Spionek
Jednostka niedostosowana społecznie to jednostka, która poprzez pewne zaburzenia np. (emocjonalne, charakterologiczne, osobowe) nie może prawidłowo funkcjonować.
Definicje socjologiczne - podkreśla się niezgodność zachowań jednostki z obowiązującymi w danym społeczeństwie normami, wartościami, zasadami.
Definicje prawne - uwzględniają niezgodność zachowania jednostki, co do systemu prawnego.
Cz. Pytka definiując niedostosowanie, ujmuje je w 3 kategoriach:
Defininicje symptomologicznie - składają się z list objawów niedostosowania społecznego.
Jednostka niedostosowana społecznie charakteryzuje się takimi cechami jak:
odwrócenie zainteresowań od wartości pozytywnych;
podziw dla wartości negatywnych;
brawura;
kłamstwo,;
życie chwilą;
brak umiejętności rozwiązywania trudnych sytuacji;
brak wiary w płaszczyźnie etycznie pozytywnej;
brak wiary w umiejętności zmiany swojego życia.
Definicje teoretyczne- oparte na różnych koncepcjach przystosowania (o prawidłowym przystosowaniu wskazuje samowychowanie, aktywność)
Definicje operacyjne - przydatne dla praktyki resocjalizacyjnej.
Składają się z dwóch części:
Zawierają listy objawów charakterystycznych dla jednostek niedostosowanych społecznie.
Zawierają narzędzia, które wskazują na to, że jednostka jest niedostosowana społecznie.
Definicja niedostosowania społecznego wg. J.Konopnickiego.
Wymienia tu autor grupy zachowań dla jednostek niedostosowanych społecznie:
nieśmiałość;
nieufność;
depresja;
wycofanie;
zachowanie demonstracyjno- wrogie wobec dorosłych, rówieśników.
Lżejsze formy aspołeczności - zachowania aspołeczne, zalicza tu:
brak sumienia;
mściwość;
złośliwość;
pamiętliwość.
Zachowania niekonsekwentne- mają zmienny charakter:
brak poprawy w wyniku stosowania kar;
brak nauki na własnych błędach.
Arkusz Diagnostyczny Scotta - to narzędzie sprawdzania czy jednostka jest niedostosowana społecznie.
Definicja nieprzystosowania wg. L. Pytka
O nieprzystosowaniu świadczy niezgodność zachowań jednostki z powszechnie obowiązującym systemem norm i wartości w danym społeczeństwie, skutkiem czego w skali makro jest zaburzenie ładu i porządku społecznego, a w skali mikro ograniczenie swobody i autonomii jednostki.
Narzędziem, które pozwala to sprawdzić jest skala nieprzystosowania społecznego (SNS).
Definicja niedostosowania społecznego wg. Ottona Lipkowskiego
Niedostosowanie społeczne to zaburzenia charakterologiczne o niejednolitych objawach powstałych w wyniku zewnętrznych i wewnętrznych czynników rozwoju, powodujące wzmożone i długotrwałe trudności w dostosowaniu się jednostki do normalnych wymagań społecznych oraz realizacji planu zajęciowego.
Zachowanie negatywne to zachowanie niezgodne z oczekiwaniami społecznymi.
Oczekiwania społeczne- są dwa sposoby definiowania tych oczekiwań:
bezpośrednie oczekiwania zadaniowe np. (komunikaty, informacje);
zlecenia normodawcze (obowiązujące w danym społeczeństwie normy, wartości, które regulują jednostkę).
Niektórzy ludzie przekraczają obowiązujący system wartości, wówczas takie zachowania określa się jako zachowania negatywne.
Biorąc pod uwagę rodzaje zachowania dzielimy na:
zachowania oporne- funkcją tych zachowań jest niewykonanie zlecania, opór który może być bierny np. odwrócenie się od osoby wydającej zlecenie;
zachowania zaczepne - to te , których celem jest zmuszenie zleceniodawcy do wycofania zlecenia np. wywieranie kontrnacisku po to by zmęczyć zleceniodawcę.
Do zachowań zaczepnych możemy zaliczać:
zachowania infantylne( płacz, tupanie nogami);
zachowania agresywne( bezpośredni atak na zlecenodawcę);
zachowania paradoksalne( przeciwne do stanu emocjonalnego)
zachowania negatywne na zlecenia normodawcze (normy) - zapoznanie się z normami jest związane z prawidłowym przebiegiem socjalizacji.
Innym środowiskiem, które zapoznaje jednostkę z normami jest środowisko szkolne.
Tą drugą grupę zachowań dzielimy na:
zachowania bezpośrednie- to takie, które polega na tym, że jednostka zna , orientuje się w systemie obowiązujących norm, ale ponieważ jednostka wychowała się w środowisku patologicznym i jest członkiem nieformalnych środowisk, i te normy środowiskowe są dla niej ważniejsze, więc odrzuca ona system norm obowiązujących w danym społeczeństwie. Zmiana takiej jednostki i j ej zachowań jest trudna, gdyż wymaga jej zmiany osobowości;
zachowania pośrednie- jednostka z tym zachowaniem nie odrzuca norm obowiązujących w danym społeczeństwie mimo iż słabo się w nich orientuje, często je narusza, pomimo iż się z nimi zgadza, jednak skłaniają ją do tego odpowiednie warunki. Zmiana tego zachowania jest łatwiejsza. Nasilenie zachowań negatywnych powoduje, że jednostki nie są w stanie normalnie funkcjonować, dlatego społeczeństwo musi wcześniej rozpoznać takie zachowania i szybko podjąć odpowiednie działania.
Objawy niedostosowania społecznego wg. E. Żabczyńskiej i Pospieszyla.
Dzielą oni niedostosowanie społeczne na takie grupy jak:
wczesne objawy niedostosowania społecznego zalicza się tu trudności i niepowodzenia szkolne oraz związane z tym wagary, ucieczki z domu, kłamstwo, picie alkoholu, narkomania;
zachowania przestępcze-(niezgodne z normami prawnymi)
zachowania neurotyczne np. wysoki poziom leku, mała podatność na bodźce zewnętrzne, wysoki poziom symptomi powoduje, że jednostka neurotyczna nadmiernie wczuwa się w stan innych osób. Jest to męczące dla otoczenia gdyż dominuje lęk przed odrzuceniem, domaga się zainteresowania swoją osobą. Zerwanie kontaktu z neurotykiem jest trudne;
zachowanie psychopatyczne- zachowanie takich jednostek jest całkowicie przeciwstawne do zachowania osób neurotycznych. Takie zachowanie cechuje niski poziom lęku, można dotrzeć do nich tylko przez silne bodźce, niski lub zanik poziomu empatii, nie cierpią oni z powodu wyrządzonych, złych uczynków, kieruje nimi agresja, pamiętliwość Takie osoby zaliczamy do osób niedostosowanych społecznie.
