Wykład I

1.Uwagi wprowadzające

• omówienie pojęcia polityki

• ogólna charakterystyka nauki o polityce

etymologia (źródłosłów)

1. polis ( miasto-państwo)

• pojecie to oznacza osadę, twierdzę położoną na wzgórzu, otoczoną murami warownymi, za którymi były państwa

• obszar stosunkowo łatwy do obrony

• ograniczona wspólnota wolnych obywateli podporządkowana wspólnym celom i interesom

• rzeczywistość geograficzna (czasoprzestrzenna)

• wspólnota społeczno-polityczna

• Robert Dahl - amerykański uczony uważał, że polis to stowarzyszenie polityczne

2. Piliticon

• rozumienie odprzymiotnikowe: społeczne, powszechne, obywatelskie, publiczne, państwowe;

3. politea

• tzn. ustrój idealny

• rządzenie, umiejętne kierowanie ludźmi, sprawami publicznymi lub całym państwem - Arystoteles, Platon

• dla Arystotelesa ustrój idealny to timokracja tzn: władza ludzi, którzy posiadają pieniądze, majętnych. Przeciwieństwem jest demokracja tzn.: rządy ogółu lub arystokracja - rządząca grupa rekrutowana jest na podstawie urodzenia

Polityka w greckim to dobro o charakterze nadrzędnym.

Sposoby definiowania polityki:

Współczesne sposoby definiowania polityki:

1. modele kooperacyjne

• współdziałanie w celu dobra wspólnego

• sztuka rozwiązywania problemów (konfliktów) w drodze kompromisu - działanie zgodne

• takie, które stawiają na współdziałanie, współpracę, zgodę, konsensus

• nazywane konsensualnymi

• DEFINICJA HANAH ARENT

Polityka jest działaniem zmierzającym do realizacji dobra wspólnego, dobra wyższego rzędu czyli sztuką rozwiązywania problemów, konfliktów w drodze kompromisu (tzw. Działania zgodne)

Najczęściej dochodzi do kompromisu, konsensusu przez:

2. debatę

3. arbitraż

2. model konfliktowy

• jako ustalany przez rządzących sposób redystrybucji ograniczonych zasobów;

• podkreśla strukturalne nierówności (rządzący i rządzeni) oraz fakt iż nie jesteśmy w stanie dojść do kompromisu

• wywodzi się z tradycji marksistowskiej

• polityka to ustalony przez rządzących sposób redystrybucji ograniczonych dóbr, zasobów (→ dobra, praca, kapitał, ludzie; państwo posiada zasoby i dzieli je. Powstaje konflikt ponieważ nie można dogodzić wszystkim.

Sposoby definiowania polityki:

1. Działalność instytucji państwowych

2. Działalność instytucji państwowych, grup interesu i partii politycznych

3. Decyzje i działania polityczne podejmowane przez ciała rządowe

4. Polityka jako zorganizowane działania społeczne (wywieranie wpływu na drugą osobę)

5. zorganizowane zachowanie społeczne

Polityka jako produkt procesu politycznego

Definicja może czemuś służyć.

I ETAP PROCESU - inicjowanie polityki

• ustalanie politycznego programu poprzez zdefiniowanie poszczególnych problemów, które wymagałyby uwagi rządu (jako politycznych na skutek debaty, sporu politycznego nie koniecznie między politykami)

II ETAP PROCESU - formułowanie określonej propozycji działania, decyzje

• na skutek debaty, analizy, poglądów,

1. Podejmowane w sposób egocentryczny, taki który został wg nas wskazany za słuszny;

2. decyzje są postulowane na zasadzie ograniczonej racjonalności - są skutkiem oszacowanego kompromisu

3. podejmowane decyzje zawsze mieszczą się w ramach procedur, planach (zwolennicy myślenia systemowego)

4. na podejmowane decyzje mają wpływ ideologie i przekonania

• to, że rząd podejmuje takie a nie inne decyzje wynika z przekonań i ideologii

III ETAP PROCESU - implementacja

• często wywołuje odmienne rezultaty od zamierzonych na początku

• możemy się minąć z oczekiwaniami wstępnymi

IV ETAP PROCESU - ocena polityki

• przegląd wpływu danej polityki w wymiarze publicznym

• ocena winna stymulować dalsze procesy i decyzje inicjujące działania

• ocena powinna być krytyczna

Ogólna charakterystyka nauki o polityce

1. sposoby definiowania nauki o polityce

1. poprzez podmiot

2. poprzez przedmiot

3. poprzez funkcje

4. poprzez kulturę (socjologiczne)

ad a)

• nauka to długotrwały i zorganizowany proces poznawczy człowieka

• jego wynikiem jest gromadzenie wiedzy na poznany temat

• nauka tu jest rozumiana jako tożsama z wiedzą

ad b)

• nauka jest systemem badań zorganizowanym metodycznie wokół odpowiedniego przedmiotu poznania, celu i sposobu uzasadniania

ad c)

• obrana metoda przesądza o naukowości poznania i ona stanowi jakby formę poznania

ad d)

• wskazuje na różne formy i instytucje realizujące systematycznie poznanie przy użyciu racjonalnych środków i odpowiedniej kadry naukowej

UWAGA !!! tę definicję należy znać:

Ludzkie, metodycznie zorganizowane racjonalne poznanie świata, rzeczy i osób w ich różnorodnych czynnościach - działaniach.

NAUKA A WIEDZA





Nie każda wiedza jest nauką. Każda nauka jest poparta wiedzą.

Wiedza

• stanowi zbiór informacji prawdziwych, ale dla osiągnięta obojętnie jakim sposobem;

Nauka

• oznacza wiedze uporządkowaną, wewnętrznie spójną

• zdobywana systematycznie i planowo

• bardzo istotny element to wewnętrzna spójność

Doświadczenie

• to nie wiedza,

• polega na umiejętności przewidywania skutków działań politycznych,

• z wiekiem może stać się wiedzą - wiedza zawarta jest w stereotypach na temat polityki.

Granice wolności nauki

• instrumentalne traktowanie człowieka dla potrzeb nauki

• zagrożenia wynikające ze stosowania tylko jednego sposobu poznania naukowego (→ pułapka w którą bardzo łatwo można wpaść - Hitler)

Zakres przedmiotowy nauki o polityce

• Czy politologia jest nauką oparta na liczbach?

• Nie jest nauką opartą na liczbach mimo, że badania statystyczne zawierają zapisy liczbowe;

• Nie ma możliwości obliczenia, kwantyfikacji

• Różnica między naukami politycznymi a nauką o polityce (politics)

TU POWINIEN BYĆ SLAYD 21 - CZYM SA NAUKI POLITYCZNE

Nauki polityczne są zespołem nauk społecznych; są nimi określone działy nauk społecznych, które to działy w ramach 1 nauki zajmują się naukami politycznymi. Przykłady: historia polityki, ekonomia polityki, socjologia polityki…itp.

Wycinek innych nauk społecznych, dla których jedynym z przedmiotu zainteresowania jest polityka

Każda z tych nauk posługuje się badaniami charakterystycznymi dla siebie samej.

Politologia jest nauką interdyscyplinarną,

• Korzysta z dorobku innych nauk społecznych jak np. socjologia

• Głównym przedmiotem jej zainteresowania są zjawiska polityczne, badane w sposób kompleksowy

• Posiada własną metodologię

• Inaczej „nauka o polityce”

POLITOLOGIA WG UNESCO





POLITYKA JAKO DYCYPLINA AKADEMICKA

1. FRANCJA (1795)

• Zapoczątkowała badania nad politologią

• Politologię ściśle łączą z prawem

• Po rewolucji francuskiej powołano Akademię Nauk Moralnych i Politycznych, na której głownie nauczano prawa. W 1891 roku powołano Wolną Szkołę Nauk Politycznych - szkoła prywatna, która kształciła kadry administracyjne. Po II W.Ś. nastąpiło całkowite przekazanie na wydział politologiczny wiedzy historycznej. Dziś istnieją tam 2 ośrodki.

2. USA (1880)

• Na uniwersytecie Columbia powstała szkoła Nauki Politycznej

• Dyscyplina ta uznana została w okresie międzywojennym. Powstała wówczas administracja samorządowa oraz historia teorii polityki.

• Po II W.Ś. położono duży nacisk na badania stosunków międzynarodowych

3. WIELKA BRYTANIA (1895)

• Londyńska Szkoła Gospodarki i Nauki Politycznej

• W 1912 powstaje katedra politologii na Uniwersytecie Oxfordzkim

• W 1950 powstaje Brytyjskie Towarzystwo Nauk Politologicznych

NAUKA O POLITOLOGII WSPÓŁCZEŚNIE

TRZY SPOSOBY ROZUMIENIA NAUKI O POLITOLOGII (są równoległe)

1. PODEJŚCIE TRADYCYJNE/NORMATYWNE

• Doszukują się korzeni w starożytnej Grecji

• Polega ono na tym, że zajmują się tym jak być powinno a nie tym jak jest

• Ten typ pozostaje zawsze pod wpływem ideologii, wartości religijne

2. POEDEJŚCIE BEHAWIORALNE

• Wywodzące się z psychologii

• Występuje w nauce o polityce po II W. Ś.

• Przedstawiciele koncentrują się na badaniu zachowania politycznego ludzi w danym czasie

• Dzięki tej metodzie wprowadzone zostały badania empiryczne, statyczne, rozbudowano analizę polityki, postaw, systemów, wartości. Postawy, systemy i wartości będą wpływały i rzutowały na system polityczny jako całość.

3. SYNTEZA POSTBEHAWIORALNA

• Powstało w wyniku krytyki podejścia behawioralnego

• Lata 60-te XX wieku

• Zarzucali behawiorystom badanie tylko zjawiska społecznego tu i teraz, lecz nie dostrzegają tego, ze system podlega zmianom. Dla behawiorystów USA to punkt wyjścia do wszystkich analizo według postbehawiorystów stanowi błąd ponieważ nie jest on idealny

• Zarzucano behawiorystom to, że woleli oni badać ustabilizowany system. Nie można tam szukać innych podsystemów niż demokratyczne.

• Głównym twórcą była Dawid Easton (1969) - zaproponował on podejście postbehawioralne. Zakłada, iż politolog w swoich badaniach przygląda się historii, współczesnym instytucjom i opiniom publicznym

Miejsce politologii wśród innych nauk empirycznych (humanistycznych)





Politologia jest nauką empiryczną/humanistyczną tzn, że celem jej jest zaspokajanie potrzeb intelektualnych ludzi w zakresie poznawania otaczającej nas rzeczywistości społecznej i dostarczania postaw do kształtowania racjonalnego poglądu na świat.

Przedmiotem badania nauk humanistycznych są ludzie. Nauki humanistyczne to również historia, socjologia, ekonomia.

Funkcje nauki o polityce




2. Opisowa

3. Wyjaśniająca

4. Przewidująca

5. Instrumentalna




Ad a)

• Uczony winien skupić się na rzetelnym opisie rzeczywistości , ponieważ może być on podstawą co do nieprawidłowości w danej dziedzinie

• Ma opisywać rzeczywistość

Ad b)

• Ma szukać odpowiedzi na pytanie „Dlaczego?” natomiast wtórne pytanie to „W jaki sposób?”. Przykłady: 1. Dlaczego dane zjawisko zaistniało? 2. w jaki sposób do niego doszło?

• Ma wyjaśnić rzeczywistość

Ad c)

• Inaczej prognostyczna

• Zadajemy pytanie: Jak rzeczywistość polityczna będzie wyglądać w przyszłości? Kiedy określone zjawiska będą miały miejsce? Jaki przebieg będą miały?

Ad d)

• Jaki podjąć konkretne działania, aby osiągnąć zamierzony rezultat?

• Jakich instrumentów użyć by osiągnąć zamierzony cel?

