 | Pobierz cały dokument orzeszkowa.nad.niemnem.polonistyka.doc Rozmiar 708 KB |
Eliza Orzeszkowa, Nad Niemnem,
oprac. Józef Bachórz, t. 1-2, Wrocław 1996, BN I 292.
WSTĘP
Pisarka znad Niemna.
tytuł powieści: nawiązanie do Mickiewicza, lapidarne nazwanie losu pisarki.
jej życie nie upłynęło w drodze (jak romantyków, Konopnickiej, Sienkiewicza).
urodziła się 20 czerwca 1841, dwór w Milkowszczyźnie, na Grodzieńszczyźnie, od 1869 w Grodnie, rzadko wyjazdy: Warszawa, Wilno, kuracyjne pobyty w Wiesbaden w Niemczech. Wykształcenie na pensji, oczytanie (w spadku biblioteka ojca, Benedykta Pawłowskiego). Matka, Franciszka z Kamień-skich, nieprzeciętnej urody, patriotka manifestacyjna. Małżeństwo: narajony jej przez rodzinę Piotr Orzeszko (35 lat, Eliza - 17), ślub 21 stycznia 1858. Zainteresowanie demonstracjami patriotycznymi 1861 i 1862 w Warszawie. Wraz ze szwagrem założyła szkółkę dla chłopskich dzieci. Podczas powsta-nia - Orzeszkowa czynna pomoc „partiom” leśnym. Rozstanie Orzeszków na początku 1864. Pod ko-niec roku Orzeszka aresztowano; skazany na zesłanie, amnestionowany w 1867, Eliza - proces o unie-ważnienie małżeństwa 1869. Orzeszko zmarł w 1874. Miłość do Zygmunta Święcickiego (niespełnio-na). Utrata majątku, przeniesienie do Grodna w 1869. Miłość do Stanisława Nahorskiego (odwzajem-niona, on żonaty izolacja towarzyska Orzeszkowej). Pobrali się po śmierci jego żony, w 1894 (ona 53, on 68), zmarł dwa lata później. Orzeszkowa zmarła 18 maja 1910.
jej talent pisarski związany z regionem, tym, co znane od dzieciństwa. Zajęcia literackie traktowała jako powołanie. Pisarstwo - tajemnicze wyróżnienie, posłannictwo, misja i charyzma; praca, obo-wiązek, posługa, natchnione przewodnictwo.
Problem misji po klęsce.
pionierstwo Orzeszkowej w stosunku do pozytywizmu warszawskiego. Różnice: nie krytykowała ro-mantyków, tylko epigońskie wierszotwórstwo, nie krytykowała powstania; (jak „przedburzowcy”) pragnienie odnowienia żarliwości patriotycznej poezji, wiara w lud, docenienie twórczości romanty-ków sprzed ich zwrotu ku mistycyzmowi. W Kilku uwagach nad powieścią ogłaszała postulat twór-czości tendencyjnej (Kraszewski i Korzeniowski, Adam Pług, Zygmunt Kaczkowski, George Sand i Victor Hugo). Kwestie społeczne i kobieca (Ostatnia miłość 1867, Pamiętnik Wacławy 1871, Na dnie sumienia 1872, Marta 1873 - dyskryminacja kobiet w sferze edukacji i pracy zarobkowej), ży-dowska (Meira Ezofowicz 1878), chłopska (Niziny 1884, Dziurdzie 1885). Obszerne studium O po-wieściach T. T. Jeża z rzutem oka na powieść w ogóle: odważna, spokojna krytyka powieściopisar-stwa postyczniowego.
 | Pobierz cały dokument orzeszkowa.nad.niemnem.polonistyka.doc rozmiar 708 KB |