Objawy niedostosowania społecznego wg. A. Makowskiego:
zachowania negatywne wobec własnej osoby; samouszkodzenia, samobójstwa i próby samobójcze;
objawy zachowań negatywnych w środowisku rodzinnym; nieposłuszeństwo, lenistwo, zach. aroganckie wobec rodziców, brak nawyków higienicznych, ucieczki z domu;
objawy zachowań negatywnych w środowisku szkolnym - niepowodzenia trudności szkolne, wagary, negatywny stosunek do swych obowiązków, nadpobudliwość psychoruchowa, agresywny stosunek do swych kolegów, nauczycieli;
objawy negatywnego zachowania w szerszym środowisku społecznym, przynależność do grup negatywnych, podkulturowych, dewiacyjnych, ich normy są przeciwne do norm społecznych. Jednostka przyswaja sobie normy i odrzuca inne.
Zazwyczaj wszyscy autorzy zwracają uwagę przy definiowaniu objawów niedostosowania społecznego na:
lenistwo;
nieposłuszeństwo;
niepowodzenia szkolne;
wagary;
ucieczki;
włóczęgostwo;
ucieczka w różnego rodzaju używki;
przestępstwa;
wczesne rozpoczęcie współżycia seksualnego;
zachowania agresywne;
samouszkodzenia i próby samobójcze.
Negatywizm zachowania ma charakter względny . Przy ocenie zachowania trzeba wziąć pod uwagę punkt odniesienia np. oczekiwania społeczne. Objawy niedostosowania społecznego mają charakter rozwojowy z wiekiem są one łatwe do usunięcia, w miarę rozwoju nasilają się i są nieznośne.
Etiologia niedostosowania społecznego;
Na etiologię niedostosowania społecznego składają się przyczyny i uwarunkowania. Przyczyny- to czynniki, które powodują pewne następstwa.
Uwarunkowania- wskazują na czynniki, które spowodowały skutek.
Niedostosowanie społeczne- uwarunkowane są kulminacją pewnych czynników.
Przyczyny niedostosowania społecznego:
przyczyny wewnętrzne;
biologiczne;
psychologiczne.
Przyczyny wewnętrzne i biologiczne dzielimy na czynniki powodujące uszkodzenia i zaburzenia centralnego układu nerwowego, które mogą mieć charakter:
genetyczny;
fragmentaryczny;
parcjalny - pomoc takim jednostka polega na wyrównaniu tych defektów np. zaburzenia równowagi, zaburzenia słuchu.
Czynniki uszkadzające Wg. H.Spionek:
Czynniki działające w okresie rozwoju płodu i zarodka - spowodowane przez urazy mechaniczne, wirusy, substancje toksyczne, nadmiar ziół, alkohol, nikotyna, pierwotniak pochodzenia zwierzęcego, niewłaściwa dieta, sytuacje psychiczne matki, konflikt serologiczny.
Czynniki działające w okresie porodu - uszkodzenia mechaniczne, zbyt szybki poród, przedwczesne porody, przenoszenie ciąży, zatrucia, sinica.
Czynniki działające po urodzeniu- urazy mechaniczne, bloki metaboliczne,( w wyniku dziedziczenia, brak lub niedostatek enzymów umożliwiających rozkład substancji, najbardziej znany jest blok białek czyli fenylokketynuria, zapobieganie to wczesne rozpoznanie i zastosowanie właściwej diety.
Zaburzenia funkcjonowania układu hormonalnego- nadmiar lub niedobór wytwarzanych hormonów u jednostek może powodować wzrost lub zahamowanie aktywności lub poczucie nierówności.
Nadmiar- zbytnia aktywność, wzrost agresywności, nieproporcjonalny wzrost, nadmierny wzrost.
Niedobór- prowadzi do kretynizmu, karłowatości.
Typ układu nerwowego - dziedziczenie po pradziadkach, typ dziedziczenia ma wpływ postępowanie wychowawcze rodziców, może sprzyjać funkcjonowaniu lub nie.
Korzystny typ - to typ silny zrównoważony - sangwinik.
Pozostałe typy: (u których występują niekorzystne cechy)
Typ silny - niezrównoważony- choleryk, zrównoważony- powolny - flegmatyk.
Typ słaby - melancholik.
Biologiczne uwarunkowania same rzadko powodują niedopasowania. Najczęściej zwiększają podatność jednostki na negatywne wpływy społeczeństwa.
Przyczyny wewnętrzne psychologiczne - utrudniają jednostce zrozumienie oczekiwań społeczeństwa.
W tych przyczynach wyróżniamy takie zaburzenia jak:
obniżenie poziomu sprawności intelektualnych;
niedojrzałość emocjonalna;
infantylizm;
brak kontroli;
prymitywne formy reakcji emocjonalnej;
zaburzenia myślenia;
zaburzenia motywacyjne;
zaburzenia percepcji spostrzegania zaburzenia uwagi;
zab. w zakresie postaw;
zab, obrazu świata, własnej osoby;
zab, lub odchylenia w stanie osobowości jednostki- dotyczą różnych poziomów osobowości.
Osobowość - to system regulacji i czynności ludzkich. Spełnia takie zadania; reguluje zachowanie, spełnia f-cję integracyjną.
Przyczyny zewnętrzne:
Przyczyny makro społeczne (związane z dużym środowiskiem) - mają charakter pośredni, rozłożone są w czasie, nie wywierają wpływu na zachowanie dzieci i młodzieży, ale na zachowanie dorosłych. Wyróżniamy takie czynniki wywierające wpływ na niedostosowanie społeczne jak; negatywne stosunki procesów społecznego na funkcjonowanie podstawowych środowisk wychowawczych, zaliczamy tu; urbanizację( wiąże się z brakiem kontroli społecz, ) industrializacja -to rozwój przemysłu, imigracje- zmiana miejsca zamieszkania, środki masowego przekazu np., telewizor zastępuje rodziców w wychowaniu, zmiany społeczne związane z kryzysem gospodarczym, społeczno politycznym, mogą budzić niepokój np., konflikt zbrojny , wpływa na zachowanie, powodować mogą zjawisko znieczulicy.
Przyczyny związane z podstawowymi środowiskami wychowawczymi: zaliczamy do nich , rodzinę szkołę grupę rówieśniczą, pracę.
Rodzina; środowisko te wypiera bezpośredni wpływ na rozwój i zachowanie
dziecka środowisko te ma najważniejsze znaczenie, gdyż jest ono
środowiskiem wzorcowym, pierwszym. Dziecko przyjmuje te środowisko,
gdyż nie ma możliwości poznania innego. Wpływy rodzinne są bardzo trwałe i
trudne do wyeliminowania. Środowisko te oddziaływuje na jednostkę
najdłużej. Znaczące tu stają się więzy krwi, więzi emocjonalne. Przyczyną
niedostosowania w rodzinie jest kumulacja czynników niekorzystnych. Jeśli
okres zaniedbania dziecka jest krótki można go poddać rehabilitacji, co może
przynieść korzystne rezultaty.
