TURYSTYKA (tourism)- ogół czynności osób, które podróżują i przebywają w celach wypoczynkowych, służbowych lub innych, nie dłużej niż przez rok bez przerwy poza swoim codziennym otoczeniem; z punktu widzenia ekonomicznego to sektor gospodarki, tworzący nowe wartości użytkowe (usługi), oraz forma aktywności ludzkiej, generująca popyt na te usługi.

TURYSTYKA KWALIFIKOWANA - forma turystyki wymagająca specjalnego przygotowania, umiejętności, stosowania specjalistycznego sprzętu i wykorzystania doświadczenia. Uprawianie jej wymaga specjalnego przygotowania psychofizycznego.

Cele: Wypoczynek\ Rekreacja, Doskonalenie sprawności, wydolności, zdrowia, Wszechstronne poznanie kraju.

TURYSTA KWALIFIKOWANY - osoba trwale zainteresowana wybraną przez siebie dyscypliną turystyczną, uprawiająca turystykę systematycznie i ze znawstwem oraz zamiłowaniem, przestrzegająca społecznych norm zachowania się na szlakach i w obiektach turystycznych, doskonaląca swoja sprawność i wydolność fizyczną, oraz łącząca turystyczną aktywność z poznawaniem własnego kraju i świata.

POT (Polska Organizacja Turystyczna)

Cele:

• promocja Polski jako kraju atrakcyjnego turystycznie,

• zapewnienie funkcjonowania i rozwijania polskiego systemu informacji turystycznej

• inicjowanie, opiniowanie i wspomaganie planów rozwoju oraz modernizacji infrastruktury

• inspirowanie tworzenia regionalnych organizacji turystycznych, obejmujących swoim zakresem działania obszar jednego lub więcej województw oraz lokalnych organizacji turystycznych, obejmujących swoim zakresem działania obszar jednego lub więcej jednostek samorządu lokalnego, a także współdziałanie z nimi.

Zadania:

• organizacja stoisk narodowych na największych krajowych i zagranicznych targach turystycznych.

• organizacja podróży studyjnych dla polskich i zagranicznych dziennikarzy oraz podróży edukacyjnych dla touroperatorów.

• przygotowanie i druk wydawnictw promocyjnych o Polsce

• współpraca z regionalnymi i lokalnymi branżami turystycznymi
  

ROT (Regionalna Organizacja Turystyczna)

Cele:

• Stworzenie regionalnego systemu informacji turystycznej,

• Promocja walorów turystycznych regionu w kraju i za granicą;

• Stymulowanie tworzenia i rozwoju produktu turystycznego w regionie;

• Pomoc przy tworzeniu LOT-ów;

• Doskonalenie kadr dla turystyki;

• Prowadzenie badań i analiz marketingowych w dziedzinie turystyki;

PIT (Polska Izba Turystyki)

Cele:

• reprezentowanie interesów gospodarczych swoich członków,

• przyczynianie się do rozwoju turystyki,

• organizowanie działań i współdziałanie w przedsięwzięciach zapewniających materialne warunki rozwoju gospodarki turystycznej oraz jej doskonalenie,

• podnoszenie poziomu i kultury obsługi turystów,

• kształtowanie i upowszechnianie zasad etyki w działalności gospodarczej.

Zadania:

• Prowadzenie systemu rekomendacji biur podróży

• Wydawanie certyfikatów biurom podróży (świadczące o wysokiej jakości usług)

• Walka o dostosowywanie przepisów do standardów europejskich

RUCH TURYSTYCZNY (tourist traffic) - zjawisko społeczne polegające na przestrzennym przemieszczaniu się ludzi na obszary i do miejscowości turystycznych; obejmuje podróżnych motywowanych różnymi celami natury społeczno-kulturowej i zawodowej, które zamierzają oni osiągnąć po czasowym i dobrowolnym opuszczeniu stałego miejsca zamieszkania w kraju lub za granicą.