Metody badań politologicznych

Empiryczne	teoretyczne
Obserwacja Pomiar Opis
- są metodami gdzie dąży się do dokładnego odwzorowania rzeczywistości	- precyzyjna interpretacja zgromadzonych danych

Empiryczne

Ad a) poznanie rzeczywistości poprzez odpowiednie narzędzia. Bardzo duże ma tu znaczenie wykształcenie, uleganie stereotypom itp.

Czynniki subiektywne powodują, iż dwie osoby dokonują 2 różnych interpretacji.

Metoda subiektywna .

2 typologie obserwacji:

Pierwsza typologia:

1) pośrednia - relacja obserwatorów

2) bezpośrednia - sam byłem świadkiem, większe znaczenie prowadopodobieństwa

Druga typologia:

1) uczestnicząca

2) nieuczestnicząca

Ad b) Technika ilościowa pomocna względem opisu i obserwacji

Ad c) Kontynuacja obserwacji - chęć opisania tego, co się widziało. Ustalamy wyczerpująco liczbę aspektów na podstawie obserwacji dokonujemy klasyfikacji i na tej podstawie wysuwamy teorię.

Teoretyczne

Analiza systemowa

• Metoda badania , dzięki której możemy badać makro- i mikrosystemy

• Należy zadać sobie pytanie: Czym jest system?

System to całość złożona z elementów, otoczona możliwym do oddzielenia środowiskiem .

Jeżeli stwierdzimy, że system to sejm RP tzn. że składa się z elementów, miedzy którymi zachodzą związki to możemy badać go jako system.

W ramach systemu wyróżniamy:

• Elementy - są to takie części systemu, które nie posiadają odrębnej funkcji

• Podsystem - posiadają odrębne funkcje

Analiza systemowa makro

• System polityczny jako całość

• Pytania: Jakie elementy należą do tego systemu?, Jakie elementy należą do otoczenia? Jakie jest kryterium przynależności do systemu? Jakie elementy systemu są funkcjonalne i dysfunkcjonalne? Jakie elementy stanowią najistotniejsze czynniki zmian systemu?

Analiza systemowa średniego rzędu

• Może dotyczyć pewnego podsystemu

• Analizujemy podsystem średniego rzędu, ex: system porozumień regionalnych do systemu międzynarodowego

• Pytania: Z jakimi innymi podsystemami nasz podsystem jest najsilniej lub najsłabiej związany?, Jaka jest rola opisywanego podsystemu, porozumień regionalnych dla całości międzynarodowej?, Jaki jest stopień autonomii tego podsystemu?

Analiza mikro

• Dotyczy elementu systemu np. konkretnej decyzji, organizacji, partii politycznej.

• Pytania: Z jakimi innymi elementami nasz element jest najczęściej powiązany? Jaki jest charakter oddziaływań między naszymi a innymi? Jaki jest stopień autonomii tego elementu? Czy działania tego elementu są modyfikowane za pomocą sprzężenia zwrotnego?

Metoda analizy decyzyjnej

• Najbardziej wszechstronna i kompleksowa

• Kategorie (składniki analizy decyzyjnej):

• Decyzja polityczna - akt nielosowego działania bądź zaniechania politycznego

• Ośrodek decyzyjny - kto te decyzje wydał, jaki podmiot

• Proces decyzyjny - zespół elementów powiązanych ze sobą przyczynowo-skutkowo występujący wewnątrz ośrodka decyzyjnego

• Implementacja polityczna - w jaki sposób nasz proces polityczny urzeczywistnił się przy użyciu określonych środków

Analiza behawiorystyczna

• Pytamy o motywy postępowania danego człowieka - co wywierało wpływ

• Możemy jej poddać osoby jak i kolegialne ośrodki władzy

Analiza porównawcza (komparystyczna)

• Polega na porównywaniu dwóch lub więcej układów politycznych lub ich części wziąwszy pod uwagę określone kryterium np. ustroje prezydenckie

WYKŁAD II

Sposoby definiowania władzy politycznej.

1. Behawioralny (model S-R, S-O-R, wzmocnienia pozytywne, manipulacja, perswazja, autorytet)

2. Jako stosunek społeczny

3. Celościowy

4. Instrumentalny

5. konfliktowy

Ad a) behawioralny

• Wywodzący się z psychologii.

• Szczególne zachowania ludzkie, które modyfikują zachowania innych ludzi

• Wywieranie pewnego wpływu

• Badanie zachowań ludzkich jak i zwierzęcych w warunkach laboratoryjnych

• SR - Stymulacja, bodziec, R- reakcja

• Wystarczy znać siły i stronę bodźca aby przewidzieć reakcję

• SOR - S R - to samo znaczenie co wyżej, O- element, podmiot działania; świadomość człowieka związana z jego indywidualnym doświadczeniem

Wzmocnienie pozytywne

• możemy modyfikować zachowanie człowieka za pomocą działań, które ten człowiek odbiera jako nagrodę, np. pensja

Manipulacja

• metoda wpływania na ludzi polegająca na zakamuflowaniu kształtowania bez ich wiedzy i woli, poglądów i emocji oraz zachowań

Perswazja

• sposób patrzenia na władzę

• metoda wywierania wpływu, polega na przekonaniu ludzi do zaakceptowania pewnych poglądów i wynikającej z niej zmiany zachowań, oparta na:

• argumentacji racjonalnej np. dane statystyczne,

• Oddziaływania emocjonalne np. satysfakcji, poczucia zagrożenia

• Chodzi tu o logiczne wnioski i już na początku trzeba mieć dość dużą wiedzę

• Skuteczność perswazji zależy od:

• Im więcej jest konfliktów w społeczeństwie tym skuteczność perswazji maleje

• Liczby rywalizujących ze sobą ośrodków decyzyjnych - im jest więcej tych właśnie ośrodków tym skuteczność perswazji jest mniejsza

• Wada perswazji

• Dużo czasu

• Oddziaływanie długofalowe

• Działanie dla cierpliwych

Dysonans poznawczy (pojecie związane z perswazją)

• Człowiek będzie akceptował to co jest zgodne z jego zasadami

• Utrudnia działanie perswazji

Autorytet polityczny

• Zdolność podmiotu oparta na jego kompetencjach formalnych i walorach osobistych do egzekwowania decyzji bez egzekwowania przemocy

Legitymizowanie władzy (prawomocność władzy)

• Uznanie działań władzy za prawomocne, legitymizowane

• Jeżeli władza ma autorytet jej działania uznane są za prawomocne

• Często jest tak, że autorytet jest przypisany i wynikać może z racji urodzenia (zawód lekarza z ojca na syna, zawód prawniczy z ojca na syna itp.)

• Jeśli władza nie posiada autorytetu politycznego wówczas może to skłaniać społeczeństwo do jej obalenia lub podejmowania prób jej obalenia

• Legitymizacja poprzez wybory - jeśli nie ma wolnych wyborów nie ma legitymizacji

• W koncepcjach liberalnych autorytet można stracić natomiast w totalitarnych odwrotnie

Ad b) jako stosunek społeczny

Wyróżniamy trzy płaszczyzny badawcze





Jeśli przyjmujemy racjonalny sposób definiowania władzy politycznej to władza będzie rozumiana jako relacje międzyludzkie.

Władza jest stosunkiem asymetrycznym - nierówność podmiotów w nim uczestniczących

Władza jest następstwem organizowania się społeczeństwa w pewien ład - powstanie władzy

Sprawowanie władzy - ogół decyzji władczych podjętych przez podmiot w określonym czasie od momentu objęcia władzy - Dec. Władczych

Zadawane pytania:Ile władza ma władzy? W jaki sposób następuje podział w ramach trójpodziału władzy

Analiza decyzji - w jaki sposób dana władza występuje najchętniej oraz jakich środków używa (rozporządzenia czy też inne akty) . Bardzo cenne są tu statystyki.

Decyzja polityczna

• Nieprzypadkowy, racjonalny akt wyboru celu działania oraz zestawu środków przydatnych do realizacji tego celu

• Ponosimy odpowiedzialność za to kogo i co wybraliśmy, lecz nie zawsze wybrane środki są optymalne w stosunku do naszego celu dlatego czasami osiągamy cel niezamierzony

• Akt wyboru celu działania jest rozmyślny, osoba taka powinna przewidzieć większość skutków - racjonalny prawodawca ( taki który wiedział co robi)

Motywy decyzji politycznych

• Interesy grupowe (obiektywne) lub jednostkowe (subiektywne)

• Obiektywne - podejmowanie takich decyzji jest wyżej cenione (znacznie lepiej niż subiektywne); liczy się tu interes ogółu a nie jednostki

• Dążenie do zdobycia władzy i utrzymania władzy przez elitę rządzącą lub opozycję

• Potrzeby wynikające z racji stanu (- czyli interes nadrzędny, ogólnospołeczny, postrzegany w szerszej perspektywie)

• Historia może ocenić czy decyzja została podjęta zgodnie z racją stanu czy nie

• Część lub konieczność zawierania kompromisów wewnątrz państwa lub na arenie międzynarodowej

Typy uwarunkowań decyzji politycznych

• Uwarunkowania aksjologiczne

• W jakich warunkach podejmowane są decyzje

1. wartości światopoglądowe np. religia

2. wartości ideologiczne np. liberał w zakresie gospodarki

3. uwarunkowania doktrynalne np.ruch lub partia

4. postawy, naszego zachowania, wychowanie np.doświadczenia życiowe

• dążenie do utrzymania, zdobycia lub odzyskania władzy

• uwarunkowania ekonomiczne i społeczne

• uwarunkowania międzynarodowe

• uwarunkowania subiektywne i nieracjonalne (fanatyzm religijny, wróżka; mogą one nie wystąpić)

MODEL PRZEBIEGU PROCESU DECYJNEGO





Proces decyzyjny




2. racjonalny 3. emocjonalny

3. emocjonalny 4. organizacyjny

ad.1

• decydujący wpływ ma wiedza na dany temat

• brak odpowiedniej wiedzy powoduje błędne decyzje

• osoba taka powinna być wszechstronna i aktualna

• racjonalny proces decyzyjny przebiega w fazach

• zdefiniowanie i uszeregowanie pewnych wartości

• określanie celów odpowiadających tym wartościom

• określenie celów wszystkich możliwych sposobów realizacji osiągnięcia celu

• skalkulowanie i porównanie wszelkich możliwych następstw każdego wyboru

• wybieranie opcji lub kombinacji opcji takich które zapewniają maksymalizację wartości

ad. 2

• uwarunkowania kulturowe, światopoglądowe i tradycjonalne

ad. 3

• uwarunkowania wynikające z interesów obiektywnych lub subiektywnych

ad. 4

• możliwości kadrowe, finansowe, posiadana infrastruktura

Klasyfikacja ośrodków decyzyjnych

1. Narodowe - prezydent

2. Międzynarodowe (ONZ)

3. Będące organami państwa - prezydent, sejm, senat

4. Nie będące organami państwa - zarząd partii politycznej

5. Nieformalne (nielegalne) - nielegalna opozycja

Powyższy podział nie jest wyczerpujący

KLASYFIKACJA DECYZJI POLITYCZNYCH

1. WDŁUG KRYTERIM RANGI I CHARAKTERU

• Strategiczne - coś co jest myślą przewodnią,

• Taktyczne - sposób działania służący realizacji celów , prowadzenie kampanii, określanie celów

• Operacyjne - w ramach działań operacyjnych znajdują się działania realizacji taktyki; konkretne działania służące realizacji taktyki

2. WEDŁUG KRYTERIUM WIEDZY DOSTĘPNEJ PPODMIOTOM

• Podejmowane w warunkach pewności ( ma wiedza o wszelkich następstwach)

• Podejmowane w warunkach niepewności

• Podejmowane w warunkach ryzyka

3. WEDŁUG KRYTERIUM ADRESATA

• Decyzje ogólnospołeczne

• Decyzje partykularne (adresowane do partykularnych grup społecznych np. grup zawodowych)

• Decyzje indywidualne

4. WEDŁUG KRYTERIUM SZCZEBLA WYDAWANIA (tzn: kto wydaje)

• Międzynarodowe

• Narodowe

• Lokalne

5. WEDŁUG KRYTERIUM STOPNIA DOSKONAŁOŚCI

• Całościowo optymalizowane

• Częściowo optymalizowane

• Niezadowalające

• Nietrafne

6. WEDŁUG KRYTERIUM ZWIĄZKU Z POTRZEBAMI SPOŁECZEŃSTWA

• Przyczynowa

• Celościowa

7. WEDŁUG KRYTERIUM STOPNIA WIEDZY

• Realne

• Symboliczne - po fakcie np. oświadczenie hasła nie posiada realnego odniesienia do życia

• Pozorne - czynność wykonywana w celu ukrytym, np. dam Ci podwyżkę, ale nie mam na to pieniędzy

Kontrola władzy a władza kontrolowana (ok.str 23 kontynuacja)

• Zakres kontroli jakiej poddane zostały decyzje władcze

• Przykład: na ile władza jest kontrolowana

• Jakie organy sprawują kontrolę nad daną władzą

• Moc sprawcza organów

• Służy ona temu by nie było despotii

• Potrzeba ta wynika ze znajomości natury człowieka

KONTROLA - sprawdzanie czy stan rzeczywisty jest zgodny ze

stanem pożądanym i ustalenie ewentualnych odstępstw.

