07.01.2008r.
Autorzy:
Dominika Pletnia
Edyta Karnia
Paulina Rorat
Izabela Tarnowska
Michał Sroka
Łukasz Pokrzepa
„ Ergonomia pracy siedzącej. Stanowisko pracy przy komputerze.”
Przedmiot: biomechanika kliniczna
Prowadzący: dr Paweł Ryngier
Postawą najmniej obciążającą kręgosłup jest pozycja stojąca, jednak pod względem wydatkowania energii, dużo oszczędniejsza i ekonomiczna jest pozycja siedząca. Dlatego też człowiek podczas wykonywania różnych czynności, często nieświadomie, przyjmuje siedzący układ ciała. Najczęściej występuje on u osób pracujących w biurach, przy komputerze, wykonujących pracę umysłową. Niemniej większość społeczeństwa po powrocie z pracy relaksuje się w różny sposób, przyjmując przy tym właśnie postawę siedzącą. To samo zjawisko zachodzi podczas przemieszczania się różnymi środkami lokomocji, np. samochodem czy też autobusem. Mało kto wie, że przeciętny pracownik biurowy przesiaduje w swoim życiu 80 tysięcy godzin (ok. 10 lat).Większość ludzi nie zdaje sobie jednocześnie sprawy z tego, jakie konsekwencje może wywoływać długotrwałe przebywanie w pozycji siedzącej, niejednokrotnie powiązanej ze złą organizacją miejsca pracy lub wypoczynku.
Największa oszczędność energii wydatkowanej w organizmie występuje w czasie spoczynku po przyjęciu pozycji leżącej, ponieważ koszt energetyczny wynosi zaledwie
64,8 kcal/godzinę. Po przejściu do pozycji siedzącej wydatek ten wzrasta o 4,0%, natomiast po przyjęciu pionowego układu ciała aż o 12,0%. Tak duży skok związany jest z pracą mięśni szkieletowych utrzymujących sylwetkę. Oczywistym jest więc fakt, że pozycja siedząca dużo mniej obciąża organizm pod względem ekspensu energii, a zarazem znacznie obciążającą sam kręgosłup (o około 40% bardziej, niż naturalna dla człowieka pozycja stojąca). Dodatkowo w przypadku braku podparcia pleców, kręgosłup może być obciążony podwójnie.
pozycja siedząca szkodliwa
pozycja siedząca właściwa
Powszechnie wykonywana dziś praca siedząca, w której głównie miejsce zajmuje komputer, jest źródłem wielu dolegliwości wynikających z długotrwałego unieruchomienia, a tym samym długiego przebywania w pozycji siedzącej. Najczęściej występujące przypadłości to:
dolegliwości bólowe kręgosłupa, szczególnie w odcinku lędźwiowym i szyjnym,
bóle i sztywnienie mięśni,
bóle ramion i nadgarstków,
zespół cieśni kanału nadgarstka,
drętwienie i puchnięcie stóp i podudzi,
żylaki,
problemy ze strony układu wzrokowego,
dolegliwości ze strony układu nerwowego, na przykład zawroty głowy.
Dla ich uniknięcia najlepiej zredukować czas przebywania w pozycji siedzącej, jednak jeśli jest to niemożliwe, chociażby ze względu na ustalony przez pracodawcę czas pracy, warto zadbać o higienę i poprawne parametry swojego stanowiska. Z badań przeprowadzonych w 2006r. wynika, że ok. 60% osób czynnych zawodowo (w Polsce) operuje stanowiskiem komputerowym, jednak tylko 2% tych stanowisk spełnia wymogi określone w Rozporządzeniu Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z 1 grudnia 1998r., dotyczącego bezpieczeństwa i higieny pracy na stanowiskach wyposażonych w monitory ekranowe (Dz. U. Nr 148, poz. 973). Tylko 47% spełnia te wymagania częściowo, a aż 51% zdecydowanie je narusza. Wynika z tego, że ponad 30% polskich pracowników spędza swój czas pracy w nieodpowiednich warunkach. Skutkuje to coraz większym wzrostem dolegliwości zdrowotnych wśród pracowników biurowych i osób posługujących się komputerem.
Istotnym czynnikiem wpływającym na redukcję problemów powstałych podczas długotrwałego przebywania w pozycji siedzącej jest dobór odpowiedniego sprzętu oraz jego właściwe rozmieszczenie w miejscu pracy.
