Wykłady:
Wśród wszystkich nauk zajmujących się człowiekiem najważniejsza jest antropologia.
Istotą człowieka jest człowiek jako całość psychofizyczna. Filozofia jako nauka istnieje od czasów starożytności. Ojcami filozofii byli Platon i Arystoteles, to oni uporządkowali myślenie człowieka, zdefiniowali człowieka, sprecyzowali względnie co to takiego człowiek, doszli do wspólnego wniosku, że człowiek to dusza i ciało.
Platon -stworzył jeden sposób myślenia o człowieku -myślenie idealistyczne o człowieku i dużo innych uczonych poszło w jego ślady. Postrzegał człowieka nie jako realnie istniejący byt ale twierdził, że najpierw jest jakaś idea, myśl a potem korzysta z niej człowiek.
Arystoteles -drugi sposób myślenia o człowieku -myślenie realistyczne o człowieku, jednak to myślenie zostało zaprzeczone. Uważał, że najpierw istnieje realny człowiek i to on wszystko tworzy. Człowiek jest czymś realnym. Rodzimy się, żyjemy, dorastamy, jesteśmy naprawdę.
Platon uważał, że najpierw powstają jakieś myśli, inspiracje i one powodują że człowiek coś robi, że istnieje. To myślenie kontynuował Kartezjusz „myślę, więc jestem”. Ale jak nie myślimy to też jesteśmy i nie znikamy.
Jeden i drugi nurt miał swoich zwolenników i przeciwników. Do okresu średniowiecza coś się zmieniło. Rodziło się chrześcijaństwo, upadło cesarstwo Rzymskie, a to co po nim zostało to chrześcijaństwo. Pierwszym papieżem był św. Piotr
W średniowieczu chrześcijaństwo, kościół było bardzo dobrze zorganizowana instytucją, ta instytucja próbowała zdobyć władzę w Europie. Istota chrześcijaństwa była oparta na doktrynie czyli na zbiorze zasad, sformułowanie ostatecznej doktryny poproszono filozofów.
Filozofia wyjaśnia człowieka a religia Boga. Tymi filozofami byli św. Augustyn i św. Tomasz
Św. Augustyn za Platonem a św. Tomasz za Arystotelesem.
Augustyn -stworzył obraz człowieka skromnie żyjącego, który czekał na nagrodę po śmierci.
Tomasz -uważał, ze jeśli jesteśmy realni mamy prawo do życia i szczęścia do cieszenia się tym wszystkim co mamy, co stworzyliśmy.
Ostateczna doktrynę stworzono na pomyśle Augustyńskim.
Dzisiejsze humanistyczne nauki oparte są na myśleniu platońskim i po platońskim. Kwintesencja wiedzy o człowieku opiera się na tworzeniu norm ideałów do których dopasowuje się człowiek
To, że żyjemy przejawia się przez relacje z innym człowiekiem, czł. jest stworzony do współżycia z innymi ludźmi. Jeżeli mamy realna wiedzę to wola dobrze działa. Wykształcenie i wiedza to nie wszystko, najważniejsze jest rozumienie podanej wiedzy, wtedy wola dobrze działa, wtedy jest możliwość wyboru.
Edukacje powinno zaczynać się od wychowania. Wychowanie jest ważniejsze, bo wiąże się z relacjami z innymi a wykształcenie z sucha wiedzą. Człowiek czego nie rozumie tego nie czuje, to istnienie wpływa na istotę.
W.2
Antropologia ukonstytuowała się w XIX wieku. Obszar którym się zajmuje to kultura ludzka od jej powstania czyli istnienia człowieka. Początek ludzkiej kultury to czasy wynalezienia jakiegoś przedmiotu, który czemuś służył. Antr. jest tak stara jak stary jest człowiek i jego świat, obrastała w swoje treści wraz z tokiem rozwoju człowieka.
Polska -doktryna komunizmu wspierała się na filozofii marksistowskiej, ta zakładała ateistyczne podejście do świata. W człowieku nie widziano duszy, widziano człowieka jako materię i potrzeby, które trzeba zaspokajać, żeby istnieć. Nie rozpatrywano człowieka jako jednostki liczyło się społeczeństwo. Ważne było zaspokajanie potrzeb ludzkości ponieważ one warunkowały dobra i wydajna pracę. Odrzucano inne filozofie. Fil. Marksistowska wykluczała istnienie Boga, była fil. ateistyczną. Edukowane jednostki takie jak były potrzebne, nie uczono religii, myślenia, filozofii itp. Edukacja szła bardzo wolnym tempem, liczyła się tylko praca. Kiedy runął system polityczny myślenie polityczne zmieniło się tylko pozornie.
Dzisiejsze społeczeństwo nadal myśli w kategoriach komunistycznych, nauczono ich, że wiele rzeczy się po prostu należy, nie potrafią zrozumieć, że już tak nie jest. Modne więc stały się nauki o człowieku. System edukacji jest chaotyczny, kompilacyjny, ni wychowuje ani nie kształci. Wiedza która jest nam przekazywana jako zlepki, jako elementy, jest nie skorelowana, a wszystkie nauki łączą się w sposób naturalny ponieważ są one elementami całości -kultury.
Jest to nauka o człowieku, filozofia człowieka.
W Europie dzieli się ona na kilka odrębnych dziedzin (różnych gałęzi nauki):
antropologia fizyczna(wchodzi w skład biologii)
antropologia filozoficzna (wchodzi w skład filozofii)
antropologia społeczna i kulturowa (wchodzi w skład nauk społecznych takich jak socjologia i nauki o kulturze. Antropologia ta pokrywa się częściowo z etnologią i etnografią)
Etnografia - zajmuje się opisem (jakiejś) kultury
Etnologia - dokonuje opisu kultury inaczej studia teoretyczno-wyjaśniające
Antropologia - opisuje kulturę, wyjaśnia i bada zjawiska innych dziedzin nauki (ekonomii, geografii, polityki, socjologii)
Socjologia kultury - zajmuje się kulturą społeczeństw cywilizowanych, nowoczesnych (czyli kulturą symboliczną)
Zadania antropologii kultury : - analiza podobieństw i różnic kulturowych,
- analizowanie logicznej organizacji kultury.
Geneza antropologii spowodowała jej rozbicie na antropologię społeczną i kulturową.
Antropologia społeczna wywodzi się z tradycji socjologicznych . Bada ona społeczny wymiar rzeczywistości , zasady budowy struktury społecznej i prawa regulujące jej funkcje.
Antropologia kultury bada kulturę a przede wszystkim wartości, symbole i postawy.
Współcześnie uważa się, że ten podział jest nieuzasadniony bo kultura i społeczeństwo to całość, bo badać je należy całościowo, czyli holistycznie. Taka tendencja istnieje w Europie, w Ameryce istnieje tylko antropologia kultury.
E. Leach (czyt. Licz) powiedział tak: „antropologia jest badaniem systemu różnorodności ludzkiej”. Dlaczego mówimy i działamy w tak wielu odmiennych językach? Konieczne jest odkrycie ogólnej gramatyki kultury - tzn. dlaczego ludzie są zarazem tak podobni a tak odmienni.
Do niedawna antropologia badała tylko społeczności niewielkie, przedpiśmienne, niecywilizowane. DO XIX wieku zajmowano się tylko badaniem kultury europejskiej i stąd wzięło się zainteresowanie innymi kulturami.
Nowoczesna antropologia zrodziła się na początku XX w, a jej geneza sięga połowy XIX w. Dlaczego?
Nastąpił wtedy rozwój nauk a w szczególności nauk przyrodniczych, pojawiła się praca Darwina „O pochodzeniu gatunku”.
Rewolucja techniczna, która pociągnęła za sobą rozwój techniki, co pociągnęło rozwój geograficzny.
Tak zrodziła się antropologii i przyjęła założenie, że kultura europejska jest tylko jednym ze sposobów życia ludzi, ale są jeszcze inne.
Antropologia orzekła, że nie ma kultur lepszych i gorszych, są kultury różne.
Wszyscy wywodzimy się z tych samych źródeł.
Antropolodzy zarzucali innym naukowcom pochopność w formułowaniu tez opartych tylko na kulturze europejskiej. Trzeba brać pod uwagę inne kultury żeby ocenić ludzkość.
Antropologia interesowała się społeczeństwem pierwotnym, prostym. Dlaczego? Bo to one dostarczają najlepszej wiedzy do poznania zróżnicowania kulturowego. A dlaczego są takie w tym dobre? Bo są małe i odizolowane od kultury europejskiej.
Początkowo antropolodzy byli zdumieni wielością kultur i opisywano je w najprostszy sposób ich życie.
Potem zaczęto interesować się subiektywnym aspektem zjawisk kulturowych, tzn. interpretacje własnej kultury przez ich uczestników.
Antropologia zajmuje się nowym przedmiotem badań - akulturacją, czyli przemianami w społeczeństwie pierwotnym pod wpływem zderzenia się z cywilizacją zachodnią.
Antropologia w sposób całościowy patrzy na człowieka i jego kulturę. Dlaczego?
1. Bo zajmuje się wszystkimi specyficznymi ludzkimi aspektami życia człowieka (aspektami: społecznym, kulturowym, psychologicznym, fizycznym),
Bo społeczeństwa małe były na tyle małe że można było każdy aspekt człowieka zbadać. Opisywano techniki produkcji, wytwory materialne, kontrole społeczne, obrzędowość, sztukę, wiedzę o przyrodzie, typ fizyczny danej zbiorowości, czyli wszystkie te aspekty którymi .....
Antropologia to całościowo nauka o człowieku.
Całościowe ujmowanie człowieka i kultury
Przedmiotem badań w antropologii kultury jest KULTURA
Wiedza o kulturze nie jest jasna i ścisła, dlatego że istnieje wiele definicji kultury uznanych i używanych w świecie. Każda dziedzina wiedzy o człowieku na swój sposób formułuje (definiuje) pojęcie kultury. Nie ma jedności co do jednego pojęcia kultury.
Termin kultura pojawił się już w starożytności. Pierwotne znaczenie to „uprawa” czyli przekształcenie jakiegoś naturalnego stanu rzeczy na stan lepszy, udoskonalony, czyli bardziej użyteczny.
Pole o wysokiej kulturze agralnej - dobrze przygotowane pole.