• Kto kogo kontroluje w państwie demokratycznym:

• Władze działają na siebie wzajemnie (3-podział władzy)

• Zasada miarkowania działań władzy publicznej, która wynika z demokratycznego państwa prawnego

• Duży wpływ na prowadzenie kontroli ma zasada racjonalności działania organów państwa

Zasady te przewidują, iż żaden organ nie ma pozycji nadrzędnej dominacji. Wszystkie muszą respektować kompetencje i prawa innych organów.

Przykład: sejm sprawuje funkcję kontrolną władzy wykonawczej poprzez działania trojakiego rodzaju podmiotów:

1. cała izba

2. poprzez komisje sejmowe oddzielnie i grupowo

3. posłowie indywidualnie lub grupowo

Organ tylko i wyłącznie kontrolny: KOMISJA ŚLEDCZA jako organ Sejmu do pełnienia funkcji kontrolnej.

1. CEL:

• Żądanie obecności i informacji od przedstawicieli na posiedzeniach sejmu

• Komisje mają prawo żądania wysłuchania przez adresatów oceny pokontrolnej

2. EFEKT prowadzonej kontroli Sejmowej:

• Votum nieufności

• Votum zaufania

• Możliwość pociągnięcia do odpowiedzialności konstytucyjnej przed Trybunałem Stanu (najrzadziej stosowana i skomplikowana)

Władza realna

• Badamy stopień respektowania decyzji politycznej

• Pytamy o posłuch dla aktów władzy, czy są respektowane

• Czy akty normatywne obowiązują

Ad c) celościowy sposób definiowania polityki

• Definiujemy władzę poprzez cel do jakiego naszym zdanie władza dąży

• Poprzez przyjęte cele np. chce zmniejszyć wpływ Rosji, więc proponuje, że Grecja i Ukraina wstąpią do UE

Ad d) instrumentalny sposób definiowania polityki

• Związany z możliwością stosowania przez władzę szczególnych środków zwłaszcza przymusu

Ad e) konfliktowy sposób definiowania polityki

• Oznacza, iż państwo ma możliwość podejmowania decyzji regulujących podział dóbr w sytuacjach konfliktowych

• Dobra - jest ich ograniczona ilość a chęci ich posiadania są ograniczone - stąd konflikt

• Występują rządzący (politycy) i rządzeni (obywatele) - asymetria

• Chodzi o dobra publiczne, którymi są:

• Materialne i niematerialne wartości

• Trwałe, pożądane i ważne w danym społeczeństwie

• Nie można ich chronić lub pomnożyć

• Przykłady dóbr:

• Bezpieczeństwo osobiste

• Poczucie bezpieczeństwa dot. życia, zdrowia, własności

• Wolność od i wolność do

• Zabezpieczenie w sensie egzystencji, w sensie ekonomicznym i potrzeb wyższych

• Władza jako szczególna struktura stosunków społecznych i instytucji - np. monarchia w GB, demokracja jako najdoskonalszy ustrój społeczny;

• Posiadanie władzy, np.: zajmowanie eksponowanego miejsca w jej strukturze.

Funkcje władzy politycznej





Ad. 1

• Władza ma prawo narzucania kryteriów i sposób regulacji rozmiarów rozdziału dóbr między podmioty

Ad. 2

• Polega na zapewnieniu bezpieczeństwa zewnętrznego systemu społecznego oraz wewnętrznego ( - dbanie o trwałość reguł systemowych) i mechanizmów, które gwarantują stabilność (synteza)

Ad. 3

• Koordynowanie, scalanie działań podmiotów polityki wokół nadrzędnych wartości interesu warunkujących trwałość systemu

Ad. 4

• Polega na wytyczaniu socjopolitycznych podziałów społeczeństwa oraz form organizacyjnych umożliwiających innym podmiotom udział w życiu politycznym poprzez bezpośredni lub pośredni udział (przykład: referendum)

Realizacja władzy politycznej - zmiennej (co będzie wpływać na realizację

decyzji politycznych)

1. Kompetencje władcze a długość trwania władzy i treść oraz zakres norm politycznych.

• Analiza kompetencji decyzyjnych, kontrolnych, władcze

• Długość trwania władzy - im dłużej władza trwa nie oznacza, że władza jest lepiej wykonywana. Im dłużej tym następuje degeneracja co prowadzi do autotelizmu władczego (- rządzący chce tylko i wyłącznie utrzymać władzę)

2. Przyzwolenie społeczne

3. Sprawność decyzyjna

4. Kontrola decyzji politycznych

5. Poziom władzy realnej

NORMY POLITYCZNE (również prawne)

1. prawne

2. obyczajowe

3. zwyczajowe

4. generujące zwyczaje polityczne

5. religijne

Ad. 1 Trzy rodzaje norm

1. dotyczące pozyskania władzy i jej utraty

2. regulujące sposób sprawowania władzy

3. regulujące sytuację podmiotów władzy

Ad. 2

• przyzwolenie = poparcie społeczne - wpływa na rozmiar władzy rzeczywistej w państwie

• ma charakter niezwykle zmienny

• rozróżnienie:

• przyzwolenie pozorne - wynika z propagandowych manipulacji

• przyzwolenie realne, rzeczywiste - badanie opinii publicznej, takie, które możemy zmienić

Ad. 3 sprawność decyzyjna





1. Podmiot KTO?

• jednoosobowość:

• Zaletą jest szybkość

• Większa poprawność merytoryczna tzn. zgodna z zamiarami decydującego

• Wada - nadmierna jednostronność, branie pod uwagę tylko jednego poglądu oraz brak poparcia społecznego

• Wieloosobowość, zespołowe:

• Zalety:

• Oparte o pewien kompromis, konsensus - są wypracowane

• Ucieranie poglądów

• Decyzje zapadają w drodze głosowania

• Wady:

• Czas - sposób podjęcia wydłuża się w czasie, powolne

• Brak poprawności merytorycznej - często nie ma zgodności z tym co powstało a zmianami jakie chciano osiągnąć

• charakter decyzyjny

• jednoinstancyjne - decyzje są wadliwe bez możliwości odwołania

• wieloinstancyjne - można odwołać, gdy jest wadliwa, wada natomiast to, to że jest wydłużona w czasie

3. Koncentracja uprawnień decyzyjnych

• Uprawnienia rozproszone

1. Kilka osób

2. Im bardziej uprawnienie jest rozproszone tym bardziej jest trudno podjąć decyzję (ciężko jest osiągnąć kompromis)

• Uprawnienia skoncentrowane - wada: Decyzje nie będą szerzej legitymizowane.

Zmienne zależne II





Ad. do 3 kwadracika : Poziom partycypacji obywatelskiej

• w jaki sposób my będziemy uczestniczyć

• im wyższy stopień partycypacji politycznej tym ta sprawność rośnie

Kontrola decyzji politycznych

1. Kontrola władzy

• Jest wykonywana przez obywateli w stosunku do władzy np. kontrola związków zawodowych, prasy w stosunku do rządzących

• Władza kontrolowana

• to te uprawnienia, które posiada władza, aby sama siebie kontrolować ułożeniu hierarchicznym

Temat 3: LEGITYMIZACJA

Dwa sposoby definiowania legitymizacji

1. jako atrybut - koncepcja Webera, Eastona, Beethama

2. ujecie legitymizacji jako procesu przekształcania siły we władze legalną

Ujęcie 1.

• Jest atrybutem władzy politycznej wyrażającym uprawnienie rządzących do podejmowania wiążących decyzji przy równoczesnej aprobacie rządzących

• Wynika z akceptacji sposobu przejawiania się nadrzędności i podporządkowania w systemie politycznym

• Według koncepcji Maxa Webera legitymizacja opiera się na:

• Historii

• Obyczaju

• Sile osobowości

• Systemie formalnych zasad prawnych (legitymizacja prawno-racjonalna)

• Koncepcja D. Eastona

• Wymiary życia politycznego, które mogą podlegać legitymizacji

• Ma wymiar ideologiczny, spektakularny, personalny

• Ideologiczny - opiera się na uznaniu zasad i wartości

• Strukturalny - akceptacja dla norm proceduralnych składających się na system

• Personalny - szacunek dla osób sprawujących władzę

• Uważał, że człowiek nigdy nie zaakceptuje władzy panowania

• Według niego akceptacja dla władzy jest nierównomiernie rozłożona

• Jest to krytyka koncepcji Webera

• Koncepcja pośrednia oparta o atrybut D. Beethama

• Legitymizacja władzy dokonuje się na 3 poziomach

1. reguł nabycia i sprawowania władzy

2. przekonań rządzących rządzonych co do funkcjonowania systemu politycznego

3. czynnego …..rządzących wyrażającego się ….slayd!!!!

Ujecie 2

• Proces uzyskiwania aprobaty rządzących dla reguł nabycia i sprawowania władzy dla instytucji i osób ją sprawujących

• Aprobata nie ma charakteru trwałego

• Proces legitymizacji przekształca poparcie - siłę we władzę legalną

• System niedeterminalny…..slayd!!!