Podstawowe parametry dotyczące stanowiska pracy przy komputerze określają przestrzeń, w jakiej powinno się ono znajdować:
na każdego pracownika powinno przypadać co najmniej 13m3 wolnej przestrzeni wokół biurka i 2m2 wolnej podłogi,
szerokość przejścia pomiędzy biurkami powinna wynosić nie mniej niż 60cm,
na biurku musi być dostatecznie dużo miejsca na różnego rodzaju notatki i pomoce,
w przypadku częstej pracy z dokumentami, na biurku powinien być zainstalowany uchwyt umożliwiający ułożenie dokumentów; powinien się on znajdować przed pracownikiem w celu zminimalizowania jego ruchów głowy,
przestrzeń dla nóg powinna wynosić około 60 - 65cm wysokości, 70cm głębokości i 70 - 80cm szerokości.
strefa pracy na biurku
Są to jedynie podstawowe warunki jakie powinien spełnić pracodawca, aby stanowiska pracy osób zatrudnionych były bezpieczne i zgodne z wymogami prawnymi. Jednak nie ograniczają się one jedynie do przestrzeni wokół pracownika, ale również do ustawienia urządzeń, takich jak monitor, myszka, klawiatura czy krzesło, a także do kilku innych czynników pływających na bezpieczeństwo i higienę pracy.
Zasadniczą rolę w pracy z komputerem odgrywa konstrukcja krzesła i biurka, a także ich lokalizacja. Biurko stanowi główny obszar pracy, jest miejscem umiejscowienia wielu potrzebnych sprzętów, w tym samego komputera lub jego składowych. Dlatego też biurko komputerowe musi spełniać szereg wymagań. Jednak, aby dobrze je dobrać, najpierw trzeba zdać sobie sprawę, kto będzie przy nim siedział. Jeżeli będzie to ciągle ta sama osoba, wystarczy dobrać biurko odpowiednio wysokie i szerokie konkretnie dla niej. Jeśli natomiast ma być to stanowisko pracy przeznaczone dla kilku osób, stolik komputerowy powinien mieć opcję regulowania wysokości, co pomoże w ustawieniu go odpowiednio do wzrostu każdego pracownika. Oprócz tego ważnych jest również kilka innych elementów:
stabilność i odpowiednio duża powierzchnia,
zaokrąglenie przedniego brzegu biurka, co zminimalizuje ucisk na nadgarstek,
pod biurkiem powinno być na tyle dużo miejsca, aby swobodnie umieścić tam kończyny dolne wraz z podnóżkiem,
powinno być matowe i jasne (w celu ograniczenia olśnień i odbić) oraz nie posiadać ostrych krawędzi,
odpowiednie ustawienie wyposażenia pozwoli uniknąć nachylania się oraz przyjmowania nienaturalnych pozycji, a tym samym zminimalizować ryzyko wystąpienia dolegliwości.
Największym zagrożeniem dla osoby korzystającej ze źle dobranego biurka jest występowanie zespołu cieśni nadgarstka, lub tzw. RSI ( z ang. Repetitive Strain Injury). Jest to zbiór urazów wynikających z ciągłego przeciążania kończyn górnych. Objawia się przewlekłymi bólami dłoni, ramion i przegubów, a jego przyczyną jest długotrwała praca w nieergonomicznym otoczeniu.
Biorąc pod uwagę ergonomię pracy przy stanowisku komputerowym, to równie ważnym o ile nie ważniejszym elementem umeblowania jest odpowiednie krzesło. Producenci mebli i sprzętu biurowego prześcigają się w prezentowaniu coraz to nowszych modeli krzeseł i foteli biurowych. Kuszą różnego rodzaju luksusowymi funkcjami i piękną gamą kolorystyczną. Jednak ani fantastyczne wzornictwo, ani żadne dodatkowe funkcje nie pozwolą zapewnić pracownikowi bezpieczeństwa, jeśli nie zostaną spełnione podstawowe warunki ergonomii.
