Nauki o organizacji wykład IV 28.04.2013

Zasoby przedsiębiorstwa:

Wszelkie aktywa materialne i niematerialne jakimi dysponuje przedsiębiorstwo. Mogą być one nabywane, jak i wypracowane przez przedsiębiorstwo.

Tradycyjny podział zasobów

1. Zasoby pracy - pracownicy wraz z ich umiejętnościami, wiedzą oraz postawami i zaangażowaniem w wykonanie powierzonych zadań

2. Zasoby materialne - środki trwałe, cechują się długim okresem użytkowania zużywając się stopniowo w procesie produkcji

3. Zasoby niematerialne - to umiejętności zarządzania oraz umiejętności technologiczne, na które składają się umiejętności jednostek, grup i całej organizacji, a także wiedza i doświadczenie naczelnego kierownictwa, średniego personelu, jak również pracowników sfery B+R (badania i rozwój) oraz techników i robotników.

Grupy rodzajowe środków trwałych:

0. grunty i melioracje

1. budynki

2. budowle

3. kotły i maszyny energetyczne

4. maszyny, urządzenia i aparaty ogólnego zastosowania

5. maszyny i rządzenia branżowe

6. urządzenia techniczne

7. środki transportu

8. narzędzia, przyrządy, nieruchomości i wyposażenie

Podział zasobów wg B. Godziszewskiego

1. Zasoby materialne - widzialne (np. środki trwałe, pieniężne materiały)

2. Zasoby niematerialne (niewidzialne)
   - relacyjne (relacje z dostawcami, z klientami, z otoczeniem, reputacja, świadomość marki
   - umiejętności (wiedza, zdolności innowacyjne, zdolności integracyjne)
   - kultura organizacyjna

Piramida zasobów przedsiębiorstwa wg K. Chararbaghi i R. Lyncha

1. Zasoby marginalne (mogą być outsorsingowe, nie stanowią głównej kompetencji przedsiębiorstwa

2. Zasoby podstawowe - są fundamentalne dla przedsiębiorstwa, bez których firma nie uczestniczyła by w grze rynkowej

3. Zasoby konkurencyjne - unikatowe technologie, patenty, reputacja, marka produktu.

Wybrane elementy pomiaru zasobów niematerialnych

I. Kapitał ludzki:

• liczba lat doświadczenia w branży

• procent pracowników powyżej dwóch lat

• satysfakcja pracowników

• proporcja pracowników tworzących nowe pomysły i rozwiązania do ogólnej liczby pracowników

• reputacja pracowników wśród firm doradztwa personalnego

II. Kapitał organizacyjny( inaczej innowacyjny)

• liczba patentów

• stosunek dochodu do wydatków B+R

• liczba łączy komputerowych baz danych

• współczynnik nowych rozwiązań zaproponowanych do wprowadzonych

• liczba wprowadzonych nowych produktów

• liczba wprowadzonych nowych produktów w przeliczeniu na jednego pracownika

• liczba międzywydziałowych zespołów badawczych

• wartość nowych rozwiązań

Kapitał relacji z klientami

• ilość wzrostu biznesu

• proporcja sprzedaży powtarzanej przez klienta

• satysfakcja klienta

• niezadowolenie klienta

• zwrot produktów jako procent sprzedaży

• liczba aliansów zawieranych między klientami i dostawcami i ich wartość

Strategie alokacji zasobów

1. Strategia centralizacji - decyzje w sprawie alokacji kluczowych zasobów podejmowane są przez zarząd przedsiębiorstwa

2. Strategia funkcjonalna - kierowanie się ogólnym kryterium funkcjonowania przedsiębiorstwa, w tym:

1. Zysk netto

2. Ekonomiczna wartość dodana

3. Wartość dodana

4. Całkowity zwrot dla akcjonariuszy

5. Wartość rynkowa przedsiębiorstwa

Strategie pozyskiwania zasobów:

1. Zasoby są przydzielane do poszczególnych zadań i jednostek organizacyjnych w zależności od stopnia maksymalizacji zysku

2. Ekonomiczna wartość dodana - iloczyn różnicy między zyskiem operacyjnym po opodatkowaniu a kosztem kapitału i wielkością zaangażowanego kapitału. Dodatnia wartość oznacza, że powiększa się wartość dla akcjonariuszy, w przeciwnym przypadku dochodzi do jej niszczenia.