Czynniki zaburzające funkcjonowanie jednostki w środowisku rodzinnym:
zaburzone stosunki między dziećmi, a rodzicami i odwrotnie, oraz między rodzeństwem
nadmierna surowość konflikty
niekorzystna atmosfera rodzinna może powodować zły rozwój fizyczny
warunki materialne, związane z niezaspokajaniem potrzeb
poziom wykształcenia rodziców, wiąże się to z brakiem możliwości udzielenia pomocy dzieciom, niski poziom aspiracji rozwojowych dzieci ma to także wpływ na późniejszą ich pracę
zjawiska patologiczne ( alkoholizm, narkomania) w rodzinie są naśladowane przez dzieci
niski poziom kontroli i opieki nad dziećmi , brak zainteresowania dziećmi w czasie wolnym
zły stan stan zdrowia rodziców
kumulacja czynników negatywnych, niekorzystnych przez co wzmacniają swój niekorzystny wpływ na rodzinę.
Charakterystyka funkcjonowania jednostek niedostosowanych społecznie.
Jednym z zadań wychowania resocjalizującego , umożliwiającym resocjalizację, poprawną socjalizację jednostek niedostosowanych społecznie jest naprawianie mechanizmów zachowań lub usunięcie zaburzeń w stanie osobowości jednostek niedostosowanych społecznie.
Najważniejsza jest osobowość - to centralny system regulacji i integracji czynności ludzkich.
Układ elementów, który spełnia 2 funkcje:
regulującą, kontakty z ludźmi;
integracyjny, polega na włączeniu informacji napływających do jednostki, jest podstawą prawidłowej regulacji ona nadaje pewien charakter zachowania człowieka.
Są dwa poziomy regulacji czynności osobowości:
niższy, potrzeby i emocje są wrodzone i jest to poziom popędowo- emocjonalny, przychodzimy z nim na świat ich niezaspokojenie może prowadzić do śmierci;
wyższy, mechanizm poznawczy składa się z 3 elementów:
1 następstwa poznawcze( obraz świata, własnej osoby);
2 następstwa czynnościowe( postawy i charakter);
3 system wartości.
Funkcjonowanie na wyższym poziomie jest bardziej zgodne ze społeczeństwem.
U jednostek niedostosowanych społecznie na niższym poziomie mają wpływ:
potrzeby;
emocje.
Potrzeba, brak czegoś, potrzeba zachowania równowagi między jednostką, a otoczeniem, odzwierciedlony jako stan napięcia (nieprzyjemny) jednostka chce go zmienić. W wyniku działań potrzeby można zaspokoić.
Zaspokajanie potrzeb zależy od tego czy jednostka jest niedostosowana społecznie czy nie. Wyróżniamy takie potrzeby:
pierwotne( wrodzone)- są one jednakowe u wszystkich ludzi;
wtórne( nabyte , emocjonalne)rozwijają się w ciągu życia jednostki np. miłość , przynależność, bezpieczeństwo, akceptacja, samodzielność, współdziałanie).
Nieprawdą jest fakt, iż potrzeby osób niedostosowanych społecznie różnią się od innych.
Źródła zachowań negatywnych:
niezaspokajanie potrzeb bądź niski ich poziom( u osób niedostosowanych społecznie)
nieakceptowany sposób zaspokajania potrzeb(zaburzenia emocji; niedojrzałość emocjonalna ,jednostka przypomina jednostkę młodszą wiekowo niż jest).
Objawy niedojrzałości emocjonalnej:
chwiejność emocjonalna;
mała ekspresja emocjonalna, reakcje są do siebie zbliżone;
brak kontroli nad przeżywaniem emocji;
zachowania infantylne (płacz, tupanie nogami).
Niedojrzałość utrudnia kontakt z otoczeniem. Przejawy tej niedojrzałości jest dominacja negatywnych zachowań.
Wyróżniamy 2 elementy nastawień poznawczych struktur poznawczych:
Zaburzenia obrazu świata- system informacji jaki jednostka posiada o otaczającym świecie( nauczanie), u niedostosowanych społecznie obraz ten jest ubogi, brak autorefleksji, jednostka nie zastanawia się nad sobą;
Własnej osoby - informacje o samym sobie o zdolniejszych , im bardziej zgodne one są z osobowością tym jednostka jest bardziej zadowolona. Zbyt wysokie mniemanie o sobie, niekiedy jednostka przypisuje sobie jakieś cechy, których nie ma.
Nastawienia czynnościowe- bezpośrednio wzmacniają sposób zachowania się jednostki. Wyznacza się w tym nastawieniu; postawy zachowania się jednostki wobec określonego przedmiotu( mogą one być pozytywne, do przedmiotu i negatywne- od przedmiotu) jej przybliżenie i charakter.
Pozytywne się przybliżenie do przedmiotu postawy oraz podejmowaniu działań.
Postawy negatywne- od przedmiotu postawy, co powoduje oddzielenie się od przedmiotu i zachowań agresywnych.
U prawidłowo i nieprawidłowo przystosowanych jednostek występują pozytywne i niepozytywne postawy.
Różnice między tymi ludźmi dotyczą;
układu postaw dominujących ( czynniki, które wywierają wpływ na jednostkę)- kontrolują one zachowania człowieka dominują one w normalnych postawach, postawy pozytywne wobec nauki, pracy, obowiązków i innych ludzi. Postawy negatywne- wobec jednostek niedostosowanych społecznie, wykolejonych, grup dewiacyjnych, grup negatywnych, grup podkulturowych wobec form aktywności akceptowanych przez niedostosowanych społecznie( agresja, alkohol, narkotyki);
rodzaju integracji postaw ( czynniki, które wywierają wpływ na jednostkę.)- jest to specyficzny układ postaw, wzmacniający charakter zachowań jednostki.
Są trzy rodzaje integracji postaw:
integracja agresywna- zachowania mają charakter agresywny, agresji werbalnej, fizycznej. Cechą charakterystyczną jest to, że każdy bodziec powoduje reakcję agresywną;
integracja wyobcowana- osoby izolujące się, nieszkodzące nikomu. Jest to zachowanie szkodliwe dla jednostki, ale nie dla otoczenia;
integracja dogmatyczna- brak samodzielności niezaradność jednostki, niesamodzielność, szuka ona oparcia w otoczeniu.