• Jest to proces bo aprobata nie ma charakteru…

Temat 4 : DETERMINANTY POLITYKI

Ideologia, prawo, gospodarka, kultura

IDEOLOGIA

• Całościowy zespół poglądów na świat

• Względnie spójny system przekonań i twierdzeń o charakterze opisowym i normatywnym (jak jest i jak powinno być) koncentrujący się wokół problematyki natury ludzkiej

Funkcje:

• Krytyczno-wyjaśniająca

• Projektująca

• Kształtowania grupowej świadomości politycznej

• Mobilizowanie do zespołowej akcji politycznej

Związki ideologii z polityką:

• Negujące wpływ czynników o charakterze ideologicznym na zjawiska i procesy polityczne - zwolennicy uważają, ze linie ideologii przebiegają równolegle

• Podejście zakładające, że taki wpływ ma miejsce, że ideologia ma wpływ - to podejście jest popierane przez większość badaczy

Wpływ ideologii na politykę następuje przez:

• Poprzez partie polityczne i powiązane z nimi organizacje, które biorą udział w procesie sprawowania władzy

• Partie i ruchy społeczne nie biorące udziału w sprawowaniu władzy, pełniące rolę tzw.: systemu wczesnego ostrzegania

• Nurty społeczne takie jak ekolodzy

• Poprzez środowiska artystyczne

Obszary oddziaływań ideologii na politykę:

• Kształt rozważań ustrojowych właściwych różnym reżimom politycznym

• Funkcjonowanie systemów politycznych

• Procesy zachodzące w systemach politycznych, służących określonym celom długookresowym, średniookresowym, bieżącym

IDEOLOGIE W PIGUŁCE

1. konserwatyzm

2. liberalizm

3. chadecja

4. socjaldemokracja

5. komunizm

6. nacjonalizm

7. faszyzm

DOKTRYNA:

• zbiór poglądów określających cele i kierunki działań wyraźnie określonych w czasie i przestrzeni

• podział:

• lewicowe

• centrowe

• prawicowe

• cechy charakterystyczne doktryny lewicowej:

• postulowały zniesienie wszelkich dyskryminacji

• niwelowanie różnic majątkowych

• wprowadzenie zasiłków dla ubogich

• duże podatki dla bogatych

• stypendia

• cechy charakterystyczne dla doktryn centrowych

• utrzymanie równowagi między różnymi interesami, grupami społecznymi i warstwami

• organizacje społeczne, stowarzyszenia, fundacje mają za zadanie niwelowanie różnic majątkowych, lecz nie mogą one zastępować państwa

• cechy doktryn prawicowych

• nierówność społeczna jest nieodłączną cechą społeczeństwa

• kultura, religia tradycje narodowe i państwowe, podkreślanie rangi wartości narodowych - elementy ważne dla prawicowych

• utrzymanie struktury społecznej, w której charakterystyczne jest występowanie warstw o różnym zasobie majątkowym

IDEOLOGIE W PIGUŁCE Cd

Ad 1. konserwatyzm

• Powstał jako sprzeciw wobec rewolucji francuskiej

• Jego zwolennicy byli za utrzymaniem ustroju sprzed rew.Fr

• Zmiany powinny następować w formie ewolucji a nie rewolucji

• Tradycja, rodzina, religia - są dla nich najważniejsze

• Uważają, że hierarchie społeczne mają charakter naturalny

• Krytykują współczesną kulturę

Ad. 2 liberalizm

• Przedstawiciele: A. Smith, John Lock

• Uważali, iż wolność jest nadrzędną wartością człowieka

• Wszelkie zasady ustrojowe powinny w jak najmniejszym stopniu ograniczać tę wolność

• Jednostki powinna ograniczać wolność drugiego człowieka

• Bardzo ważna jest wolność słowa stawiana na piedestale bo chroni ona przed nadużywaniem ze strony władzy

• Formułują postulat państwa minimalnego tzn:

• Ma mieć silną armię

• Państwo ma być prawne (działania zgodne z prawem)

• Państwo ma być ograniczone w swoich prawach do zapewnienia ochrony obywateli, pilnowania porządku, ochrony wolności obywatelskiej

• Państwo nie powinno być graczem w gospodarce - państwo nocnego stróża

• Miejsce jednostki w społeczeństwie zależy od jej zaradności

• Formułują pojęcie homoeconomikus - człowiek, który egoistycznie działa by zaspokoić swój interes

Ad. 3 chadecja

• Podstawę stanowi encyklika Rerum Novarum

• Papież uważał, że każda jednostka, człowiek obdarzony jest wolną wolą i świadomością a w swoim postępowaniu powinien kierować się zasadami moralnymi

• Człowiek powinien szanować rodzinę, godność, pokój, pluralizm, wolność

• Postulują społeczną gospodarkę wolnorynkową

• Dopuszczają wolny rynek z umiarkowaną ingerencją państwa w procesy gospodarcze by minimalizować nierówności społeczne

• Charakterystyczne jest pojęcie subsydialności, które polega na tym, że im niżej tym powinno być mniej państwa w naszym działaniu;

• Biorą na siebie odpowiedzialność za działania a państwo powinno zapewnić środki na działanie bez już kontroli

• Państwo ma pomagać gdy obywatele nie będą już dawać sobie rady

Ad. 4 socjaldemokracja

• Wychodzą z założenia, że główną przyczyną nierówności w społeczeństwie jest brak sprawiedliwości a nie wady danego człowieka

• Nie ma sprawiedliwości - mamy do czynienia z nierównością

• Zwolennicy państwa opiekuńczego

• Tzn. takiego, które będzie niwelowało nierówności poprzez reformy społeczne i gospodarcze

• Duży nacisk kładą na prawa socjalne, np.: prawo ddo płatnego urlopu

• Nacisk kładą również na redystrybucję dóbr i dochodów - dot. to interwencjonalizmu państwowego. Państwo interweniuje na rynku, jest graczem ponieważ wolny rynek jest niesprawiedliwy

• Wysokie podatki dla ludzi o wysokich dochodach środki te przeznaczane SA na biednych

Ad. 5 komunizm

• Ideolodzy: Marks, Engels, Lenin „Manifest Komunistyczny”

• Postulaty:

• Bezklasowy ustrój społeczny (równość wszystkich ludzi)

• Własność zbiorowa

• Społeczna własność środków produkcji

• Powyższy stan możemy osiągnąć w drodze rewolucji a nie ewolucji

Ad. 6 nacjonalizm

• Uważają, że „NARÓD” - a nie społeczeństwo, nie obywatel - jest najdoskonalszą formą życia społecznego

• Istotnym spoiwem narodu jest :

• Tradycja

• Język

• Religia

• Kultura narodowa

• Egoizm narodowy - uważają, że interes danego narodu jest nadrzędny w stosunku do innych celów i innych narodów

• Sprzeciwiają się internacjonalizmowi czyli nie chcą współpracy z innymi narodami

Ad. 7 faszyzm

• Głosili założenia:

• Silna władza wykonawcza w rękach jednego człowieka

• Władza, którą taki człowiek sprawuje jest władzą nad państwem, partią polityczną i jednostką a także społeczeństwem

• Zakaz działania opozycji - system monopartyjny

• Pochwala expansję - czyli rozwój tej ideologii na inne terytorium

• Ograniczenie praw jednostki

• Odmiana niemiecka NAZIZM „Main Kampf”

• Hitler był zwolennikiem koncepcji darwinizmu społecznego w przyrodzie istnieją różne gatunki ludzi - słabe i silniejsze - narody i rasy tzw podludzi, dlatego że zajmuja one cenne terytoria

• Hitler promuje zasadę wodzostwa tzn.: pełnia władzy powinna znajdować się w rękach jednostki

4.b Prawo a polityka

Definicja prawa:

Prawo to zespół norm o charakterze generalnym i abstrakcyjnym ustanowionych albo uznanych w odpowiedniej formie przez kompetentne organy państwowe, których przestrzeganie i realizacja jest zabezpieczona zorganizowanym przymusem państwowym.

Prawo w prawoznawstwie

• Prawo natury i prawo pozytywne

• Zwyczajowe i stanowione

• Przedmiotowe i podmiotowe

• Publiczne i prywatne

• Wewnętrzne i międzynarodowe

• Materialne i proceduralne

• Gałęzie prawa: prawo konstytucyjne, administracyjne i międzynarodowe

• Administracyjne - konkretyzuje prawo konstytucyjne

• Międzynarodowe - prawo publiczne i prywatne

Typologia prawa administracyjnego

Ogólne	szczególne
- postanowienia generalne tworzone przez naukę prawo administracyjne np. nieważność decyzji administracyjnych, instancyjność	- prawo budowlane, energetyczne, - stanowią o nim odrębne ustawy

Kolejny podział to:

• prawo administracyjne

• prawo ustrojowe

• prawo materialne

Związki prawa z polityką

1. model decyzjonistyczny

2. model rygorystyczny

3. model luźny

4. model legalistyczny

ad. 1

• prawo podporządkowane polityce i nie tworzy odrębnego systemu

• charakterystyczny dla systemów autokratycznych

ad. 2

• proces decydowania politycznego jest zależny od istniejących praw

• decyzje polityczne są jedynie realizacją postanowień norm prawnych

• brak danej normy oznacza zakaz działania politycznego

ad. 3

• polityka i prawo są w pewnych relacjach zależnych

• jest to charakterystyczne dla systemu demokratycznego

ad.4

• kompletny brak ustaw w stosunku do działania

• brak kontroli legalności aktów normatywnych

• przykładem jest cenzura w PRL

Funkcje prawa w stosunku do systemu społecznego




2. regulacyjna

3. interpretacyjna

4. innowacyjna

5. petryfikacyjna

6. sanacyjna

7. delimitacyjna




ad. a) regulacyjna

• regulująca stosunek społeczny w pożądany sposób przez panujących

• powinna wskazywać zachowania dozwolone, nakazane lub zakazane

• formy przymusu

• prawo własności

• spadkobranie

• prawo to musi być bardzo precyzyjne

• to czego nie nakazuje ani nie zakazuje jest dozwolone

ad. b) integracyjna

• prawo wytwarza prospołeczne funkcje zachowań

• nastawione na cele wyżej niż jednostkowe

• nastawione na rozwiązywanie pokojowe konfliktu zarówno jednostkowego jak i masowego, grupowego

• przykładem jest ustawa o fundacjach, prawo rodzinne

ad c) innowacyjna

• kształtowanie nowych uznanych za pożądane wzorców jednostkowych i grupowych

• przekształcanie rzeczywistości społecznej

• przykłady: wolontariat, lobbing

ad d) petryfikacyjna

• polega na kształtowaniu pewnych zachowań przez państwo ponieważ nasze zachowania wówczas są bardziej przewidywalne a społeczeństwo jest bardziej stabilne

• przykład: katalog przestępstw

ad. e) sanacyjna

• polega na usuwaniu z rzeczywistości społecznej elementów, które zostały uznane za niepożądane i hamują dalszy rozwój społeczny

• przykład: ułatwienie prowadzenia działalności gospodarczej, nowy system zdrowia jeśli dotychczasowy hamował, III filar

ad f) delimitacyjna

• polega na tym, że państwo wyznacza granice swobód

• kładzie się nacisk na oddzielenie władztwa

• określenie granic między władztwem państwowym a swobodami obywatela

Gospodarka a polityka

1. związki między polityką a ekonomiką - płaszczyzny badań

1. 1 płaszczyzna - teorie prezentujące przebieg procesu dziejowego i uznające, ze istnieją prawidłowości określające każdy z tych etapów

• Np. Marksa, który badał relacje między ek. a pol. - decyzje w tej sferze podejmują posiadacze środków produkcji

• Ekonomika (ekonomia) determinuje i wywiera wpływ na politykę

• Teoria ROSTONA

• Ekonomia i polityka są czynnikami równorzędnymi

• Uważał, iż ekonomia może osiągnąć status całkowitej niezależności odcinając się od polityki

• Teoria PARSONA

• Podsystem ekonomiczny jest podsystemem systemu społecznego tzn technologiczny

• Wszystkie wzajemnie się uzupełniają

• Teoria EASTONA

• Czynniki natury ekonomicznej należą do otoczenia systemu politycznego

• Pomiędzy systemem a jego otoczeniem dochodzi do ciągłej wymiany, wywierania wpływu

• 2 płaszczyzna - polega na określeniu wskaźników określających wpływ rozwoju ekonomicznego na politykę

• Dotyczą one badania zależności między określonymi czynnikami rozwoju gospodarczego a rozwojem politycznym

• Szkoła amerykańska

• Przedstawiciel LIPSET

• W swoich badaniach uzyskał najwyższe wskaźniki rozwoju gospodarczego w państwach demokratycznych

• Badał industrializację, zamożność, wykształcenie i stwierdził, że są one najważniejsze w demokracji

• Przedstawiciel DAHL

• Stwierdził, iż niedorozwój ekonomiczny utrudnia budowę demokracji ponieważ nie zapewnia poliartii (demokracji) zasobów niezbędnych do jej rozwoju

3. 3 płaszczyzna - badanie relacji między gospodarką a władzą w różnych systemach gospodarczych

• Przedstawiciel ORGANSKI

• Prowadził badania dotyczące relacji między gospodarką a władza systemach gospodarczych centralnego planowania