3. Wartość dodana - nadwyżka wyników nad nakładami. Zarząd przedsiębiorstwa dąży do zachowania wartości dodanej a nie do maksymalizacji

4. Całkowity zwrot dla akcjonariuszy - suma zwrotu wartości akcji wypłacanych dywidend w ciągu roku. Zarząd dąży do maksymalizacji korzyści dla akcjonariuszy.

5. Poziom wartości rynkowej przedsiębiorstwa odgrywa duże znaczenie w odniesieniu do spółek publicznych

Klasyfikacja przedsiębiorstw

Szeroki zestaw kryteriów szczegółowych- własność, rodzaj, działalność, lokalizacja, formy organizacyjno-prawne itp.

Podział wg kryteriów własności:

I Przedsiębiorstwa państwowe:

I. 1. Przedsiębiorstwa skarbu państwa

- ustawa o przedsiębiorstwach państwowych z 25.09.1981 r.

były tworzone decyzjami naczelnych i centralnych organów Administracji Państwowej oraz Wojewodów stanowiących tzw. organy założycielskie. Po zmianie ustroju wiele z nich nie zostało sprywatyzowanych. Akt utworzenia przedsiębiorstwa określa jego nazwę, rodzaj, siedzibę i przedmiot działania. Przedsiębiorstwo podlega wpisowi do rejestru przedsiębiorstw i uzyskuje osobowość prawną. Struktura organizacyjna jest określona w statucie przedsiębiorstwa.

- jednoosobowe spółki skarbu państwa działają na podstawie kodeksu spółek handlowych (k.s.h.) powstają w Polsce od 1990 r.

- powołanie przez przedsiębiorstwo państwowe innego przedsiębiorstwa

- wyodrębnione z dużych przedsiębiorstw skarbu państwa ich części ( np. produkcji pomocniczej, socjalnej itp) i uczynienie z nich samodzielnych jednostek w formie spółek

- nabywanie przez przedsiębiorstwa skarbu państwa akcji innych sprywatyzowanych przedsiębiorstw skarbu państwa w celu powiększenia swojego potencjału produkcyjnego

- zmiany przez wierzycieli ( np.banki) swych wierzytelności na akcje niewypłacalnego przedsiębiorstwa.

2. przedsiębiorstwa stanowiące własność państwowych osób prawych

3. Przedsiębiorstwa z przewagą kapitału państwowego

2. Przedsiębiorstwa samorządu terytorialnego

Są własnością:

- gmin

- komunalne ich działalność oparta jest na przepisach prawnych dotyczących gospodarki komunalnej

- powiatów przepisy przewidują dla nich wyłącznie świadczenie usług użyteczności publicznej w skali ponadgminnej nie określając ich formy prawnej

-województw przepisy przewidują dla tych przedsiębiorstw formę spółek z ograniczoną odpowiedzialnością

3. Przedsiębiorstwa spółdzielcze

Spółdzielnia jest dobrowolnym i samorządowym zrzeszeniem o nieograniczonej liczbie członków ( osób fizycznych i prawnych). Prowadzi działalność gospodarczą kierując się potrzebami członków

4. Przedsiębiorstwa prywatne

Polskie przedsiębiorstwa prywatne można podzielić na 3 grupy:

1. powstałe jako prywatne od 1989r. więc w gospodarce nakazowo-rozdzielczej

2. przedsiębiorstwo powstałe jako prywatne od 1990r.

3. powstałe w wyniku prywatyzacji przedsiębiorstw państwowych od 1990r.

przedsiębiorstwa te mogą być własnością polskich lub zagranicznych osób fizycznych lub prawnych. Występują też przedsiębiorstwa z kapitałem polsko-zagranicznym. Przedsiębiorstwo prywatne może mieć formę przedsiębiorstwa jednoosobowego lub spółek. Kapitał ich może być rozproszony między wielu właścicieli lub może należeć w całości do rodziny. Ostatnie z wymienionych spółek określa się jako przedsiębiorstwa rodzinne

5. Przedsiębiorstwa mieszane???rodzinne

To przedsiębiorstwo o dowolnej formie prawnej, którego kapitał w całości lub decydującej części należy do członków rodziny.

Cechy takiego przedsiębiorstwa:

-stanowi bazę i centrum życia rodzinnego

-determinuje losy członków rodziny

- stanowi dla rodziny coś więcej niż tylko narzędzie władzy i zdobywania pieniędzy

- stanowi dzieło życia założyciela

- stanowi podmiot kultu jego następców, wyrażający się w przywiązaniu do tradycji i czerpanie wzorców z przyszłości.