Kultura była rozumiana jako narzędzie zaspokojenia ludzkich potrzeb.
Cycero użył terminu kultura w sensie metaforycznym i filozofię nazwał „kulturą ducha”, czyli uprawą ducha.
Pojęcie to w starożytności było selektywne i wartościujące (kultura obejmowała tylko korzystne dla praktyki narzędzia (urządzenia) i wynalazki - uznane zasady postępowania w kręgu kulturowym - to co pozytywnie oceniano).
Spopularyzowane zostało na przełomie XVII i XVIII wieku w literaturze niemieckiej. Najpierw za sprawą Samuela Pufendorfa (filozof prawa) - kultura to ogół wynalazków, sztuk, urządzeń wprowadzonych przez człowieka zwłaszcza instytucje polityczne i zasady sprawiedliwości, regulujące ludzkie działania w myśł wskazań rozumu.
Racjonalistyczne pojmowanie kultury (rozum decyduje co nazywamy kulturą), selektywne i wartościujące (zjawiska pozytywnie oceniane).
Przełom w pojmowaniu kultury pojawił się w pismach Jochana Hawdera - idea: każdy lud na ziemi posiada jakąś kulturę, stanowiącą ogniwo łańcucha obejmującego cały świat. Nie ma społeczności bez kultury. Nie ma kultur lepszych i gorszych, są kultury różne. Wszystko jest kulturą co człowiek tworzy. Kultura to sposób przystosowania się człowieka do warunków bytu (sposób zaspokajania ludzkich potrzeb).
Kultura rekompensuje fizyczne niedostatki człowieka w walce o byt. Jako organizm żywy nie jesteśmy najsilniejszym organizmem żywym, jako jedyny jest zdolny do wytworzenia kultury.
Jedną z pierwszych naukowych definicji kultury była definicja stworzona w 1871 r. przez Edwarda Tylor'a (profesor antropologii) - definicja kultury opisowej - kultura lub cywilizacja jest to złożona całość obejmująca wiedzę, wierzenia, sztukę, prawo, obyczaje oraz wszystkie inne zdolności i nawyki nabyte przez człowieka jako członka społeczeństwa (definicja wyliczająca).
Inny przykład antropologicznego ujmowania kultury - Stefan Czarnowski (polski socjolog) - kultura jest to zobiektywizowany dorobek wspólny szeregowi grup społeczny i dzięki swej obiektywności zdolny rozszerzać swój zasięg w czasie i przestrzeni. Ta definicja mówi o kategorii zjawisk tworzących kulturę. Kultura jakiegoś narodu tworzą wytwory człowieka zobiektywizowane, zaakceptowane i uznane przez większość (należą do wszystkich). Każdy człowiek ma swoją osobistą kulturę, ale to co zrobił mieści się zawsze w obrębie kultury grupy.
Współczesna etnologia i antropologia za wspólny wynik kultury uznaje ludzkie działania podejmowane bardzo szeroko.
Ralph Linton - definicja kultury - kultura jest konfiguracją wyuczonych zachowań i ich rezultatów,
których elementy są podzielone i przekazywane przez członków danego społeczeństwa.
W 1952 r. - dwaj amerykańscy antropolodzy, Alfred Kloeber i Klaud Kluckhow spróbowali podsumować różne definicje kultury znajdujące się w piśmiennictwie naukowym. Doszukali się 150-ciu definicji kultury i spróbowali je uporządkować. Kilka kategorii definicji:
definicje genetyczne - wskazują na źródła kultury, na przeciwieństwo natura-kultura
definicje historyczne - kładą nacisk na rolę dziedziczenia tradycji (kultura to zbiorowy dorobek różnych grup ludzkich)
definicje psychologiczne - kładą nacisk na psychologiczne podstawy kultury - uczenie się, naśladownictwo - psychologiczne mechanizmy przyswajania kultury)
definicje dysprubutywne - ujmują kulturę jako odrębne całości, tworzące systemy, ale nie zamknięte, cały czas dokonuje się wymiana, dystrybujca. Mówi się o kulturach a nie o jednej kulturze.
definicje normatywne - kładą nacisk na modele, wzory, zasady wartościowania jako elementy kultury
definicje wyliczające - nigdy nie obejmują całości kultury ludzkiej.
Antropolodzy i socjolodzy podjęli próby uogólnienia różnych definicji kultury. Antonina Kłosowska (w Polsce) - socjolog i antropolog - definicja szeroka, antropologiczna, opisowa.
Kultura jest to względnie zintegrowana całość obejmująca zachowania ludzi, przebiegające wg wspólnych dla zbiorowości społecznej wzorów, wykształconych i przyswajanych w toku interakcji oraz zawierająca wytwory takich zachowań.
Istota kultury.
Kultura jest wyuczona. Musimy nauczyć się jej w procesie wychowania i socjalizacji. Nie jest dana człowiekowi, nabywamy ją w toku życia.
Ujęcie szerokie (antropologiczne) kultury obejmuje różnorodne zjawiska, przedmioty będące wytworami i obiektami ludzkiej działalności, same działania, stany psychiczne człowieka (postawy, dyspozycje, nawyki).
Kultura jest zjawiskiem społecznym, czyli nie można jej analizować w oderwaniu od grupy społecznej (społeczeństwa). Nie istnieje poza grupą społeczną. Kultura każdego społeczeństwa jest mocno zróżnicowana - nie ma jednolitego modelu kultury.
Kultura jest zjawiskiem symbolicznym, tzn. jest wyuczoną dziedziną ludzkiego zachowania, jest przekazywana z pokolenia na pokolenie drogą tradycji i poprzez różne formy symboliczne (najważniejszą formą symboliczną jest język). Prawie wszystkie wytwory ludzkie mają charakter znakowy - ułatwiają komunikację między ludźmi (wyznaczają zasady, normy przyjęte w danej grupie społecznej)
Kultura jest rzeczywistością historyczną, tnz. Że jest historycznie przekształcającą się rzeczywistością społeczną
Kultura ma charakter instrumentalny, czyli jest wtórnym sztucznym środowiskiem wytworzonym przez człowieka w celu zaspokojenia jego potrzeb.
Kultura jest powiązaną całością (obowiązujący kanon) - każdy element kultury pełni określoną funkcję w jej całości a rozpatrywany w izolacji nie ma znaczenia.
Kultura jest zjawiskiem psychologicznym - odniesionym do jednostki, jednostkowym. Kultura jest faktem zarówno zbiorowym jak i jednostkowym, tzn. że kultura jest bytem ponad osobowym, ale jej ostatecznym źródłem jest jednostka. Cały ponad jednostkowy byt oddziałuje na jednostkę.
Pierwsze systemy teoretyczne na gruncie antropologii.
Współcześnie antropologia nazywana była etnologią.
Antropologia jest jedną z najlepiej rozwijających się nauk społecznych o biologii człowieka.
Geneza i rozwój kultury ludzkiej (ludzkość) - sposób życia ludzi, realizacja wzorów.
Antropologia stawia pytanie o genezę i rozwój ludzkości.
Punkt wyjścia - kultura to swoisty atrybut ludzkości, tylko ona wyodrębnia gatunek ludzki ze świata zewnętrznego. Poza tym niczym się nie różnimy. Człowiek wytworzył sobie kulturę, aby zapewnić sobie odrębność środowiska.
Rozwój ludzkości - rozwój kultury.
Interesowano się rozwojem całej kultury lub dziedzinami, działami (badano religię, magię, wiedzę, rodzinę, kulturę materialną, gospodarkę, sztukę).
Zadaniem antropologii była rekonstrukcja rozwoju ludzkości. Taki obraz antropologii ukształtowali jej pierwsi twórcy reprezentujący EWOLUCJONIZM (I-wszy system teoretyczny na gruncie antropologii).
Antropologia zrodziła się na gruncie fascynacji teorią ewolucji. Prawa ewolucji odpowiadają prawom ewolucji kultury.
Tezy ewolucjonizmu:
człowiek wykazuje zawsze te same cechy psychiczne, niezależnie od rasy, epoki historycznej czy środowiska, a doświadczenie ludzkie postępuje tymi samymi drogami. (zasada o jedności rozumu ludzkiego - Adolfa Bastiana). Wszyscy jesteśmy tacy sami i mamy takie same możliwości rozwoju, ale na innym etapie historycznych. Kultury rozwijają się tak samo (kultury pierwotne - świadectwo rozwoju kultury europejskiej).
Tezy rozwoju kultury:
kultury rozwijają się poprzez następujące po sobie stadia takie same dla wszystkich społeczeństw. <społeczności pierwotne osiągną w końcu etap kultur rozwiniętych>
każda kultura istnieje dzięki swojemu rozwojowi, każdą kulturę można scharakteryzować przez jej rozwój. <jeżeli chcemy oddać istotę kultury - wskazać na stadia jej rozwoju>.
Rozwój każdej z kultur uwarunkowany jest jej stanem wcześniejszym (teza o genetycznych rozwoju kultury) <kumulatywny charakter rozwoju>.
Teza o progresywnym rozwoju - rozwój o postępach kultur przebiega od form niższych do wyższych.
Każda z kultur rozwija się równolegle do innych, niezależnie od różnic czasowych.
Podstawowe tezy ewolucjonizmu.
Johann Bachofen (1815-1887), Henry Morgan (1818-1881) - badał w terenie, Adolf Bastian (1826-1905), James John Frazer (1854-1941), John Lubbock (1834-1913), Edward Taylor (1832-1917) - I-wszy profesor antropologii, najsłynniejszy ewolucjonista.
Kierunek ten zakładał, że motorem rozwoju ludzkości jest naturalna wynalazkowość człowieka (różne grupy ludzkie mogą dokonać takich samych wynalazków).
Podstawowe znaczenie przywiązywano do analizy przeżytków kulturalnych - takie elementy kultury jak praktyki, zwyczaje, wierzenia, które choć właściwie dla wcześniejszych etapów rozwoju przetrwały w późniejszych stadiach w formie zmodyfikowanej (relikty).
Etnologia z zakresu kultury materialnej - przykłady: żeliwne poidła dla koni - wykorzystywane jako kwietnik (odtwarza się dzieje kultury materialnej charakterystycznej dla wcześniejszego rozwoju).