• Według niego każde społeczeństwo przechodzi fazy rozwoju

1. faza unifikacji

2. faza industrializacji

3. faza dobrobytu

4. faza obfitości

• faza inicjacyjna, powolny czasem szybki wzrost potęgi państwa,

• faza przejściowa, wzrost potęgi państwa,

• faza pełnego wzrostu, pojawiają się symptomy zmniejszania się potencjału państwa

Wnioski:

• istnienie wolnego rynku sprzyja utrwalaniu demokracji

• sam rynek, ekonomia wywiera wpływ na demokracje

Możemy też obserwować w jaki sposób wartości wpływają na rynek i tu wyróżniamy kilka TYPÓW GOSPODAREK KAPITALISTYCZNYCH:

1. konkurencyjny kapitalizm angloamerykański

2. kontynentalny - europejski model społeczny gospodarki wolnorynkowej

3. nordycki kapitalizm gospodarki negocjacyjnej

4. kapitalizm azjatycki (japoński)

ad a) konkurencyjny kapitalizm angloamerykański

• głównie w GB, Irlandii

• słabe związki zawodowe

• słaba ochrona pracownika przed zwolnieniem

• minimalny poziom bezpieczeństwa socjalnego

• największa niezależność ustroju od rynku

• rząd tylko i wyłącznie kontroluje pewne instytucje na rynku (nikła rola)

ad b) kontynentalny - europejski model społeczny gospodarki wolnorynkowej

• np.: Francja, Belgia , Niemcy

• stosunkowo wysokie wydatki socjalne

• wysoka ochrona pracownika przed zwolnieniem

• silna pozycja związków zawodowych mimo malejącej ilości członków

• rząd aktywnie wpływa na rynek

• solidarność społeczna

• brak rażących nierówności majątkowo - społecznych

ad c) nordycki

• np.: Szewcja, Holandia, Finlandia, Dania

• stosunkowo wysokie podatki

• duże wydatki państwa na edukację

• wysoki poziom opieki medycznej

• silne związki zawodowe

• brak dużego zróżnicowania płacowego

• swoboda w zwalnianiu pracowników

• wysokie zasiłki dla bezrobotnych

ad d) azjatycki

• ma charakter ascetyczny

• azjaci więcej i chętniej oszczędzają

• gospodarka opiera się na wspólnym, kolektywnym dążeniu do potęgi gospodarczej

• wysokie morale pracy, oszczędności i dyscyplina

Związki między polityką a ekonomiką

1. w systemie gospodarki wolnorynkowej (demokratycznej) - model demokracja - rynek

2. w systemie gospodarki centralnej

3. w okresie transformacji ustrojowej

ad.1

• konkurencyjny kapitalizm angloamerykański

• europejski model społeczny gospodarki rynkowej

• nordycki kapitalizm

ad 2

• w tym systemie losy gospodarki były uzależnione od decyzji politycznych faktycznie wykonywanych przez partie polityczne

ad. 3

• okres przechodzenia od autorytaryzmu do gospodarki wolnorynkowej

• podkreśla się społeczny konsensus co do konieczności przeprowadzenia reform

• ścieranie się nurtów:

• liberalny dążył do państwa opiekuńczego (reformy Balcerowicza)

• przekonanie, ze państwo ma obowiązki względem słabych

We współczesnych demokracjach występuje duża różnorodność

Grupy interesu:

• powstają gdy zaistnieje potrzeba realizacji selektywnych lub kolektywnych dążeń ludzi do tego aby się zrzeszać

• anomiczne

• komunalne

• stowarzyszenia

• grupy instytucjonalne

KULTURA A POLITYKA

Definicja kultury za Czarnowskim:

Całokształt zobiektywizowanych elementów dorobku społecznego

• kulturą jest wszystko co nie jest naturą

KULTURA TO:

I

• wytwory materialne i niematerialne ludzkiej pracy

• wzory postępowania i oceny wartościujące

• będące wynikiem ludzkiej działalności, zobiektywizowane i trwałe instytucje organizujące ludzkie zachowania

II

• kultura bytu

• to Co i Jak ludzie konsumują dla zaspokojenia swoich potrzeb bytowych

• kultura społeczna

• formy współżycia i współdziałania

• kultura symboliczna

• nauka, religia, sztuka

ZALEŻNOŚCI MIĘDZY ŚWIATEM POLITYKI I KULTURY

• polityka jest częścią świata kultury

• wytwarza instytucje, systemy polityczne, normy, wzorce zachowań

• polityka jako kultura społeczna

• polityka jako część świata kultury symbolicznej

• polityka będzie współpracować jak i rywalizować np. z Kościołem

• polityka jako część świata kultury I bytu

• pewne wzorce zachowań

• np. produkcja i konsumpcja wpływa na politykę

ODDZIAŁYWANIE KULTURY A POLITYKĘ

Na politykę oddziaływają problemy związane z kulturą.

1. kultury regionalne w ramach państwa

2. kultury narodowe

3. kultury zachodnie

4. globalizacja kultury

Ad. 1 kultury regionalne w ramach państwa

• Robert Putnam 1970 - 90 prowadził we Włoszech badania na temat różnic w sposobie funkcjonowania. Zauważył, że na sposób sprawowania władzy mają wpływ specyficzne uwarunkowania kulturowe

Ad. 2 kultury narodowe

• Każdy narów posiada dziedzictwo narodowe, duchowe i materialne

• Budowle, literatura, muzyka itp.

• Historia, która jest tematem sporów narodowych

• Dobra stałe i niepodważalne tj. godło, hymn, flaga

• Każdy polityk, który chce uczestniczyć w życiu politycznym musi znać dobra kultury

• Plusy ze znajomości kultury: polityk, który zna kulturę zdobywa zaufanie, szacunek itp.

Ad.3 Kultury zachodnie

• Wpływ kultury zachodniej na politykę prowadzoną przez państwo

• Demokracja jest ustrojem politycznym związanym immanentnie z kulturą zachodu np. wolne wybory itp.

• Np. Turcja - tam próbuje się zaszczepiać tradycje europejskie

• Globalizacja kultury

• Globalna kultura konsumpcyjna

• Ogół dóbr symbolicznych

• Zunifikowana kultura

• Bardzo ważną rolę odgrywają wzorce amerykańskie tzw. „disneyowska kultura globalna”

ETYKA A POLITYKA

Czym jest etyka?

• Etyka to ogół norm i ocen moralnych przyjętych w danej zbiorowości w określonej epoce

• Etyka wg. Ossowskiej zajmuje się tym, co jest dobre, a co złe i do czego należy dążyć

• Wyróżnia się etykę:




• Indywidualną

• Grupową

• Społeczną

• uniwersalną




Analiza relacji między etyką a polityką

• tzn. Jak jest a nie jak być powinno

TEORIE ETYCZNE

• najważniejsze, które legły u podstaw tworzenia danych ustrojów

1. etyka formalizmu (etyka konserwatywna)

• odwołuje się do imperratu Emanuela Kanta

• stwierdził on, iż należy szanować prawo bez względu na to jakie ono jest

• uważał, ze trzeba być rygorystom i nie ulegać litości

• wg. niego moralność powinna być ślepa i pozbawiona uczuć

• rygorystyczne traktowanie uczuć ludzkich

2. utylitaryzm Bellingham

• odwołuje się do zasady tolerancji

• uważają, ze oceniając czyny nie należy ulegać pierwszemu wrażeniu

• jeśli konsekwencje danego czynu były dobre to nieważne jakie były czyny

• rządy powinny kierować się szczęściem swoich obywateli

3. etyka cnoty (wielkiego serca)

• preferuje braterstwo

• charakterystyczna dla starożytności

4. etyka miłości bliźniego(egalitaryzm)

• równe traktowanie wszystkich ludzi

• braterstwo

• twórcą był Jezus Chrystus

• Ghandi

5. etyka umowy społecznej

• odwołuje się do autorytetu kompetentnej jednostki, która może ustalać co dobre a co złe

• jednocześnie nie może mieć w tym interesu

• mieści się w nurcie liberalnym

6. etyka uprawnień

• najwyższą wartością jest autonomia jednostki, która ma prawdo własnych wyborów i ponoszenia z tego wyboru ryzyka

• może dokonywać wyborów wbrew jej woli

ETYKA NORMATYWNA czyli Jak być powinno?

1. Ujęcie separacjonistyczne

2. Ujęcie pragmatyczne

3. Ujęcie perfekcjonistyczne

Ad. I

• Moralność i polityka są odrębne i powinny być oddzielone

• Moralność to stosunki międzyludzkie

• Polityka to stosunki między zrzeszeniami

• Człowiek nie jest podmiotem polityki

• Cynizm

• Moralność i polityka na siebie oddziaływają

• Prymat mają cele polityki nad moralnymi

Ad. II

• Uważają, że polityka powinna być przede wszystkim skuteczna i przez skuteczność powinna być oceniona przez społeczeństwo

• WEBER

• Należy oddzielić etykę od etyki odpowiedzialności, konieczności

• Przyjmują, że należy przestrzegać 2 wytycznych

1. cel polityczny nie może być sprzeczny z powszechnym odczuciem moralnym

2. żaden cel nie może uświęcać środków

Ad. III

• oceny i normy moralne powinny określać cele polityczne i kierunki ich realizacji

• jednostka musi być wierna wyznaczonym regułom moralnym

• przedstawiciel: Martin Luter King, Kościół Katolicki

PROCES POLITYCZNY

1. UJĘCIE STATYCZNE A DYNAMICZNE POLITYKI

STATYCZNE (instytucjonalne)

• Wg. WEBERA - pojęcie władzy politycznej utożsamiane jest z pojęciem władzy państwowej, potrafiącej narzucać swoją wolę często przy pomocy przymusu fizycznego.

DYNAMICZNE

• Jak faktycznie kształtują się stosunki polityczne

• Odejście od prawnoinstytucjonalnego, statycznego ujęcia problemu badanego przez naukę o polityce

Definicja procesu wg. SZCZEPAŃSKIEGO

• Po II W.Ś.

• termin proces oznacza „względnie jednorodne serie zjawisk powiązane zależnościami przyczynowymi lub strukturalno - funkcjonalnymi”. Określenie to służące do definiowania procesu społecznego może być użyteczne do określania procesu politycznego, będącego szczególną postacią procesu społecznego.

ZMIANA POLITYCZNA

1. regres

2. stagnacja

3. rozwój

Zmiany tak podejmowane mogą być wynikiem:

• presji z zewnątrz

• zamierzone działania polityczne

• działania wewnątrzpaństwowe

Mogą występować razem lub osobno.

Klasycznym przykładem jest demokracja

Różnice między procesem politycznym a rozwojem politycznym

Proces polityczny	Rozwój polityczny
Neutralny aksjologicznie Cele to jest pewne kryteria służące do zmian zachodzących w kilku państwach Kierunkowe i cykliczne	Pojecie wartościujące Jest zmianą postępową, kierunkową, prowadzącą do rezultatów uznanych za korzystne z punktu widzenia jakiejś grupy społecznej

MODELOWANIE (opis procesu politycznego)





Modelowanie - tzn czego należy szukać

• Ustalić stan początkowy każdego procesu tzn co jest początkiem tego procesu

• Stany pośrednie tego procesu tzn Co? Jak? Dlaczego?

• Zależności jakie powstały między podmiotami w stanie pośrednim

• Kierunek oraz głębokość zmian

• Prawidłowości - czyli zasady wg, których zmiany powstały

• W jakim zakresie i w jaki sposób system polityczny ulega zmianom w określonym czasie

PRZYKŁAD: Upadek komunizmu

• stan początkowy - powstanie i zalegalizowanie wolnych związków zawodowych

• stan pośredni - strajki, brak faktycznej woli władzy, oddalanie reform politycznych i gospodarczych

• 1989 r. - rozmowy poprzedzające Okrągły Stół

• Upadek rządów PZPR - demokratyzacja, wolne wybory

FUNKCJE MODELU PROCESU POLITYCZNEGO

1. funkcja analityczna (analiza)

• wyjaśnieniami wewnętrzną strukturę procesu tzn. Kto inicjował? Z jakiego powodu?