Charakter- układ postaw jednostki wyznaczający stosunek jednostki do siebie i postaw. On powoduje przewidywalność jednostki w określonych sytuacjach. Stan charakteru u niedostosowanych społ, to niedorozwój charakteru, który cechuję się; dominują nastawienia egoistyczne i egocentryczne( dążenie do swojego celu nie licząc się z innymi), skupienie uwagi na sobie nie zauważając innych. Dominacja kontroli zewnętrznej( przekonanie o tym, że nie ma się wpływu na swoje zachowanie, jest ono jedynie uwarunkowane od innych ludzi), prawidłowa jednostka ma kontrolę wewnętrzną i przekonanie o możliwości kierowania swym zachowaniem godzi się na jego konsekwencje i skutki, dominacja negatywnych stanów emocjonalnych co powoduje występowanie negatywnych zachowań. System wartości; kształtuje się w procesie wychowania, jednostka przyjmuje go od innych osób, jest to więc pewien układ wartości. Najważniejsze są wartości społeczne , na drugim miejscu stoją wartości indywidualne( są one ważne dla jednostki) U niedostosowanych społecznie najważniejsze są wartości indywidualne. Orientacja wartościowa określa tendencje w zachowaniach jednostki. Są dwa rodzaje orientacji; 1- diagnostyczna- układ wartości, dominują tu wartości zabawy, rozrywka, życie ludzkie bez obowiązków taka orientacja wartości dominuje u jedn, niedostosowanych społecz.2. prometejska- dominuje tu praca, obowiązki, rodzina, pomoc dla osób innych. Bardzo ważna jest diagnoza bo dzięki niej, wiadomo gdzie tkwią negatywne wartości, postawy i jak je trzeba naprawić. Diagnoza jest podstawą pracy resocjalizacyjnej.
WYCHOWANIE RESOCJALIZACYJNE:
Elementy wychowania resocjalizacyjnego to:
podmiot( jednostka niedostosowana:
proces wychowania resocjalizacyjnego;
charakter sytuacji, w których odbywa się wychowanie.
Resocjalizacja - ponowna socjalizacja, uspołecznianie.
Socjalizacja- dzielimy ją na kilka grup, jest to proces nabywania przez jednostkę umiejętności społecznych i norm społecznych. To proces wrastania w społeczeństwo. W procesie socjalizacji mogą wystąpić zaburzenia, czego skutkiem jest niedostosowanie społeczne, wtedy jednostka podlega resocjalizacji.
Istnieją dwa sposoby ujmowania, definiowania resocjalizacji;
to spontaniczne zmiany w zachowaniu jednostki niedostosowanej społecznie, można to porównać do samowyleczenia w medycynie. Może ona nastąpić w początkowych fazach niedostosowania społecznego, kiedy to jednostka ma charakter reaktywny.
to zespół, system , układ działań celem których jest prawidłowa ponowna resoc. Jednostki niedostosowanej społecznie.
WG Czapowa i Jedlewskiego - resocjalizacja
resocjalizacja to zmiana mechanizmów psychologicznych umożliwiających zmianę zachowań antagonistyczno-destruktywnych charakteryzujących jednostkę niedost. Społecznie.
Różnicę między wychowaniem masowym, a resocjalizacyjnym;
dotyczą samej jednostki ; wychowanie masowe- to jednostka jeszcze nie ukształtowana, jej cechy porządne społecznie dopiero zostają kształtowane, podobnie jak i jej właściwości i zachowania, w ten sposób osiągamy cel wychowania. Wychowanie resocjalizacyjna - to jednostka już w jakiś sposób ukształtowana, wychowanie podejmowane jest dopiero wtedy gdy zostaje zauważone niedostosowanie społecznie, każda zmiana jest tu trudna.
dotyczą procesu i jego działań, oraz czasu; wychowanie masowe- to długotrwały proces, zaczyna się w chwili narodzin i kończy w chwili śmierci mówi o tym wychowanie permamentne( ustawiczne) nie należy kończyć wychowania wraz z końcem edukacji szklonej, powinno ono trwać do końca życia. Czynności wychowawcze można więc rozłożyć. Wych , reso - czas wychowania jest tu określony, powinien trwać maksymalnie krótko, powinien mieć charakter zintyfikacyjnej akcji wychowawczej, działania intensywne zaplanowane, kontrolowane. Nie można sobie pozwolić tun na spontaniczność.
Dotyczą mechanizmów. Wychowanie masowe- opieramy je na procesach rozwoju i planowania. Działania zgodne z tezami i dojrzewania jednostki. Wychowanie resocjalizacyjne- proces opieramy na mechanizmach uczenia się, a dokładniej na reedukacji- ponowne uczenie się. Oduczenie zachowań negatywnych, kształtowanie porządnych cech. Innym mechanizmem wychowania resocjalizacyjnego jest mechanizm konfliktu wewnętrznego, stwarza jednostce sytuację w której dokonuje wyboru miedzy dotychczasowym negatywnym zachowaniem, a nowym pozytywnym zachowaniem proponowanym przez opiekuna.
Do istotnych elementów procesu reso zaliczamy strategie i procedury wychowania resocjalizacyjnego.
Strategia - to rodzaj i układ działań umożliwiających realizację zamierzonego celu.
Do podstawowych działań rozróżniających wychowanie masowe od resocjalizacji wyróżniamy trzy działania;
działanie etiotropowe,
działanie ergotropowe,
działanie semiotropowe( kolejność występowania tych działań obowiązkowa)
Działania etiotropowe
należy od nich zaczynać reso, usuwają przyczyny psychologiczne, niedostosowanie społeczne, potrzebne są więc odpowiednie placówki i profilaktyka.
Działanie ergotropowe- celem jest kształtowanie u jednostki niedost. społecz pozytywnych zachowań w tym działaniu możemy wykorzystać mechanizm : - redukcji ponowne uczenie się jego skuteczności zależy od prawidłowości procesu uczenia się.- mechanizm konfliktu wewnętrznego polega na stworzeniu jednostce sytuacji, w których dokonuje ona wyboru między dotychczasowym negatywnym zachowaniem, a nowym pozytywnym zachowaniem proponowanym przez opiekuna.
Działania semiotropowe- żeby zmiany były trwałe musimy je utrwalić. Jeżeli ich nie utrwalimy to zostaną one szybko wyeliminowane przez zachowania negatywne.
Działania te wykorzystujemy do;
organizowania doświadczeń - stworzenia sytuacji, w których mogą wystąpić pozytywne działania.
mechanizmy, które wykorzystujemy w organizowaniu sytuacji wychowawczych to: mechanizm zależności zewnętrznej (formalnej) - to zależność między osobą resocjalizującą, a resocjalizowana. Przepisy dotyczą tu obu stron.
Oddziaływania wychowawcze mają charakter nacisku zewnętrznego, walki wychowawcy z wychowankiem. Przegrana dotyczy tu obu stron.
mechanizm zależności wewnętrznej (emocjonalnej) - to zależność oparta na pozytywnych zachowaniach emocjonalnych, powoduje to że początkowe zewnętrzne naciski zaczynają nabierać nacisku wewnętrznego. Wychowanek lubi wychowawcę i nie chce mu robić przykrości, więc podporządkowuje się mu. Skutek jest tu znacznie trwalszy. Pytka dzieli proces resocjalizacji na pewne fazy, mówi on, iż ważne jest nawiązywanie pozytywnych więzi między wychowawcą, a wychowankiem. Działania dyscyplinujące- to stosowanie kar i nagród. Skuteczność tu zależy od odpowiedniej, posiadanej wiedzy przez resocjalizatora i odpowiednim stosowanym systemem nagród i kar. Procedury wychowania resocjalizacyjnego- podając techniki i metody (sposoby realizacji celów).