Bastian - „człowiek w historii” - teza o jedności psychicznej człowieka - dzięki tej jedności istnieją idee elementarne (wspólne dla wszystkich ludzi) i idee wtórne (ludowe) - odróżniają kultury. Zróżnicowanie kulturowe - zróżnicowanie idei ludowych.
Bachofen - „prawo macierzyste” - I-wsze studium rozwoju rodziny i systemu pokrewieństwa jako systemu społecznego (odkrył matriarchat - władza i dziedziczenie w rękach kobiet). Stadia rozwoju rodziny - (heteryzm - cała grupa stanowiła jedną wielką rodzinę, matriarchat - pochodzenie i majątek dziedziczone w rękach kobiet, patriarchat - władza i dziedziczenie w lini męskiej).
Morgan - badał plemię irokezów, „systemy powinowactwa i pokrewieństwa w rodzinie ludzkiej”. Przeprowadził badania ankietowe „Społeczeństwo pierwotne. Schemat rozwoju rodziny”. Rozwój wg Morgana odbywa się drogą powolnego gromadzenia doświadczeń. Dokonuje się dzięki odkryciom i wynalazkom, zapewniających zaspokojenie ludzkich potrzeb.
Najważniejsze są 3 czynniki rozwoju: I - umiejętność mówienia, II - posługiwanie się narzędziami, III - powstanie i rozwój instytucji społecznych.
Postulował śledzenie dwóch linii rozwojowych - wynalazków i instytucji.
Wyróżnił 3 stadia rozwoju ludzkości:
dzikość
barbarzyństwo
cywilizacja
stopień niższy, średni i wyższy.
Lubbock - „Początki cywilizacji, stan pierwotny człowieka i obyczaje dzikich współczesnych” - ewolucjonizm ma zawsze charakter progresywny. Istnienie matriarchatu - obalił. Stadia rozwoju religii: ateizm, fetyszyzm, totemizm, szamanizm, antropomorfizm, stadium bez nazwy - kiedy bóstwo staje się twórcą natury, religia staje się moralnością (religia i moralność).
Tylor - „Badania nad wczesną historią gatunku ludzkiego i rozwój cywilizacji”, „Kultura pierwotna, badania nad rozwojem mitologii, filozofii, religii, sztuki i zwyczajów (obyczajów)”, „Cywilizacja pierwotna”. Poświęcił swoje studia animizmowi. Animizm to wiara w duszę i duchy. Nauka o duszach i innych jestestwach nadprzyrodzonych (minimalistyczna definicja religii). Wyróżnił 3 stadia rozwoju religii : animizm, politeizm (wielobóstwo), monoteizm (jedynobóstwo - judaizm, islam, chrześcijanizm). Stworzył teorię przeżytku kulturowego.
Frazer - „Złota gałąź - studium magii i religii” - charakterystyka religii pierwotnej. Stadia rozwoju społecznego.
Schemat religii:
magia - świat wodzony jest przez ponadludzkie siły, znane czarownikom
religia - świat kontrolowany jest przez istotę nadludzką, do której człowiek może zwracać się o pomoc
światopogląd naukowy - człowiek zdaje sobie sprawę ze swoich możliwości dzięki metodom logiczno-naukowym.
Jego tezy ewolucjonizmu okazały się przebrzmiałe. Korzystał z materiałów wątpliwej jakości, korzystał z relacji innych osób (misjonarze, handlarze, kupcy). Był znaczącym etapem w rozwoju antropologii. Był to I-wszy system teoretyczny.
Ewolucjonizm to też koncepcja rozwoju kultury. Pokazał, że zjawiska społeczne można traktować tak jak przyrodnicze.
Na gruncie ewolucjonizmu po raz pierwszy pojawiły się pewne terminy, polęcia (obowiązujące do dziś). Ewolucjonizm to pierwsze opisy kultur egzotycznych, które pojawiły się w nauce. Wiele koncepcji ewolucjonizmu wzbudziło opozycje.
DYFUZJONIZM - opozycja wobec ewolucjonizmu.
To historyczny kierunek w antropologii, cel - pytanie o przeszłość i drogi rozwoju kultur ludzkich, I-wsza faza postewolucjonistyczna. Szkoła kulturowo-hostoryczna.
Ferdynand Ratzel, Leo Frobenius, Fritz Graebner, Wilhelm Schmidt, Smith, Perry.
Zanegowali tezę, że mechanizmem rozwoju człowieka jest wynalazkowość. O rozwoju decyduje DYFUZJA - rozprzestrzenianie się elementów kulturowych, przenikanie elementów z jednej kultury do drugiej.
Teza Ratzela - podobieństwa między elementami różnych kultur muszą być wynikiem dawnych kontaktów i migracji. Mówiła się o rozprzestrzenianiu się elementów kulturowych, następcy całych kompleksów kulturowych.
„ Powstanie kultur afrykańskich”
Kilka szkół:
wczesna szkoła historyczna - Graebner, Ankermann
szkoła niemiecko-austriacka - Schmidt, Koppers
szkoła angielska - Smith i Perry
dyfuzjonizm amerykański
Smith i Perry - „Dzieci słońca”. Początek - kultura starożytnego Egiptu. Człowiek natury wcześniej zamieszkiwał. Egipcjanie rozprzestrzeniali swoją kulturę.
Szkoła kulturowo-historyczna - badania historyczne (analizowano zbiory muzealne).
Kultura była zbiorem elementów badanych z osobna.
Koncepcja kręgów kulturowych (szkoła niemiecko-austriacka) -
krąg kulturowy - zespół zjawisk powiązanych funkcjonalnie.
Schmidt - wędrują i wywierają swój wpływ nie tylko poszczególne elementy kulturowe lub małe ich grupy lecz takie całe zamknięte w sobie kompleksy kulturowe. Taki kompleks obejmuje wszystkie potrzebne kategorie ludzkiej kultury, tzn. ekologię, gospodarkę, społeczeństwo, obyczaje, religię. Miały się przenosić w świecie i być zapożyczane całe zasoby życia.
Zawsze istniało kilka kultur zasadniczych, które rozprzestrzeniały się w całym świecie.
FUNKCJONALIZM (nowoczesna antropologia).
Dyfuzjonizm - koncepcja młodsza od ewolucjonizmu.
Ralf Linton - rozwój kultury - umiejętność przenoszenia wzorów z innych kultur.
Dyfuzja decyduje o charakterze kultur.
FUNKCJONALIZM - od niego zaczyna się nowoczesna antropologia. Powstał w latach 20-stych XX wieku. Zrodził się w Wielkiej Brytanii za sprawą B. Malinowskiego i A. Radcliffe-Brown.
Początek funkcjonalizmu wiąże się z książką Malinowskiego „Argonauci zachodniego Pacyfiku”.
Podstawowe założenia funkcjonalizmu:
sprzeciw wobec propozycji ewolucjonistycznych jako spekulatywnych
punktem wyjścia i dojścia każdego antropologa powinien być teren; podstawą pracy antropologa powinny być badania empiryczne czyli badania terenowe.
Malinowski zaproponował monografię jako najwłaściwszą metodę dla antropologii (1884-1942).
1922 r. - książka „Argonauci zachodniego Pacyfiku”, 1929 r. - „Życie seksualne dzikich w pn-zach Malanezji”, 1935 r. - „Ogrody koralowe i ich magia”, 1944 r. - „Szkice z teorii kultury” (podsumowanie jego teorii kultury).
Radcliffe-Brown (1881 - 1955) - prof. uniwersytetu, prezes królewskiego instytutu antropologii w Londynie. Prowadził badania na wyspach Andamańskich w pobliżu Indii.
Koncepcje Malinowskiego i Radcliffe-Brown'a różniły się ale można mówić o wspólnych cechach tych teorii:
założenie o rozstrzygającym znaczeniu badań empirycznych dla teorii antropologicznej.
Założenie o holistycznym charakterze zjawisk społecznych i kulturowych.
Kultura i społeczeństwo stanowią niepodzielną całość. Każde zjawisko kulturowe musi być rozpatrywane w ramach tej całości.
R.-B. twierdził, że przedmiotem antropologii powinna być struktura społeczna. Malinowski - instytucje kulturowe.
założenie o funkcjonalnych charakterze zjawisk społecznych i kulturowych.
Wszelkie zjawiska społeczne i kulturowe spełniają określone funkcje w ramach systemu, w którym istnieją. Ich sens można zrozumieć poprzez te funkcje.
R.-B. twierdził, że nie ma istotnych różnic między antropologią społeczną a socjologią. Antropologia bada struktury pozaeuropejskie, a socjologia europejskie.
Przedmiotem badań antropologii powinien być system społeczny. Kultura powinna być traktowana tylko jako charakterystyka tego systemu.
System społeczny i struktura społeczna (2 terminy) - utożsamia ze sobą te terminy.
Jego koncepcję nazwano FUNKCJONALIZMEM STRUKTURALNYM.
Struktura społeczna.
Można badać zachowania i produkty zachowań z przeszłości. Podmioty zachowań wraz ze stosunkami społecznymi między mini tworzą strukturę społeczną (powiązania między elementami kultury). Strukturę tworzą interpretacje relacji pomiędzy podmiotami zachowania. Opis struktury możliwy jest dzięki opisowi i analizie zachowań ludzkich. Jeżeli dojdziemy do tego jak zachowują się ludzie - poznamy strukturę społeczną.
Organizacja społeczna - związana jest z dynamicznym aspektem systemu społecznego, z jego działaniem. Struktura związana jest ze statecznym aspektem, z dynamiczną organizacją. Organizacja to uporządkowanie działań ze względu na role społeczne ludzi.
Funkcja to sposób w jaki działania ludzkie przyczyniają się do utrzymania ciągłości systemu.
Aby system społeczny funkcjonował muszą zostać spełnione 3 podstawowe warunki [wymogi funkcjonalne]:
Istnienie pewnego stopnia funkcjonalnej zgodności, czyli odpowiedniej solidarności pomiędzy członkami społeczeństwa w celu zapewnienia jej ciągłości.
Konstrukcja norm społecznych w ten sposób aby nie mogły powstać nierozwiązywalne konflikty społeczne.
Istnienie działań ludzkich, których funkcja polega na utrzymaniu ciągłości systemu społecznego. Te działania to instytucje społeczne.
Instytucja społeczna - jest to zestandaryzowany sposób zachowania (ujęty w normy, zasady).
