ANTROPOLOGIA SPOLECZNA

ANTROPOLOGIA SPOŁECZNA - Specyficznym przedmiotem zainteresowania  antropologii jako nauki społecznej jest człowiek jako twórca kultury, zbiorowa egzystencja człowieka w kulturze, a także badania ludów pierwotnych  i kultur przedliterackich.
Antropologia jako dyscyplina nauk społecznych pojawiła się w krajach angolosaskich w XIX w. Jej prekursorami byli uczeni humaniści, zajmujący się szczególnie dziejami kultury i pragnący zrozumieć zróżnicowanie kultur oraz  istotę zmiany i rozwoju cywilizacji.

 

ü EWOLUCJONIZM  ( E. Tylor, J. Lubbock, J. Frazer, W. Smith)
Antropologia naukowa pojawiła się w nurcie intelektualnym, którego   początkiem byłą idea Karola Darwina
o powszechnej ewolucji. Narodziny nauki o kulturze wiążą się więc z ideą        ewolucji kultury. Filozofowie społeczni (A. Comte, H. Spencer) uznali  ewolucję ludzkości i kultury za część ogólnej ewolucji gatunków, której podlega wszystko co żyje. Zgodnie z zasadą ewolucji, organizmy społeczne, podobnie jak naturalne, przechodzą od stadiów niższych do wyższych, różnicując się, porządkując i doskonaląc swoje zdolności adaptacyjne.
Ewolucjonistyczne badania kultur pierwotnych były efektem zainteresowań intelektualistów europejskich początkami ich własnej cywilizacji. Ewolucjoniści uważali się za historyków i pragnęli zrekonstruować schemat rozwoju kultury ludzkości, o którym sądzili, że jest uniwersalny dla wszystkich kultur, bez względu na ich lokalizację w czasie czy w przestrzeni. Najbardziej pasjonującym zadaniem było dla ewolucjonistów  poszukiwanie genezy instytucji kulturowych, początków  i  najwcześniejszych etapów ich rozwoju.
Wśród głównych zainteresowań ewolucjonistów  trzeba wymienić badania rozwoju religii od form najprostszych do współczesnych wielkich religii monoteistycznych. Warto tu wymienić Edward B. Tylor, autora sławnego dzieła „Cywilizacja pierwotna”, który za najprostsza formę religii uznał animizm. Alternatywne koncepcje rozwoju religii formułowali m.in. John Lubbock, James G. Frazer, William Robertson Smith czy Robert Marett. Ewolucją struktur pokrewieństwa zajmowali się m.in. Johann Bachofen, John McLennan, James Henry Maine i Lewis H. Morgan. Autorzy ci zasadniczo wskazywali na przechodzenie form organizacji pokrewieństwa od różnych form małżeństwa grupowego czy pierwotnego promiskuizmu poprzez rozmaite stadia do współczesnej monogamicznej rodziny typu europejskiego. Podobnie jak w przypadku schematu ewolucji religii, model ten cechował eurocentryzm, przekonanie o najwyższej doskonałości instytucji wypracowanych przez kulturę europejską, i przeświadczenie, że wszystkie kultury prędzej czy później  do tych etapów dojdą.
Antropologowie-ewolucjonićsi podejmowali też próby stworzenia teorii rozwoju kultury jako całości, nie ograniczając się do  konstruowania schematów rozwoju poszczególnych jej instytucji. Znany jest szczególnie schemat Morgana wskazującego na przechodzenie kultury przez kolejne fazy dzikości, barbarzyństwa i cywilizacji, z których każda jest podzielona na podokresy.

 

ü DYFUZJONIZM (Grafton, W. Schmidt, F. Graebner,F. Ratzel)

Dyfuzjoniści zwrócili uwagę na znaczenie środowiska geograficznego w kształtowaniu odmiennych form kultury i na zjawisko zapożyczeń i rozprzestrzeniania się kultur. Mianem dyfuzjonistów określamy dużą i zróżnicowaną grupę uczonych, która wprawdzie nie posiadała świadomości wspólnoty, ale była identyfikowana przez innych. Dyfuzjoniści nie stworzyli szkoły, nie zbudowali zwartego systemu teoretycznego. Łączyła ich jedynie luźna wspólnota zainteresowań. Podstawowymi formami przemian kultury było dla nich: przenoszenie, rozpowszechnianie treści, idei i przedmiotów materialnych oraz ich zespołów, a nie ich wynajdywanie i tworzenie. Człowiek wg dyfuzjonistów jest inercyjny, inwencje wyzwolić w nim mogą tylko sytuacje skrajne, czyli niezaspokojenie potrzeb podstawowych.  Wynalazek jest czymś wyjątkowym, a większość procesów zachodzących w kulturze to powielanie wzorów. W związku z tym dyfuzjoniści sądzili, że izolacja społeczeństw prowadzi nieuchronnie do ich stagnacji. Wszyscy dyfuzjoniści interesowali się „wędrówką” w czasie i w przestrzeni elementów kulturowych. Dostrzegli i próbowali teoretycznie ogarnąć problem  istnienia odrębnych kultur jako całości równorzędnych.

Posługiwali się więc dystrybutywnym rozumieniem kultury.

FRIEDRICH RATZEL - Zwolennik determinizmu geograficznego w socjologii, twórca antropogeografii. Sądził, że inne formy kultury np. systemy światopoglądowe czy religijne, mogą powstawać niezależnie od siebie, był jednak przekonany, że podobieństwo wytworów materialnych nie może mieć charakteru przypadkowego. Podobieństwa międzykulturowe można jego zdaniem tłumaczyć tylko kontaktami między ludami w przeszłości oraz możliwymi lub prawdopodobnymi zapożyczeniami.
FRITZ GRAEBNER- Traktował poszczególne formy kultury ludzkiej jako efekt nakładania się i krzyżowania różnych kręgów kulturowych.
USA Franz  Boas, Kroeber, Linton, Herskovits)

 

 

 

 

 

ü FUNKCJONALIZM (A. Radcliffe-Brown, Bronisław Malinowski)
Jedynym przedmiotem antropologii naukowej może być obecnie żyjąca społeczność, którą można badać empirycznie i w sposób systematyczny
 i sprawdzalny. Podejście empiryczne oznaczało, też prowadzenie badań terenowych.
ALFRED RADCLIFFE-BROWN - Zajmował się strukturą społeczną, traktowaną jako harmonijnie działający system, którego poszczególne elementy funkcjonują zapewniając trwanie całości.
pojęcia: (struktura społeczna, forma strukturalna, wartości, normy)

 

