TEKST I

Przez długie wieki najważniejsze dla Greków pytania: o naturę bogów i ludzi, o ich pochodzenie, o to, jak ludzie powinni postępować, znajdowały odpowiedź w mitach. Dopiero w VI w. przed Chr. mity ustąpiły powoli innemu sposobowi opisywania i wyjaśniania świata.

Ten nowy sposób myślenia Grecy nazywali „filozofia”, dosłownie „zamiłowanie do mądrości”. Jego powstanie jest jednym z najważniejszych faktów w dziejach cywilizacji europejskiej. Historycy badający historię kultury greckiej nazywali narodziny filozofii „cudem greckim”

Dlaczego ten cud wydarzył się właśnie w Grecji? Zasługa to demokratycznego ustroju. Udział w życiu publicznym umożliwił Grekom poznanie mechanizmów życia społecznego, przyzwyczaił do dyskutowania, do rozpatrywania spraw z różnych stron. Sprawił, że Grecy nabrali zaufania do władz rozumu jako narzędzia, za pomocą którego można poznać nie tylko budowę społeczności obywatelskich, ale i świat fizyczny, więcej - także naturę bogów. Również charakter religii greckiej ułatwił narodziny filozofii. Brak świętej księgi, która zarysowałaby granice tego, o czym wolno mówić, brak stanu kapłańskiego, sprawującego w innych cywilizacjach kontrolę nad umysłami, zostawiły Grekom wielką swobodę myślenia.

Ewa Wipszycka „Podręcznik do historii dla I klasy gimnazjum”

Zadanie 1. (0 - 1)

Gdzie starożytni Grecy szukali odpowiedzi na ważne pytania?

1. W Biblii (świętej księdze judaizmu i chrześcijaństwa).

2. W Koranie (świętej księdze muzułmańskiej).

3. W dekalogu (przykazaniach danych Mojżeszowi na górze Synaj).

4. W mitach (podaniach o bogach, herosach i powstaniu świata).

Zadanie 2. (0 - 1)

Nowy sposób opisywania i wyjaśniania świata zrodził się

1. około VII wieku przed Chrystusem.

2. tuż przed narodzeniem Chrystusa.

3. w VI w. p.n.e.

4. w VI w. n. e.

Zadanie 3. (0 - 1)

Nowy sposób myślenia to:

1. fakt decydujący o rozwoju cywilizacji.

2. jeden z najważniejszych faktów w dziejach Europy.

3. mało istotny fakt cywilizacji europejskiej.

4. najważniejszy fakt w rozwoju doktryn religijnych.

Zadanie 4. (0 - 1)

Co Grecy nazywali filozofią?

1. Roztrząsanie tajemnic bytu.

2. Rozważania nad istotą boskości.

3. Zgłębianie mądrości.

4. Zamiłowanie do mądrości.

Zadanie 5. (0 - 1)

Narodziny filozofii historycy nazywali:

1. cudem greckim.

2. cudem myślenia

3. cudem boskim.

4. cudem natury.

Zadanie 6.

Na podstawie ostatniego akapitu uzupełnij notatkę-plan.

Narodziny filozofii w starożytnej Grecji ułatwił:

……………………………………………………… charakter religii,

który wymagał udziału w życiu publicznym. która zostawiała swobodę myślenia,

Zalety udziału w życiu publicznym: ponieważ brak było:

1. ………………………………………………. 1) …………………………………………………….

………………………………………………. 2) ………………………………………………………

2. przyzwyczajenie do dyskutowania, czyli Takiego, który w innych cywilizacjach

rozpatrywania spraw z rożnych stron, sprawował kontrolę nad umysłami.

3. nabranie zaufanie do ……………………………..

jako narzędzia poznawania (czego?):

a) budowy społeczności obywatelskiej,

b) ……………………………………………….

c) natury bogów.

TEKST II

- Wzgórze, na którym stoimy, to AREOPAG. Tutaj najwyższy sąd Aten rozstrzygał sprawy o morderstwo. Kilkaset lat później z tego właśnie miejsca apostoł Paweł nauczał Ateńczyków o Jezusie i chrześcijaństwie. (…)

- Znajdujemy się na skraju dawnego rynku w Atenach. (…) Kiedyś wznosiły się tu dumne świątynie, gmachy sądu i inne budynki użyteczności publicznej, sklepy, sala koncertowa, a nawet gimnazjon - ośrodek ćwiczeń gimnastycznych. Wszystkie budowle otaczały rynek, duży czworoboczny plac… Na tym właśnie obszarze stworzono podstawy całej cywilizacji europejskiej. Takie słowa, jak: polityka i demokracja, ekonomia i historia, biologia i fizyka, etyka i psychologia, teoria i metoda, idea i system oraz wiele innych - pochodzą od niewielkiego narodu, który wiódł swe codzienne życie wokół tego placu. Tu przechadzał się Sokrates, rozmawiając z napotkanymi ludźmi. Być może w tym miejscu zaczepił niewolnika niosącego amforę z oliwą, by zadawać nieborakowi filozoficzne pytania? Sokrates był bowiem przekonany, że nawet niewolnik posiada rozum równy osobie wysokiego urodzenia. Może wdał się tu w utarczkę słowną z jednym z obywateli miasta lub półgłosem prowadził rozmowę ze swoim młodym uczniem Platonem.