Mówi o trzech rodzajach badań społecznych:
morfologia społeczna - badanie budowy systemu społecznego, podobieństwa i różnic między systemami, klasyfikacja struktur.
fizjologia społeczna - badania nad działaniem systemu społecznego (w jakim kierunku) „jak możliwe jest istnienie systemu społecznego, jak funkcjonuje ten system, jakie mechanizmy przyczyniają się do utrzymania tego systemu?
badania nad zmianą systemu społecznego - trzeba uwzględnić proces zmiany, nic nie stoi w miejscu. Uwzględnienie czynnika czasu. Każda struktura społeczna ma swoją niepowtarzalną historię. Badania synchroniczne i asynchroniczne.
2 typy zmiany społecznej:
zmiana w strukturze społecznej
zmiana struktury społecznej
ad 1) forma strukturalna (zręby, filary systemu) pozostaje niezmieniona, a zmiany oznaczają ponowną adaptację, przystosowanie <adaptacja ekologiczna do zmieniającego się środowiska; antropologia instytucjonalna do zmieniających się wzorów zachowania; antropologia kulturowa do zmieniających się norm i wartości>.
Ad 2) zmiana typu struktury albo wyniku wewnętrznego rozwoju albo bodźców z zewnątrz.
Zmiana endogenna i egzogenna.
Endogenna - ewolucja społeczna która prowadzi do restrukturyzacji (wewnętrzne przemiany)
Egzogenna - wywoływanie działaniem czynników z zewnątrz (na podstawie dyfuzji).
Tak istnieje i trwa system społeczny wg R.-B.
Teza, że nie mają racji ewolucjoniści i dyfuzjoniści - zmiany kultury poprzez wewnętrzną ewolucję i zewnętrzną dyfuzję.
Antropologia kulturowa
Wykład V
Funkcjonalizm - kultura jako narzędzie zaspokojenia ludzkich potrzeb.
Funkcjonalizm Malinowskiego - rozpoczął się od krytyki, polemiki z ewolucjonizmem i dyfuzjonizmem.
Przyjął założenie, że kultura stanowi niepodzielną całość. Twierdził, że kulturę należy badać empirycznie jako niepodzielną całość.
Podstawowym zadaniem antropologii powinno być ukazanie mechanizmów rządzących współczesnymi strukturami, a nie rekonstrukcja struktur minionych (społeczeństwa pierwotne współcześnie istniejące).
Zarzucano mu ahistoryzm (nie zwraca uwagi na historię).
Brak rzetelnych materiałów o minionych kulturach.
Kultura - jest integralną całością służącą zaspokojeniu ludzkich potrzeb (cała kultura ma spełniać określone funkcje). Kultura jest systemem rzeczy, działań, postaw, w którym każda część istnieje jako środek do celu.
Mówi o 2 uwarunkowaniach życia ludzkiego:
biologiczne
kulturowe
Człowiek poddany jest determinizmowi biologicznemu i kulturowemu - biologizm.
Zaspokajanie potrzeb ludzkich odbywa się zawsze przy pomocy kultury a nie w sposób naturalny.
Człowiek nie żyje tylko chlebem, ale przede wszystkim chlebem.
Najpierw muszą być zaspokojone podstawowe, biologiczne potrzeby a później potrzeby wyższego rzędu.
3 grupy potrzeb:
potrzeby podstawowe (I-go rzędu) - potrzeby biologiczne - te które decydują o przetrwaniu organizmu - metabolizm; reakcja kulturowa - zapewnienie organizmowi środków do metabolizmu; reprodukcja gatunków; bezpieczeństwo organizmu.
Potrzeby II-go rzędu - potrzeby pochodne
Potrzeby III-go rzędu - potrzeby integratywne
Każdej potrzebie odpowieda jakaś reakcja kulturowa. Na każdą naszą potrzebę kultura reaguje w określony sposób.
Potrzeby pochodne - społeczne (funkcjonowanie ludzi w grupie społecznej) - produkcja narzędzi i dóbr konsumpcyjnych, reakcja kulturowa - system gospodarczy; potrzeba kodyfikacji i regulacji zachowań, reakcja kultury - system kontroli społecznej; transmisja kultury, reakcja kultury - socjalizacja (kulturowo uwarunkowany sposób wprowadzania człowieka w kulturę), organizacja zbiorowego działania, organizacja polityczna danej grupy.
Potrzeby integratywne - potrzeby intelektualne, które realizują następujące reakcje kulturowe: wiedza, religia, magia, etyka, moralność i sztuka - kultura symboliczna (ma realizować nasze potrzeby).
Te potrzeby są uniwersalne i wszystkie muszą być spełnione aby człowiek poprawnie rozwijał się.
Potrzeba - to system warunków w ludzkim organizmie w układzie kulturowym i w relacji ich obu do naturalnego środowiska co jest wystarczające i konieczne dla przetrwania grupy i organizmu.
W organizmie pojawia się określony warunek np. głód, w kulturze muszą być narzędzia jego zaspokojenia, a środowisko naturalne musi nim umożliwić jej zaspokojenie.
Najmniejszą częścią systemu kulturowego jest instytucja.
Poprzez instytucje zaspokajane są potrzeby ludzkie
2 definicje instytucji:
jest to zorganizowany system działań ludzkich
są to ludzie realizujący te działania
Reakcje kulturowe są możliwe dzięki instytucjom. Instytucje kulturowe mają charakter uniwersalny. W każdym systemie społecznym są takie same instytucje, które zaspokajają potrzeby.
Instytucje mają swoistą - każda składa się z 6 elementów. Karta czyli zespół wartości umożliwiających zorganizowanie się ludzi; personel - grupa ludzi wraz z podziałem obowiązków i autorytetów; normy - wymagane umiejętności od tych ludzi, zwyczaje, normy prawne obowiązujące członków instytucji; substrat materialny - narzędzia i urządzenia jakimi dysponuje grupa ludzi którzy wykonują zadania; działalność - konkretne i rzeczywiste objawy działalności instytucji; funkcja instytucji - właściwy rezultat 0 zorganizowanej działalności (różny od karty).
Malinowski sam badał społeczności pierwotne na wyspach Trobrianda. Lata 30-ste badania w Afryce na podstawie których - nowy schemat badań - badania nad problematyką zmiany kulturowej. Teoria kontaktu kulturowego - przemiany jakie zachodzą w społeczeństwach pierwotnych są wynikiem zderzenia kulturowego (modernizacja, westernizacja). W wyniku zderzenia następujących procesów zapożyczenia elementów kulturowych - powstała nowa rzeczywistość kulturowa. Teoria ta miała tłumaczyć przemiany modernizacyjne w krajach przedindustrialnych.
W wyniku kontaktu kulturowego tworzą się nowe instytucje kulturowe lub modyfikacja istniejących lub odrzucenie dawnych instytucji.
Wyróżnił sekwencję zmiany wywołanej kontaktem :
kultura pierwotna poddana oddziaływaniu innej kultury
kompleks cywilizacji europejskiej, industrialnej
proces zmiany
3 aspekty kontaktu kulturowego.
Przedmiotem badań nad kontaktem kulturowym - jest kultura pierwotna i jej stan przed kontaktem. Kontakt kulturowy polega na wytrąceniu systemu kulturowego ze stanu pierwotnej równowagi - konsekwencją jest zmiana potrzeb (a to oznacza zmianę instytucji).
W jego szkicach z teorii kultury - odpowiada na pytania - czym i z czego składa się kultura?
Jeden z jej składników to aspekty funkcjonalne (gospodarka, wychowanie, ustrój polityczny, ład społeczny, prawo, magia, religia, sztuka, wiedza, rekreacja). Są to reakcje kulturowe, które zaspokajają potrzeby. Wszystkie te aspekty są przeniknięte przez podstawowe czynniki kultury (substrat materialny, organizacja, język). Aspekty i czynniki kultury we wzajemnym powiązaniu tworzą zręby struktury systemu kulturowego. Strukturę tę można poznać poprzez scharakteryzowanie jakiejś społeczności pod względem: przebieg życia jednostki, życie zbiorowe w skali plemiennej całej społeczności, życie grupowe w skali domowej, lokalnej, zdjęcie demograficzne (mapa demograficzna) oraz analiza zewnętrznych czynników, potrzeby biologiczne człowieka, środowisko, rasa, historia, kontakty kulturowe. - model kultury (ten schemat) - jago zrealizowanie daje klasyczny, antropologiczny opis jakiejś kultury.
Systemowe i funkcjonalne ujęcie kultury - oryginalność Malinowskiego.
Zbudował koncepcję antropologii funkcjonalnej.
Kultura jest aparatem funkcjonalnym spełniającym ludzkie potrzeby.
Antropologia amerykańska.
Nazywana była antropologią kulturową w przeciwieństwie do europejskiej antropologii społecznej.
Podstawową kategorią badawczą stała się kultura, a przede wszystkim postawy, znaczenia, wartości.
Twórcą nowoczesnej antropologii amerykańskiej jest F. Boas. Zbudował antropologię od podstaw. Włączył się w politykę, walczył o autonomię uniwersytetów, o czystość nauki. Uniwersytety mają same ustalić programy badawcze, niezależne od układów politycznych.
Boas pod koniec XIX wieku - badania empiryczne na południowym wybrzeżu USA (Indian). „Indianie Kwakiukiu”. Badał na Syberii.
Uważał, że podstawą dla antropologii powinny być badania empiryczne (badania w terenie).
Twierdził, że kultura powinna być badana w szerszym kontekście zjawisk przyrodniczych (czyli geograficznych), ekonomicznych, politycznych.
Wyznaczył 3 kierunki badań:
relacja człowiek - natura
człowiek - człowiek
świadomość człowieka (świadomościowy psychiczny aspekt kultury - indywidualne reakcje jednostek na zdarzenia kultury, ich indywidualna interpretacja - prawda psychologiczna - jak twórcy i uczestnicy kultury są postrzegani.
Ten nurt zaowocował powstanie nowej szkoły na gruncie antropologii - „Kultura i osobowość”
Boas - twórca zasady relatywizmu kulturowego - każda z kultur rozwija się na swój własny sposób, a nie wg jednolitych praw.
Zaprzeczył tezie ewolucjonistów (wszystkie kultury rozwijają się w ten sam sposób).
