Błąd przypadkowy: Różnica miedzy wynikiem pomiaru, a średnią z

nieskończonej liczby wyników pomiarów tej samej wielkości mierzonej

wykonanej w warunkach powtarzalności

Błąd systematyczny: Różnica miedzy średnia z nieskończonej liczby pomiarów

tej samej wielkości mierzonej, wykonanych w warunkach powtarzalności a wartością prawdziwa wielkości mierzonej

Błąd gruby (omyłka) - powstają na skutek niewłaściwego użycia danego narzędzia pomiarowego, pomyłek przy odczycie lub zapisie wyników

Przykłady błędów grubych Odczytanie wskazania w niewłaściwych jednostkach - np. w miliamperach zamiast w amperach. Odczytanie wskazania z niewłaściwej podziałki przyrządu, gdy ma on kilka różnych podziałek.

metoda typu A szacowania niepewnosci - metoda szacowania

niepewności oparta na pomiarach statystycznych (w oparciu o

odchylenie standardowe serii pomiarów); wartość niepewności standardowej jest równa odchyleniu standardowemu średniej arytmetycznej.

Niepewność pomiaru - parametr, związany z wynikiem pomiaru, charakteryzujący rozrzut wartości, które można w uzasadniony sposób przypisać wartości mierzonej pomiaru. Charakteryzuje ona rozrzut wartości (szerokość przedziału), wewnątrz którego można z zadowalającym prawdopodobieństwem usytuować wartość wielkości mierzonej.

Narzędzia pomiarowe podzielono na dwie grupy: wzorce miar i przyrządy pomiarowe. Wzorcem miar nazywamy ciało fizyczne odtwarzające miarę danej wielkości z określoną dokładnością, np. przymiar kreskowy, promieniomierz, szczelinomierz, kątownik.

W przeciwieństwie do wzorców miar przyrządy pomiarowe są wyposażone w przetworniki, które spełniają różne funkcje, np. przetwarzanie jednej wielkości w inną, powiększanie dokładności odczytania.

Wzorce długości są to ciała lub zjawiska fizyczne odtwarzające w sposób praktycznie niezmienny jedną lub kilka miar długości. Ze względu na sposób odtwarzania miary można podzielić je na końcowe, kreskowe i falowe.

Wzorce końcowe są wzorcami jednomiarowymi. bryły materialne, które żądaną wartość długości odtwarzają odległością:

• dwóch równoległych płaszczyzn (płytki wzorcowe długości, szczelinomierze),

• dwóch skrajnych tworzących (wałeczki pomiarowe),

• dwóch skrajnych punktów (kulki pomiarowe).

Wyróżnia się wśród nich :

• płytki wzorcowe długości,

• szczelinomierze,

• wałeczki pomiarowe,

• kulki pomiarowe,

• wzorce nastawcze.

Wzorce kreskowe odtwarzają wartości długości wzajemnymi odległościami kres naniesionych na płaskiej powierzchni wzorca (wzorce kreskowe) lub też odległościami kres od krawędzi wzorca (wzorce końcowo-kreskowe).

Wzorce kreskowe znajdują szerokie zastosowanie. Mogą one:

• stanowić integralne części różnych przyrządów pomiarowych, (podziałki w suwmiarkach, mikrometrach, długościomierzach Abbe'go, maszynach do pomiarów długości, itp.).

• występować samodzielnie:

• jako wzorce kontrolne (etalony),

• jako wzorce użytkowe służące bezpośrednio do pomiarów długości (przymiary).

Pod względem sposobu odtwarzania przymiary można podzielić na:

• kreskowe (rys. a);

• końcowo - kreskowe (rys. b)

Wzorce falowe odtwarzają wartości długości jako wielokrotność długości fali promieniowania elektromagnetycznego emitowanego przez pewne pierwiastki w ściśle określonych warunkach. Najczęściej wykorzystywane jest promieniowanie takich pierwiastków jak krypton 86, rtęć 198, kadm 114 oraz promieniowanie laserów typu He-Ne. Do odtwarzania wartości długości tą metodą służą przyrządy zwane interferometrami.

Przyrządem pomiarowym nazywamy przyrząd do bezpośredniego lub pośredniego

wykonania pomiarów.