            BRONISŁAW MALINOWSKI  (badania terenowe na Wyspach Trobrianda)
         Dzięki inspiracji zaczerpniętej z bezpośredniej, długotrwałej obserwacji życia społeczności plemiennej zbudował funkcjonalną teorią kultury powiązaną z teorią potrzeb i instytucji. [ 1922 -„Argonauci Zachodniego Pacyfiku”]
pojęcia: (potrzeba-bodziec, reakcja, motywacja, zachowanie, instytucja)
ü ANTROPOLOGIA  PSYCHOLOGICZNA (Harris, Boas, Kreber,   R. Benedict, M. Mead)
Poszukiwali możliwości zrozumienia kultury i dążyli do ustalenia wzorów, które określają specyficzny charakter konkretnego, historycznie określonego systemu kulturowego.         Głównym celem antropologii boasowskiej było zrozumienie człowieka,
         zasad jego myślenia i działania.
Jednym z istotnych obszarów działalności Boasa były badania wpływu rasy na zdolności kulturotwórcze w kontekście asymilacji imigrantów do społeczeństwa amerykańskiego.
ü  STRUKTURALIZM (Francja - C. Levi-Strauss)
Zrodził się z inspiracji językoznawczych (Ferdinand de Saussure) i antropologicznej teorii wymiany (Marcel Mauss) oraz z przeświadczenia, że kultura jest zbudowana w taki sam sposób, jak języki naturalne, że jest systemem symbolicznym mającym sens, do którego można dotrzeć poprzez analizę struktury tekstów kulturowych.
            TEZA-à Claude Levi-Strauss Umysł człowieka, bez względu na
czas i miejsce, w którym żyje człowiek, jest wyposażony w ukrytą strukturę, która jak matryca określa formę stworzonych przez niego tekstów kulturowych.
Levi-Strauss wiele uwagi poświecił badaniu struktury pokrewieństwa,
 a przede wszystkim mitów. Jego zdaniem mitologia pozwala odkryć głębokie, nie uświadomione struktury myślenia. Narracja, treść mitu mają
znaczenie drugorzędne. Najważniejsza jest ukryta struktura, której elementami są mitemy, najważniejsze elementy znaczące, przekazujące specyficzny dla mitu a fundamentalny dla struktury sens. Cała kultura jest zdaniem Levi-Straussa systemem wymian: komunikatów (język) dóbr i usług, wreszcie kobiet (struktura pokrewieństwa)

 

ü ANTROPOLOGIA KOGNITYWNA (W. Goodenough)
AMERYKAŃSKA ANTROPOLOGIA KOGNITYWNA

Z dziejów antropologii kognitywnej

Elementów bliskich antropologii kognitywnej można się dopatrzyć u Radcliffa Brown'a - traktował ją jako naukę o społeczności. Dziś antropologia kognitywna jest nauką o społ.

Murdock - sprowokował dyskusję nad wartością danych terenowych (etnograficznych)

Kognitywiści - zwrócili się w kierunku językoznawstwa. Za pomocą metod lingwistycznych badali nowy jakościowo model analizyαinne niż język dziedziny kultury zjawisk kulturalnych. Badania lingwistyczne miały pomóc w poznaniu kultury symbolicznej.

Ward GOODENOUGH - antropolog kulturowy i lingwista strukturalistyczny.

William STURTEVANT - nazwał nową orientację “nową etnografią”; później przyjął się termin “etnonauka”

ETNO - analiza systemów kultury w terminach własnych podmiotów działania; uwzględnienia współczynnika humanistycznych czynności i obiektów denotowanych przez odpowiednie pojęcia języka naturalnego.

NAUKA - zwrócenie uwagi na logiczność tubylczych systemów kultury.

Inne określenia: “analiza formalna”; “analiza składnikowa”; “taksonomia ludowa”; “etnosemantyka”; “antropologia kognitywna” - lata '60 '70

Elementy kognitywnej teorii kultury

Definicją bazową kultury jako sfery poznawczej pozostaje definicja Goodenough'a ('57)

Należy odróżnić rozumienie kultury jako:

Porządku fenomenalnego od kultury jako:

Porządku ideacyjnego

Kultury nie można utożsamiać z (1), ze “stylem życia”. Należy odróżniać to, co wyuczone, od tego, co jest materialnymi tego manifestacjami. To, czego się uczymy jako członkowie kultury to standardy składające się na nieobserwowalny bezpiecznie porządek ideacyjny - czyli właściwą kulturę.

zbiór artefaktów porządku ideacyjnego.αPorządek fenomenalny (1)

“Kultura nie jest zjawiskiem materialnym, nie składa się z rzeczy, ludzi, zachowań lub uczuć. Jest raczej organizacją tych wszystkich składników. Jest formą tego, co ludzie przechowują w swoim umyśle, ich modeli postrzegania, kojarzenia i interpretowania świata.”

“(…) kultura społeczna składa się z tego wszystkiego, co jednostka powinna wiedzieć, albo w co powinna wierzyć w celu działania w tym społeczeństwie, w możliwy do akceptacji dla jego członków sposób; czyni tak w każdej roli, którą społeczeństwo przypisuje każdemu swojemu członkowi.”

Jeżeli przyjmiemy, że kultura jest czymś wyuczonym, to jej ostateczne miejsce jest w jednostkach.

Systematyzacja pojęć kultury, którymi posługuje się a.k. (wg Goodenougha)

Kultura system postrzegania, wierzenia, oceniania i działaniaα

Kultura grupy widziana “subiektywnie” - jako system standardu, który jednostka przypisuje innym. Tak rozumiana kultura - gdy spoglądamy na kulturę jako produkt uczenia się, czyli poznawczego porządkowania przestrzeni przyrodniczej i kultury społecznej.

Indywidualna kultura operacyjna określony system standardów w prospekcie jednostki, która się doα niego odwołuje i interpretuje zachowania innych, albo służy jako przewodnik dla własnych zachowań.

Publiczna kultura grupy indywidulane wersje systemów standardów, które członkowie grupyα spodziewają się wzajemnie zastosować jako swoje kultury operacyjne.

Każda indywidualna wersja kultury publicznej koresponduje z (2)

Kultura publiczna zawiera wersje indywidualne

Kultura jako określony poziom w taksonomicznej hierarchii kultur publicznych.

Kultura społeczna jako ogólny system uporządkowanych kultur publicznych odnoszących się do wszystkich rodzajów działalności w obrębie społeczeństwa.

Dla Goodenougha kultura to zbiór pewnych standardów, które regulują sposób indywidualnej partycypacji w kulturze. Umożliwiają interpretowanie sensów czynności i obiektów kulturowych i pozwalają ogarnąć myślą rzeczywistość, którą dane społeczeństwo wyróżnia pojęciowo.

WSPÓŁCZESNE KOGNITYWNE ROZUMIENIE KULTURY

Następcy G. mówią: kultura jest zjawiskiem mentalnym, racjonalnym, podlega procedurom formalno-logicznym lub formalno-językoznawczym.