Oznacza to, że właściwe siedzisko powinno uwzględniać cechy antropometryczne, związane z wymiarami siedzącego na nim człowieka, a także spełniać pewne wymagania bezpieczeństwa:
dobrze wyprofilowane krzesło powinno posiadać 5 punktów podparcia (pięcioramienna podstawa) i stabilną konstrukcję, a przy tym obrotowy rdzeń i nogi wyposażone w kółka,
możliwość obrotu o 360º w osi pionowej,
regulowaną wysokość siedziska (optymalnie w zakresie 40 - 51cm),
regulowanie odchylenie oparcia (stały kąt nachylenia w tył wynosi 10º, natomiast regulacja od 5º w przód do 30º do tyłu),
siedzisko powinno być płaskie, a jego przednia powierzchnia winna odchylać się ku tyłowi pod kątem 3 - 5º, natomiast tylna może unosić się lekko do góry, co spowoduje prawidłowe ustawienie miednicy i kręgosłupa,
brzegi siedziska muszą być zaokrąglone, aby nie powodować wbijania się siedziska w ciało, a tym samym drętwienia kończyn,
za optymalną głębokość i szerokość siedziska przyjmuje się 40cm, dodatkowo powinno być ono oddalono o ok. 25cm od dolnej krawędzi biurka,
właściwa wysokość oparcia wynosi 55 - 60cm,
oparcie powinno być wypukłe w odcinku lędźwiowym, a wklęsłe w odcinku piersiowym kręgosłupa, co zapobiegnie przeciążeniom aparatu kostno - stawowego,
wyścielenie krzesła odpowiednio grubym materiałem zapewni odprężenie mięśni i minimalizację ich zesztywnienia,
ergonomiczne krzesło powinno posiadać podłokietniki z możliwością regulacji zarówno ich wysokości, jak i odległości od siebie,
jeżeli stanowisko komputerowe jest tak skonstruowane, że nie zapewnia płaskiego oparcia stóp na podłodze, należy wyposażyć je w podnóżek,
podnóżek nie może mieć śliskiej powierzchni i powinien stabilnie stać na podłożu.
Dobre krzesło powinno zapewniać tzw. siedzenie dynamiczne, to znaczy, że powinno podążać za ciałem osoby siedzącej, kiedy ta wykonuje jakieś ruchy. Dotyczy to nie tylko krzesła biurowego, ale także foteli wypoczynkowych.
Alternatywą dla typowych krzeseł biurowych jest tzw. klękosiad, który zdobywa coraz większą popularność. Jego konstrukcja wymusza przyjmowanie naturalnej dla kręgosłupa pozycji i uniemożliwia pogłębianie krzywizn w niewłaściwy sposób.
przykłady krzeseł biurowych
odpowiednio wyprofilowany fotel, chroniący odcinek lędźwiowy kręgosłupa przed obciążeniami w pozycji siedzącej podczas odpoczynku
model sylwetki podczas korzystania z klękosiadu
Należy przy tym pamiętać, że długotrwałe przebywanie w pozycji siedzącej na nieodpowiednim fotelu jest przyczyną wielu zaburzeń. Jest to o tyle groźniejsze, że dolegliwości te nie dają natychmiastowych objawów, lecz pojawiają się ze znacznym opóźnieniem, zazwyczaj wtedy, kiedy dojdzie już do nadwyrężeń lub zwyrodnień. Jako, że praca siedząca jest pracą statyczną znacznie obciążającą mięśnie odpowiedzialne za utrzymanie postawy, brak ergonomii siedzenia może doprowadzić do powstania schorzeń, takich jak zwyrodnienia stawów, zapalenia pochewek ścięgnistych, a także do ostrego bólu kręgosłupa i mięśni.
Kolejnym istotnym czynnikiem wpływającym na zapewnienie komfortu i ergonomii stanowiska jest ustawienie sprzętu komputerowego, takiego jak monitor, klawiatura i myszka.
W pracy z komputerem główny obiektem staje się monitor, na który patrzymy najczęściej. Istnieje więc szereg wytycznych określających ustawienie monitora, dzięki którym można uniknąć uszkodzeń narządu wzroku oraz dolegliwości ze strony układu nerwowego, na przykład zawrotów głowy:
dobrze ustawiony ekran stoi na wprost osoby przy nim pracującej, w odległości
45 - 50cm, jednak ekran nie znajduje się na linii wzroku, lecz poniżej tak, aby kąt patrzenia wynosił od 20 do 50º w dół,
w związku z możliwością powstawania odbić i olśnień, monitor powinien być pokryty osłoną antyrefleksyjną - nowe typy monitorów często taką osłonę mają już wbudowaną,
starsze typy monitorów oprócz osłony antyrefleksyjnej powinny mieć zainstalowany dodatkowy filtr chroniący wzrok pracownika przed szkodliwym promieniowaniem,
monitor ustawiamy tak, aby zminimalizować odbicia światła z okien (najlepiej tyłem do okna) oraz od blatu biurka,
blat, na którym ustawiony jest monitor powinien znajdować się na wysokości 70 - 90cm, jednak należy pamiętać, aby blat pod klawiaturę nie znajdował się w odległości większej niż 10cm od blatu monitora.