KRAJE PRZYJMUJĄCE NAJWIĘKSZĄ LICZBĘ TURYSTÓW:

1. Francja

2. USA

3. Hiszpania

4. Chiny

5. Włochy

PAŃSTWA O NAJWIĘKSZEJ DOCHODOWOŚCI Z TURYSTYKI:

1. USA

2. Hiszpania

3. Francja

4. Włochy

5. Chiny

5. funkcje i dysfunkcje turystyki w środowisku

a) przyrodniczym

Funkcje:

• Ochrona przyrody

• Poprawa jakości środowiska

• Zwiększenie świadomości ekologicznej

• Ustalenie granic zagospodarowania dzikich obszarów

Dysfunkcje:

• Urbanizacja środowiska

• Degradacja krajobrazu

• Zanieczyszczanie powietrza

• Zanieczyszczanie wód

• Degradacja gleb

• Hałas

• Niszczenie fauny i flory

b) społeczno-kulturowym

Dysfunkcje:

• akulturacja (przejmowanie obyczajów i wzorców zachowań od przyjezdnych)

• komercjalizacja kultury regionalnej (wartości religijne, ideowe, obyczajowe „na sprzedaż”

• zanik autentyczności kultury regionalnej

• niszczenie struktur społecznych i kultur regionalnych

• zanikanie rodzimych cech gościnności, „wszystko za pieniądze”

• pogorszenie życia lokalnych mieszkańców (utrudnienia komunikacyjne, kłopoty z zakupami, brud, hałas, wzrost przestępczości, prostytucji)

• niszczenie obiektów zabytkowych, wykopalisk itd (straty powodowane przekroczeniem granic pojemności turystycznej)

Funkcje: ochrona integralności kulturowej, zabezpieczanie zabytków…

TURYSTYKA ZRÓWNOWAŻONA

„każda forma rozwoju turystycznego, zarządzania i aktywności turystycznej, która podtrzymuje ekologiczną, społeczną i ekonomiczną integralność terenów, a także zachowuje w niezmienionym stanie zasoby naturalne i kulturowe tych obszarów.”

• „musi być zintegrowana z naturą, kulturą, ludzkim środowiskiem;

• musi istnieć współpraca na wszystkich poziomach: lokalnym, regionalnym, krajowym, międzynarodowym;

• wszystkie kierunki rozwoju turystyki musza służyć ulepszeniu jakości życia społeczności, oraz muszą wpływać na wzbogacenie kulturowe każdego miejsca przeznaczenia turystycznego;

• obszarom narażonym na degradację środowiskową lub kulturową należy wspomóc w rozwoju w dziedzinie współpracy technicznej i pomocy finansowej .”

PTSM (Polskie Towarzystwo Schronisk Młodzieżowych) Polskie - stowarzyszenie utworzone w 1926 r. (jako trzecie towarzystwo schronisk młodzieżowych na świecie) i jest w Polsce reprezentantem światowego ruchu schronisk młodzieżowych - Międzynarodowej Federacji Schronisk Młodzieżowych.

Cele:

• rozwój bazy schronisk młodzieżowych - ich organizowanie, budowa i prowadzenie,

• wspieranie szkolnych schronisk młodzieżowych,

• uczestniczenie w procesie edukacyjnym polskiej szkoły,

• upowszechnianie turystyki jako formy wypoczynku i rekreacji młodzieży,

• organizowanie tras typowych PTSM i obozów wędrownych  w oparciu głównie o  schroniska młodzieżowe, a w przypadku ich braku o inną tanią  bazę noclegową.

PTTK (Polskie Towarzystwo Turystyki Krajoznawczej)- stowarzyszenie powstałe z połączenia w 1950 roku Polskiego Towarzystwa Krajoznawczego i Polskiego Towarzystwa Tatrzańskiego, grupujące turystów i krajoznawców.

Cele:

• krzewienia turystyki i krajoznawstwa oraz aktywnych form wypoczynku dzieci i młodzieży,

• podtrzymywania tradycji narodowej, pielęgnowania polskości oraz rozwoju świadomości narodowej,

• nauki, edukacji, oświaty i wychowania dzieci i młodzieży, szczególnie poprzez kształtowanie postaw społecznych, upowszechniania wiedzy o przeszłości, współczesności i perspektywach rozwoju Polski,

• ekologii i ochrony zwierząt, ochrony dziedzictwa przyrodniczego oraz troski o racjonalne wykorzystywanie zasobów przyrody,

• upowszechniania wiedzy i umiejętności na rzecz obronności państwa, szczególnie poprzez opiekę nad miejscami pamięci narodowej i organizację imprez turystycznych związanych z poznawaniem historii oręża polskiego,

ZHP (Związek Harcerstwa Polskiego) - Największa polska organizacja harcerska, powstała w dniu 1 listopada 1918 roku, z połączenia wszystkich wcześniej działających organizacji harcerskich i skautowych, z trzech zaborów. Jest wychowawczym, patriotycznym, dobrowolnym i samorządnym stowarzyszeniem otwartym dla wszystkich bez względu na pochodzenie, rasę czy wyznanie.