Kultury uczymy się indywidualnie, tak ją przekazujemy

Kultura to system symboliczny (o ścisłych paralelach z systemem języka). To jednostkaαsystem publicznych symboli zakorzenionych w jednostkach jest społeczna i publiczna.

Jednostki reprezentują swoje własne odmiany kultury.

Należy zwracać uwagę na holistyczne pojmowanie wiedzy kultury.

Procedury ramowego ujmowania (elicytacji) są w stanie odsłonić jedynie część relacji pojęciowych. Większą uwagę należy przywiązać do “pojęciowych podstaw kultury”.

Jednostka uczy się kultury i tworzy kulturę.

Kontakty językowe jako dostęp do wiedzy, pojęć i sądów zawartych w kult.

Każda jednostka posiada pewien katalog form, który “narzuca” na doświadczaną takie formy stają się kategoriami pojęciowymi zjawisk iαrzeczywistość procesów.

Język dostarcza zbioru form pojęciowych, które stają się rodzajem kodu semantycznego dla innych form kulturowych.

6. Założenia przejęte z językoznawstwa:

Dany etniczny system kultury może być wyprowadzony z uniwersalnego inwentarza dystynktywnych cech etycznych.

Za pomocą ograniczonej liczby jednostek podstawowych możemy tworzyć, przez ich kombinację nieskończoną liczbę form.

Nieskończona liczba zachowań może być teoretycznie ujęta w formie wzorów tych zachowań

Idealny nadawca - odbiorca komunikatów kulturowych jest jedynie konstruktorem teoretycznym.

Procedury systemu elicytacji zapożyczono z prac Bloomfielda i Sapira

Przyjęto zasadę dystrybucji komplementarnej, która głosi, że dana jednostka zachowania może zmieniać swą formę w zależności od kontekstu.

Analogia jako podstawa dla ludzkiej kreatywności.

Główną metodą stosowaną przez kognitywistów była tzw. ANALIZA SKŁADNIKOWA

to się nie udało.αCzęść badaczy chciała tak dotrzeć do autentycznych zasad klasyfikacyjnych danej kultury

Próba określenia najbardziej ekonomicznej analizy składnikowej, która mogłaby wygenerować pragmatyczną zależność zbiorów i ich składników. To próba dotarcia do tzw. RZECZYWISTOŚCI STRUKTURALNEJ KULTURY.

Przy pomocy operacji formalno-logicznych buduje się system tego, co dany system pojęciowy zawiera.

 

7. ZASADNICZE ORIENTACJE ANTROPOLOGII KOGNITYWNEJ

Podkreślenie znaczenia dla procesu kulturowego i poznawczego - nieświadomych struktur psychicznych; To badanie struktur symbolicznych w powiązaniu z zachowaniem: Roy, D'Andrade, Cecil Brown, Stephen Tyler

rezygnacja z mentalizmu;αAnalizy społeczno-behawioralne Charles Frake, Dell Hymes, Michael K.Foster

Pomijanie zagadnienia rekonstrukcji subiektywnych wrażeń: Laurence Fisher, Oswald Herner

8. A.K. jak symboliczna - traktowanie kultury jako system semiotyczny.

KOGNITYWNA

W jaki sposób poszczególne zjawiska są istotne dla kultury i jak są zorganizowane.

Język = odbicie struktur poznawczych i ich modulator.

Skupia się na jednostkach analizy rozumianych jako jednostki formalne.

przybliżenie do organizacji i poznania w umyśleαCel

Rola związku w obrębie danej dziedziny semantycznej.

Analiza sekwencji decyzyjnych i ich konsekwencji instrumentalnych.

Formalizm metod

SYMBOLICZNA

Kultura = system symboli, który tworzy

podstawy do konstruowania rzeczywistości.

Kultura = napięcie między

indywidualnym doświadczeniem a społecznie

 ustalonymi

formami jego wyrażania.

Skupia się na treści i skojarzeniach związanych

 z danymi jednostkami.

interpretacja znaczenia i strukturyαCel

 tekstu (np. za pomocą hermeneutyki)

Rola relacji między dziedzinami w obrębie

 systemu kulturowego.

Badanie sekwencji performatywnych i ich

 konsekwencji emotywnych.

Literackość

 

WPROWADZENIE DO METOD ANTROPOLOGII KOGNITYWNEJ

STARE I NOWE

Obecnie dyscypliny wchodzące w skład antropologii “przepoczwarzają” się pod wpływem nowych pojęć stanowiących wyzwanie i uzupełnienie dla ustalonych już koncepcji i metod. Nowe kierunki są głównie zakorzenione w przeszłości.

Kontrast nowych koncepcji wobec wielu celów, założeń i metod wcześniejszej antropologii.

Uprzednie orientacje można zaliczyć do dwóch grup:

Zainteresowanie zmianą i rozwojem (ewolucjoniści, dyfuzjoniści)

Nacisk na stateczny opis (funkcjonaliści)

Dążono do sformułowania uniwersalnych schematów charakteryzujących się αpodobieństwem procesu zmian lub podobieństwem struktury wewnętrznej αbrano jedynie pod uwagę tylko niektóre rodzaje cech i informacji niezbędne były ich definicje, z którymi nie wszyscy się zgadzali.

Jednym z rozwiązań jest tworzenie coraz większej liczby typów i podtypów oraz coraz szerszych abstrakcyjnych definicji.

 

 

Długo antropolodzy zajmowali się samą antropologią sensu stricto, a nie jej przedmiotem badań - próbowali określić czym jest antropologia a nie np. kultura Eskimosów.

Aby wyjaśnić system kultury posługiwano się różnymi pojęciami; rdzeń αkulturowy, norma kulturowa, struktura, struktura modalna, wzorzec pojęcia te charakteryzowały poszukiwana tego, co typowe, normalne, zwyczajne dla normalnych zjawisk.

“(…) samo pojęcie kultury jest tylko jedną z tych etykietek, przeznaczonych dla jakiejś arbitralni wyznaczonej jednostki, w obrębie której, pewne typy zachowań, norm, wytworów człowieka i emocji miały typowy charakter.”

Cechy typowe często pomijano, albo sztucznie włączano w schemat jako wskaźnik zmian, dyfuzji, innowacji, dysfunkcji, anormalności, dezorientacji kulturowej. Jedynymi istotnymi różnicami były różnice między kulturami.

Antropologia kognitywna wyznacza nową orientację teoretyczną. Koncentruje się na odkrywaniu tego, w jaki sposób różni ludzie organizują i wykorzystują swoje kultury. To próba zrozumienia zasad leżących u podstaw zachowań.

Zakłada się, że każda grupa ma niepowtarzalny system odbioru i zorganizowania zjawisk materialnych - rzeczy, wydarzeń, zachowań i emocji. Przedmiotem badań nie są te zjawiska, ale postać jaką przyjmują w umysłach ludzkich.