2. funkcja prognostyczna

• warianty danego przebiegu procesu

3. funkcja operacyjna (ocena)

• ma oceniać efektywność podjętych działań

DZIAŁANIA POLITYCZNE

modele





1. działania tradycjonalne

• odwołują się do tradycji, rutyny czyli pewien utarty sposób postępowania np. chodzenie do Kościoła

2. działania afektywne

• opieramy się na pewnych uczuciach wiary zaufania np.: wychodzę za mąż, posyłam dzieci do przedszkola ponieważ ufam, że tam im będzie dobrze

3. działania racjonalne

• oparte na wiedzy, robimy coś dlatego, że wiemy

• wiedza ta poparta jest racjonalnymi argumentami np. jeśli zrobię coś X to wiem, ze skończy się to Y

4. działania teleologiczne

• ukierunkowana na cel, świadoma czynność, typ czynności wykonywana przez przodków w dawnych czasach. Wówczas robili coś po raz pierwszy a dziś już jest to raczej racjonalne. Nie znamy jaki cel można osiągnąć, nie wiadomo czy osiągniemy ten cel, który chcemy

Wszystkie te działania mogą się mieszać.

DEFINICJA DZIAŁANIA POLITYCZNEGO

• typ działania społecznego tzn iż nie działamy w próżni

• racjonalne, świadome i skuteczne czynności podmiotu realizującego swoje potrzeby i interesy związane bezpośrednio lub pośrednio z władzą polityczną

SPRAWOWANIE WŁADZY

• istotą działania politycznego jest sprawowanie władzy samodzielnie lub w koalicji lub wywieranie wpływu na ośrodki polityczne

• racjonalne: przyjmujemy, że osoba, która będzie podejmowała dane działanie posiada maksymalną wiedzę o rezultatach jakie jej działanie może przynieść

• często jest to działanie długofalowe

• przykład: jeśli polityka prowadzona przez IPN jest niewygodna to obcina się dotacje

• świadome czynności - przy uwzględnieniu wiedzy o uczuciach, emocjach danego podmiotu umożliwia urzeczywistnienie danego celu

• przykład: konstytucja „Konstytucja RP urzeczywistnia…sprawiedliwości społecznej” § 28

• skuteczne - efektywne, wydajne, ekonomiczne

• podjęcie tego działania będzie w sposób niezawodny prowadziło do osiągnięcia preferowanego rezultatu przy jak najmniejszych kosztach

ZWIĄZEK DZIAŁANIA POLITYCZNEGO Z POLITYKĄ





1. Istnieje szereg działań, które mają przypadkowy, niezamierzony związek z polityką np. kierowca jakiegoś polityka, który w trakcie jazdy słyszy trwającą rozmowę; w przypadku postępowania przeciwko temu politykowi może on zostać również wezwany w sprawie

2. Przykładem mogą być związki zawodowe, które reprezentują pracowników przed pracodawcą, ale również jeśli organizują manifest wówczas już mają wpływ na politykę

3. Przykłady: Akt wyborczy, dymisja ministra, powołanie rządu, wstąpienie do organizacji międzynarodowej

RODZAJE DZIAŁAŃ POLITYCZNYCH





1 podział ze względu na ilość podmiotów uczestniczących

Przykład: podpisanie petycji zniesienia prezydenta miasta, akt wyborczy

• Zbiorowe: manifestacja

• Grupowe: manifestacja matek samotnie wychowujących dzieci, której odebrano jakiś przywilej, mniejszości wyznaniowe, sexualne

• Podrodzaj do zbiorowych to totalne: wojna obronna

2 podział ze względu na stopień złożoności

• Proste - są konwencjonalne; czynności tego samego typu, rodzaju jak np. głosowanie sejmu(podniesienie ręki w sejmie-wówczas wiadomo, ze głosujemy)

• Złożone - podejmowanie wielu czynności np. kampania wyborcza

3 podział ze względu na skutki działań jakie zamierzamy wywrzeć

• Jednostronne - podpisanie umowy koalicyjnej

• Wielostronne - głosowanie przez Kowalskiego - cel: wybranie danej osoby

KOLEJNY PODZIAŁ TO:





Ad 1.

Zinstytucjonalizowane - poddane pewnym regułom działania; powtarzalność i pewna trwałość Przykład: Proces prawodawczy, akt wyborczy

Niezinstytucjonalizowane - nie opierające się na tych regułach; nie mają charakteru trwałego Przykład: Zamach stanu, rewolucje, ruchy uliczne

Ad. 2

Konformistyczne - wynikają z ulegania wpływom, zmieniamy swoje poglądy pod wpływem innych osób

Nonkonformistyczne - wbrew innym głosuję na kandydata, którego poglądy MI nie odpowiadają

Ad.3 Dotyczą zakresu posiadanej przez nas swobody przy podejmowaniu decyzji. Możemy je stosować do państwa ale również do obywateli. Przykład: dyscyplina partyjna

Suwerenne - akt głosowania na prezydenta jest tajny

Niesuwerenne - głosowanie w sejmie jest jawne

KOLEJNY PODZIAŁ:





Ad. 1. Kryterium stopnia przymusowości

Przymusowe - płacenie podatków, uchwalanie budżetu, rozliczanie się z kamp.wyb

Dobrowolne - udział w wyborach w Pl

Narzucone - udział w wyborach lecz gdy za absencję grozi grzywna, głosowanie zgodne z dyscypliną partyjną

Ad. 2 Kryterium podmiotu podejmującego działania

Ad a) - partie polityczne

Ad b) - nauczyciele

Ad c) - działalność terrorystów

Ad 3) Ze względu na jawność działań

Ukryte - negocjacje prowadzone w celu uwolnienia zakładnika

Jawne - głosowanie w sejmie

Ukryte (zamaskowane) - czynność pozorna, aby osiągnąć cel, którego nie możemy ogłosić wprost.

SKUTKI DZIAŁAŃ POLITYCZNYCH





Ocena skutków działań politycznych zależy od dominującego w danym czasie systemu wartości politycznych.

Różna może być ocena skuteczności dziś a inna za jakiś czas, np. wstąpienie do UE

Działania polityczne skuteczne

• Mamy do czynienia ze zbieżnością działania celu z rezultatem

Działania nieskuteczne

• Gdy rezultaty są odmienne od celu jaki stawialiśmy

Działani polityczne skuteczne w sferze poza polityką

• Gdy zmierzałem do osiągnięcia celów poza polityką i je osiągnąłem

• Za pomocą działań politycznych osiąga się cele uboczne - niepolityczne

SKUTKI DZIAŁAŃ POLITYCZNYCH:




2. Rewolucja

3. Refolucja

4. Reforma

5. Przewrót polityczny




Ad 1. Rewolucja

Dwa rozumienia pojęcia rewolucja:

• Sensu largo

• Rewolucja społeczna jest to długotrwały i dynamiczny proces jakościowej zmiany systemu społecznego, zmiany rozumianej w kategoriach postępu społecznego tzn. zwiększenia wolności, równości i sprawiedliwości społecznej

• Sensu stricte

• Rewolucja polityczna to radykalna zmiana ustroju społecznego w tym także politycznego z reguły powiązana ze stosowaniem walki zbrojnej.

Rewolucje powstają w wyniku braku komunikacji między rządzonymi a rządzącymi. Najbardziej narażone są reżimy niedemokratyczne o słabej kondycji gospodarczej.

ELEMENTY REWOLUCJI




2. Przyczyny

3. Sytuacja

4. Podmioty

5. Przebieg

6. Ostateczne efekty

Ad 1)

1. Obiektywne

• Przykład - związane z obiektywnie istniejącym sposobem dystrybucji dóbr materialnych i niematerialnych

2. Subiektywne

• Świadomość grup społecznych co do niesprawiedliwego podziału dóbr materialnych i niematerialnych a co za tym idzie niezadowolenia społecznego

Ad 2)

Pojęcie wielowładzy i dwuwładza

• Dwuwładza - jedna grupa utraciła monopol na sprawowanie władzy

• Pojawiła się konkurencyjna grupa, władza, która popierana jest przez znaczną część społeczeństwa

• Brak chęci ze strony dotychczasowej władzy (tej która ją traci) na poparcie żądań i zlikwidowanie tej konkurencji

• Dotychczasowa władza nie popiera żądań konkurencji

Ad. 3)

• Mogą to być zbiorowości społeczne

• Może to być grupa społeczna

• Partie polityczne, klasy społeczeństwa klasowego, elity rewolucyjne, rządy rewolucyjne

Ad. 4)

• ETAPY:

1. działania zmierzające do zdobycia władzy

• zazwyczaj zbrojne

• cel - nowy aparat władzy

2. działania wprowadzające i utrudniające rewolucyjne zmiany w stosunkach społecznych, ekonomicznych, socjalnych i kulturowych

Wszystkim pkt 1-4 towarzyszy PRZEMOC!

Ad 5)

• co przyniosła rewolucja

• opisujemy przebieg czym konkretnym się skończył:

• zwycięstwo (utrwalanie zmian)

• klęska (kontrrewolucja - przeciwko postulatom rewolucji)

• kompromis (przyjęcie pewnych reguł określających funkcjonowanie systemu i jego otoczenia)

• 2 drogi do skutków

• Osłabienie tempa i zmian rewolucyjnych

• Wyczerpały się zasoby, zabito przywódcę, osiągnięto co chciano

• Eskalacja działań

Ad. II Refolucja

• Timothy Garton Ash - przykład Jesień ludów

• Według niego refolucja jest stanem pośrednim między rewolucją a reformą

Ad.III Reforma - stopniowa zmiana lub ulepszenie istniejącego stanu rzeczy czyli istniejącego stanu rzeczy czyli elementu systemu politycznego

• Nie narusza zrębów ustroju systemu politycznego, pewnych reguł i mechanizmów ustrojowych

• Inspirowana przez władzę

• Legalny akt polityczny

• Przykład - reforma emerytów i rencistów

• Źródła reform

• Niska efektywność systemu politycznego i jego otoczenia - może wynikać z konfliktów społecznych

• Zgłaszane przez różne grupy postulaty zmiany sposobu rozmiaru redystrybucji dóbr o charakterze materialnym np. grupa nauczycieli i pielęgniarek

• Zwiększenie się liczby i natężenia konfliktów społecznych podważających istniejący porządek społeczny, asystemowe

• Pojawienie się postulatów wprowadzenia zmian wśród elity rządzącej (przed upływem naturalnej kadencji, zmiana ordynacji wyborczych)

• Dyfuzja wzorców międzynarodowych (rozprzestrzenianie się wzorców międzynarodowych)

Analizą przebiegu reformy możemy wskazać na konsekwencje dla systemu i dla zakresu władzy posiadanej przez dany podmiot. Możemy powiedzieć, ze dany podmiot w konsekwencji:

• Zwiększył władzę

• Utrzymuje dotychczasowy stan posiadania

• Dokonuje dobrowolnej lub wymuszonej delegacji swoich uprawnień

• Następuje podział kompetencji władczych na rzecz innego podmiotu

• Utrata władzy w wyniku nieprzewidzianych konsekwencji

Ad. IV przewrót polityczny

Charakteryzuje się:

• Gwałtownością

• Udziałem wojska

• Wsparty masami

• Musi być popierany przez chociaż część społeczeństwa

• Dokonuje się poza prawem

Następstwa:

• zmiany w zakresie władzy

• nie są to zmiany systemowe, ustrojowe

STOSUNKI POLITYCZNE

1.Definicja stosunków politycznych:

• Zależności dotyczące sytuacjo związanych ze sprawowaniem i zdobywaniem władzy politycznej

• Stosunek polityczny jest rodzajem stosunku społecznego

• Ze stosunkiem politycznym mamy do czynienia wtedy gdy co najmniej między dwoma podmiotami dochodzi do działań politycznych

• Mają charakter dynamiczny i podlegają ciągłym zniekształceniom

2. Rodzaje (jaką postać mogą przybierać stosunki polityczne)

• Zwierzchnictwo

• Podporządkowanie

• Współpraca

• Kompromis

• Walka

• Sojusz (przykład - wszyscy razem idziemy do wyborów - mniejszość etniczna + mniejszość sexualna + SLD

• Koalicja (przykład - 2 partie)

3. Kategorie- w zależności od cech

• Krótko lub długookresowe - mniej lub bardziej trwałe

• Żywiołowe lub zinstytucjonalizowane- ujęcie w ramy prawne

• Asocjatywne i dysocjatywne

• Formalne i nieformalne

Stosunki odzwierciedlają i warunkują procesy polityczne, społeczne, socjologiczne:

• Asocjatywne - tworzą i utrwalają pewne więzi

• Dysocjatywne - dezintegrują, przykład: zerwanie koalicji

4. Dwie płaszczyzny badania stosunków politycznych

1. Charakter obiektywny

2. Charakter subiektywny

Ad a)

Podmioty w ramach stosunku politycznego są od siebie uzależnione bez względu na poziom uświadomienia sobie przyczyn i skutków tych zależności.