TECHNIKI RESOCJALIZACJI
to działania wyróżnione ze względu na rodzaj środka, który stosuje się w działaniu na jednostkę społecznie niedostosowaną.
METODY RESOCJALIZACJI - to metody wyróżnione ze względu na sposób posługiwania się wybranym środkiem. Każda osoba resocjalizująca ma do wykorzystania 2 podstawowe środki w resocjalizacji: człowieka i kulturę
Ze względu na te środki wyróżniamy dwie techniki resocjalizacyjne:
1) antropotechnikę resocjalizacyjną,
2) kulturotechnikę resocjalizacyjną.
Antropotechnika resocjalizacyjna - wykorzystujemy tu człowieka.
Wyróżniamy tu :
antropotechnikę interakcji dwuosobowej (kiedy posługujemy się tu pojedynczym człowiekiem),
antropotechnika grupy,
antropotechnika środowiska.
Grupa społeczna- to zorganizowana zbiorowość, posiadająca odpowiednie cechy.
Rezultaty wykorzystywania tych 3 rodzajów antropotechniki:
zaspokajanie potrzeb,
ukształtowanie pozytywnych cech jednostki,
oddziaływanie terapeutyczne.
Kulturotechnika resocjalizacyjna. Kultura to złożone zjawisko to całokształt wytworów materialnych i niematerialnych oraz wzorów aktywności, ukształtowanych w toku historyczno - społecznego rozwoju społeczności.
Istnieją 3 wzory aktywności:
zabawa,
nauka,
praca, (składają się one na pojęcie kultury).
Każdy wychowawca może wykorzystywać resocjalizacji różne elementy kultury:
1) kulturotechnika aktywności szkolnej- wykorzystujemy tu wiedzę, technikę.
2) kulturotechnika aktywności pracowniczej- w procesie resocjalizacji wykorzystuje się tu najczęściej prace zawodowe, prace społeczno- użyteczne, prace wykorzystywane na rzecz innych, by nauczyć jednostkę współdziałania z innymi osobami.
3)Prace porządkowe - by nauczyć jednostkę higieny, ładu i porządku w otoczeniu.
KULTUROTECHNIKA zabawy i rozrywki- zabawa dostarcza pozytywnych przeżyć emocjonalnych. Odgrywa ona ważną rolę zmniejsza deficyt pozytywnych potrzeb, poprawia bilans emocjonalny jednostki, przywraca równowagę emocjonalną.
WG. CZAPOWA, POSPIESZYLA, PYTKI, JEDLEWSKIEGO na resocjalizację składają się 3 rodzaje działań:
Działanie opiekuńcze- to działanie celem, którego jest zaspokajanie potrzeb jednostki. Działania te polegają na: zaspokajaniu aktualnych potrzeb jednostki (w danym momencie), wdrażanie jednostce samodzielnego zaspokajania potrzeb, w ten sposób uodparniamy ją na wpływy zewnętrzne, rozwijanie potrzeb perspektywicznych niezbędne jednostce w prawidłowym, późniejszym funkcjonowaniu społecznym np. potrzeba pracy, założenia rodziny, wychowania dziecka, bezpieczeństwa. Należy rozwijać ich jak najwięcej i nauczyć się je zaspokajać.
Działanie wychowawcze- są to działania, które polegają na ukształtowaniu u jednostki pożądanych społecznie cech, właściwości i zachowań. W resocjalizacji działania wychowawcze są złożone, obejmują usunięcie zachowań negatywnych i nauczanie zachowań pozytywnych. Jeśli te działania są zrealizowane w sposób niepełny to jednostka będzie nieprzystosowana do życia społecznie.
Działanie terapeutyczne- to działania, których celem jest usunięcie odchyleń w stanie osobowości, naprawiają psychologiczne mechanizmy człowieka, są podstawą trwałych zmian z zachowań negatywnych na pozytywne. Są te działania więc elementem obowiązkowym. Jeśli uda się zrealizować te 3 działania można liczyć na powodzenie procesu resocjalizacyjnego.
PYTKA wyróżnia 4 fazy, których realizacja jest podstawą resocjalizacji.
polega na nawiązywaniu pozytywnych więzi emocjonalnych z wychowankiem, faza ta powinna trwać tak długo, aż więzi te zostaną uwypuklone. Należy starać się zaspokajać potrzeby, które były do tej pory na niskim poziomie np. potrzeba bezpieczeństwa. Należy starać się znaleźć w tej fazie pozytywne cechy wychowanka i starać się stworzyć warunki do ich rozwoju. Należy także w miarę możliwości karać i nagradzać jednostkę, może powodować to zmianę nastawienia m.innymi do wychowawcy. Faza ta wymaga czasu.
Kształtowanie pozytywnych zachowań- autor preferuje wykorzystanie mechanizmu konfliktu wewnętrznego, polega na stworzeniu sytuacji, w których jednostka wybiera między zachowaniem negatywnym, a pozytywnym. Ta faza powinna trwać tak długo, aż zachowania pozytywne zaczną przeważać nad negatywnymi.
Polega na utrwaleniu zachowań pozytywnych, zmniejszeniu konfliktowości, zwiększeniu samodzielności wychowanka. Faza ta kończy się wtedy gdy zmiany u wychowanka są pozytywne.
polega na stopniowym wprowadzeniu jednostki do społeczeństwa. Kontrola powinna polegać na wspieraniu jednostki w trudnych momentach. Aby zrealizować ogólny cel resocjalizacji, którym jest ponowna socjalizacja, trzeba realizować cele bardziej szczegółowe czyli zadania reso.
WG.CZAPOWA i JEDLEWSKIEGO jest 5 zadań reso:
polega na likwidowaniu przyczyn niedostosowania społecznego.
usuwanie zaburzeń stanu osobowości.
kształtowanie pozytywnych społecznie zachowań u jednostki i ich utrwalenie.
utrwalenie zachowań ozytywnych.
wdrażanie do samowychowania.
Szczegółowe umiejętności samowychowania to:
określanie lub wybór celów działania.
umiejętność wyboru sposobów realizacji tych celów.
umiejętność kontrolowania swojego postępowania.
umiejętność obiektywnej oceny stosunków działań i stosowania obiektywnych kryteriów.
umiejętność samokarania i samowychowania. Warunki efektywności resocjalizacji określają zalecenia metodologiczne, którymi są zasady.
Są 2 klasy wychowania reeo:
WG. Ottona LIPKOWSKIEGO - wychow.resoc.
- dla potrzeb resocjalizacji przystosował zasady rewalidacji, w tym okresie reso, jednostkami niedostosowanymi społecznie zajmowała się pedagogika specjalna.
Lipkowski widząc różnice między upośledzonymi umysłowo, a niewidomymi, głuchymi, a niedostosowanymi społecznie zmodyfikował tą pedagogikę i przystosował do jednostki niedostosowanej społecznie.