“Kultury nie są (...) zjawiskami materialnymi, są (...) kognitywnym zorganizowaniem zjawisk materialnych.”

Antropologia kognitywna szuka odpowiedzi na dwa pytania:

Jakie zjawiska materialne mają znaczenie dla ludzi należących do danej kultury ?

W jaki sposób te zjawiska są organizowane

Jednakowe zjawiska mogą być w różny sposób zorganizowane w odrębnych kulturach. Mogą też być zorganizowane na wiele sposobów w obrębie danej kultury.

Jeżeli interesuje nas np. sposobu klasyfikacji kolorów, możemy wykryć, że istnieją różne wzorce, zależne np. od płci, wieku, doświadczenia. W naszej kulturze kobiety potrafią rozróżniać więcej kolorów niż mężczyźni.

Antropologia kognitywna zakłada, że kultury nie są jednorodnymi zjawiskami - nie można ich opisywać za pomocą tylko jednego wzoru organizujących je zasad. Dla każdej klasy znaczących zjawisk może być kilka alternatywnych uporządkowań.

SOCJOLCLUB'S ®

Każdy indywidualny człowiek może mieć niepowtarzalny, jednorodny model swojej kultury. Może być świadom istnienia kilku takich modeli.

Teoria αantropologii kognitywnej to “teoria kultur” lub “teoria opisów” pytania o to, jakiego zadania oczekują inni od jednostki w kulturze. Opis tworzy teorię danej kultury - przedstawia pojęciowy model organizacji stosowany przez jej członków.

PORZĄDEK WYŁANIAJĄCY SIĘ Z CHAOSU

Antropologia kognitywna ma swoje tradycje: wcześniej antropologowie poszukiwali kategorii opisu we własnym języku. Antropologia kognitywna poszukuje kategorii opisu w języku tubylców. Interesuje się kodami myślowymi innych.

Przypuszczano, że przez język można uzyskać najłatwiejszy do takich procesów. Pytano, w jaki sposób inni ludzie “nazywają rzeczy” w swoim otoczeniu i jak te nazwy są zorganizowane w większe grupy. Nazwy mówią o znaczeniu w środowisku niektórych grup i to, w jaki sposób ludzie ci organizują swój odbiór otoczenia.

“Nazywanie jest jednym z głównych sposobów narzucania porządku postrzeżeniom”

Antropologia kognitywna pyta: jak inni budują porządek z czegoś, co nam wydawać się przez nazywanie klasyfikujemy i umieszczamyαmoże chaosem ? przedmioty, które są nam znane. Nasze metody klasyfikacji są arbitralne podobieństw i różnic.α rola naszej percepcji αi subiektywne

(np. słowo “krzesło” - to znak całej grupy przedmiotów z siedzeniem, oparciem i czterema nogami)

Człowiek grupuje zjawiska świata postrzeganego w klasy. Te klasy nie są odrębne i jednostkowe, ale zorganizowane w większe zespoły. Zespoły te - uporządkowane hierarchicznie dzięki mechanizmowi zawierania się - tworzą taksonomię; np. krzesła i inne przedmioty to meble.

przynależności do pewnej klasy przedmiotów mogą decydować np. składniki lub cechy znaczenia

Cechy semantyczne - jako określenia są uporządkowane.

Paradygmaty i taksonomie należą do różnych rodzajów uporządkowań semantycznych. W przeciwieństwie do paradygmatu, taksonomia porządkuje swoje określenia przez kontrast i włączenie. Taksonomia zazwyczaj zakłada, że elementy na niższych poziomach są rodzajami elementów wyższego poziomu.

Poza taksonomiami i paradygmatami cech semantyczne mogą być przedstawiane za pomocą rozgałęziającego się diagramu - drzewa.

Cech w drzewie są uporządkowane przez kolejny kontrast jednej tylko cechy - za każdym razem (taki uporządkowanie najczęściej w biologii)

Kultura składa się z wielu dziedzin semantycznych zorganizowanych wokół różnych cech znaczenia. Żadne z kultur nie dzielą tego samego zbioru dziedzin semantycznych na postrzegane przez siebie zjawiska.

II sposób wprowadzania porządku w chaos:

Narzucenie nań apriorycznego porządku

Odkrycie porządku leżącego u jego podstaw

Ważne tu są cech semantyczne, wywodzące się z kontekstu komunikacji. Do kontekstu wlicza się sposób komunikacji (werbalny lub pisemny), kontekst społeczny i dialekty rozmówców.

W prowadzeniu badań nad daną kulturą ważne jest posługiwanie się jej językiem. Decyzje dotyczące włączenia elementów w obręb taksonomii dokonywane są przez osobę udzielającą informacji. To pozwala etnografii na odkrycie właściwych, dodatkowych pytań. Taka rozmowa musi uzyskać w raporcie informacje:

Zapis sposobu, w jaki zostały zebrane dane

Powszechnie dostępny zapis wyników.

Analiza formalna jest kompletna, gdy zostaną opisane związki między wszystkimi jednostkami składającymi się na daną dziedzinę semantyczną.

NOWY PORZĄDEK

Cele i metody antropologii kognitywnej narzucają konieczność przemyślenia pojęcia kultury, metody porównawczej i etnografii. Tu kultura to poznanie. Kłóci się to z wieloma teoriami kultury, dlatego trzeba kłaść nacisk na istnienie wielości teorii. Aby stworzyć jedną, ogólną teorię należałoby stworzyć jakiś metajęzyk. Taki pseudo metajęzyk już istnieje zakłada uniwersalność, ale jej nie udowadnia. Jego uniwersalnośćα zawiera się w języku opisu, a niekoniecznie w opisywanym przedmiocie.

Pytanie: Czy antropologia kulturowa jest naturalną czy formalną ?

jest naturalnaαWedług tradycyjnej antropologii kulturowej

Według jej dane to zjawiska mentalne, które możnaαantropologii kognitywnej analizować metodami formalnymi. Każda kultura to zbiór pewnych zasad, które porządkują pewne zjawiska materialne. Antropologia kognitywna antropologia kulturowa jestαbada te zasady, a nie zjawiska materialne dla antropologii kognitywnej nauką formalną.

Operacje logiczne - leżące u podstaw zasad porządkujących są skończone i uniwersalne, ale i zdolne do generowania nieskończonej liczby możliwości konkretnych uporządkowań.

Jeżeli kultura jest jednostką porównania, musimy porównywać całe systemy ograniczone przez przestrzeń i czas. Bardziej zasadne jest porównywanie podobnych faktów wewnątrz tego samego systemu.

Porównania między systemami są przydatne, gdy poddane porównaniu fakty są rzeczywiście porównywalne; wtedy - jednostki porównania są cechami formalnymi a nie zmiennymi - materialnymi.