Ad b)

Od charakteru subiektywnego zależy jakość między podmiotami tych wzajemnych stosunków politycznych. Od tego zależy:

• Efektywność tego stosunku

• Tempo zachodzących zmian

POTRZEBY POLITYCZNE I INTERESY POLITYCZNE

Definicja potrzeby:

Stan braku czegoś, istnienie lub poczucie istnienia pewnego deficytu w odniesieniu do sfery relacji politycznych w danym miejscu, czasie i w nawiązaniu do konkretnych spraw.

Należy zwrócić uwagę, iż potrzeby możemy postrzegać:

• Subiektywnie- ponieważ czegoś nam brakuje, odczuwamy stan niedoboru

• Obiektywnie jako zależność człowieka od otoczenia

To potrzeby powodują, że człowiek działa.





Rodzaje potrzeb politycznych z punktu widzenia oczekiwań jednostki (grup społecznych) w stosunku do aparatu państwowego.

1. Bezpieczeństwa politycznego

2. Elekcji

3. Skutecznego oddziaływania pośredniego

4. Ekspresji

5. Koalicja (działanie wspólne)

Zaspokajanie potrzeb politycznych następuje w wyniku kooperacji (działania) pozytywnej lub negatywnej.

Grupy potrzeb politycznych według kryterium podmiotowego(dot.osób)

1. Indywidualne - np. posiadanie władzy

2. Grupowe - np. dominacji w otoczeniu

3. Ogólnospołeczne - np. suwerenności, sojuszu i koalicji

INTERES POLITYCZNY

To świadome dążenie jednostek lub grupy do realizacji określonego celu

• Interes społeczny to dążenie podmiotu do osiągnięcia tego co jest korzystne i za takowe jest uznawane

Interes polityczny - definicja

• Jest jedną z form interesu społecznego

• Mówimy o interesie politycznym

1. Sensu stricte

• Dotyczy dążenia podmiotów do udziału w sprawowaniu władzy za pośrednictwem instytucji państwa, systemu partii politycznych i organizacji społecznych

2. Sensu largo

• Dotyczy dążenia grup społecznych do realizacji swoich potrzeb poprzez zgłaszanie ich władzy politycznej np. w postaci wyników wyborów, referendów czy strajków

Rodzaje interesów politycznych

• Ogólnospołeczne, grupy społeczne, jednostki

• Ekonomiczne

• Ideologiczne

• Społeczne

• Zbieżne, kompromisowe, sprzeczne

Proces artykulacji interesu społecznego





Powstawanie grup interesu

Potrzeby o charakterze selektywnym i kolektywnym (zbiorowości) stają się źródłem i motywem partycypacji (udziału) w organizacji.

• Potrzeba tożsamości

• Potrzeba solidarności

• Potrzeba ekspresji

Potrzeby selektywne

• Sytuacja materialna

• Posiadanie władzy

• Status społeczny

• Ambicja

• Wpływ polityczny

Cechy grup interesu

• Skupia różne kategorie członków

• Opiera się na dobrowolnym członkostwie

• Grupy interesu w większym stopniu niż inne organizacje są uzależnione od aktywności i zaangażowania członków

• Grupy interesu z reguły mobilizują

Klasyfikacja grup interesu wg. Castellsa(różnią się stopniem rozwoju wew. zależności)

1. Grupa anomiczna

• Pojawiające się i znikające (ex.manifest)

2. Grupy nie posiadające charakteru stowarzyszeń (tzw grupy komunalne)

3. Stowarzyszenia

• Sformalizowane

• Dążą do realizacji danego celu

• Grupy instytucjonalne

• Największa skuteczność

Zasoby grup interesu

1. Zasób w postaci dojścia do strategicznych ośrodków władzy odpowiedzialnych za przebieg procesu decyzyjnego

2. Zasoby finansowe i organizacyjne

3. Zasób w postaci fachowego i profesjonalnego przygotowania

4. Poparcie opinii publicznej dla grupy interesu i promowanych przez nią celów

Modele polityki grup interesu




2. Pluralistyczny

3. Korporacyjny

4. Konsensualny

5. Sieciowy




Ad 1)

• Dominuje tu założenie, ze grupy interesu dysponują określonymi zasobami politycznymi, które to zasoby pozwalają im promować interesy indywidualne w sferze publicznej. Grupy interesu tworzą tu system hamulców i kontroli ponieważ jest ich tak dużo, że wzajemnie nie doprowadzają do hegemonii jednej z tych grup.

• Pojawia się tu pojęcie: zrównoważone środowisko przetargów politycznych tzn., że ilość tych grup interesu nie zapewnia żadnej z tych grup trwałej dominacji. Jeśli jedna zaczyna dominować to pojawia się opozycja.

• Wszystkie interesy powinny mieć równy dostęp do procesu podejmowania decyzji

• Państwo w tym modelu występuje w roli arbitra ponieważ grupy interesu toczą wojnę ze sobą. Powinien brać argumenty każdej ze stron i wybierać to co jest najkorzystniejsze dla państwa - społeczeństwa

• Państwo arbitralne działa w sposób reaktywny tzn. jego działania są reakcją na działania grup interesu

Ad 2) założenia korporacjonizmu:

• Podkreśla uprzywilejowanie pewnych grup społecznych jeśli chodzi o dostęp do władzy politycznej.

• Tylko niektórzy mogą wywierać wpływ na proces funkcjonowania władzy państwowej

• Opiera się na funkcjonowaniu klasy politycznej

- Pracodawcy - Pracownicy

Są to dwie opozycyjne względem siebie grupy ale i partnerzy socjalni. Zarówno liderzy biznesu jak i związki zawodowe staja się stronami w przetargu z instytucjami i agencjami politycznymi

Ad. 3)

• Stawia wiele grup społecznych w uprzywilejowanych sytuacjach

• Żadna z grup nie oczekuje przewagi

• Grupy uczestniczące w sprawowaniu tego rodzaju polityki wypracowują pewien konsensus tzn. państwo gwarantuje wielu grupom społecznym dostęp do sprawowania władzy na zasadach wypracowania konsensusu, porozumienia

Ad 4)

• Wprowadza dychotomię - rozdzielność - między tym co państwowe a społeczne

• Podmioty państwowe funkcjonują w ramach społeczeństwa obywatelskiego i maja bardzo silny związek z grupami interesu, które reprezentują interesy społeczeństwa

• Konsekwencją jest powstanie sieci powiązań między grupami interesu - przedmiotem wymiany między instytucjami są zasoby

• Bardzo ważnym elementem jest względna trwałość wzajemnych relacji

• Władza polityczna ulega rozproszeniu między różne podmioty, które dążą do wpływania na decyzje

CELE POLITYCZNE I PODMIOTOWOŚĆ POLITYCZNA

CEL:

• Konkretny stan otoczenia, do którego dąży dany podmiot poprzez świadome, zaplanowane i racjonalne działanie

• Przyszły stan rzeczy

• Stan wewnętrzny i zewnętrzny jaki podmiot musi osiągnąć

• Cel jest motywem naszego działania

• Cel konkretyzuje nasze potrzeby i wartości

CEL POLITYCZNY

Idealne wyobrażenie wyniku działania w sferze wzajemnych oddziaływań pomiędzy dużymi grupami społecznymi, organizacjami politycznymi, elitami i ośrodkami decyzji politycznych, jednostkami, które to działania dotyczą

• Utrwalania, modyfikowania lub zmiany podmiotów i mechanizmów sprawowania władzy państwowej i politycznej

• Osłabienia, utrzymania lub wzmacniania pozycji i roli poszczególnych podmiotów polityki

• Kształtowania świadomości, kultury, postaw politycznych społeczeństwa

• Mobilizowania ludzi do uczestnictwa w życiu publicznym

• Wytworzenia w społeczeństwie postaw legitymizacji władzy

DEFINICJA CELU POLITYCZNEGO (2)

Założenia związane z dążeniem do zdobywania i wykonywania władzy politycznej

RODZAJE CELÓW POLITYCZNYCH

• Ogólne i konkretne

• Główne i uboczne

• Indywidualne i grupowe

• Strategiczne i taktyczne

• Długookresowe i krótkookresowe

Przykłady:

• Strategiczny - zdobycie władzy

• Taktyczny - zmiana ordynacji wyborczej

• Główny - uproszczenie systemu podatkowego

• Uboczny - wprowadzenie ulg rodzinnych

• Grupowy - zwycięstwo partii w wyborach

• Indywidualny - zwycięstwo Kowalskiego w wyborach

PODMIOTOWOŚĆ POLITYCZNA - definicja

Właściwość grup społecznych i jednostek polegająca na zdolności podejmowania świadomych, samodzielnych (suwerennych), racjonalnych i celowych działań realizujących ich potrzeby i interesy poprzez udział lub tylko wpływanie na procesy sprawowania władzy politycznej

Zasada dot. podmiotowość polityczna jest taka, że im większy jest nasz udział w życiu politycznym tym wyższy posiadamy stopień podmiotowości politycznej.

Zróżnicowanie poziomów podmiotowości politycznej

1. p.p. wielkich grup społecznych - przesadzają w długich okresach o kształcie systemu ogólnospołecznego. Mogą biernie lub czynnie wspierać system np. dziś klasa średnia

2. p.p. organizacji politycznych - np. partii politycznych; np. w celu wprowadzenia do systemu swoich reprezentantów politycznych

3. p.p. jednostek pełniących rolę polityczną - np. reprezentantów ośrodków decyzyjnych, realnie uczestniczącego w decyzji

Podmiotowość polityczna nie jest dana raz na zawsze. Zmienia się w czasie, w procesie p.p. poszczególne podmioty tracą pp lub ją zyskują.

Ocena poziomu pp uzależniona jest głównie od okresu. Należy wystrzegać się analiz krótkookresowych ponieważ nie ukazują one skutków pozytywnych lub negatywnych. Dopiero analiza długookresowa jest właściwa.

Podmiotowość polityczna to zdolność podejmowania świadomych, samodzielnych i racjonalnych a także celowych działań realizujących potrzeby i interesy poprzez udział lub wpływanie na procesy sprawowania władzy politycznej.

SYSTEM POLITYCZNY

System - pochodzi z biologii,

• biolodzy uważają, że organizmy żywe to zintegrowane systemy. Poszczególne organy odpowiedzialne są za pewne funkcje. Zabranie jednego organu upośledza działanie całości lub doprowadzenie do śmierci. Jeśli upośledzenie to inne organizmy przejmują jego funkcje. Nie można zmienić jednego elementu tak by inne funkcjonowały dobrze.