Wychowanie w ZHP opiera się na normach moralnych, wywodzących się z uniwersalnych, kulturowych i etycznych wartości chrześcijańskich, kształtuje postawy szacunku wobec każdego człowieka, uznając system wartości duchowych za sprawę osobistą każdego członka Związku.

Cele statutowe ZHP to:

• stwarzanie warunków do wszechstronnego rozwoju człowieka,

• kształtowanie osobowości człowieka odpowiedzialnego,

• upowszechnianie w społeczeństwie takich wartości jak: wolność, prawda, sprawiedliwość, demokracja, samorządność, równouprawnienie, tolerancja i przyjaźń,

• umożliwienie nawiązywania kontaktów międzyludzkich ponad wszelkimi podziałami,

• propagowanie wiedzy na temat przyrody, ekologii oraz kształtowanie potrzeby kontaktu z przyrodą.

TRANSPORT KOLEJOWY

Zalety:

• niskie koszty przewozów pasażerskich i towarowych na średnich i długich trasach

• duża wydajność przy transporcie ładunków

• niewielki wpływ na środowisko

• możliwość organizacji sprawnego transportu miejskiego i podmiejskiego (tramwaje, metro, koleje dojazdowe)

Wady:

• dość wysokie koszty budowy nowych linii i utrzymania użytkowanych

• niewielka możliwość zmian tras

• utrudnione wytyczanie nowych szlaków na niektórych terenach (np. w górach, na obszarach podmokłych)

• w przypadku budowy metra - konieczność inwestowania ogromnych środków

TRANSPORT SAMOCHODOWY:

Zalety:

• duża dostępność

• zasięg - wiele samochodów

• może poruszać się nawet po naturalnych szlakach i bezdrożach

• komunikacja miejska i międzymiastowa (autobusy) - dość niskie koszty utrzymania

• w przypadku trolejbusów - niewielki hałas i brak emisji spalin

Wady:

• duży wpływ na zanieczyszczenie środowiska (spaliny)

• konieczność inwestowania w budowę nowych autostrad, dróg

i parkingów

• duże zagęszczenie ruchu, zwłaszcza w wielkich miastach
  znaczne zanieczyszczenie nawierzchni dróg przez duże auta ciężarowe

TRANSPORT LOTNICZY

Zalety:

• szybkość

• wygoda

• bezpieczeństwo podróży

Wady:

• wysokie koszty

• konieczność budowy lotnisk

• niewielkie możliwości transportu dużej ilości towarów

TRANSPORT WODNY ŚRÓDLĄDOWY

Zalety:

• niskie koszty

• bardzo dobrze nadaje się do przewozu surowców

Wady:

• konieczność regulacji zbiorników wodnych, będących szlakami żeglugi i budowy portów śródlądowych

• długi czas transportu

TRANSPORT MORSKI

Zalety:

• niskie koszty przy przewozach

• towarów, zwłaszcza na długich trasach
  możliwość przewiezienia dużej ilości towarów

Wady:

• duża zależność od warunków pogodowych

• długi czas transportu
  

KRYTERIA NA PRZEWODNIKA:

1) ukończyła 18 lat,

2) ukończyła szkołę średnią,

3) posiada stan zdrowia umożliwiający wykonywanie zadań

przewodnika turystycznego lub pilota wycieczek,

4) nie była karana za przestępstwa umyślne lub inne

popełnione w związku z wykonywaniem zadań

przewodnika turystycznego lub pilota wycieczek,

5) odbyła szkolenie teoretyczne i praktyczne oraz zdała

egzamin na przewodnika turystycznego lub na pilota

wycieczek, z zastrzeżeniem art.22a.