PROBLEMY I MOŻLIWOŚCI

Uporządkowanie

W bardziej złożonych domenach właściwości są tylko częściowo uporządkowane. Strukturę takich dziedzin charakteryzują nieciągłe i częściowe kombinacje dużej liczby cech.

Wielość związków i właściwości oznacz zwykle jakiś inny typ uporządkowania nie związany z wyizolowaniem i organizacją cech.

Percepcja a pojęcie

Wielu badaczy opiera się na założeniu związku między percepcją cech a uporządkowaniem pojęciowym. Może być możliwe, że organizacja atrybutów wtedy: pojęcioweαi pojęć odnosi się do różnych dziedzin semantycznych i percepcyjne uporządkowanie może być strukturą jedynie powierzchniową - wywodzącą się z bardziej złożonych głębokich form.

Analiza dyskursu

W dyskursie - operuje się świadomie cechami semantycznymi - by nieraz przekazać znaczenia przeciwstawne znaczeniu indywidualnych leksemów.

Analiza zdań

Zdanie nie jest sumą znaczeń poszczególnych leksemów, z których jest zbudowane zdanie jest stwierdzeniem dotyczącym związku między składnikamiα semantycznymi tworzących je leksemów.

Metakomunikaty

Przekazują informację semantyczną, która nie ma żadnego związku z widoczną zawartością wypowiedzi (wg Baestona wszystkie metakomunikaty wywodzą się z ograniczonego zbioru zdań w trybie rozkazującym, wyrażających dominację, zależność, agresję)

Językoznawstwo historyczne

Mało przekonujące są jego próby rekonstrukcji znaczeń. Rekonstrukcje semantyczne opierają się na pojęciu, że najczęściej występujące głosy przedstawiają znaczenia podstawowe, albo że pewne formy stanowią z niemożności uznaniaαderywacyjne rozszerzenia innych form. Błąd arbitralnego charakteru relacji istniejących między znakami językowymi i ich desygnatami. Brak nacisku na organizację domen semantycznych.

Prace αz zakresu rekonstrukcji semantycznych terminów pokrewieństwa dziedziny semantyczne można rekonstruować bez odniesień do stanowiących jej elementy leksemów.

Zasadnicza technika składa się z rekonstrukcji i porównywania kategorii semantycznych. Struktura reguł, które przekształcają jeden związany genetycznie system w inny, jest tożsama z opisem procesu historycznego.

Ortogeneza semantyczna

Niezbędne są też badania nad rozwojem kategorii kognitywnych - w jaki sposób dziecko nabywa cech semantycznych

Różni ludzie inaczej dochodzą do podobnych struktur semantycznych. Relacja między ortogenezą a strukturą semantyczną - niedookreślona

Rozbieżność sekwencji ortogenicznych może się pośredni łączyć z występowaniem wielości formalnych możliwości.

powtarzalne i określone; rezultaty - przewidywalne na podstawie ludzkiego zachowania.α metody opisu αEtnografia

Antropologia opis kultury odαkognitywna musi się posługiwać metodą etnograficzną wewnątrz. Próba odkrycia zasad organizacyjnych, jakimi posługują się jednostki, kultury i gatunki w procesie kształtowania i adaptacji do przestrzeni życiowej, w której żyją.

UWAGI O STAWIANIU PYTAŃ W ETNOGRAFII

Jest 1. podręcznik do etnograficznych badań terenowych

“NOTES AND QUERIES ON ANTROPOLOGY”

proponuje listę pytań, lecz problemem jest stawianie pytań, które towarzyszą odpowiedzią rejestrowanym przez niego.

Etnografia wyjaśnia zachowania ludzi przez opisywanie społecznie zdobytej i podzielanej wiedzy lub kultury. To opis nieskończonego zbioru różnorodnych komunikatów jako manifestacji skończonego, podzielanego przez użytkowników kodu - będącego zbiorem praw służących do społecznie podobnie:αpopranej konstrukcji oraz interpretacji tych komunikatów językoznawstwo opisowe.

ETNOGRFIA:

Wyjaśnia społecznie sensowne zachowania w wspólnocie

teorii kulturyαMoże dążyć do zbudowania teorii kodów

Cele etnografii różnią się od właściwych psychologii opartej na schemacie “bodziec-reakcja”

podobnie językoznawcaαZadaniem etnografa jest ustalenie praw zachowania poprawnego kulturowo (a nie ich przewidywanie)

Etnograf odkrywa a nie ustala przepisy znaczących bodźców w świecie podmiotu.

Opisuje każdy akt w terminach sytuacji kulturowych, które odpowiadają poprawnym odnoszą się do sposobu, w jaki ludzie mówią o tym, coαzachowaniom robią.

ta wiedza musi być komunikowana w jakimś systemie symbolicznym.αCzłowiek wie, jaki sposób zachowania jest poprawny

Dokonywana przez informatorów interpretacja społecznie znaczącego aktu (przekazu) dziękiαjest kluczem do odkrycia reguł kodu. Interpretacja zastosowaniu reguł kodu do obserwowalnego przekazu.

Jeśli znamy komunikat i interpretację, możemy wywnioskować istotne reguły kodu.

Badanie: Jak osoba X dowiaduje się od Y - co Y wie. Każda odpowiedź odkrywa zbiór pytań, które ją odpowiednio wywołują. Opis ustalony przez powiązanie pytania i odpowiedzi jest jednocześnie programem zdobywania informacji - który może być powielany i testowany przez czytelnika opisu. Pytania te wskazują, na jakie cech zwracać uwagę, a które znajomość pytań odsłania cechy znaczące dla osoby pytającej.αpomijać Treść pytania = odpowiedź na inne pytania.

POWIĄZANIE: para zapytań, które łączą wypowiedzi w postaci wzajemnych układów tematów i odpowiedzi, która tworzy podstawową jednostkę tych procedur.

Jeżeli powiązanieαznaczenie ma związek z poza gramatycznymi regułami użycia pytań i odpowiedzi mówi coś o znaczeniu wypowiedzi tak dalece, jak warunki jej użycia są werbalnie wymuszone lub wyszczególnione. Możemy odkryć pewne rodzaje związków, które mogą istnieć wśród kategorii np. od drzewa do drewna opałowego.αrzeczy w obrębie danej kultur

Nie można przyjąć, że wszystkie odpowiedzi uzyskane od tego samego pytania są skontrastowane na tym samym poziomie.

część procedury zbierania danych (żeby wypełnić luki i wykryć błędy)αNależy wykonywać analizy a potem je sprawdzać

Najlepsza strategia - uważne skupienie się na różnych dziedzinach kultury, w celu odkrycia rodzajów i zasięgu wzorów obowiązujących w danej kulturze, a służących interpretacji świata.

