Opracowanie tekstu Agnieszka Zawada

Strefy klimatyczne na kuli ziemskiej. Typy klimatów w poszczególnych strefach.

Istnieje wiele różnych klasyfikacji klimatów. Przy ich konstruowaniu uwzględniano niemal wszystkie składniki klimatu. Jednak najczęściej dwoma najważniejszymi czynnikami są temperatura powietrza i opady atmosferyczne. Ich roczny przebieg decyduje o występowaniu określonych pór roku, np. wiosna, lato, jesień i zima albo pora sucha i deszczowa. Są one charakterystyczne dla poszczególnych klimatów. Na poniższych przykładowych wykresach można  jednocześnie prześledzić rozkład temperatur powietrza i opadów atmosferycznych w ciągu roku.

Stosunkowo często spotykane są klasyfikacje dwustopniowe. Pierwszy stopień zakłada podział na strefy klimatyczne, przebiegające na ogół w układzie równoleżnikowym - od najzimniejszej okołobiegunowej do najcieplejszej równikowej. Drugi stopień podziału wyróżnia wewnątrz stref typy klimatu, które najczęściej zależą od opadów, np. wilgotne (morskie) i suche (lądowe). Oprócz tego wyodrębniane są też klimaty astrefowe. Ich występowanie jest niezależne od szerokości geograficznej. Zmieniają one w istotny sposób warunki klimatyczne, jakie teoretycznie powinny panować na danym obszarze. Przykładami klimatów astrefowych są odmiany górskie lub monsunowe różnych typów klimatu.

Tab. 1. Wysokość Słońca nad horyzontem w ciągu roku w różnych szerokościach geograficznych półkuli północnej.
Szerokość geogr.	21 III	22 VI	23 IX	22 XII
90° - biegun	0°	23,5°	0°	-23,5°
66,5° - koło polarne	23,5°	47,0°	23,5°	0°
23,5° - zwrotnik Raka	66,5°	90°	66,5°	43,0°
0° - równik	90°	66,5°	90°	66,5°

STREFY KLIMATYCZNE, typy klimatu na Świecie

Przedstawiona klasyfikacja klimatów opiera się na podziale Wincentego Okołowicza. Wyróżnionych zostało 5 stref klimatycznych, które związane są z szerokościami geograficznymi. Każda ze stref obejmuje po kilka typów klimatu:

- STREFA OKOŁOBIEGUNOWA - składa się z dwóch typów: polarnego i subpolarnego;

klimat polarny jest bardzo surowy - średnia temperatura przez cały rok nie przekracza 0°C, a często spada poniżej -60°C; opadów jest mało (<300 mm rocznie) i występują wyłącznie w postaci śniegu;
klimat subpolarny jest nieco łagodniejszy - temperatury w miesiącach letnich nieznacznie przekraczają 0°C, a opady są nieco wyższe (do 500 mm rocznie).

- STREFA UMIARKOWANA - ze względu na różnice w średnich rocznych temperaturach (~5°C) wydzielono tu dwie podstrefy: chłodną i ciepłą; każda z nich obejmuje po trzy typy klimatu: lądowy, morski i przejściowy;

klimaty lądowe mają bardzo dużą roczną amplitudę temperatur (nawet 60°C) i niewielkie opady (< 300 mm rocznie); lata często bywają upalne (zwłaszcza w podstrefie ciepłej), a zimy mroźne i długie (w podstrefie chłodnej);
klimaty morskie charakteryzują się małymi amplitudami temperatur (kilkanaście °C) w ciągu roku i dosyć dużymi opadami (do 1500 mm rocznie); zarówno lata, jak i zimy są łagodne (wpływ oceanu);
klimaty przejściowe - jak sama nazwa wskazuje - mają cechy pośrednie między typami lądowymi i morskimi; możemy przekonać się o tym na własnej skórze, gdyż Polska w całości leży w klimacie umiarkowanym ciepłym przejściowym.

- STREFA PODZWROTNIKOWA - obejmuje typ suchy i wilgotny;

klimat suchy cechuje się długimi, upalnymi latami (temperatura dochodzi do 40°C) i krótkimi ostrymi zimami, opady są niewielkie - nie przekraczają 500 mm;
klimat wilgotny ma lato nieco tylko chłodniejsze niż typ suchy, ale za to zimy są znacznie bardziej łagodne i z dużą ilością opadów (nawet do 2000 mm); typ podzwrotnikowy wilgotny znany jest w Europie jako klimat śródziemnomorski.

- STREFA ZWROTNIKOWA - składa się z typu suchego i wilgotnego:

klimat suchy występuje na pustyniach; notowane są tam  bardzo wysokie dobowe wahania temperatury (kilkadziesiąt °C) i znikome opady; brak klimatycznej zimy;
klimat wilgotny panuje głównie w Azji Południowo-Wschodniej (odmiana monsunowa) i na wąskich pasach wybrzeży; temperatury przez cały rok nie spadają poniżej 15°C, a opady są bardzo duże.

- STREFA RÓWNIKOWA - obejmuje trzy typy: podrównikowy suchy, podrównikowy wilgotny, równikowy wybitnie wilgotny; przez cały rok średnie miesięczne temperatury przekraczają 20°C;

klimat podrównikowy suchy występuje na sawannach (suchych); charakteryzuje się jedną porą deszczową (w okresie górowania Słońca w zenicie), która jednak nie jest długa - suma rocznych opadów nie przekracza 1000 mm;
klimat podrównikowy wilgotny cechują dwie pory deszczowe (w okresie górowania Słońca w zenicie nad Równikiem) i dwie pory suche (w okresie górowania Słońca w zenicie nad Zwrotnikami); roczne opady wynoszą około 1500 mm;
klimat równikowy wybitnie wilgotny swą nazwę zawdzięcza m.in. codziennym deszczom zenitalnym; występują one przez cały rok (ze szczególnym nasileniem w okresach równonocy) i sprawiają, że sumy opadów dochodzą do 3000 mm.

KLIMATY ASTREFOWE to przede wszystkim górska i monsunowa odmiana różnych typów klimatu.
Klimaty górskie charakteryzują się obniżonymi temperaturami w stosunku do sąsiednich terenów nizinnych. Opady są większe, ale tylko do pewnej wysokości, powyżej której następuje inwersja, czyli w tym przypadku zmniejszanie ilości opadów. W Himalajach wysokość ta wynosi około 1300 m n.p.m., w Alpach ok. 2000 m, a w Tatrach 1800-2000 m n.p.m. (w zimie niżej).

Klimat monsunowy obejmuje swym zasięgiem południowe i wschodnie wybrzeża Azji (niekiedy jego wpływy docierają też do północnych krańców Australii i Półwyspu Somalijskiego w Afryce). Oddziałuje praktycznie tak samo na każdy typ klimatu (od umiarkowanego chłodnego morskiego po zwrotnikowy wilgotny) - latem przynosi duże opady, a zimą w znacznym stopniu je ogranicza.

1

---