Klasyfikacja przedsiębiorstwa wg stopnia umiędzynarodowienia( internacjonalizacji)

Umiędzynarodowienie działalności przedsiębiorstwa dokonuje się poprzez:

1) internacjonalizację aktywną tj. polega na zaangażowaniu się przedsiębiorstwa lokalnego (tj. działającego tylko w obrębie kraju macierzystego) w walkę o klienta na rynku lub rynkach zagranicznych ( tj. na rynkach innych krajów, na rynkach międzynarodowych, bada na rynku globalnym). Internalizacja aktywna to ścieżka prowadząca do przeobrażenia przedsiębiorstwa lokalnego w przedsiębiorstwo międzynarodowe/globalne.

2) internacjonalizację pasywną tj. polega na podjęciu przez przedsiębiorstwo lokalne walki o klienta na rynku kraju macierzystego z wchodzącymi na rynek zagranicznymi firmami.

Internalizacja aktywna: kierunek przeobrażeń przedsiębiorstwa od firmy lokalnej do firmy umiędzynarodowionej- schemat ogólny.

1)Firma lokalna

Faza przejścia

2)Firma międzynarodowa

Kraje goszczące

( host countries)

Kraj macierzysty Ekspansja zagraniczna

podstawowe terminy: Im bardziej umiejscowione

-przedsiębiorstwo macierzyste (zglobelizowane) jest przedsiębiorstwo

( a parent compan) oraz tym więcej posiada filii zagranicznych

-przedsiębiorstwo zależne lub jednostki organizacyjne- i tym więcej tworzy powiązania z innymi

jako filie(subsidiaries) posiadane w kraju macierzystym podmiotami działającymi w krajach

i zagranicą objętych aktywnością takiego

- przedsiębiorstwo powiązane. przedsiębiorstwa.

Klasyfikacja przedsiębiorstw wg strategii umiędzynarodowienia prowadzonej działalności

1. Przedsiębiorstwo lokalne (a local/domestic company) opiera swą siłę rynkową na dominacji rynku kraju macierzystego większość swojej działalności prowadzi w kraju macierzystym. Firma dokonuje ekspansji zagranicznej w ograniczonej skali, głównie przez eksport swoich produktów /usług i wykonanie na zlecenie zagranicznych partnerów np. produkcji całych wyrobów, typowe dla lokalnych firm spożywczych.

2. Firma międzynarodowa (a multinational company MNC / a multinational enterprise MNE

przedsiębiorstwo zwiększa skalę zaangażowania za granicą przynajmniej w kilku krajach ( tzw krajach goszczących) nie tylko poprzez eksport ale tworząc np. zakłady produkcyjne na miejscu, albo przyjmując lokalne firmy( np. PKN Orlen w Czechach, na Litwie). Rośnie zatem udział zagranicznej sprzedaży, udział produkcji zagranicą oraz stopień zatrudnienia obcokrajowców. Zagraniczne filie przypominają repliki macierzystego przedsiębiorstwa.

3. Firma globalna (a global company/ a global firm)

przedsiębiorstwa działające w skali światowej ( tj. obejmujące swoim zasięgiem znaczną część globu) i dążące do standaryzacji wszelkich działań na poszczególnych rynkach zbytu czy w poszczególnych regionach geograficznych objętych działalnością takiego przedsiębiorstwa ( tzn. dążenie do globalnej efektywności).
Standaryzacja działań polega na tym, że firma stosuje marketing globalny (w tym globalne marki oferowanych wyrobów czy usług), globalny system dystrybucji, globalny system zaopatrzenia itd. Wybrane działanie, np. produkcja czy projektowanie wyrobów, są zlokalizowane tylko w wybranych lokalizacjach( w kraju macierzystym lub w krajach goszczących- goszczące to te kraje, które oferują najkorzystniejsze warunki do prowadzenia danego rodzaju prac np. niskie koszty wytwarzania oraz stabilne źródła zaopatrzenia w surowce, półfabrykaty, w przypadku prac rozwojowych nad nowymi wyrobami- zasoby adekwatnie wykształconych specjalistów.