Należy podjąć przynajmniej dwa zadania:

Analizę fonologii

Analizę gramatyki badanego języka

wtedy etnograf przyswoi sobie pewne podstawowe konstrukcje pytań

Można opisywać sytuacje za pomocą wspólnego języka.

Odkryte pytania należy sprawdzań ze względu na ich zgodność z poszczególnymi tematami.

Aby etnograf możeαnauczyć się odróżniać pytania poprawne od niepoprawnych się posłużyć niewłaściwym pytaniem zadanym informatorom, by móc określić wzór udzielanej przez nich odpowiedzi.

Wskazówki poprawności:

Długość wypowiedzi

Zbieżność wypowiedzi wśród informatorów

Pozawerbalne aspekty wypowiedzi

ü  NEOEWOLUCJONIZM (L. White, J. Steward)

 

ü  ANTROPOLOGIA SYMBOLICZNA (G. Geertz)
Główny cel rozumienie i interpretacja kultur. Jedną z ważniejszych postaci jest Clifford Geertz który zaproponował metodę „głębokiego opisu”, jako najwłaściwszą do zrozumienia skomplikowanego układu znaczeń zakodowanych w tekście kulturowym.
Rozróżnienie na dwa komplementarne wobec siebie a zarazem konkurencyjne sposoby podejścia do kultury:
EMIC  to badanie systemów logiczno-empirycznych , w strukturach symbolicznych znaczenia takiego jakie jawi się osobom myślącym i działającym w danej kulturze. Jest to badanie subiektywnego sensu kultury „tubylczego punktu widzenia”.
ETIC to podejście obiektywne, punkt widzenia  zewnętrznego obserwatora, naturalny wobec badanej kultury. Jest to naukowa weryfikacja obrazu świata wg zasad intersubiektywizmu.
ü  ANTROPOLOGIA POSTMODERNISTYCZNA

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Pojęcie kultury

 

1.    Różnorodność pojmowania kultury
 
Pierwotnie termin cultura wiązał się z uprawą roli i oznaczał przekształcanie poprzez ludzką pracę naturalnego stanu zjawisk przyrody w stan inny, bardziej pożądany i użyteczny dla człowieka. Cyceron ( 106-43 p.n.e. ) użył słowa cultura na określenie filozofii. Począwszy od Cycerona termin kultura zaczęto wiązać z wszelką czynnością ludzką mającą na celu pielęgnowanie, kształcenie, doskonalenie. Gdyby podjąć próbę usystematyzowania wszystkich głównych sposobów badania kultury, to można stwierdzić, że dają się one podzielić na dwie zasadniczo odmienne grupy i wiążące się z nimi dwa różne sposoby badania zjawiska kultury.
 
W pierwszej grupie znaczeń kultura jest pewną własnością ludzkich zbiorowości. Obejmuje ona te wszystkie cechy, które wyróżniają zbiorowości ludzkie od innych zbiorów organizmów społecznie nie ukształtowanych i nie powiązanych w system stosunków społecznych. Tak rozumiana kultura wyznacza myślenie i zachowania jej członków. Przy takim - „socjologicznym spojrzeniu” na kulturę - bardzo silnie interesuje nas związek kultury z jej „ludzkim podłożem”.
 
Drugi sposób badania kultury różni się od pierwszego tym, że interesuje się przede wszystkim treścią kultury, a nie jej „ludzkim podłożem”. Kultura jest tu rozumiana jako pewien system wzorów o określonym kształcie i treści, i ten właśnie system staje się obiektem immanentnej analizy. Na przykład „norma” jest pojmowana nie jako wymagany, uznawany czy realizowany wzorzec zachowania lecz jako wypowiedź o określonej treści. Kodeksy karne są obiektem zainteresowania ze względu na stosunki logiczne między normami różnego rodzaju; nie bierze się pod uwagę działania tychże kodeksów, stopnia ich skuteczności ani oceny w oczach odbiorców. System moralny katolicyzmu staje się obiektem analizy bez względu na, to się myśli o postawach katolików czy o strukturze kościoła. Uwaga badaczy koncentruje się tu na treści znaków i przekazów poszczególnych zjawisk kulturowych. Różni badacze mogą preferować pierwsze lub drugie podejście do zjawisk kulturowych. Socjolog będzie się bardziej interesował społecznym działaniem jakiegoś zjawiska kulturowego, np. w przypadku dzieła sztuki, jego odbiorem czy funkcją w ludzkich zbiorowościach. Poza sferą rozważań naukowych, w życiu codziennym, termin kultura bywa zazwyczaj używany w znaczeniu selektywnym i wartościującym. Do obszaru kultury włącza się krąg zjawisk ocenianych dodatnio, wyróżniających się swą wartością, godnych zalecenia i propagowania.
 