Jostein Gaarder, Świat Zofii, tłum. I. Zimnicka,

Jacek Santorski & CO Agencja Wydawnicza, Warszawa 1995, s. 90 - 91.

Zadanie 7. (0 - 3)

Odpowiedz na podstawie tekstu.

1. Kim był Sokrates?

2. Gdzie i w jaki sposób Sokrates nauczał ludzi?

3. Co Sokrates sądził o przedstawicielach różnych grup społecznych?

Zadanie 8. (0 - 10

Wypisz z tekstu imię znanego filozofa, ucznia Sokratesa.

Zadanie 9. (0 - 2)

Wyrazy ekonomia, historia, biologia, fizyka, matematyka, logika, teologia, filozofia, psychologia, pochodzące z języka …………………………., zastąp jednym wyrazem ogólnym.

………………………………………

Zadanie10.

Połącz wyrazy z ich znaczeniem.

2. teologia

3. filozofia

4. idea

5. system

6. demokracja

7. ekonomia

8. polityka

9. logika

10. etyka

1. działalność związana z władzą

2. nauka o gospodarowaniu

3. nauka o Bogu

4. myśl, pojecie

5. poprawne myślenie

6. „umiłowanie mądrości”

7. nauka o moralności

8. zbiór powiązanych elementów

9. władza ludu

Zadanie 11. (0 - 1)

Uzupełnij:

Słowo gimnazjon dawniej oznaczało ……………………………..………………………………………………………

Zadanie 12. (0 - 1)

Do podanych wyrazów dopisz formę dopełniacza liczby pojedynczej.

1. filozofia - ……………………….

2. demokracja - …………………….

3. idea - ……………………………..

Zadanie 13.

Przekształć podane zdania, używając konstrukcji z imiesłowami przysłówkowymi.

1. Sokrates chodził po mieście i zadawał pytania przechodniom.

2. Platon założył Akademię, gdy wrócił z podróży na Sycylię.

3. Gdy Arystoteles mieszkał w Atenach, był uczniem Platona.

4. Arystoteles użył słowa rozumowanie - wprowadził termin stosowany do dzisiaj.

TEKST III

Sokrates (469 - 399) głosił istnienie obiektywnej i powszechnie obowiązującej prawdy oraz bezwzględnego dobra. Osiągnąć je można na drodze tworzenia jasnych pojęć i definicji. (…)

Ośrodkiem zainteresowań Sokratesa była etyka i tu przede wszystkim starał się o wprowadzenie jasnych, pewnych powszechnie ważnych pojęć. Stał bowiem na stanowisku, że u podstaw moralnego postępowania stoi wiedza o tym, co dobre i złe, co sprawiedliwe, a co nie, co etyczne, a co nieetyczne. W tym sensie wartości moralnych można się uczyć, a wprowadzane w praktykę dają człowiekowi szczęście.

Słownik kultury antycznej

Zadanie 14. (0 - 1)

Główny temat powyższego tekstu to:

1. biografia Sokratesa.

2. poglądy filozoficzne Sokratesa.

3. autobiografia Sokratesa.

4. poglądy polityczne Sokratesa.

Zadanie 15. (0 - 1)

Uzupełnij brakującą część zdania na podstawie pierwszego akapitu tekstu:

Obiektywną i powszechnie obowiązującą prawdę oraz bezwzględne dobro można osiągnąć

na drodze ……………………………………………………………………………………………………………….

Zadanie 16. (0 - 1)

Najbardziej interesowała Sokratesa:

1. estetyka

2. kultura

3. moralność

4. sztuka.

Zadanie 17. (0 - 1)

Zaznacz odpowiedź fałszywą:

Podstawą moralnego postępowania jest wiedza o tym, co:

1. dobre - złe

2. sprawiedliwe - niesprawiedliwe

3. mądre - niemądre

4. etyczne - nieetyczne

TEKST IV

Sokrates uważał, jego powołaniem jest pomaganie ludziom w poszukiwaniu prawdy przez dobrze prowadzoną rozmowę. Dialogi, które prowadził Sokrates ze swoimi uczniami i różnymi ludźmi spotkanymi w czasie przechadzek po Atenach, uczyły, jak szukać prawdy, jak odpowiadać na najważniejsze dla człowieka pytania?

Dążenie do odkrycia prawdy i dobra jest, zdanie Sokratesa, najważniejszym powołaniem człowieka. Aby odnaleźć prawdę, trzeba najpierw przyznać się do własnej niewiedzy. „Wiem, że nic nie wiem” - to słynne zdanie Sokratesa, które określa początek drogi każdego prawdziwego filozofa, czyli tego kto kocha mądrość.