4. Korporacja transnarodowa KTN (TNC: a transnational corporation) ->forma uznawana za najważniejsze i najdoskonalsze stadium umiędzynarodowienia przedsiębiorstwa. KTN to przedsiębiorstwo działające na skalę światową, ale bardziej elastyczne organizujące swe poszczególne działania zamiast dążenia do standaryzacji. Takie przedsiębiorstwo próbuje uzyskać efekt synergii w postaci optymalnej kombinacji:

1. globalnej efektywności,

2. wysokiej specjalizacji poszczególnych filii( tak krajowych jak zagranicznych)

Centrala korporacji zostawia dla siebie do realizacji wybrane działania tj. takie, które mają

priorytetowe znaczenie w skali korporacji jako całości. Natomiast poszczególne filie realizują

te działania, w których sprawdzają się najlepiej oraz mają dogodne warunki do ich

przeprowadzenia (ze względu na lokalizację). KTN z reguły nie utożsamiają się z żadnym

krajem jako macierzystym starają się sprawić wrażenie firm” ulokowanych wszędzie”

działających ponad granicami państwa ( stąd transnarodowe = ponadnarodowe).

Formy prawne przedsiębiorstw

1. Przedsiębiorstwa własności indywidualnej ( jednoosobowej)

2. Spółki

1. Przedsiębiorstwa własności indywidualnej (jednoosobowe) - jest prowadzone i reprezentowane przez właściciela, który w sposób wyłączny i bez ograniczeń odpowiada za wszelkie zobowiązania swojej firmy całym swoim majątkiem.

Podstawą działalności przedsiębiorstw mających formę prawa handlowego jest ustawa z 15.09.2000 r. - Kodeks spółek handlowych z późn. Zmianami (skrót: k.s.h., KSH)

Ustawa reguluje tworzenie organizacyjne, funkcjonowanie, rozwiązywanie, łączenie, podział i przekształcenie spółek. Przez umowę Spółki handlowej wspólnicy albo akcjonariusze zobowiązują się dążyć do osiągnięcia wspólnego celu przez wniesienie wkładów oraz jeżeli umowa albo statut spółki tak stanowi, przez współdziałania w inny określony sposób.

2. Spółki prawa handlowego dzielą się na dwa rodzaje:

1. spółki osobowe (nie mają osobowości prawnej)
   • jawna
   • partnerska
   • komandytowa
   • komandytowo-akcyjna

2. spółki kapitałowe (mają osobowość prawną)
   • sp. z o.o.
   • akcyjna

1. Spółki osobowe -> nie mają osobowości prawnej, za zobowiązania odpowiadają wspólnicy

-posiadają tzw. ułomną osobowość prawną tzn. mogą nabywać prawa i zaciągać zobowiązania, mogą pozywać do sądu i być pozwanym ALE!!! za wszystkie te czynności odpowiadają wspólnicy spółki osobowej stosownie do przepisów prawnych,

- działają jako przedsiębiorstwo pod swoją nazwą,

- przedmiotem wkładu do spółki, może być nie tylko wkład pieniężny lub nie pieniężny (tj. dobro materialne i dobro niematerialne) ale także świadczenie pracy lub innych usług,

- ogół praw i obowiązków wspólnika spółki osobowej może być przeniesiony na inną osobę jako nowego wspólnika, jeśli jest to zawarte w umowie, ale za zobowiązania dotychczasowego wspólnika solidarnie odpowiadają występujący wspólnik i nowy wspólnik( tj. przystępujący do spółki)

2. Spółki kapitałowe -> mają osobowość prawną, tzn. są odrębnymi od wspólników podmiotami prawa co oznacza, że mogą nabywać prawa ( np. prawo własności do nieruchomości, maszyn, patentów itp. zaciągać zobowiązania, mogą pozywać do sądu i być pozwanym). Spółka odpowiada za zobowiązania swoim majątkiem (a nie wspólników), gdyż jest samodzielnym podmiotem praw i obowiązków. Spółki kapitałowe działają jako przedsiębiorstwo pod swoją nazwą. Przedmiotem wkładu do spółki kapitałowej nie może być świadczenie pracy bądź usług lub tzw. prawo niezbywalne. Wkłady mogą być zatem dwojakiego rodzaju:

- wkłady pieniężne( gotówka, przelew)

- wkłady niepieniężne tzw. aporty- zarówno dobra materialne i niematerialne)

Za zobowiązania spółki kapitałowej nie odpowiadają jej właściciele swoim osobistym majątkiem. Wyjątek stanowi gdy spółka jest w organizacji to wówczas za zobowiązania odpowiadają solidarnie. Spółka w organizacji wspólnicy/akcjonariusze i pozostałe osoby, które działają w imieniu takiej spółki

Spółka jawna -> najprostsza spółka osobowa (solidarna odpowiedzialność wspólników)