RODZAJE PRZEWODNIKÓW TURYSTYCZNYCH:

• Terenowy

• Górski (tatrzańscy, sudeccy, beskidzcy)

• Miejski (Trójmiasto, Kraków, Warszawa, Toruń, Poznań, Szczecin, Wrocław, GOP, Lublin, Łódź)

• Muzealny

ATRAKCYJNOŚĆ TURYSTYCZNA - właściwość obszaru lub miejscowości wynikająca z zespołu cech przyrodniczych lub poza przyrodniczych, która stanowi o zainteresowaniu ze strony

turystów.

O stopniu atrakcyjności turystycznej danego obszaru lub miejscowości decydują:

• walory turystyczne

• zagospodarowanie turystyczne,

• dostępność komunikacyjna.

Atrakcyjność turystyczną można rozumieć w trzech znaczeniach:

- atrakcyjność określaną przez różnego rodzaju klasyfikacje, kategoryzacje itp.

(atrakcyjność ideograficzna)

- atrakcyjność wynikająca z przyjęcia określonej techniki oceniania

- atrakcyjność będąca wynikiem subiektywnego spostrzegania”.

kategorie atrakcji turystycznych:

- walory naturalne - krajobraz i klimat, plaża i morze, wulkany, parki, i ogrody,

jeziora, góry, rzeki, uzdrowiska,

- atrakcje historyczne i kulturalne będące dziełem człowieka - obiekty budowlane

i zabytki architektoniczne, muzea, wykopaliska archeologiczne, muzyka i sztuka,

obyczaje, tradycje, folklor i rzemiosło ludowe, imprezy artystyczne,

- urządzenia sportowe - centra rekreacyjne, ośrodki żeglarskie, lodowiska, pola

golfowe, stoki narciarskie, korty tenisowe, baseny kąpielowe,

- rozrywki - kina, nocne kluby, tory wyścigowe, parki rozrywki, tereny wystawowe,

- transport i przejazdy - koleje parowe, kanały i gondole, balony, przejażdżki

wielbłądem, kolejki linowe, statki,

- zakupy - kompleksy rekreacyjno-handlowe, bazary orientalne, specjalistyczne;

zakupy, hipermarkety, sklepy wolnocłowe.

Atrakcyjność Turystyczna- jest pojęciem złożonym. O atrakcyjności turystycznej obszaru,

miejscowości czy szlaku decydują 3 czynniki:

•Ranga walorów turystycznych

•Dostępność komunikacyjna

•Zdolność obsługowa urządzeń turystycznych

Stanowią one łącznie o warunkach rozwoju ruchu turystycznego w danym terenie.

CHŁONNOŚĆ TURYSTYCZNA - określa naturalną odporność środowiska przyrodniczego na degradację spowodowaną ruchem turystycznym. Wyrażona jest jako maksymalna liczba uczestników ruchu turystycznego mogących jednocześnie przebywać na danym obszarze nie powodując dewastacji i degradacji środowiska naturalnego i pogorszenia warunków wypoczywania

WALORY TURYSTYCZNE - całość elementów środowiska naturalnego i pozaprzyrodniczych (kulturowych lub inaczej antropogenicznych), które są przedmiotem zainteresowania turystów i decydują o atrakcyjności turystycznej danego miejsca, miejscowości lub obszaru.

POJEMNOŚĆ TURYSTYCZNA - ogólna pojemność bazy noclegowej (liczba miejsc noclegowych), gastronomicznej (liczba miejsc konsumpcyjnych, wydawanych posiłków) i towarzyszącej (liczba miejsc lub powierzchnia) określająca maksymalną liczbę uczestników ruchu turystycznego mogących równocześnie korzystać z poszczególnych urządzeń, nie przyczyniając się do zmniejszania zakresu i poziomu podaży usług turystycznych oraz dezorganizacji życia społeczno-gospodarczego. Często mylona z chłonnością turystyczną.

REGION TURYSTYCZNY - obszar pełniący funkcję turystyczną na zasadzie pewnej jednorodności cech środowiska geogr. oraz wew. powiązań usługowych.

EKOTURYSTYKA jest formą aktywnego i pogłębionego zwiedzania obszarów o wybitnych walorach przyrodniczych i kulturowych, strzeże harmonii ekosystemów przyrodniczych i odrębności kulturowej lokalnych społeczności, dostarcza środków finansowych dla skutecznej ochrony wartości dziedzictwa przyrodniczego i kulturowego oraz przynosi realne korzyści społeczno- ekonomiczne ludności miejscowej.