2.    Przegląd sposobów definiowania kultury
 
Antonina Kłoskowska wymienia sześć sposobów definiowania kultury: 
Typ definicji opisowo-wyliczający. Traktuje on kulturę jako określony zbiór przedmiotów, a definiowanie kultury sprowadza się do wyliczania jej części składowych. Kryterium tego zaliczania pewnych składników życia społecznego do obszaru kultury nie jest tu wyraźnie sformułowane; kryterium to ma charakter intuicyjnego założenia. Np. definicja E. B. Taylora: „Kultura, czyli cywilizacja jest to złożona całość, która obejmuje wiedzę, wierzenia, sztukę, moralność, prawa, obyczaje oraz inne zdolności i nawyki nabyte przez ludzi jako członków społeczeństwa”. W taki właśnie, opisowo-wyliczający, sposób traktowali kulturę archeolodzy i etnografowie. Opisując grupy społeczne czy narodowe badali ich wytwory kulturowe, takie jak: język, wierzenia, obrzędy, teksty literackie, przedmioty codziennego użytku itd. Tego rodzaju elementy traktowali jako wyznaczniki kultury danej zbiorowości, a samą kulturę rozumieli i opisywali jako zbiór oryginalnych elementów. Wyliczanie „dziedzin kultury” ma raczej charakter dowolny i przypadkowy, a dlatego wielu późniejszych etnografów lub antropologów kultury, opierając się na definicji Taylora, opuszcza to wyliczanie.
A.              Definicje historyczne. Kładą one nacisk na czynnik tradycji jako mechanizm przekazywania dziedzictwa kulturowego; dla określenia kultury używają takich określeń jak: dziedzictwo, tradycja, dorobek. Kulturę definiuje się tutaj jakocharakterystyczny dla człowieka rodzaj przekazu minionego doświadczenia przyszłym pokoleniom. Minione doświadczenia człowieka wyraża się w „świecie przedmiotowym”, a przekazywane jest kolejnym pokoleniom w drodze wychowania i nauczania. Np. definicja Stefana Czarnowskiego: „Kultura jest dobrem zbiorowym i zbiorowym dorobkiem, owocem twórczego i przetwórczego wysiłku niezliczonych pokoleń”.
B.              Definicje normatywne akcentują podporządkowanie się zachowań ludzkich normom, wartościom i modelom. Wzory, modele i zasady wartościowania są traktowane jako elementy konstytutywne kultury, a podporządkowanie się tymże normom jako właściwość zachowań kulturowych. Kultura jest tu pojmowana jako zespół norm obowiązujących członków danej społeczności i warunkujących jej trwanie. Np. definicja A.L. Kroebera i T. Parsona określająca ją jako „przekazane i wytworzone treści i wzory wartości, idei i innych symbolicznie znaczących systemów, będące czynnikami kształtującymi ludzkie zachowania oraz wytwory stanowiące produkt zachowania”
C.              Definicje psychologiczne skupiają uwagę na psychicznych mechanizmach kształtowania się kultury; analizują mechanizmy uczenia się, formowania nawyków kulturowych, internalizacji norm obowiązujących w danej zbiorowości i wartości przez tę zbiorowość uznawanych za oraz wpływ kultury na kształtowanie osobowości jednostek. Szczególny nacisk jest położony w tych definicjach na uczenie się i naśladownictwo jako procesy przyswajania kultury. Np. definicja Stanisława Ossowskiego: „Kultura jest... pewnym zespołem dyspozycji psychicznych przekazywanych w łonie danej zbiorowości przez kontakt społeczny i uzależniony od całego systemu stosunków międzyludzkich”. 
D.              Definicje strukturalne interesują się przede wszystkim strukturą danej kultury, tzn. zasadniczymi elementami tej kultury oraz ich wewnętrznymi powiązaniami. Zazwyczaj wymienia się cztery kategorie elementów kultury: mateialno-techniczne, społeczne, ideologiczne i psychiczne. Definicje tego typu badają specyficzną strukturę konkretnych kultur - nie dotyczą kultury w ogóle. 
E.              Definicje genetyczne skupiają się na genezie kultury. W tym typie definicji można wyróżnić dwie odmiany: Pierwsza dotyczy wewnętrznego rozwoju kultury, wyłaniania się jednych (wyższych) jej form z form innych (niższych, wcześniejszych). Druga dotyczy wyłaniania się kultury z natury
(wyjaśnia związki między naturą a kulturą, różnice i przeciwieństwa między nimi). Kulturę traktuje się tu jako sumę wytworów zachowań ludzkich powstałych w wyniku aktywności człowieka, przy czym jedni autorzy akcentują bardziej aktywność intelektualną, a inni aktywność fizyczną.
 
3.   Podstawowe pojęcia
 
Kulturę można opisywać w ujęciu wartościującym i opisowym. Wartościujące ujęcie kultury zawiera ocenę kultur poszczególnych zbiorowości ludzkich. Kultura w tym ujęciu jest pojmowana jako zjawisko podlegające procesowi rozwoju w toku dziejów i osiągające w procesie rozwoju coraz wyższy stopień, jako zjawisko kumulujące się, stopniowalne. Opisowe, czyli neutralne pojęcie kultury rozumie ją jako zespół wielu zróżnicowanych zjawisk, których wzajemne powiązania i uwarunkowania mogą być przedmiotem opisu i analizy, ale nie wartościowania.
Z oboma powyższymi ujęciami kultury wiążą się dwa pojęcia: kulturalny i kulturowy. Pierwszy termin jest odbiciem myślenia wartościującego: może on określać człowieka ocenianego pozytywnie jako oczytanego, obytego w towarzystwie itd. Człowieka nie posiadającego takich cech określamy jako niekulturalnego. Mówimy o czyimś zachowaniu, że jest niekulturalne nie wątpiąc jednocześnie, że jest zachowaniem kulturowym. Odnosząc to rozróżnienie do kultury możemy powiedzieć, że kulturowymi są wszystkie zjawiska niezależnie od ich oceny, kulturalnymi zaś wszystkie te, które odpowiadają jej normom i wartościom.
 Wyróżnia się następnie atrybutywne i dystrybutywne rozumienie kultury. W znaczeniu atrybutywnym kultura jest cechą stałą, czyli właśnie atrybutem ludzkości jako całości ( ujęcie
globalne ) lub poszczególnego człowieka jako przedstawiciela gatunku ludzkiego (ujęcie jedno -stkowe). W sensie atrybutywnym można mówić tylko o kulturze, nigdy o kulturach. W znaczeniu dystrybutywnym kultura jest rozumiana jako zbiór cech kultury określonej zbiorowości. W tym znaczeniu termin kultura może być używany zarówno w liczbie mnogiej jak i w pojedynczej, ale w każdym przypadku należy uściślić, o jaką kulturę chodzi. Sposób przypisania kultury określonej zbiorowości może mieć charakter konkretny lub typologiczny. Konkretny sposób istnieje wówczas gdy mówimy o kulturze konkretnego społeczeństwa ( np. kultura francuska, polska itd.). Typologiczny natomiast, gdy mówimy o kulturze związanej ze zbiorowością określonego typu ( np. kultura robotnicza). Kultury w sensie dystrybutywnym pojęte konkretnie mają swój wymiar czasowy i przestrzenny, sa bowiem wytworem zbiorowości, które zajęły określone miejsce w historii; kultury te pojawiły się w jakimś miejscu i czasie, trwają lub zaginęły wraz ze zbiorowością, która je stworzyła. Kultura w sensie dystrybutywnym, ale pojęta typologicznie, też może mieć charakter czasoprzestrzenny, ale w tym przypadku trudno określić gdzie i kiedy pojawiają się zbiorowości i kultury określonego typu.
 
Dobra kultury - jeśli  kulturę  rozumiemy  jako  całokształt  materialnego i  niematerialnego
dorobku ludzkości, wówczas pojęcie dobra kultury obejmuje zarówno rzeczy i usługi, jak i dobra niematerialne, a także zachowania, zjawiska etyczne itd. Dobra kultury dzieli się na: dobra instrumentalne (pośrednie), stanowiące środki do osiągania innych dóbr i dobra autoteliczne (bezpośrednie), będące celem samym w sobie. Jedno i to samo dobro w różnych sytuacjach może spełniać funkcje raz dobra instrumentalnego, a raz autotelicznego (np. wykształcenie może być celem samym w sobie, a może być również środkiem do osiągnięcia innych celów).
 