Spółka partnerska -> nowy rodzaj spółki, który pojawił się w Polskim prawodawstwie w 2001 r. spółka tworzona przez wspólników (zwanych partnerami) celem wykonywania wolnego zawodu lub wolnych zawodów. Partnerami mogą być tylko i wyłącznie osoby fizyczne uprawnione do wykonywania wolnego zawodu np. adwokat, architekt, aptekarz, biegły rewident, broker ubezpieczeniowy itp.)
Nazwa spółki powinna zawierać minimum nazwisko jednego partnera plus „i partnerzy”, „i partner” lub „spółka partnerska” oraz określenie wykonywanego w spółce wolnego zawodu (np. Kowalski i Partnerzy Radcy prawni) lub zawodów np. Iksiński Nowak i partnerzy adwokaci i radcy prawni.

Umowa spółki powinna być zawarta na piśmie pod rygorem nieważności i powinna zawierać określenie wolnego zawodu , przedmiot działalności spółki , nazwę spółki, nazwiska i imiona partnerów odpowiadających bez ograniczeń za zobowiązania spółki, określenie i wartość wkładów wnoszonych przez każdego partnera, czas trwania spółki( jeśli jest oznaczony)

Spółka komandytowa -> (różni się rodzajem zobowiązań)
występują dwa rodzaje wspólników:

1. komplementariusze (odpowiadają za zobowiązania spółki bez ograniczeń, a więc też swoim majątkiem osobistym)

2. komandytariusze (odpowiadają za zobowiązania do wysokości tzw. sumy komandytowej, która może być równa wartości jego wkładu do spółki, ale może być wyższa).

Umowa spółki komandytowej powinna być zawarta w formie aktu notarialnego. Spółka powoływana jest przez wspólników, z których przynajmniej jedne musi być komplementariuszem i przynajmniej jeden musi być komandytariuszem.

Wspólnikami mogą być osoby fizyczne, prawne i inne podmioty zorganizowane nie będące osobami prawnymi. Nazwa firmy powinna zawierać minimum nazwisko jednego z komplementariuszy ( jeśli zawierałyby nazwisko komandytariusza to taki wspólnik automatycznie odpowiada za zobowiązania spółki tak jak komplementariusz).

Spółkę reprezentuje w różnych czynnościach prawnych komplementariusz. Komandytariusze mogą być jedynie pełnomocnikami. Komandytariusz nie prowadzi zatem spraw spółki.

Komandytariusz ma prawo wglądu w sprawozdanie finansowe spółki prawo do przeglądania ksiag rachunkowych itp.)

Spółka komandytowo-akcyjna -> ma również dwie kategorie wspólników:

1. komplementariusze (odpowiadają bez ograniczeń)

2. akcjonariusze (nie odpowiadają za zobowiązania)

Ogół wkładów wspólników przelicza się na akcje( imienne lub na okaziciela-mogą być oba rodzaje)

Spółka powoływana jest przez wspólników, z których przynajmniej jeden musi być komplementariuszem i przynajmniej jeden musi być akcjonariuszem.

Wspólnikami mogą być osoby fizyczne, prawne i inne podmioty zorganizowane, nie będące osobami prawnymi.

Kapitał zakładowy SKA powinien wynosić min. 50 000 zł. Spółkę reprezentują komplementariusze, akcjonariusze mogą być pełnomocnikami (analogicznie jak komandytariusze w Sp.K.)

-akt założycielski spółki w postaci statutu spółki winien mieć formę aktu notarialnego. Osoby podpisujące statut są założycielami spółki( powinni go podpisać przynajmniej wszyscy komplementariusze),

-spółka może wprowadzać na giełdę akcje do obrotu publicznego po odpowiedniej zmianie statutu spółki

- w spółce odbywają się walne zgromadzenia ( zwyczajne i niezwyczajne), w których uczestniczą wspólnicy, czyli wspomniani kompementarusze i akcjonariusze,

- statut spółki może przewidywać powołanie Rady Nadzorczej jako organu nadzorującego kierownictwo spółki w imieniu udziałowców - przy czym członkiem rady nadzorczej może być komplementariusz lub jego pracownik. Komplementariusz także nie bierze udziału w głosowaniu nad powołaniem lub odwołaniem osób do rady nadzorczej.

Uwaga: jeśli jest min. 25-ciu akcjonariuszy (udziałowców) to obowiązkowo powołuje się radę nadzorczą.

1

4) korporacja transnarodowa

3) Firma globalna

---