Każdą z kultur należy badać w relacji do niej samej (nie ma kultury stanowiącej wzór odniesienia).
Badane w USA tzw. małą historię, tzn. historię poszczególnych kultur a nie kultury ogólnoludzkiej.
Jego uczniowie ten postulat realizowali.
I-szym z najwybitniejszych uczniów Boas'a był Wissler - koncepcja areałów kulturowych. To areał (przestrzeń) obejmuje podobne do siebie kultury pod różnymi względami. Przestrzeń gdzie zachodziła i zachodzi dyfuzja kulturowa (zapożyczenia elementów kulturowych).
Zaproponował koncepcję areałów kulturowych w celu unowocześnienia ekspozycji muzealnych. Stwierdził, że podstawą powinien być podobny sposób zdobywania pożywienia oraz historyczny fakt dyfuzji.
Areał skupia podobne do, ale wyróżnia fakt dyfuzji.
Każdy areał kulturowy posiada swoje centrum, tj. najstarszy punkt tego areału. Tam rodzą się nowe elementy kultury. Z centrum rozprzestrzeniają się na resztę areału.
Im dalej od centrum tym starsze są te elementy. Z centrum elementy kultury rozprzestrzeniają się na resztę areału ( na zasadzie fali rozchodzących się po wrzuceniu kamienia do wody).
Najsilniejsze - bliżej centrum, najsłabsze - najdalej.
Istniało kilka zasadniczych kultur z których tworzono areały.
Boas zmarł w 1941 roku. Nie stworzył teorii antropologicznej. Jego stanowisko było ateoretyczne, nie stworzył teorii antropologii, pisał monografie - nie chciał dokonywać uogólnień. Wyznaczył drogi rozwoju antropologii amerykańskiej i jej drogi rozwoju.
1-szą z uczennic Boas'a była R. Benedict.
Antropologia amerykańska c.d.
Boas - relatywizm kulturowy (1858 - 1442)
W latach 40-stych - w Europie antropologia zaczęła się zbliżać do socjologii (antropologia społeczna). USA - antropologia kulturowa - kultura.
Boas - ścisłość metody - propozycja jak w naukach ścisłych.
Stanowisko ateoretyczne. Niezależne podejście do materiału. Twórca antropologii amerykańskiej od początku, od nowa.
Whistler - areały kulturowe. - żyją tam podobne do siebie kultury (dyfuzja kulturowa). Areał - centrum (powstają tam najnowsze elementy kultury).
Koncepcje kultury w antropologii amerykańskiej.
Po Boas'ie uczniowie podjęli dalsze badania nad kulturą.
Koncepcja Kroeber'a - przejął po Boas'ie przewodnictwo w antropologii amerykańskiej.
Zorganizował jeden z najsilniejszych ośrodków antropologicznych.
„Istota kultury” (najważniejsze dzieło”. Opublikował 532 prace. (ur. 1876) Ukończył Uniwersytet Columbia - mgr literatury. Zapisał się na seminarium antropologiczne <relatywizm kulturowy>.
Antropologia - to pewna postawa myślowa. Twierdził, że kultury nie muszą być traktowane jako centra rywalizujących ze sobą lokalnych patriotyzmów, ale mogą być badane jako zjawiska przyrodnicze metodami nauk przyrodniczych. (precyzja w badaniu, obiektywizm, traktowanie badanej kultury jako faktów w badaniu naukowym).
1901 roku - doktorat.
1911 rok - samodzielny profesor antropologii. Z jego inicjatywy powstało Amerykańskie Towarzystwo Antropologiczne (1917 r - I-szy prezes).
1960 rok - zmarł w Paryżu.
Oddziaływanie kilku kierunków prac badawczych - jego zainteresowania:
etnologia - prekursor technik badań terenowych (bezpośrednio, często uczestniczącą obserwacją badanych społeczności). Napisał prace „ O podstawowych obszarach kulturowych” - było 6 takich obszarów podstawowych oraz 506 podrzędnych. Rozwinął koncepcję areałów kulturowych. Szukał powiązań tych obszarów z naturalnym środowiskiem (determinacja dla kultury).
Etnolingwistyka - prekursor metod statystyki leksykograficznej. Opracował listy podstawowych słów danego język lub dialektu i poddawał je operacjom statystycznym. Stworzył określoną szkołę w tym zakresie.
Archeologia - chciał zrekonstruować prehistorię Ameryki. Prekursor nowoczesnych technik wykopaliskowych, które sam zastosował w Meksyku i Peru.
Mniejsze znaczenie dla niego miała antropologia fizyczna. Odkrycia teoretyczne -koncepcje kultury.
Podstawy koncepcji Kroeber'a - pytało istotę kultury (o najogólniejsze cechy kultury jako bytu właściwego tylko społecznościom ludzkim; pytał o to co ludzi różni od świata przyrody); było to pytanie o konkretne składniki, zawartość różnych kultur (co kultury różni między sobą?).
4 podstawowe założenia koncepcji Kroeber'a:
Kultura ma charakter autonomiczny - świat ma złożoną niejednolitą budowę, dzieli się na względnie izolowane klasy zjawisk, którymi rządzą swoiste prawidłowości. 1 z takich klas zjawiskowych jest KULTURA. Kultura rządzi się swoimi prawami - jest autonomiczna. Te klasy zjawisk są hierarchicznie uporządkowane. Są to poziomy na dole nieograniczony, ograniczony (fauna, flora), psychiczny, społeczno-kulturowy, ponadpsychiczny. Inni uczniowie Boas'a - kultura w oderwaniu od psychicznego poziomu nie istnieje (brak psychicznych właściwości).
Kultura ma charakter całościowy. Stanowi swoistą całość, złożoną z powiązanych wzajemnie elementów, ale nie jest prostą sumą swoich elementów (zasada holizmu). Każdy element kultury należy więc interpretować w odwołaniu do szerszej struktury całościowej kultury. Całościowe struktury - typowe dla danej kultury (ująć w badaniu) - powtarzające się związki zdarzeń i zjawisk. Nie można tylko wyliczyć elementów składających się na kulturę. „Konfiguracja wzrostu kultury” - przedstawił różne kultury - prawidłowości charakterystyczne dla każdej kultury.
Kultura ma charakter historyczny - występuje w określonym miejscu i czasie a jej charakter zależy od zewnętrznych czynników (środowisko geograficzne, struktura demograficzna ludności, ustrój polityczny i społeczno-gospodarczy, wydarzenia polityczne czy elementarne klęski - czynniki, które decydują o kulturze. Kroeber - nie chodzi tylko o oddziaływanie środowiska, o kształcie kultury decyduje też przeszłość - trzeba ustalić wszystkie poprzedzające etapy rozwojowe.
Zjawiska kulturowe są zróżnicowane przestrzennie i czasowo, to oznacza że każde zjawisko powinno być rozumiane i oceniane tylko z punktu widzenia kultury do której należy. Żadnej kultury nie można oceniać przy pomocy standardów właściwych dla innej kultury. Badając jakąś kulturę trzeba się uwolnić od tendencji oceniania zjawisk kultury wg własnej kultury. Człowiek poza kulturowy 0 nie oceniać wg swojej kultury (wartościowanie).
R. Lowie - badania nad Indianami. Unikał teoretyzowania. Omawianie kultur które badał.
Inni ucznioweie Boas'a : Spier, Goldenweiser, Benedict, Sapir i Mead.
Boas zainicjował nurt - kultura i osobowość.
Przedstawiciel R. Linton (1893-1953) - kontynuator Boas'a ale nie uczeń. Prowadził badania empiryczne w Polinezji na Markizach, badania na Madagaskarze, w Afryce wschodniej. Interesuje się psychologią i socjologią.
„Stadium człowieka” - 1933 r - wydano je - podejmuje problemy nowej orientacji w antropologii - problem związku kultury i osobowości [„The Study of Man”].
Badanie kultury wymaga podejścia antropologa, psychologa i socjologa (intersubiektywne podejście do badania). Tak zrodził się nurt kultury i osobowości. Lata 30-ste i 40-ste szczytowy rozwój tego kierunku. Najważniejsza jest relacja między kulturą a jednostką ludzką, czyli człowiekiem jako reprezentantem, uczestnikiem i twórcą kultury.
Kultura realizowana jest w życiu jednostek. Wyjaśnić kulturę to wyjaśnić jej realizację w indywidualnych biografiach uczestników życia społecznego.
Uznanie badań terenowych jako podstawy antropologii.
Pojawiają się prace Lintona z zakresu kultury i osobowości; współpracował z psychoanalitykiem Kardinerem. Psychoanaliza - duża rola w rozwoju badań nad związkiem kultury i osobowości.
1936 - Kardiner organizował seminarium antropologiczne, gdzie współpracował z Lintonem. Analizował tam materiał badawczy wykorzystując analizy antropologiczne i psychologiczne.
Abraham Kardiner podzielił instytucje na dwie kategorie: na pierwotne i wtórne. Instytucje są to sposoby ludzkiego postępowania, myślenia, wierzenia i odczuwania.
Pierwotne instytucje - są odpowiedzialne za formowanie się postaw osobowości ludzkiej. Działają w okresie niemowlęctwa i wczesnego dzieciństwa. Wiążą się z procesem tłumienia popędów pierwotnych. Są to praktyki socjalizacyjne jakie każda grupa wytworzyła aby przygotować ich do życia w społeczeństwie i kulturze.
Wtórne instytucje - umożliwiają przystosowanie jednostki do otoczenia, umożliwiają zaspokajanie ludzkich potrzeb (religia, rytuały, folklor, mitologia, systemy tabu - to co pozwala odnaleźć się nam w grupie.
Instytucje kultury wpływają na naszą osobowość.
FUNKCJONALIZM B. MALINOWSKIEGO
Orientacja teoretyczna i metodologiczna w antropologii kulturowej rozwinięta przez B. Malinowskiego. Kultura wg. Niego tworzy integralną całość złożoną z oddziałujących na siebie instytucji, poznawanych przez badacza w procesie analizy ich funkcji czyli przez efekt oddziaływania dowolnej instytucji na pozostałe. Metoda funkcjonalna w jego wersji polega przede wszystkim na analizie pierwotnych instytucji w ich obecnym działaniu, w praktyce nie zaś na rekonstrukcji hipotetycznej przeszłości. Funkcjonal postrzegają społeczeństwo (kulturę) jako zorganizowany kompleks wzajemnie ze sobą powiązanych instytucji (elementów kulturowych) zmierzających do integracji i zapewnienia równowagi całemu systemowi społecznemu. Wyjaśniając poszczególne zjawiska społeczne stara się wskazać ich funkcję w społeczeństwie twierdząc przy tym że wypracowane schematy wyjaśniające funkcjonowanie społeczeństwa mają charakter uniwersalny.