Wartość kultury to pojęcie rozumiane dwojako: jako obiektywna cecha danego obiektu (obiektywistyczne ujęcie wartości) bądź też przypisana mu przez podmiot (ujęcie subiektywistyczne) Ze względu na tę własność podmiot, jednostka lub zbiorowość, przyjmuje wobec niej postawę szacunku, przypisuje jej ważną rolę w swoim życiu lub wyraża wolę jej osiągnięcia. Jeśli przyjąć jako bardziej odpowiadające rzeczywistości, ujęcie subiektywistyczne, wówczas wartość jest rodzajem stosunku człowieka do przedmiotu. Wartość kultury jest stosunkiem człowieka do dóbr kultury. Ponieważ są one zwykle zhierarchizowane, przypisanie im wartości jest jednoznaczne z określeniem miejsca danego dobra w hierarchii.
 
Wzór kulturowy określa jak jednostka powinna reagować na sytuacje uważane za doniosłe dla niej samej i dla grupy, aby zachowywać się zgodnie z oczekiwaniami i nie popaść w konflikt z innymi członkami grupy. Jest to więc ustalony w zbiorowości sposób zachowania i myślenia. Chodzi o takie zachowania i myślenie, które odzwierciedla stałe sposoby myślenia i postępowania członków zbiorowości. Wzór kulturowy można rozpatrywać w aspekcie normatywnym (gdy mamy na myśli normę, wg której ktoś postępuje) lub behawioralnym (gdy ma miejsce realizacja tej normy w konkretnym zachowaniu członków danej społeczności). Klasyfikacja wzorów kulturowych:
 
-        postulowane i realizowane (bierzemy pod uwagę stopień ich realizacji)
-        surowo wymagane i te które nie są surowo wymagane ( bierze się pod uwagę stopień obowiązywania)
-        jawne i ukryte (bierzemy pod uwagę stopień klasyfikacji, jawne - to prawidłowości zachowań występujące w postaci norm świadomie sformułowanych i respektowanych; ukryte - są to prawidłowości zachowań nieuświadomione.
-        zwyczajowe, moralne i prawne (z p-ktu widzenia wagi jaką maja dla istnienia porządku społecznego). Zwyczajowe cechuje zasadnicza powtarzalność, pozwalająca w powtarzających się sytuacjach na oczekiwanie zachowania przewidzianego dla danej sytuacji. Moralne przedstawiają takie zasoby zachowań, które są traktowane jako słuszne i bezwzględnie konieczne dla społecznej i indywidualnej egzystencji. Często pozostają one w związku z wierzeniami religijnymi (w kręgu naszej cywilizacji takim wzorem jest małżeństwo monogamiczne). Nieprzestrzeganie wzorów moralnych - budzi oburzenie i pociąga za sobą sankcje. Prawne są wzorami w pełni formalnymi, sformułowanymi w statutach i ustawach. Do tych wzorów należą wzory wyznaczające role społeczne (prezydenta, dyrektora banku). Dla poszczególnych zadań zapewniających istnienie grupy, grupa powołuje odpowiednich funkcjonariuszy, przypisuje im pewne role, zobowiązuje do zachowań zgodnych z wzorami role te określającymi. Zjawiska obciążenia rolami swoich członków występuje w każdej grupie, np. w rodzinie, w której występują role matki, ojca i dzieci. Przejęcie pewnej roli przez osobnika nazywamy instytucjonalizacją zachowania.

 

 4.    Próba określenia zjawiska kultury
 
a)    Podstawowe wątki kultury
Kultura jest związana z człowiekiem. Jest on jej twórcą, a zarazem odbiorcą: jest przez nią kształtowany, w niej wyraża i zaspokaja swe potrzeby. Kultura jest zjawiskiem społecznym. Kultura jest związana z człowiekiem jako istotą prowadzącą społeczny tryb życia. Kultura powstaje i rozwija się w jakiejś społeczności i dzięki stycznościom społecznym. W ramach zbiorowości kultura jest przekazywana w czasie i przestrzeni. W każdej kulturze zawarte są różnice kulturowe, związane ze zróżnicowaniem pełnionych ról społecznych. Ponadto w każdej społeczności istnieją zróżnicowania wynikające z odmienności indywidualnych temperamentów, osobowości, życiowych doświadczeń.
Kultura jest zjawiskiem powtarzalnym. Do kultury mogą należeć tylko te zjawiska, które charakteryzują się powtarzalnością. Aby jakiś „wynalazek” ludzki mógł stać się elementem kultury, musi być: zachowany, utrwalony i przekazany następnym pokoleniom. S. Czarnowski: „O kulturze mówimy wtedy, gdy odkrycie czy wynalazek zostaje zachowany, gdy jest przekazywany z pokolenia na pokolenie, gdy staje się dorobkiem trwałym zbiorowości ludzkiej, nie przyzwyczajeniem poszczególnej jednostki czy jej mniemaniem osobistym.  
Kultura jest zbiorem zjawisk wyuczonych. Kultura jest przekazywana na drodze wychowywania i uczenia się. Wszystkie czynności kulturowe są wyuczone, a więc wyłączona zostaje z kultury klasa zachowań instynktownych.
 
b)   Istotne cechy zjawisk kulturowych
Kultura ma wymiar czasowy, charakteryzuje się rozciągłością w czasie ma swoją historię; rozwija się, przeżywa rozkwit lub upadek zależnie od warunków ekonomicznych i społecznych. Kultura jest dorobkiem wielu pokoleń, żadne pokolenie nie tworzy kultury od nowa. Zjawiska kulturowe są przekazywane z pokolenia na pokolenie. Mechanizmy zmian kulturowych to: ewolucja, adaptacja do określonego środowiska, dyfuzja.
Ewolucja jest to proces przeobrażeń, przechodzenia do stanów bardziej złożonych; proces ewolucji polega na ciągłej kumulacji dorobku form kulturowych. Pojęcie ewolucji w kulturze jest obiektem sporu: jedni twierdzą, że wewnętrzne prawa rozwoju są odmienne od praw ewolucji; wg innych są one identyczne bądź podobne do nich.
Dyfuzja kulturowa oznacza proces mieszania się różnych kultur, przejmowania cech jednej przez drugą, zachodzący wskutek kontaktu tych kultur, np. podboju, wymiany handlowej.
Kultura ma wymiar przestrzenny. W toku rozwoju człowieka kultura rozprzestrzeniała się wraz z jego przemieszczaniem się. Odnosi się to do kultury zarówno w sensie atrybutywnym (cecha gatunku ludzkiego) jak i dystrybutywnym (zbiór cech kulturowych określonej zbiorowości).
            Kultura jest systemem. Każda kultura ma własną, wewnętrzną logikę. Jest całością , której części składowe są powiązane ze sobą õ między elementami kultury zachodzi proces integracji. W każdym systemie kultury wyróżnia się 4 kategorie elementów: materialno-techniczne, społeczne, ideologiczne i psychiczne. Badając kulturę danej społeczności należy badać: poszczególne jej elementy, ich powiązania ale przede wszystkim należy badać jakie znaczenia są im przypisywane w myślach i działaniach członków zbiorowości, w ramach, której one występują.

---