WG Ottona LIPKOWSKIEGO jest 5 zasad określających resocjalizację:
ZASADA AKCEPTOWANIA: konieczność akceptacji jednostki resocjalizowanej gdyż ten stosunek jest podstawą wytworzenia więzi emocjonalnej co ułatwia uwewnętrznienie tej zasady, systemu wartości norm przekazywanych w procesie resocjalizacji. Gdy nie ma tej więzi to działania resoc. Mają charakter zewnętrzny. Realizacja tej zasady nie jest łatwa .Zasada akceptowania nie wyklucza stosowania kar, jednak powinny być one adekwatne do popełnianego czynu i dobrze zastosowane. Okazywanie akceptacji może być dobrym doświadczeniem dla jednostki niedostosowanej społecznie. Realizacja tej zasady zmniejsza agresję, negatywne zachowanie, warunkiem natomiast jest dobry stosunek wychowawcy do wychowanka.
ZASADA POMOCY - należy udzielać pomocy jednostce niedostosowanej społecznie, gdyż nie jest ona sama w stanie zmienić swojego zachowania. Należy podjąć odpowiednie działania zmierzające w celu zlikwidowania złego postępowania kontrolować tą jednostkę i mobilizować ją.
ZASADA INDYWIDUALIZACJI - określa ona indywidualne podejście do osoby resocjalizowanej. Różne są bowiem potrzeby, możliwości, uwarunkowania jednostek dlatego nie można traktować wszystkich tak samo gdyż spowodowałoby to pogorszenie zachowania jednostki. Dla jednych mogłoby być to dobre, a dla innych złe. Dlatego plan dotyczy jednej osoby i jest oparty na diagnozie. Zasada ta jest podstawą indywidualnego wychowania.
ZASADA KSZTAŁCENIA PLANU ŻYCIOWEGO - realizacja tej zasady jest istotna wtedy kiedy chcemy uzyskać trwałą zmianę w zachowaniu jednostki niedostosowanej społecznie, przez planowanie dnia , opracowanie planu życiowego. W tedy jednostka zanim podejmie jakiekolwiek działanie, zastanowi się jakie będą tego skutki. Plan życiowy porządkuje życie jednostki i jest jego regulatorem. Nie można bowiem żyć chwilą, dlatego każdy człowiek powinien mieć swój plan życiowy, jego bak może powodować chaos, przekraczanie norm i wartości.
ZASADA WSPÓŁPRACY ZE ŚRODOWISKIEM - zasada ta jest racjonalna. W oparciu o środowisko można lepiej przystosować jednostkę do funkcjonowania w społeczeństwie, dostarcza to doświadczeń. Zawiera się tu też współpraca ze środowiskiem rodzinnym i chęć jego naprawy w sytuacjach trudnych, należy zmienić nastawienie rodziny do jednostki, rodzina nie powinna z nią zrywać kontaktu . Jeśli taki kontakt zostaje podtrzymany to w wielu przypadkach przebieg resocj. Jest lepszy i efektywniejszy. Ten system zasad funkcjonował do momentu wyłonienia się pedagogiki resocjalizacyjnej w 1971r.
Wtedy to także Czapów i Jedlewski w jednym ze swych dzieł przedstawili swoje zasady, określające resocjalizację. Są one bardziej szczegółowe.
3 grupy zasad skutecznego wychowania resocjalizacyjnego wg. Czapowa i Jedlewskiego:
OGÓLNE ZASADY RESOCJALIZACJI:
zasada redukcji- pierwszą ogólną zasadą jest wybieranie takich działań, które maja charakter reedukacyjny, czyli oduczenie zachowań negatywnych i nauczenie zachowań pozytywnych.
asada wszechstronnego rozwoju osobowości, z tą zasadą koniecznością jest nie tylko dokonanie pozytywnych zmian w jednostce, ale podjęcie wszechstronnych zmian zmierzających wszechstronnemu rozwojowi tej jednostki. Zasada ta test ważna gdyż: musimy przygotować jednostkę do funkcjonowania w społeczeństwie, przez jego harmonijny rozwój , rozwój intelektualny, fizyczny, motoryczny im bardziej są one harmonijne, wyrównawcze to wtedy jednostka resoc, Będzie lepiej funkcjonowała w społeczeństwie, gdyż będzie się czuła równa z innymi, a różnica może być poczuciem nieeligitarności.
zasada traktowania penitencjarnego- założeniem tej zasady jest to, że działanie resocjalizacyjne nie może mieć charakteru kary i odwetu jedyną dolegliwością jest kontrolowanie. Kary można stosować w uzasadnionych wypadkach i powinny być ściśle związane z reedukacją.
ZASADY DOTYCZĄCE STRATEGII WYCHOWANIA RESOCJALIZUJĄCEGO: a) zasada oddziaływania etiotropowego- usunięcie przyczyn niedostosowania społecznego skupione jest na przyczynach wewnętrznych ( motywacyjnych) Czapów iJedlewski dzielą przyczyny wewnętrzne na: a) przyczyny predyspozycyjne, ułatwiają występowanie cech negatywnych. Do tych cech zalicza się impulsywność, nieadekwatność, dysocjalność, antysocjalność.b)- przyczyny motywacyjne, ukierunkowują jednostkę jej aktywność na wybór zachowań negatywnych np., niezadowolenie z aktualnej sytuacji, nuda agresywność.
W skład zachowań etiotropowych wchodzą też działania naprawiające odchylenia w stanie osobowości. Uda się to naprawić tylko wtedy gdy zostaną stworzone warunki do nauki zachowań pozytywnych b) - zasada oddziaływania ergotropowego- celem jest uczenie jednostki zachowań pozytywnych. Zasada ta wskazuje mechanizmy, na które należy zwrócić uwagę. Jest to mechanizm reedukacji i konfliktu wewnętrznego. c) zasada oddziaływania semiotropowego- zasada ta określa warunki działań utrwalających zachowania. Wskazuje takie sposoby utrwalania zachowań. - organizowania doświadczeń, wykorzystuje się tu 2 mechanizmy, które wpływaja na zasadę semiotropową: mechanizm zależności formalnej, wynika z przepisów funkcjonowania instytucji resocjalizujących, pozycje społeczne są wyraźnie określone. - mechanizm zależności wewnętrznej.