STRUKTURALIZM Levi Straussa
Cała obserwowalna rzeczywistość społeczno kulturowa jest odbiciem głębokich struktur umysłu nie uświadamianych i jednocześnie wspólnych dla wszystkich ludzi. Za przedmiot antropologii uznał odkrywanie i analizowanie owych struktur w celu zrozumienia znaczenia i funkcji poszczególnych segmentów świata społeczno kulturowego
PROCES AKULTURACJI
jest jedną z form dyfuzji kulturowej. Zachodzi wówczas gdy w bliski a nawet żywiołowy kontakt wchodzą dwa odmienne społeczeństwa które dzieli najczęściej znaczny dystans kulturowy społeczny i gospodarczy. Proces ten polega na gwałtownym przeobrażeniu się jednej kultury pod wpływem innej kultury a także pod wpływem zmienionych warunków społecznych i środowiskowych. Akulturacja jest procesem szybkim zazwyczaj dokonuje się w ciągu życia jednego pokolenia lub kilku kolejnych pokoleń a jej skutkiem jest powstanie kultury zupełnie odmiennej od dawnej.
CECHY ANATOMICZNE CZŁOWIEKA
- pionowa postawa ciała dwunożny chód manipulacyjna dłoń względnie duży mózg swoiste proporcje twarzoczaszki i mózgoczaszki oraz głowy
CECHY FIZJOLOGICZNE CZŁOWIEKA ma bardzo słaby węch wiąże się to z redukcją twarzoczaszki ze skróceniem partii czaszki odpowiedzialnych za funkcjonowanie powonienia. Szczególnie rozwiniętymi zmysłami są wzrok i dotyk. Ustawienie oczu z przodu czaszki a nie po jej bokach umożliwia widzenie zapewniające koordynację dwóch obrazów równocześnie. Pozwala to na widzenie głębi ocenę odległości. Dotyk- wyczuwanie kształtów przedmiotów, temperaturę, szorstkość. Związek matki z dzieckiem jest bardzo długi
CECHY BEHAWIORALNE CZŁOWIEKA czynność rzucania, mowa artykułowana (złożony aparat głosowy, odpowiednia budowa krtani, wysklepienie się rezonującego podniebienia umożliwiającego artykulację,, lżejsza żuchwa) wchłanianie i przekazywanie kultury oraz życie w kulturze.
ANTROPOLOGIA KULTUROWA- dział antropologii zajmujący się człowiekiem jako istotą społeczną wytwarzającą kulturę. Badając poszczególne kultury a zwółaszcza kulturę społeczeństw pierwotnych jej wytwory materialne i niematerialne a także strukturę społeczną oraz porównując zebrane dane antr. Kultur. Dąży do skonstruowania uniwersalnej teorii funkcjonowania kultury. Antr. Kult. Szczególnie interesuje się problemem kulturowej odrębności i kontaktami kulturowymi społeczeństw tradycyjnych i cywilizacji przemysłowej , relacjami "my" - "oni" dystansem pomiędzy "obcymi" a "nami" i sposobami jego przezwyciężania. .Współczesna antr.kult. kładzie silny nacisk na badania sspołeczeństw nowoczesnych szeroko korzysta przy tym z metod i technik socjologii
PODDYSCYPLINY ANTROPOLOGII Antropologię dzielimy na:
ANTROPOLOGIĘ FIZYCZNĄ - jest nauką o fizycznym zróżnicowaniu człowieka w przestrzeni i w czasie oraz o biologicznym rozwoju gatunku homo sapiens. Ma związek z antropologią kulturową poprzez swój
przedmiot zainteresowań musi więc brać pod uwagę wyniki jej badań ( musi liczyć się z rozwojem kultury istniejącej już u gatunków poprzedzających Homo sapiens, musi brać pod uwagę czynnik kulturowy badając proces zmienności budowy fizycznej człowieka). Antropologia fiz. Musi brać pod uwagę fakt że rodzaj ludzki jako jedyny stworzył kulturę która stanowi mechanizm adaptacji.
ANTROPOLOGIĘ KULTUROWĄ- zajmuje się poszukiwaniem cech typowo ludzkich czyli tych które wiążą się z kulturową istotą człowieka. Antr. Kult. Interesują odrębności człowieka wynikające z faktu posiadania kultury.
ANTROPOLOGIA SPOŁECZNA- może być traktowana jako jeden z działów antropologii kulturowej gdyż jej przedmiotem podstawowym są te zjawiska kulturowe które wiążą się ze strukturą i organizacją społeczną. Antropologia kulturowa jest pojęciem szerszym antropologia społeczna staje się jednym z bardzo istotnych jej działów.
ETNOGRAFIA I ETNOLOGIA- dla Levi Straussa etnografia to nauka ściśle opisowa zajmująca się konkretnymi społeczeństwami. Etnologię pojmuje jako naukę porównawczą. Niekturzy uczeni etnografię rozumieją jako naukę o materialnym aspekcie kultury
ANTROPOLOGIA SPOŁECZNOŚCI PIERWOTNYCH podstawową poddyscypliną antropologii jest nauka o społeczeństwach przedpiśmiennych przedpaństwowych nie posiadającej struktury klasowej do niedawna zachowujących wysoki stopień izolacji od innych zbiorowości
ANTROPOLOGIA SPOŁECZNOŚCI CHŁOPSKICH- poddyscyplina ta zajmuje się tak zwaną kulturą ludową. Chłopstwo stanowi część większych strukturalnie rozwiniętych złożonych społeczeństw a jego kultura była przedmiotem zainteresowania folklorystów badaczy obyczajów materialnych form życia ludzkiego i sztuki naiwnej. . W zakres antropologii społeczności chłopskich wchodziłyby więc badania nad ludową literaturą obrzędowością sztukami plastycznymi muzyką a także wzorami współżycia kontrolą społeczną i strukturą wzajemnych zależności w warstwie chłopskiej społeczeństw cywilizowanych
ANTROPOLOGIA SPOŁECZNOŚCI MIEJSKICH-przedmiot badań zazębia się z przedmiotem zainteresowań socjologii jednak sposoby stawiania problemów metody i techniki stosowane w badaniach nad tymi zbiorowościami różnią się
ANTROPOLOGIA HISTORYCZNA- dział antropologii kulturowej który rozwinął się we Francji. Istota polega na zastosowaniu podejścia znamiennego dla antropologii do materiału z którego korzysta historyk. Wzór nauki o społeczeństwie egzotycznym przedpiśmiennym i o prostej strukturze zostaje tu zastosowany do badania dawnych społeczeństw o skomplikowanej strukturze społecznej i zaawansowanej organizacji politycznej. Analizuje się więc systemy wartości modele rodziny kategorie moralne czy wzory estetyczne w dawnych okresach rozwoju cywilizacji europejskiej. Powstają w ten sposób prace dotyczące zarówno europejskiego kręgu kulturowego jak i pozaeuropejskich społeczeństw cywilizowanych
NAUKI POKREWNE ANTROPOLOGII antropologia rozwijała się w bliskim związku z socjologią i historią. Antropologię od historii różni nie tyle przedmiot badań ile metody i techniki które są przystosowane do typu badanych społeczeństw. Charakterystyczne dla socjologii są metody standaryzowane nadające się do analizy społeczeństw dużych złożonych strukturalnie i zróżnicowanych kulturowo w badaniach nad społeczeństwami niewielkimi nie mają zastosowania lub zastosowanie ograniczone.
ANTROPOLOGIA A HISTORIA antropologia w mniejszym stopniu niż historia czy archeologia stawia sobie problem chronologicznego odtworzenia dziejów. W dążeniu do nakreślenia dziejów społeczeństwa pierwotnego antropologia odwołuje się do danych archeologicznych. Antropologia stosuje historyczne metody i techniki tam gdzie jest to niezbędne. Antropologię z socjologią i historią więcej łączy niż dzieli. Dzieli ją zaś od nich właśnie osobliwy koloryt pozostający w związku z tradycyjnym przedmiotem badań którym jest społeczeństwo pierwotne
DYSCYPLINY NAUKOWE SPLATAJĄCE SIĘ Z ANTROPOL.
ARCHEOLOGIA - nauka o tych okresach rozwoju które nie pozostawiły dokumentów pisanych ale jedynie świadectwa materialne celowe lub niecelowe wytwory ręki ludzkiej
LINGWISTYKA Można podzielić ją na lingwistykę języków posiadających pismo i lingwistykę języków niepisanych. W dziejach lingwistyki istniały dwa odrębne nurty które różniły się metodami badań w zależności od typu posiadanych dokumentów ustnych lub pisanych.Wspólnym obszarem zainteresowania antropologii i lingwistyki są języki społeczeństw przedpiśmiennych
RELIGIOZNAWSTWO- jest dziedziną której przedmiot splata się z przedmiotem antropologii. Istotne znaczenie wyobrażeń religijnych i obrzędowości religijnej dla światopoglądu i integracji społecznej w zbiorowościach pierwotnych i chłopskich sprawia że problematyka religii od zarania istnienia antropologii była ważnym jej działem. Jednak religioznawstwo rozwijało się również niezależnie od antropologii zajmując się teorią religii i tak zwanymi wielkimi religiami monoteistycznymi. Religioznawstwo antropologiczne bada systemy mitologii rytuały i wierzenia społeczeństw charakteryzujących się tradycją ustną
ANTROPOLOGIA FILOZOFICZNA- dziedzina nauki która łączy się również z antropologią kultur.. Rozwijała się głównie na gruncie refleksji abstrakcyjnej a nie jak antropologia kulturowa na gruncie empirii. Poszukuje odpowiedzi na pytanie o istotę społeczeństwa. Interesuje się człowiekiem jako całością, jego istotą którą cechuje różnorodność kultur
KULTURA Wartościujące rozumienie kultury dominujące w XIX w zawierało ocenę poszczegółnych zbiorowości ludzkich. Kultura była pojmowana jako zjawisko kumulujące się i narastające w toku dziejów.