modelowe stanowisko pracy przy komputerze
Nieodpowiednie ułożenie klawiatury i myszki przyczynia się także do wzrostu napięcia mięśni, naciągnięcia naczyń krwionośnych i nerwów, co w konsekwencji prowadzi do powstania różnych dolegliwości, jak chociażby wspomniany wcześniej zespół cieśni nadgarstka. Wystarczy jednak rozmieścić je zgodnie z wytycznymi, aby uniknąć przypadłości:
wysokość blatu klawiatury powinna wynosić ok. 65 - 70cm, dodatkowo powinna być ustawiona tak, aby stawy łokciowe były ugięte pod kątem 80 - 100º,
jednocześnie odległość klawiatury od przedniego brzegu biurka nie powinna wynosić więcej, niż 10 - 15cm i również powinna ona mieć możliwość ustawienia kąta nachylenia,
wzajemne ustawienie fotela, klawiatury i myszki musi zapewniać możliwość swobodnego oparcia nadgarstków na blacie lub podkładce pod mysz,
podkładka pod mysz, najlepiej żelowa, powinna mieć wyprofilowaną podpórkę pod nadgarstek.
przykład ułożenia dłoni na klawiaturze
Także stanowiska komputerowe dla osób niepełnosprawnych podlegają pewnym wymogom prawnym, które mają za zadanie ułatwić obsługę komputera osobom o różnym stopniu niepełnosprawności. Przejawia się to gównie w wyposażeniu stanowisk:
stanowiska osób niepełnosprawnych ruchowo wyposażone są w tzw. trackballe, zamiast zwyczajnych myszek komputerowych, mogą także posiadać specjalne klawiatury umożliwiające pisanie nawet osobom o niesprawnych dłoniach lub też klawiatury wirtualne, sterowane za pomocą specjalnych pisaków,
stanowiska osób niewidzących lub niedowidzących wyposaża się w monitory wielkoekranowe lub programy odczytu ekranu,
można je także zaopatrzyć w specjalne klawiatury z wybitymi znakami języka Braille'a.
Prawidłowe ustawienie urządzeń i mebli podczas korzystania z komputera stanowi podstawę do spełniania wymogów ergonomii pracy siedzącej. Jednakże w pracy tej występuje jeszcze kilka innych czynników wpływających na samopoczucie osób pracujących przy komputerze. Jednym z nich jest oświetlenie. Jego natężenie i poziom jest regulowane przez polskie normy PN-84/E-02033. Optymalne natężenie sztucznego światła w obrębie stanowiska komputerowego wynosi od 300 do 700 luksów, a przy samej klawiaturze powinno wynosić średnio 500 luksów. Ważne jest także to, że w obrębie monitora nie mogą stać urządzenia emitujące światło silniejsze od niego, dodatkowo padające na twarz pracownika. Zaleca się stosowanie oświetlenia ogólnego, bez pojedynczych dodatkowych punktów świetlnych, w celu zminimalizowania ryzyka powstania odbłysków i olśnień.
Równie ważnym detalem jest położenie okien w pomieszczeniu, w którym znajduje się komputer. Powinny one znajdować się po stronie północnej. W innym wypadku okna muszą posiadać żaluzje lub rolety powstrzymujące promienie słoneczne przed wpadaniem do wnętrza oraz zapobiegające nadmiernemu nagrzewaniu się pomieszczeń. Nie bez znaczenia pozostaje też wilgotność i temperatura powietrza. Trzeba pamiętać, że temperatura odpowiednia dla człowieka, niekoniecznie będzie właściwa dla urządzeń. Dlatego też należy ją zbalansować. W okresie letnim powinna wynosić 23 - 26ºC, zimą 20 - 24ºC. Optymalna wilgotność powietrza powinna wynosić powyżej 50%. W sezonie grzewczym spada ona do ok. 30%, więc wskazane jest podniesienie jej do właściwego poziomu. Pożądane jest zaopatrzenie pomieszczeń komputerowych w klimatyzatory. Jeśli ich nie ma, pokoje te powinny być wietrzone co 3 - 4 godziny.