TURYSTYKA ALTERNATYWNA:

• Przyjazna środowisku, i ludziom, Dostosowana do potrzeb człowieka, Inteligentna, umotywowana, Odpowiedzialna, Zielona, Łagodna, Wspierająca

TRAMPING - polega na odbywaniu dalekich i długotrwałych wędrówek, najczęściej w małych, nieformalnych grupach koleżeńskich. Istotą turystyki trampingowej jest swobodne wędrowanie, ciągłe zmiany otoczenia i doznawanie wrażeń. Tramping łączy pieszą wędrówkę z obozowaniem podczas jednego wyjazdu. Na wyposażeniu trampa znajduje się żywność, woda, namiot, butla gazowa i inne akcesoria turystyczne - wszystko o jak najmniejszej wadze i rozmiarze. Wycieczki takie mogą trwać kilka dni, jak również kilka miesięcy.

WALORY WYPOCZYNKOWE obejmują zespół cech niezbędnych, których występowanie

gwarantuje minimum warunków dla wypoczynku oraz zespół cech korzystnych,

podnoszących wartości wypoczynkowe.

Cechy niezbędne to:

− wolne od zanieczyszczenia powietrze, cisza,

− walory estetyczne krajobrazu, brak zasadniczych przeciwwskazań klimatycznych.

WALORY KRAJOZNAWCZE to przede wszystkim:

− charakterystyczne zespoły krajobrazowe i osobliwości przyrody,

− folklor, obrzędy ludowe, dzieła sztuki plastycznej, ludowa kultura materialna,

− dobra kultury tj. pamiątki historyczne, zabytki architektury,

− obiekty i przejawy współczesnej gospodarki, techniki, nauki i kultury.

WALORY SPECJALISTYCZNE, to takie elementy środowiska naturalnego, które umożliwiają uprawianie żeglarstwa, myślistwa, jeździectwa, wędkarstwa, taternictwa, turystyki podwodnej i speleologicznej itp.

POLITYKA TURYSTYCZNA - świadome oddziaływanie państwa i innych podmiotów na turystykę realizowanej w ramach ogólnej polityki gospodarczej kraju polegającej na określaniu celów ekonomicznych i pozaekonomicznych oraz na doborze odpowiednich środków i metod niezbędnych do ich realizacji.

SYSTEMY TURYSTYCZNE
· Gospodarka turystyczna jest komponentem gospodarki regionalnej.
· Strategia turystyki jest strategią sektorową i winna być powiązana ze strategią rozwoju regionalnego.
1. Nie można analizować turystyki w oderwaniu od innych dziedzin gospodarki
2. Należy analizować nie tylko jej elementy ale również powiązania między nimi
ANALIZA SYSTEMOWA
· W badaniach nad turystyką problemem staje się połączenie elementów, aby tworzyły spójną całość.
System:
1. Wszelki skoordynowany wewnętrznie i wykazujący określoną strukturę układ elementów.
2. Zespół sposobów działania i wykonywania złożonych czynności.
3. Całokształt zasad organizacyjnych, ogół norm i reguł stosowanych w danej dziedzinie (np. system finansowy, moralny, wychowawczy).
4. Metodologicznie poprawna teoria, dotycząca określonego fragmentu rzeczywistości, obejmująca całościowy i uporządkowany zespół zadań powiązanych ze sobą określonymi stosunkami logicznymi.
Zalety analizy systemowej: Analiza turystyki w kategoriach systemu może być źródłem korzyści.
1. patrzymy kompleksowo na zjawisko
3. spojrzenie interdyscyplinarne
4. ujęcie syntetyczne lub analityczne
5. myślenie pragmatyczne
Systemy można podzielić na:
· centryczne (np. Travis)
· relacyjne (np. Studzieniecki)
1. interdyscyplinarne
2. monodyscyplinarne
Systemy mogą mieć charakter:
· mikroekonomiczny
· makroekonomiczny