ZASADY DOTYCZĄCE PROCEDURY WYCHOWANIA RESOCJALIZUJACEGO- wpływają na skuteczność technik i metod w resocjalizacji:
a) zasada akceptowania- to te wszystkie warunki, które występują w zasadzie akceptacji.u O.Lipkowskiego.
b) zasada respektowania- wskazuje na podmiotowe traktowanie wychowanka, mobilizację go do zmiany zachowania, traktowanie wychowanka jak partnera. Jest to ważne gdyż: może być to pierwsze pozytywne doświadczenie wychowanka, pobudza wychowanka do współpracy z wychowawcą. W przeciwnym razie cała praca poszłaby na marne. Pozwala to też rozwijać u wychowanka samodzielność, nabierać doświadczeń.
c) zasada perspektywicznej opieki- określa warunek skuteczności technik i metod resoc. Prawidłowe funkcjonowanie człowieka zależy od zaspokajania potrzeb jednostki, wtedy można przywrócić zasadę emocjonalną, fizyczną. Niezaspokojenie potrzeb jest źródłem występowania zachowań negatywnych. Zasada ta winna polegać nie tylko na zaspokojeniu potrzeb, ale na kształtowaniu umiejętności samodzielnego zaspokojenia tych potrzeb. W ten sposób zwiększymy autonomię jednostki. Zasada ta wskazuje także, że nie wystarczy tylko tego nauczyć koniecznie jest ukształtowanie potrzeb perspektywicznych, są one niezbędne do prawidłowego funkcjonowania społecznego np. założenia rodziny, znalezienia pracy. Mogą one rozwijać się samodzielnie, ale mogą one być nie zawsze korzystne dla prawidłowego funkcjonowania jednostki. Potrzeby te muszą być akceptowane społecznie. Im więcej tych warunków, zasad uda się spełnić tym lepsza, skuteczniejsza resocjalizacja. Warunek skutecznej resocjalizacji nie zawarty w zasadach resocjalizacyjnych to stworzenie zasad systemu resocjalizacji.
SYSTEM RESOCJALIZACYJNY - to układ środków, czynności powiązanych ze sobą, umożliwiający osiągnięcie określonych celów. W pedagogice resocjalizacyjnej znaleźć można wiele opisów systemów reso. Powstały one w różnych okresach. Źródłem tych pomysłów na system reso. Są modele reso, które określają środki i warunki resocjalizacji.
wg W.PYTKI wyróżniamy 4 modele resocjalizacji:
MODEL IZOLACYJNO - dyscyplinarny według tego modelu resocjalizacja opiera się na 2 środkach: a) izolacji, celem było oddzielenie osób niedostosowanych społecznie od reszty społeczeństwa, co poprawiłoby poczucie bezpieczeństwa. Izolacja ta polega na umieszczeniu jednostek niedostosowanych społecznie. W dużych pomieszczeniach, był to rodzaj izolacji wewnętrznej, jednostki takie przebywały tu cały czas, w dzień pracowali, bez możliwości wzajemnego porozumiewania się ,a na noc byli zamykani w pojedynczych pomieszczeniach.- izolacja podwójna zewnętrzna i wewnętrzna. Funkcje izolacji: umożliwia zastanowienie się nad swoim postępowaniem, skłania do zmiany postępowania, umożliwia zastanawianie się nad tym co się do tej pory straciło, izolacja miała być karą i dolegliwością. b) dyscyplina- oparta na stosowaniu kar, na regulaminie. Dopuszczalne było stosowanie kar fizycznych. Stosowanie izolacji i dyscypliny miało poprawić zachowanie jednostki. Zasada ta była jednak mało efektywna, nieskuteczna, dlatego postanowiono wprowadzić elementy terapii.
MODEL IZOLACYJNO - TERAPEUTYCZNY - terapia jest ważnym elementem reso, gdyż u jednostki niedostosowanej społecznie występują zaburzenia motywacyjne, agresywność, które należy wyeliminować poprawią. Celem terapii było więc naprawianej zaburzonej osobowości. Terapia nie była skuteczna, gdyż była ona izolowana. Wprowadzono więc inny model reso.
MODEL PÓŁWOLNOŚCIOWY - podstawowym założeniem było przyjęcie niskiej efektywności reso w warunkach izolacji. Nie możemy izolować jednostki chcąc ją nauczyć życia w społeczeństwie. Dlatego w tym modelu nie ogranicza się kontaktu jednostki resocjalizowanej ze społeczeństwem jest ona jedynie kontrolowana. Zakłada się tu też współpracę ze środowiskiem np., zdobywanie zawodu, kształcenie poza zakładem, w zakładzie jednostki te przebywają tylko w nocy. Model ten zakładał więź z otoczeniem.
MODEL WOLNOŚCIOWY - twórcy zakładali, że najlepsze warunki reso sprawia wolność . Reso powinna więc odbywać się w środowisku rodzinnym, szkolnym. Zmiana środowiska jest bowiem trudną sytuacją dla jednostki resoi jej nastawienie jest negatywne. Tego utrudnienia natomiast nie ma w tym modelu, gdyż reso odbywa się w warunkach naturalnych. Reso. więc może odbywać się za pośrednictwem rodziców, najczęściej jednak rodzice nie dają sobie z tym rady więc rolę przejmują kuratorzy sądowi. Natomiast w szkole reso zajmują się pedagodzy, którzy mają przygotowanie profilaktyczno- resocjalizacyjne niedostosowania społecznego. Jednak często i szkoła nie wywiązuje się z powierzonego zadania, więc i tu kurator jest niezbędny. Innym jeszcze środowiskiem jest środowisko rówieśnicze. Funkcje reso mogłyby spełniać grupy formalne jednak najczęściej i te grupy przekształcają się w dewiacyjne, które realizują normy nieformalne. Zadaniem kuratora jest więc oddziaływanie na grupy rówieśnicze. W Polsce rozpowszechnianą formą modelu wolnościowego jest kuratela sądowa, która może występować w formie kurateli zawodowej- działanie przez odpowiednio przygotowanych specjalistów, którzy planują i organizują resocjalizację w warunkach naturalnych. Za swoją pracę są oni oceniani i wynagradzani przez prezesa sądu okręgowego. Kuratela społeczna- działania reso realizowane przez ochotników. Stad efektywność nie jest wysoka, gdyż są to ludzie nie przygotowani, często się zmieniają.
Można wyróżnić 2 modele kurateli sądowej:
model społeczno- zawodowy. Praca reso jest realizowana przez kuratorów społecznych, którzy są pod nadzorem kuratorów zawodowych, stąd też niska efektowność tego modelu. Dlatego pod koniec 1999r. model ten zostaje zastąpiony modelem zawodowo- społecznym.
Model kurateli zawodowo - społecznej, realizacja opiera się na pracy kuratorów zawodowych, kuratorzy społeczni mieli być tylko obserwatorami, zajmowali się oni tylko lekkimi przypadkami. Co do samej działalności reso działanie tu podejmowali kuratorzy zawodowi. Metoda ta nie daje też tak dużych efektów ze względu na brak funduszy i brak odpowiednio przszkolonych kuratorów.
Praca reso ogranicza się więc do rozmowy z jednostka niedostosowaną społecznie, a powinna ona dotyczyć także rodziny, szkoły, wprowadzenia jej do pozytywnej grupy rówieśniczej postępowanie takiej jednostki powinno być kontrolowane. Za granicą w metodzie wolnościowej do opieki nad nieletnim przypisana jest odpowiednia osoba, przez sąd, która odpowiada za jego postępowanie. W przypadku niedopilnowania osoba ta ponosi karę w postaci grzywny.