W przypadku pracy w tzw. otwartym biurze, w którym na jednym blacie znajduje się kilka monitorów, przydatne może okazać się wydzielenie mniejszych boksów stanowiskowych i wyciszenie pola wokół monitora. Najlepszym materiałem wykorzystywanym do oddzielania stanowisk są ekrany akustyczne, które pozwalają przenikać dźwiękom, ale jednocześnie pochłaniają szum.
przykład oddzielenia stanowisk komputerowych ekranem akustycznym
Odpowiednio przygotowane stanowisko komputerowe jest ważne w profilaktyce zdrowia podczas pracy siedzącej. Jednak równie ważna jest postawa osoby pracującej. W jej zachowaniu pomaga zapoznanie się z prawidłowymi technikami pisania, utrzymywanie poprawnej postawy ciała i dobre nawyki higieniczne samego pracownika. Właściwe kontrolowanie postawy ciała podczas pracy siedzącej polega na zwracaniu uwagi na rzeczy takie, jak:
trzymanie pleców prosto,
dostosowywanie wysokości siedziska i kąta odchylenia oparcia do wzrostu,
trzymanie łokci na oparciach fotela, co dodatkowo zmniejsza obciążenie pleców,
opieranie stóp płasko na podłodze lub na przeznaczonym do tego celu podnóżku.
Dodatkowo każdemu pracownikowi przysługuje pięciominutowa przerwa po każdej godzinie pracy przy komputerze.
Poza zachowaniem ergonomii i higieny pracy, prawidłowej postawy i nawyków, osoby pracujące długotrwale na stanowiskach komputerowych mogą pomóc sobie wykonując kilka prostych ćwiczeń rozluźniających i rozciągających.
przykłady ćwiczeń, które można wykonywać podczas pracy z komputerem lub podczas przerwy
Ponieważ fizjologicznie kręgosłup człowieka nie jest przystosowany do pozycji siedzącej, ta może przeciążać go w znacznym stopniu. Niestety postęp techniki, rosnące wymagania pracodawców oraz rozwój rozrywki praktycznie zmusza ludzi do częstego i długotrwałego przyjmowania tej niesprzyjającej pozycji. Dlatego też tak ważne jest zachowanie ergonomii pracy siedzącej oraz odpowiednie dostosowanie swojego stanowiska komputerowego. Zagwarantuje to bezpieczeństwo pracy i ochronę przed niekorzystnymi skutkami siedzącego trybu życia oraz zminimalizowanie dolegliwości towarzyszących osobom pracującym przy komputerze. Normy prawne regulujące wytyczne odnośnie prawidłowego urządzenia miejsca do pracy z komputerem, zapewniają pracownikom jak najlepsze warunki, w których będą oni mogli wydajnie pracować, jednocześnie nie niszcząc swojego zdrowia.
Bibliografia:
Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 1 grudnia 1998r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy na stanowiskach wyposażonych w monitory ekranowe (Dz. U. Nr 148, poz. 973)
J. Kotowski, „Ergonomia stanowiska komputerowego. Zdrowie w pracy z komputerem. Ergonomia pracy biurowej.”
J. Nowotny, „Podstawy fizjoterapii”, tom III
M. Wróblewska „Ergonomia”
A. Dziak, „Bóle krzyża”
J. Nowotny, „Podstawy fizjoterapii”, tom II
M. Wykowska, „Ergonomia”
Wyszukiwarka
Podobne podstrony:
CWICZENIA PORZADKOWE[1], Materiały naukowe z różnych dziedzin, Kinezyterapia
Pacjent mający problemy nerwicowe, Materiały naukowe z różnych dziedzin
REUMATOLOGIA II, Materiały naukowe z różnych dziedzin, Reumatologia
Konspekt ćwiczeń rąk i stóp, Materiały naukowe z różnych dziedzin, Kinezyterapia
Receptory, Materiały naukowe z różnych dziedzin, Fizjologia człowieka
Antropologia, Materiały naukowe z różnych dziedzin, Materiały z AWF-u
ręgosłupa, Materiały naukowe z różnych dziedzin
Stopy i ręce, Materiały naukowe z różnych dziedzin, Kinezyterapia
RZS- ostry, Materiały naukowe z różnych dziedzin, Reumatologia
CHOROBA ZWYRODNIENIOWA STAWÓW, Materiały naukowe z różnych dziedzin, Reumatologia
KINEZJO EGZ Zestaw 14, Materiały naukowe z różnych dziedzin, Kinezyterapia
DNA MOCZANOWA, Materiały naukowe z różnych dziedzin, Reumatologia
RZS- podostry, Materiały naukowe z różnych dziedzin, Reumatologia
więcej podobnych podstron