Sokratesa oskarżono o to, że demoralizuje młodzież i podważa autorytety. Postawiony przed sądem nie prosił o łagodny wymiar kary i nie przepraszał za swoje postępowanie. Wręcz przeciwnie: w swojej mowie dowodził, jak ważna i pożyteczna dla mieszkańców Aten była jego nauczycielska działalność. Rozzłości tym sędziów, którzy skazali go na śmierć.

Uczniowie chcieli zorganizować Sokratesowi ucieczkę z więzienia. Nie skorzystał on z tej możliwości ratowania życia. Wypił kielich z cykutą - trucizną przeznaczoną dla skazańców. Zgromadzeni w celi Sokratesa uczniowie podziwiali spokój i męstwo swego nauczyciela w chwili śmierci. Najsławniejszy z uczniów Sokratesa - Platon - uczynił jego poglądy podstawą swego własnego systemu filozoficznego.

Podręcznik dla gimnazjum. Świat starożytny. Materiały. Klasa I.

Zadanie 18. (0 - 1)

Najważniejszym powołaniem człowieka, zdaniem Sokratesa, jest:

1. dążenie do osiągnięcia szczęścia.

2. dążenie do odkrycia prawdy i dobra.

3. pomaganie ludziom.

4. prowadzenie uczonych dysput.

Zadanie 19. (0 - 3)

Na podstawie tekstu odpowiedz na pytania:

1. Jaki rodzaj działalności prowadził Sokrates?

2. Z kim prowadził Sokrates dialogi?

3. Czego uczyły dialogi Sokratesa?

Zadanie 20. (0 - 1))

Autorem maksymy: „Wiem, że nic nie wiem” jest:

1. Arystoteles.

2. Sokrates.

3. Epikur.

4. Platon.

Zadanie 21. (0 - 1)

Wypisz z tekstu zdanie wyjaśniające sens powyższej maksymy.

………………………………………………………………………………………………………………………………………………….

Zadanie 22. (0 - 1)

Sokratesa oskarżono:

1. o demoralizację młodzieży i podważanie autorytetów.

2. o niewłaściwe poglądy filozoficzne.

3. o uwłaczanie ważnym osobistościom.

4. o uświadamianie ludziom ich niewiedzy.

Szukanie odpowiedzi na pytanie o to, jak człowiek powinien postępować, wciąż zajmuje uwagę filozofów. Popularne książki o tym, jak żyć napisał Józef Tischner. Oto fragment jego rozmowy z dziennikarką Anną Kaplińską.

Gdzie jest piekło?

- Jak wygląda piekło księdza profesora Tischnera?

- Piekło jest wewnątrz człowieka. Te wszystkie obrazy piekła - jak u Dantego - są tylko wyrazem tego, co wewnątrz, co tkwi w samym człowieku, co jest w nim najbardziej bolesne. Piekło to życie w nienawiści, noszenie jej w sobie.

- Ksiądz mówi tak ogólnie, a ja chciałabym wiedzieć, jakie jest to Księdza piekło?

- Ja się specjalnie nad tym nie zastanawiałem, ale bardzo często widzę piekło w ludziach, z którymi się spotykam. Widzę, co ich piecze - niemożność przebaczenia, są pełni nienawiści. I co gorsza nie wiedzą, że to jest nienawiść.

Fragment wywiadu „Grzechy nasze powszechne”

Dante Alihieri (1265-1321) - wybitny włoski poeta, w dziele „Boska komedia” przedstawił swą wizje wędrówki przez trzy światy pozagrobowe: piekło, czyściec i raj.

Zadanie 23. (0 - 1)

Kim był Józef Tischner?

1. księdzem, poetą.

2. księdzem, filozofem.

3. kapłanem, dziennikarzem.

4. kapłanem, misjonarzem.

Zadanie 24 (0 - 1)

Wszystkie obrazy piekła, według księdza Tischnera, są wyrazem:

1. strachu przed boską karą.

2. personifikacji kary za grzechy.

3. wewnętrznego leku przed niewiadomym.

4. nienawiści do bliźnich.

Zadanie 25. (0 - 1)

„Jakie jest to Księdza piekło?”

1. Nienawiść w moim sercu.

2. Tego nie rozważałem.

3. Niemożność przebaczenia.

4. Podtrzymanie nienawiści.

Zadanie 26. (0 - 1)

Przytoczony fragment ma formę:

1. dialogu.

2. monologu.

3. opisu.

4. opowiadania.

Zadanie 27. (0 - 1)

Napisz list do dziennikarki Anny Kaplińskiej, w którym przedstawisz swoje wyobrażenie piekła. Nawiąż do jej wywiadu z księdzem Józefem Tischnerem.

Zadanie 27 (0 - 1)

Wyobraź sobie, że masz możliwość przeprowadzenia rozmowy z Sokratesem. Napisz wywiad, wykorzystując informacje zawarte w tekstach przytoczonych w teście.

6

---