GŁÓWNI AKTORZY SYSTEMU

· Turystyka składa się z wielu złożonych i powiązanych ze sobą elementów, a każdy z nich odgrywa określoną rolę i determinuje efektywność funkcjonowania całości.
· Turystyka jest tworem konceptualnym, czyli dotyczącym pojęć. Poznanie jej komponentów i powiązań między nimi nie jest łatwe i stanowi wyzwanie dla badaczy.
· Sprawność sytemu zależy od władz oraz od szeregowych pracowników.
SYSTEMY ANTROPOGENICZNE
W ich procesach rozróżnia się dwa odmienne typy:
1. naturalne np. ekosystemy
2. antropogeniczne np. systemy o charakterze sieciowym
Mogą mieć one charakter:
· kompleksowy - opisują holistyczne fenomen turystyki
· szczegółowy - koncentrują się na wskazanym przez autora wycinku turystyki

15. przykłady turystyki ekstremalnej

• Kanioning - jest dziedziną wymyśloną przez turystów kwalifikowanych, uprawiających turystykę wysokogórską, kajakarstwo górskie i wspinaczkę jaskiniową.

• Hydrospeeding - polegający na pokonywaniu rzek górskich z nurtem, na niewielkiej plastikowej desce, w odpowiednim stroju ochronnym (neoprenowy kostium, kask, płetwy, ochraniacze na kolanach i łokciach )3.

• Kiteboarding - będący rodzajem lotu ślizgowego na desce surfingowej, połączone z akrobacją, lądowanie odbywam się ze spadochronem6.

• Jumping dream - której istotą jest zjazd na linie między dwoma wysokimi budynkami, skałami lub nad wąwozem.

• Motocross - forma wyścigów motocyklowych rozgrywana na specjalnych torach do tego przystosowanych. Tory motocrossowe usypane są zazwyczaj z piasku, gliny lub błota.

TURYSTYKA MOTYWACYJNA - podróże, zazwyczaj luksusowe i do atrakcyjnych miejsc, finansowane przez pracodawcę w nagrodę dla pracownika; przypomina tradycyjną turystykę rekreacyjną uprawianą w wolnym czasie. Celem jest wzbudzenie u pracownika entuzjazmu, wdzięczności, lojalności wobec firmy.

AGROTURYSTYKA - forma wypoczynku w warunkach zbliżonych do wiejskich. Może być połączona z pracą u osoby zapewniającej nocleg. Traktowana jako alternatywne do rolnictwa źródło dochodu mieszkańców wsi.

Celem Agroturystyki jest:

• przeciwdziałanie wyludnieniu wsi i miejscowości górskich,

• wzrost dochodów ludności miejscowej,

• wytwarzanie wyrobów pamiątkarskich,

• wzrost atrakcyjności obszarów wiejskich, wyrażający się we wzroście cen gruntów, a przez to wartości terenów rolnych i wiejskich oraz

• rozwój infrastruktury wspierającej ekologiczne wzory turystyki.

PILOT WYCIECZEK - osoba towarzysząca, w imieniu organizatora turystyki, uczestnikom imprezy turystycznej, sprawująca opiekę nad nimi i czuwając nad sposobem wykonania na ich rzecz usług.

Do zadań pilota wycieczek należy:

• sprawowanie, w imieniu organizatora turystyki, opieki nad uczestnikami imprezy turystycznej w niezbędnym zakresie, wynikającym z charakteru imprezy, a w sytuacjach nieprzewidzianych udzielanie im niezbędnej pomocy,

• zapewnienie właściwej realizacji programu imprezy,

• udzielenie uczestnikom imprezy informacji o przepisach obowiązujących turystów oraz podstawowej informacji krajoznawczej,

• czuwanie nad sposobem wykonywania usług świadczonych na rzecz uczestników podczas imprezy oraz przyjmowanie od nich reklamacji dotyczących świadczonych im usług,

• reprezentowanie organizatora turystyki wobec kontrahentów świadczących usługi w trakcie trwania imprezy, dbanie o dobre imię organizatora i nienarażanie go na straty,

• obowiązek potwierdzenia klientowi przyjęcie reklamacji, a w wypadku jej niezałatwienia, przekazania jej niezwłocznie organizatorowi turystyki.

• pełnienie funkcji negocjatora w przypadku występowania sytuacji konfliktowych w grupie,

• warunkowo pełnienie funkcji tłumacza podczas imprezy za granicą oraz dla turystów z zagranicy,

• zgłaszanie organizatorowi uwag i opinii z przebiegu imprezy;

• wnioskowanie w sprawach programów imprez.

---