Pomiary bezpośrednie są dokonywane następującymi narzędziami pomiarowymi: suwmiarkami, głębokościomierzami, wysokościomierzami, mikrometrami, średnicówkami. Do pomiarów pośrednich są używane: macki, cyrkle, czujniki zegarowe, poziomnice, grzebienie do gwintów.

Wzorcowanie zbiór czynności ustalających relację między wartościami wielkości mierzonej, wskazanymi przez wzorcowany przyrząd pomiarowy, a wzorcem jednostki miary wraz z podaniem niepewności tego pomiaru. czynnosci nadania i utrwalenia miary wielkości mierzonej wskazaniom systemu (przyrzadu, narzedzia) pomiarowego.

Hierarchia wzorców: Na szczycie hierarchii powinien stac wzorzec, dla którego wartość miary jest potwierdzona przez wiarygodnosc modelu fizycznego. Warunek ten spełniaja wzorce kwantowe.

Wzorzec państwowy - uznany urzędowo w

danym kraju za podstawę do przypisywania

wartości innym wzorcom jednostki miary danej

wielkości;

• Wzorzec miedzynarodowy - uznany umową

miedzynarodową za podstawę do przypisywania

wartości innym wzorcom jednostki miary danej

wielkości;

ROZPORZĄDZENIE MINISTRA

Wzorzec pierwotny (primary standard) - powszechnie

uznany jako charakteryzujący się najwyższa jakością

metrologiczna. Wartość jego jest przyjęta bez

odniesienia do innych wzorców miary tej samej wielkości

(inaczej: wzorzec absolutny)

Wzorzec wtórny - wartość uzyskana przez porównanie

z wzorcem pierwotnym jednostki miary danej wielkości.

• Wzorzec odniesienia - wzorzec jednostki miary

o najwyższej jakości metrologicznej w danym

miejscu lub danej organizacji, stanowiący

odniesienie do wykonywanych tam pomiarów.

• Wzorzec roboczy - wzorzec jednostki miary

używany do wzorcowania lub sprawdzania

przyrządów pomiarowych.

Metody pomiarowe: Logiczny ciąg (algorytm) wykonywanych podczas pomiaru operacji, opisanych w sposób ogólny.

Rodzaje metod pomiarowych:

a) bezpośrednie:

- metodę bezpośredniego porównania,

- metodę różnicową,

- metodę zerową,

b) pośrednie.

1. pomiary bezpośrednie - wynik otrzymuje się z bezpośrednio ze wskazania wybranego miernika,

Taką metodę stanowi np. pomiar natężenia prądu elektrycznego, z użyciem amperomierza czy też oznaczanie średnicy wałka za pomocą suwmiarki

-Metoda bezpośredniego porównania- polega na porównaniu całkowitej

wartości wielkości mierzonej ze znaną wartością wzorcową tej wielkości,

wchodzącą bezpośrednio do pomiaru, czyli wskazanie K przyrządu

stanowi wynik X pomiaru: X=K

-metoda różnicowa: polega na odjęciu od wielkości mierzonej X znanej

wartości wzorcowej W i pomiarze otrzymanej różnicy K metodą

bezpośredniego porównania. A więc wartość wielkości mierzonej można

obliczyć ze wzoru: X=W+K Przykładem realizacji tej metody jest ważenie na wadze sklepowej z użyciem odważników, pomiar długości z użyciem wzorców długości

(płytek wzorcowych),

-metoda zerowa polega na badaniu różnicy między wielkością mierzoną

a wzorcową i takiej zmianie wielkości wzorcowej, aby tę różnicę sprowadzić do zera. Stąd wynik pomiaru X jest równy wartości wzorca: X=W. Przykładem realizacji tej metody jest pomiar masy na wadze laboratoryjnej dwuszalkowej.

2. pomiary pośrednie - wynik uzyskuje się mierząc inne wielkości na sposób bezpośredni i następnie obliczając zadaną wielkość ze znanej zależności między nią a wielkościami mierzonymi.

Przykładem pomiarów pośrednich jest wyznaczanie oporu R przez bezpośredni pomiar napięcia i natężenia prądu i wykorzystanie zależności: R = U/I.

Pomiar to proces poznawczy polegajacy na porównaniu, z odpowiednia dokładnoscia, wartości wielkosci mierzonej z pewna jej wartoscia przyjeta za jednostke miary

Pomiar musi byc:

• dokładny,

• wiarygodny,

• jednolity, czyli porównywalny wg przyjetej

skali.

---