W znaczeniu nie wartościującym kultura to zespół wielu zjawisk których wzajemne powiązania uwarunkowania i oddziaływania mogą być opisywane i analizowane lecz nigdy nie wartościowane
ATRYBUTYWNE I DYSTRYBUTYWNE ROZUMIENIE KULTURY-
Kultura jako cecha stała (atrybut życia ludzkiego) jest znamieniem ludzkości jako całości lub też człowieka jako przedstawiciela wspólnoty ogólnoludzkiej. W sensie atrybutywnym kultura może występować wyłącznie w liczbie pojedyńczej "kultura"
Kultura w sensie dystrybutywnym może być używana zarówno w liczbie poj. Jak i mnogiej "kultury"
DEFINICJE KULTURY zjawisko kultury jest złożone. Nie ma jednej definicji określającej kulturę.
Kultura jest związana z człowiekiem (człowiek jest jej twórcą i jest przez nią kształtowany za jej pomocą wyraża swoje potrzeby emocje i wrażenia
Kultura jest zjawiskiem ponadjednostkowym (społecznym) Związana jest z człowiekiem jako istotą prowadzącą społeczny tryb życia zbiorowego
Kultura jest regularna do kultury zaliczamy zjawiska rozgrywające się w zbiorowości (zachowania, przeżycia) któreodznaczają się powtarzalnością
Kultura jest zbiorem zjawisk wyuczonych oznacza to że kultura nie jest przekazywana na drodze biologicznej za pośrednictwem genów ale na procesie uczenia się
Kultury można się uczyć w sposób celowy i świadomy a także w sposób nieintencjonalny a nawet nie świadomy. Do kultury może należeć wszystko czego człowiek może się nauczyć.
CECHY ZJAWISK KULTUROWYCH kultura ma wymiar czasowy charakteryzuje się rozciągłością w czasie. W sensie atrybutywnym jako cecha ludzkości zmieniała się i rozwijała w miarę upływu czasu. W sensie dystrybutywnym- jako zbiór cech określonej zbiorowości rozwija się przeżywa rozkwit i upada.
Kultura ma wymiar przestrzenny zarówno w sensie atrybutywnym jak i dystrybutywnym. Charakteryzuje się rozciągłością w przestrzeni. Kultura jest systemem zarówno w sensie astr. Jak i dystr. Jest zjawiskiem złożonym z elementów tworzących całość. Między jej elementami zachodzi proces integracji.
Kultura jest prawidłowa- trwa i zmienia się według pewnych praw i regularności. Można ją opisywać i szukać zasad jej działania. Kultura jest aparatem adaptacyjnym człowieka- jest pośrednikiem między człowiekiem a środowiskiem przyrodniczym w którym on żyje. Jako cecha ludzkości bywa traktowana jako mechanizm adaptacyjny człowieka
CECHY KULTURY kultura związana jest z człowiekiem. Człowiek jest jej twórcą i przez nią kształtowany. Za jej pomocą wyraża swoje potrzeby emocje i wrażenia. Kultura jest zjawiskiem ponadjednostkowym (społecznym) jest związana z człowiekiem jako istotą prowadzącą społeczny tryb życia. Kształtuje indywidualnie życie ludzi a poszczególne jednostki mogą wnosić do jej skarbnicy poważny wkład lecz istnieje tylko dzięki życiu zbiorowości. Jest sposobem organizacji życia zbiorowego. Kultura jest regularna. Kultura jest zbiorem zjawisk wyuczonych oznacza to że kultura nie jest przekazywana na drodze biologicznej za pośrednictwem genów ale w procesie uczenia się.
WZÓR KULTUROWY to mniej lub bardziej ustalony w zbiorowości sposób zachowania lub myślenia ( w innym znaczeniu to pewien znamienny dla danej zbiorowości układ cech kulturowych) Antropologa interesują nie tyle pojedyńcze elementy działania i myślenia jednostek ile stałe regularne zespoły działań i myśli ludzi na podstawie których można odtworzyć pewne zasady i reguły. Antropolog bada indywidualne działanie jako przejaw względnie stałych charakteryzujących daną zbiorowość układów zachowań przeżyć i wyobrażeń.
KRĄG KULTUROWY (krąg cywilizacyjny) zbiór kultur spokrewnionych ze sobą genetycznie i historycznie lub wykazujących wspólnotę zasadniczych cech. O kręgach kulturowych mówimy zazwyczaj w odniesieniu do kultur mających pewne ramy terytorialne.
EWOLUCJA KULTUROWA pojecie to pojawiło się w związku z badaniem zmiany kulturowej a więc zmiany obyczajów, przekonań, sposobów postępowania, gustów. Zmiana ewolucyjna jest zawsze kierunkowana, prowadzi do bardziej lub mniej określonego celu, polega na ciągłej kumulacji, wzroście dorobku form kulturowych. Jest to proces od woli ludzkiej niezależny rozgrywa się zgodnie z wewnętrznymi prawami kultury.
DYFUZJA KULTUROWA służy do opisu i konceptualizacji zmian zachodzących w kulturze. Słowo dyfuzja oznacza przestrzenne rozchodzenie się lub przenoszenie się elementów kultury (cech, instytucji, wzorów, wątków, tematów) w drodze zapożyczania. Jest dziś pojmowane jako zjawisko oczywiste wynikające z faktu uczenia się kultury i przekazywania jej na drodze pozabiologicznej
AKULTURACJA jedna ze swoistych form dyfuzji kulturowej. Zachodzi wówczas gdy w bliski kontakt wchodzą dwa odmienne społeczeństwa, które dzieli najczęściej znaczny dystans kulturowy, społeczny i gospodarczy. Proces ten polega na gwałtownym przeobrażeniu się jednej kultury pod wpływem innej, a także pod wpływem zmienionych warunków społecznych i środowiskowych..
SYNKRETYZM KULTUROWY jest jednym z podstawowych następstw dyfuzji które dostrzeżono po zauważeniu i nazwaniu zjawiska akulturacji. Synkretyzm polega na wiązaniu w jednorodne całości elementów pochodzących z różnych genetycznie i historycznie odrębnych kultur. Można powiedzieć że wszystkie kultury są synkretyczne, gdyż wszystkie zdradzają obecność elementów pochodzących z odmiennych tradycji zbiorowości często odległych od siebie w przestrzeni
EWOLUCJONIZM KULTUROWY pozytywistyczny kierunek i teoria powstałe w drugiej połowie XIX w. W naukach społecznych i filozofii uznające ewolucję kulturową i ewolucję społeczną za procesy decydujące o transformacji społeczeństw i kultury. Przyjmując założenia o jedności świata i jedności natury ludzkiej, wszechobecności dynamiki i postępu, który wyznacza kierunek ewolucji o globalnym charakterze zmian oraz istnieniu jednego punktu wyjścia dla wszystkich społeczeństw, ewolucjoniści w duchu naturalizmu i ahistoryzmu stosując przede wszystkim metodę porównawczą starali się odtworzyć dzieje rozwoju ludzkości oraz kultury a także określić rządzące nim prawa. Twórcy kierunku to Spencer, Morgan, Tylor
DYFUZJONIZM KULTUROWY podejście badawcze w antropologii kulturowej obejmujące różne orientacje uznające, że wszystkie kultury rozwinęły się z jednej bądż kilku tzw. Kultur zasadniczych które rozprzestrzeniły się dając początek tzw. Kulturom wtórnym na które składają się różne elementy kultur zasadniczych. Za główny czynnik procesu zmiany i rozwoju kultury dyfuzjonizm uznaje więc dyfuzję kulturową. Do przedstawicieli zalicza się Ratzela, Frobeniusa,Smitha
Człowiek współczesny należy do jednej z rodzin rzędu naczelnych określanej mianem człowiekowate(Hominidae),której jest dziś jedynym żyjącym przedstawicielem. Wcześniejsze istoty należące do tej rodziny dawno wymarły i niestety nie po wszystkich zachowały się do dziś szczątki, które mogą przybliżyć ich historię istnienia.
RODZINA HOMINIDAE
Wyodrębniła się ze swego pnia wyższych naczelnych w tym samym czasie co rodzina człowiekokształtnych. Proces ten rozpoczął się bardzo dawno, około 14 milionów lat temu.Z rodziny Pongidae dziś żyją co najmniej 4 gatunki: szympans ,goryl, orangutan, gibbon. Rodzina Hominidae wyłoniła się ze słabo brachiacyjnych lub prebrachiacyjnych małp - Dryopithecinae.W trakcie rozwoju rodziny Hominidae dokonał się proces hominizacji (uczłowieczenia).Polegał on na wyodrębnianiu się, natężaniu, zaostrzaniu i kolejnym rozkwicie cech typowo ludzkich. Aby móc uzyskać jakiekolwiek informacje na temat możliwości powstania kultury i jej rozwoju, należałoby prześledzić uważnie rozwój cech anatomicznych, a także behawioralnych. Najłatwiej prześledzić rozwój cech anatomicznych, gdyż o tym niejako informują nas zachowane szczątki kopalne, zaś prześledzenie ich behawioralu jest niezwykle trudne. Opiera się na analogiach zachowań wyższych naczelnych.
RAMAPITHECUS- hipotetyczny najwcześniejszy rodzaj Hominidae
Istnieją przesłanki, że zmiany środowiska, które się dokonały 14 milionów lat temu (ocieplanie się i zmniejszenie wilgotności klimatu) prowadziłu do rozwoju formy Ramapithecus, a następnie Australopitecus. Daleko posunięte zmiany środowiska, mianowicie przekształcenie lasu tropikalnego sawannę spowodowało całą masę zmian i wykształciło nowe cechy adaptacyjne u organizmów. Około 14 lat temu znaleziono szczątki istoty prowadzącej naziemny tryb życia, należącej niewątpliwie do wyższych naczelnych. Miało to miejsce w Pendżabie, Kenii-stąd pochodzą nazwy Ramapithecus i Kenyapithecus. Kształt szczęki u Ramipthecusa jest V-kształtny, a nie U-kształtny. Miał silną żuchwę, zdolną do ruchu pionowego i trącego poziomego, umożliwiającego miażdżenie twardych nasion. Mógł od czasu do czasu przyjmować pionową postawę ciała, ale głównie poruszał się na czterech nogach. Jego okazjonalny pionowy chó przypominać poruszanie się małp człekokształtnych na tylnich nogach.