Metoda wolnościowa jest korzystnym modelem resocjalizacji. W oparciu o ten model został opracowany system reso w 1964r na kongresie w Genewie uporządkowano problem systemów reso i wyodrębniono następujące systemy resocjalizacyjne w wrunkach zakładowych:
SYSTEMY RESOCJALIZACJI
SYSTEM IZOLACYJNO - DYSCYPLINARNY: opiera się na modelu izolacyjno- dyscyplinarnym. Podstawą była izolacja i dyscyplina, a charakterystyczna była tu kara i odwet. Izolacja wiąże się z niezaspokojeniem potrzeb, a to znów rodzi zachowania negatywne, które później się pogłębiają. Kara wpływa też negatywnie, powoduje chęć odwetu. Istniało wiele form tego systemu: system filadelfijski, wyodrębnił się w USA, a nazwa pochodzi od nazwy miasta. System ten poległ na umieszczaniu w zamkniętych zakładach jednostek niedostosowanych społecznie, każda natomiast jednostka dodatkowa była zamykana w osobnej celi. Miało to zapobiegać wzajemnej demoralizacji i zmieniać zachowanie. Utrzymanie takich zakładów wiązało się z dużymi kosztami, a skazanych przybywało, więc dokonano modyfikacji tego systemu. Zmodyfikowany system wprowadzono najpierw w Ausburgu stąd jego nazwa system ausburski- więźniowie w pojedynczych celach przebywali jedynie w nocy, w dzień w dzień natomiast pracowali ale bez możliwości porozumiewania się. Stwierdzono niska efektywność tych systemów dlatego szukano efektywniejszego systemu reso, stąd powstał system progresywny.
SYSTEM PROGRESYWNY - polega na uaktywnieniu jednostki w procesie reso. Twórcy uważali, że przyczyna niskiej efektywności systemu izolacyjno- dyscyplinarnego była niska postawa jednostki reso dlatego aktywność i współpraca będzie efektywniejsza. Progresywa -wyznacza stopnie, poziom, klasy, które osoba reso musiała osiągnąć by opuścić placówkę reso. Im niższy poziom tym jednostka miała więcej obowiązków, większą kontrolę. Wykorzystując kalkulatywność jednostka będzie chciała poprawić swoja sytuację by prędzej opuścić zakład. Jednostka nie spełniająca wymagań będzie cofała się w dół. Założenia były słuszne, ale i ten system okazał się mało efektowny, gdyż odbywało się to w izolacji, co wpływało na występowanie zaburzeń, egoizm, donosicielstwa, lizustwa. System ten nie sprzyjał rozwojowi więzi między wychowawcą, a wychowankiem. Było to więc motywem dalszych poszukiwań.
SYSTEM SOCJALIZACYJNO - PEDAGOGICZNY: pojawił się w XX w USA, a później w Związku Radzieckim. Resocjalizacja przeprowadzana była przez grupy społeczne odpowiednio zorganizowane. Rola dorosłych polegała tu na dyskretnym obserwowaniu wychowanków, inspirowaniu ich i niesieniu im pomocy. W USA odbywało się to w Zakładach Republiki Młodzieżowej, w Związku Radzieckim w Zakładach Obozów Młodzieżowych. System ten nie trwał długo gdyż narzucał dużo ograniczeń, podczas różnych wizytacji w tych zakładach ograniczano samorządność młodzieży, zwiększanie władzy doroslych. Był to jednak jeden z lepszych systemów.
SYSTEM INDYWIDUALNY - wynikał z indywidualnego podejścia do każdej osoby. W praktyce okazało się, że jest on mało efektywny, gdyż potrzebna była duża liczba odpowiednio wyszkolonych pracowników, a wiązało się to z dużymi kosztami. Antidotum na to było stworzenie systemu homogenicznego.
SYSTEM HOMOGENICZNY - to system grupy o podobnych cechach zachowań. Poprawiło to jakość pracy reso. Specjalista mógł tu dłużej oddziaływać i skuteczniej. Problem tu jednak polegał na tym, że przynależność do grupy wpływał na pogłębienie zachowania u jednostki, oraz nie przygotowywał do życia w społeczeństwie, które jest zróżnicowane. Mała efektywność spowodowała sformułowanie stwierdzenia, że żaden z systemów nie jest efektywny, ale w każdym występują pozytywne elementy. Stad powstał system komplementarny.
SYSTEM KOMPLEMENTARNY - jest złożony z różnych elementów innych systemów, tworzących pewna całość. Współcześnie reso opiera się na tym systemie gdyż jest on elastyczny, dobiera sposoby postępowania do potrzeb jednostki resocjalizowanej, daje możliwości dostosowania do warunków, w których odbywa się reso. W systemie tym przywiązuje się uwagę do: nauczania, zmiana obrazu świata, możliwość zdobycia wykształcenia, przygotowania do pracy zawodowej, praca przygotowuje do życia społecznego, wyposaża w odpowiednie cechy, organizacja czasu wolnego, by zmniejszyć poczucie nudy, napięcia , nauczenie jednostki racjonalnego wykorzystywania czasu wolnego. Współpraca z rodziną, środowiskiem może to być ważnym elementem do kształtowania swojego wykształcenia, powrót do społeczeństwa nie powinien być szkodliwy dla jednostki, atmosfera w placówce reso powinna być pogodna, życzliwa. Dobór kadr, zwraca się uwagę na psychiczne cechy osób zajmujących się reso, cechy ich powinny być pożądane społecznie. Warunki materialne, chodzi o to aby pokazać jednostce, że może żyć na lepszym poziomie może stać się to podstawą do zmiany zachowania. Zaspokajanie potrzeb, które do tej pory nie były zaspokajane. Efektywność systemu komplementarnego zależy od stałej modernizacji dostosowania go do indywidualnych potrzeb jednostki. Żeby stworzyć ten system konieczna jest znajomość innych systemów by nie powielić ich błędów.
FORMY RESOCJALIZACJI:
Ze względu na warunki, w których odbywa się reso wyróżniamy: 1) Resocjalizację w warunkach zakładowych- są to zakłady wychowawcze, poprawcze, karne. Wpływ jest tu ograniczony. Zakłady wychowawcze - PODLEGAJA MINISTERSTWU OŚWIATY NAUKOWEJ. Celem ich jest naprawianie skutków błędów wychowawczych. Poprawa zachowania jest łatwa i efektywna gdyż są to ludzie młodzi.
ZAKŁADY POPRAWCZE- podlegają ministerstwu sprawiedliwości. Nieletni przebywający tu to dzieci od 13- 18. O soba 21- letnia przebywa tu tylko w sporadycznych wypadkach np, wtedy gdy nie ukończyła szkoły zawodowej. Działania mają tu charakter naprawczy.
ZAKŁADY KARNE - przeznaczone dla dorosłych od 17. Podstawą klasyfikacji tych zakładów są różne warunki np, płeć, dla młodocianych, gdzie reso jest odmienna i dostosowana do ich potrzeb.
RESOCJALIZACJA W WARUNKACH NATURALNYCH - odbywa się w rodzinie, w szkole, grupie rówieśniczej, w zakładzie pracy jednostki. Jedną z odmian reso w warunkach naturalnych może być także reso jednostki w rodzinie zastępczej. W tej reso nie ma ograniczena wpływu.