AUSRTALOPITHECUS (AUSTRALOPITEK)
Należy do rodziny Hominidae. Został odkryty przez Raymonda Darta w latach dwudziestych. Nazwa Australopithecus oznacza-małpa południowa. Żył w środowisku sawannowym , na dużych obszarach Afryki Pd, Wsch. i środkowej. Dopiero odkrycia Lewisa Leakeya potwierdziły przypuszczenia Darta, że jest to wczesna forma człowiekowata. Jeśli określenie „małpolud” stosuje się do jakiejś istoty z przeszłości , to jest nią właśnie Australopitek. Jego ciało od pasa w dół przypomina człowieka, natomiast od pasa w górę- ciało małpy. Budowa tułowia, miednicy oraz długiej kości uda świadczy o tym, że często on przyjmował postawę pionową. Przypuszcza się ,że dwunożny chód Australopiteka był dość chwiejny, nogi były szeroko rozstawione, cała zaś sylwetka pochylona do przodu. Szczęka była masywna ,co dawało możliwość ruchu poziomego trącego- a zatem w jego pożywieniu przeważał twardy pokarm roślinny. Profil czaszki był pionowy, a część twarzowa nieco krótsza niż u małp. Prymitywnego wyglądu nadawały mu silnie rozwinięte wały nadoczodołowe. Otwór potyliczny był bardziej przesunięty do przodu niż u małp, co pozwalało dłużej utrzymywać postawę pionową. Dłoń Australopiteka nie była bardziej chwytna od dłoni małp człekokształtnych, a pojemność mózgoczaszki nie przekraczała pojemności czaszki dzisiejszego szympansa, była mniejsza od czaszki goryla. Miał ok. 120-130 cm wzrostu,ważył ok. 40 kg.
HOMO HABILIS
W gorącej strefie klimatycznej, w Afryce w okresie od 1.9-1.7 miliona lat temu żyła istota człowiekowata, której klasyfikacja po dziś dzień jest przedmiotem nieustannych sporów. Homo habilis żył na podobnym obszarze co Australopithecus africanus, z której to formy biologicznej najprawdopodobniej się rozwinął. Miał stosunkowo drobną budowę ciała i niski wzrost(120-125 cm).U Homo habilisa palce nóg nie były chwytne: paluchem mógł poruszać tylko w płaszczyźnie pionowej, podobnie jak człowiek współczesny. Stopa była podwójnie wysklepiona, co pozwalało na długotrwałe utrzymywanie pionowej pozycji ciała i kroczenie do chodu człowieka współczesnego. Kciuk jego był bardziej przeciwstawny niż u Australopiteków. Mózg miał wielkość 660 cm3. Liczba neuronów osiągnęła u tej formy około4,5 miliarda; współczesny człowiek ma ich 5 miliardów. Homo habilis był wszystkożerny. Polował na mniejsze zwierzęta, resztkę pokarmu stanowiła padlina. Homo habilis jest dziś tez kojarzony z forma dawniej określana jako wczesny Homo erectus, czyli człowiek wyprostowany z Jawy.
Jeśli zas chodzi o jakiekolwiek narzędzia - to dość nieregularnie roztłuczone otoczaki z ostrymi krawędziami. Nie można się w nich jednak dopatrzeć jakiegoś stałego wzoru czy typu, z tego też powodu John Napier podważał ich klasyfikacje jako przejawów kultury.
HOMO ERECTUS
Zwany też Pithecahthropusem. Nazwę zawdzięcza swemu odkrywcy, Eugenie Dubois. Jest bez wahania zaliczany do rodzaju Homo, co znaczy człowiek. Żył w okresie od ok. miliona do 200 tyś lat temu. Posiadał już wszystkie podstawowe cechy typowo ludzkie: całkowicie spionizowaną postawę, poruszał się wyłącznie na dwóch nogach,
miał całkowicie przeciwstawny kciuk umożliwiający chwyt precyzyjny, duży mózg, którego górna granica pojemności poważnie przekraczała dolną granicę pojemności mózgu człowieka współczesnego, tworzył wiele typów narzędzi, miał złożony sposób komunikowania się w gromadzie. Żył na olbrzymich obszarach Starego Świata-Afryce, Azji, Europie, umiejąc sobie radzić w rozmaitych klimatach: od tropikalnego do umiarkowanego. Był wyższy i masywniejszy od swoich poprzedników. Jego wzrost wahał się od 165-175 cm, waga ciała mogła przekraczać 70 kg. Czaszka była gruba i masywna, żuchwa ciężka wyposażona w diastemę. Czoło było bardziej pochylone niż u Australopiteka i miał też większe wały nadoczodołowe. Szerokość czaszki była większa niż jej wysokość, podtrzymywałay ją mocno rozwinięte mięsnie szyi i karku. Zewnętrzne cechy Homo Erectusa wskazywały by na formę co najmniej tak prymitywną jak Australopitek-nic bardziej mylnego, bowiem cechy typowo ludzkie miał on rozwinięte prawie w takim samym stopniu jak człowiek współczesny. Pojemność mózgoczaszki - od 750-1250 cm3. Żył w gromadach kilkudziesięcioosobowych i zbiorowo polował na duże zwierzęta. Zamieszkiwał jaskinie, budował schrony od wiatru i deszczu na kamiennych podstawach. Homo Erectus znał ogień. Na podstawie rozległych badań archeologicznych formą Homo Erectus wiąże się powszechnie 2 przemysły szelski(abwilski) i aszelski, które składają się na okres w dziejach kultury ludzkiej określany jako dolny paleolit, czyli najwcześniejszy okres starszej epoki kamienia ( czasem nazywanej tez epoka kamienia łupanego).Te 2 przemysły reprezentują 2 podstawowe techniki obróbki kamienia ( technika rdzeniow i technika obłupkowa).
HOMO SAPIENS - Człowiek rozumny
Dziś do gatunku Homo Sapiens, obok człowieka żyjącego współcześnie (homo sapiens sapiens) zalicza się również formy znacznie wcześniejsze: człowieka ze Swanscombe, i Neandertalu. Wszystkie te formy maja prawdopodobnie ścisły związek z człowiekiem współczesnym, choć zaliczenie ich do jednego gatunku ma charakter umowny. Człowiek neandertalski pojawił się na kuli ziemskiej 350 tyś lat temu. Rozwinął się pewnie z jakiejś ostatniej formy Homo Erectusa. Znamy dwie formy Neandertalczyka-wcześniejszą i poźniejszą. Miał wygląd prymitywny, szczególnie silnie rozwinięte wały nadoczodołowe. Pojemność jego czaszki była jednak równa lub nieomal równa pojemności czaszki współczesnego człowieka.(ok. 1500cm3) Wczesny neandertalczyk zamieszkiwał szeroki obszar Starego Świata, dobrze radził sobie nawet z chłodnym klimatem. Natomiast neandertalczyk klasyczny zamieszkiwał mniejszy obszar Europy, Bliskiego Wschodu i Afryki Pn. Był masywnie zbudowany, wzrost od 165-175. Miał nogi krótsze niż człowiek współczesny, a u jego formy znajdujemy klasyczne wygięcie kości udowej. Dotrwały do naszych czasów dowody jego bogatego życia społecznego a także wytwory jego kultury. Z neandertalczykiem związany jest przemysł mustierski. Do tej kultury należy wile zróżnicowanych, wykonanych według starych wzorów narzędzi. Po raz pierwszy w kulturze stworzonej przez Neandertalczyka wystąpiła wyspecjalizowana broń myśliwska. Nowym surowcem do wyrabiania narzędzi stały się kości. Pojawiły się też intencjonalne pochówki zmarłych( co świadczy o kulturze kulturze i życiu społecznym i o rozwinięty wyobrażeniach na temat śmierci).
HOMO SAPIENS SAPIENS (Człowiek współczesny)
Najwcześniejsze szczątki podgatunku homo sapiens sapiens są datowane na okres od 40 do 35 tyś lat temu. Tworzył on kulturę górnego paleolitu. Wyróżnia go: wąski nos, szerokie i wysokie czoło, duży mózg, stosunkowo małe łuki brwiowe i niskie oczodoły. Skrócenie się szczęki, zmniejszenie się funkcji miażdżąco-trącej,pieczenie mięs i rozdrabnianie z pomocą narzędzi. Odtąd przeobrażenia kultury ludzkiej dokonywały się już za sprawą mechanizmów kulturowych, kulturowych nie pod wpływem przemian biologicznych czy ewolucyjnych.
CZYNNIKI HOMINIZACJI (uczłowieczenie człowieka).BIOLOGICZNY:1.powiększyło się mózgowie(szczególnie kresomózgowie);2.Zmieniły się proporcje czaszki,skróciła się twarzoczaszka,zwiększeniu uległa część mózgowa;3.Zmieniła się wielkość i liczba zębów(spowodowana zmianą odżywiania);4.Pionizacja postawy(zejście z drzew),wykorzystywano już chwytność dłoni, dzięki czemu można było wykorzystać je do pracy,skróciły się kończyny górne, zaginął ogon, przeciwstawieniekciuka,reszczie palcom.;5.Lepsze unerwienie mięśni ręki ciąży;13.Wysklepienie i powiększenie stopy,skróciły się palce;14.Amortyzacyjna funkcja kręgosłupa.SPOŁECZNO_KULTUROWE:1.Wykształcenie mowy, zaczęto się porozumiewać;2.Wytworzyło się pismo;3.Produkcja narzędzi,broni,odzieży,biżuterii,domostw;4.Życie w grupach,społeczeństwach;5.Podział pracy i obowiązków;6.Przekazywanie wiedzy i doświadczeń;7.Opanowanie ognia;8.Pochówki;9.Dłuższa opieka nad potomstwem;10.Magazynowanie,konserwacja,hodowla zwierząt i uprawianie roślin.
;6.Zanik pazurów, pojawienie się paznokci;7.Jedna para sutek;8.Spłaszczenie klatki piersiowej;9;Zmniejszenie ilości owłosienia;10.Zwiększona wys.ciała;11.Pigmętacja skóry;12.Zmniejszyła się ilość potomstwa,wydawanego za jednym razem,wydłużył się okres d mógł