System polityczny - podsystem systemu społecznego czyli część większej całości. Składa się z elementów wzajemnie na siebie oddziałujących i elementy nie mają funkcji poza systemem. Przykład: Komisja Śledcza - podsystem Sejm

Istota i zadanie systemu politycznego związane są z innymi sferami działania społeczeństwa czyli otoczeniem systemu. System jest zasilany przez otoczenie - wzajemne oddziaływanie. Dwustronne powiązania pozwalają się systemowi przystosować do zmieniających się warunków otoczenia.

Sferą zewnętrzną systemu jest otoczenie międzynarodowe a sferą wewnętrzną otoczenia są ekonomiczne, kulturowe i społeczne przejawy otoczenia społeczeństwa.

OTOCZENIE SYSTEMU POLITYCZNEGO





Otoczenie systemu to otoczenie międzynarodowe dlatego system musi szukać nowych rozwiązań, zmian prowadzących do równowagi.

Nie zadziałało to w: stalinowskiej Rosji, Tybet, Chiny,

Zadziałało - wojna w Wietnamie - pobór do wojska zmieniony z przymusowego na dobrowolny

CZARNA SKRZYNKA - mechanizmy jakie zachodzą wewnątrz władzy pod wpływem namów doradców a nie wyborców

MODEL SYSTEMU POLITYCZNEGO (KOŁO)

PODSYSTEMY SYSTEMU POLITYCZNEGO





1. podsystem instytucjonalny

2. podsystem funkcjonalny

3. podsystem regulacyjny (normatywny)

4. podsystem komunikacyjny

Ad. 1.

• Inicjowanie działań

• Określa charakter obowiązujących norm

• Wyznacza kierunki działalności

• Aparat państwowy, partie polityczne, grupy interesu

Ad. 2

• Ogół funkcji i ról wypełniany przez poszczególne elementy systemu politycznego i jego podsystemu instytucjonalnego

• Funkcje:

• Regulacyjna

• Sterowanie procesami według reguł, które są przyjęte w systemie

• Mediacyjna

• Rozwiązywanie konfliktów i mediacja w przypadku sprzecznych interesów grup

• Adaptacyjna

• Usprawnia działanie systemu, poprzez umożliwienie dostosowania się do zmian

• Innowacyjna

• Wprowadzenie do systemu pewnych reguł działania

Ad. 3.

• Obejmuje ogół norm, za pośrednictwem których regulowane są stosunki społeczno-polityczne

• Obejmuje normy prawne, pozaprawne (obyczajowe) i reguły nienormowane (tzn zawarte w praktyce politycznej)

Ad. 4.

• Obejmuje ogół komunikacji, związków i stosunków pomiędzy różnymi strukturalnymi elementami podsystemu komunikowania

• Przykład: umowy, koalicje

• Można tu mówić o różnego rodzaju powiązaniach

• Związki wspierające system, np. koalicje

• Związki naruszające podstawy systemu np. zamach stanu

• Działania indenferentne

Cechy charakterystyczne pojęć:

1. system polityczny

• w politologii zastąpiło sformułowanie : system rzadów

• sposoby definiowania:

• ogół organów państwowych, partii politycznych, grup interesu, reguł, zasad np. prawnych, moralnych i politycznych, na podstawie których one funkcjonują oraz relacji miedzy nimi i funkcji, jakie wytyczają wobec otoczenia

• sposoby wyrażania pojęcia

• ujecie instytucjonalne - M. Weber

• ogół instytucji, za pomocą których podejmowane są decyzje

• ujecie racjonalne - R. Dahl, Ryszka

• ogół zależności jakie powstają w procesie walki o władzę lub jej utrzymanie

• ujęcie funkcjonalne - Powell, Easton

• spełni on funkcję integrującą wspólnotę polityczną tzn. grupę społeczną zespolona przez określone instytucje

• ujęcie cybernetyczne

• jako proces dwustronnego przepływu informacji i energii pomiędzy otoczeniem społecznym i instytucjami władczymi

• cechy demokratycznego systemu politycznego

• stabilny, jasno zdefiniowany zespół instytucji i podział ról w zarządzaniu nimi - postulat państwa prawa

1. ustrój polityczny

• pojęcie z języka prawniczego

• Arystoteles charakteryzował pojęcie ustroju jako ujęcie władzy w pewien porządek a przede wszystkim władzy naczelnej

• Ustrój to sposób rządzenia

• Arystoteles sformułował typologię ustroju politycznego:




2. Kto rządzi?

3. Kto odnosi korzyść z rządzenia?




• Dzieli on ustroje na:

• Prawowite - dla dobra wspólnego i dla własnych interesów

• Ważnym krokiem do kształtowania się wewnętrznego ustroju politycznego był wiek XVI - koncepcja ustroju rządu świeckiego na skutek rozdzielenia władzy kościelnej od świeckiej

• Państwo jest odbiciem narodu.

• Przełom XVI i XVII wieku - rozwój burżuazji umożliwiał bardzo sprawne działanie ustroju konstytucyjnego jak i totalitarnego

1. reżim polityczny

• reżim - „regimen” - kierownictwo

• są to prawne i pozaprawne zasady i mechanizmy regulujące

• typ rządu

• reżim demokratyczny - parlamentarno-gabinetowy, prezydencki, semiprezydencki

• reżim niedemokratyczny - autorytarne i totalitarne

Typ przestrzeni społecznej charakteryzujący się swoistą strukturą: areny polityczne, np. wyborcza, parlamentarna, rządowa

Cechy demokratycznego systemu politycznego

• stabilny jasno zdefiniowany zespół instytucji i podział ról w zarządzaniu nimi - postulat państwa prawa

• dążenie obywateli i grup społecznych do realizowania własnych interesów za pośrednictwem systemu politycznego np. partii politycznych (czyli nie zapadają poza systemem)

• decyzje podejmowane w strukturach systemu mają rozstrzygający wpływ na charakter zachowań społecznych i politycznych

• permanentny wzajemny związek między otoczeniem i podejmowanymi procesami decyzyjnymi

Współczesne płaszczyzny wyróżniania systemów politycznych





1. ekonomiczno-ideologiczne

• według kryterium ekonomiczno - ideologicznego - podział dziś mało znaczący

2. konstytucyjno - instytucjonalne

• przełom XIX a XX wieku

• podkreśla różnice między systemem o skodyfikowanej i nieskodyfikowanej konstytucji

• w ramach tej płaszczyzny wiele badań jest skupionych na różnicach między prezydenckim a parlamentarnym

3. strukturalno - funkcjonalne

• bada praktyczne funkcjonowanie systemu a nie jego strukturę

Struktury jednolite (unitarne)





Współczesna typologia systemów politycznych





LIBERALNE

• poliarchia - wielość władz

1. konkurencyjny system partyjny

2. instytucjonalne zabezpieczenia praw obywatelskich - tzn, że prawa obywatelskie są gwarantowane w konstytucji

3. silne civil society ( społeczeństwo obywatelskie)

4. regularnie przeprowadzane wolne wybory poddane kontroli społecznej np. działania organizacji pozarządowych

POSTKOMUNISTYCZNE

• powstałe po jesieni ludów 89/90

• charakteryzujące się wprowadzeniem wolnopartyjnych wyborów gospodarki rynkowej

• problemy transformacji

• dążność do liberalnej poligarchii

WSCHODNIOAZJATYCKIE

• skierowane na kwestie ekonomiczną

• priorytetowy wzrost i budowa dyrektyw a nie rozwój społeczeństwa obywatelskiego

• respekt obywateli dla państwa, w tym poparcie dla silnego rządu

• konfucjański wymóg lojalności, dyscypliny, obowiązku

• respektowanie socjalnej zależności w centralnej roli rodziny

• zróżnicowanie wewnętrzne miedzy sobą

ISLAMSKIE SYSTEMY POLITYCZNE

• konstrukcja teokratyczna

• religia bazuje na nauce proroka Muhammada (570-632) ujawnionej w Koranie

• systemy tego typu są zarówno w Azji, Afryce, na Bliskim Wschodzie, od skrajnie fundamentalnych po pluralistyczne

• prawo koraniczne zakłada dominację islamu oraz zakaz praktykowania innych religii

REŻIMY WOJSKOWE

• podporządkowanie wszystkich czynników kształtujących system polityczny władzy wojskowej

• zawieszenie działania większości norm konstytucyjnych

• brak instytucji za pomocą których obywatele mogliby komunikować się z władzą

• reglamentowana wolność prasy

• są trzy typy tych reżimów wojskowych

uwaga: typologia plus 3 cechy charakterystyczne dla każdego z nich - bez tabel!!!

DECYZJE POLITYCZNE I PROCES DECYZYJNY

1. AKTY PRAWOTWÓRCZE JAKO WYNIK PODJĘTYCH DECYZJI POLITYCZNYCH

1. Źródła prawa powszechnie obowiązującego (konstytucja)

• Ustawy, rozporządzenia, akty prawa miejscowego

1. Źródła prawa wewnętrznego

2. USTAWA JAKO WYNIK PODJĘTYCH DECYZJI POLITYCZNYCH

1. Inicjatywa ustawodawcza

2. Sejm - trzy czytania

3. Uchwalanie ustawy przez Sejm

4. Senat

5. Sejm

6. Prezydent

INICJATYWA PRZYSŁUJGUJE:

• Posłowie - przez Komisje sejmowe lub minimum 15 posłów

• Senatowi

• Prezydentowi

• Radzie Ministrów

• Grupie minimum 100 tys. obywateli

KONTROLA REALIZACJI DECYZJI POLITYCZNYCH PRZEZ NIK I TK

NIK - organ wyspecjalizowany, zajmuje się tylko i wyłącznie kontrolą

• Niezależność powoduje, że kontrola jest obiektywna

• Kryteria kontroli:




• Legalność

• Gospodarność

• Celowość

• Rzetelność




TK - kryteria kontroli:

• Materialne - bada zgodność treściową

• Proceduralne - bada czy dochowany został tryb dotyczący kontrolowanego aktu, normy proceduralne wymagane do wydania aktu prawnego

• Kompetencyjne - ustalenie czy organ, który wydał akt miał do tego kompetencje, dot.to aktów głównie o charakterze podstawowym

SKUTKI ORZECZEŃ TK:

• Mają moc powszechnie obowiązującą - erga omnes

• Nie istnieje żadna droga odwołania się od orzeczenia

• Orzeczenie zgodności bądź niezgodności badanego aktu normatywnego (przepisu) z Konstytucją, umową międzynarodową lub ustawą

KONFLIKT POLITYCZNY

1. konflikt jako zjawisko społeczne - polityczne

• powstaje z przeciwstawnego działania dwóch lub więcej podmiotów

2. konflikt jako zjawisko społeczne - założenia teorii konfliktu

• każde społeczeństwo s każdym momencie podlega zmianom, zmiana jest wszechobecna

• konflikt jako zjawisko społeczne - etapy powstawania

• nierówny podział rzadkich i wartościowych zasobów pomiędzy wzajemnie uzależnione od siebie segmenty systemu

Pojęcie konfliktu politycznego

Przeciwstawne działanie dwóch lub więcej podmiotów polityki i wynikające z ich wzajemnie sprzecznych interesów.

Typologie konfliktów społecznych

1. KRYTERIUM PODMIOTOWE

• Między osobami - np.premier-prezydent

• Między grupami - np.partie polityczne

• Między organizacjami - np. partie polityczne, między ministerstwami, między związkami zawodowymi

• Między grupami i organizacjami - np. pracownicy nie należący do związków zawodowych

2. KRYTERIUM PRZEDMIOTOWE

• Tzn Co? Jaki problem dzieli?

• Ekonomiczne - np. podatki

• Polityczne

• Ideologiczne - istotne wartości z pkt widzenia systemu normatywnego; stosunek państwa do Kościoła

• Kulturalne

• Religijne

• Kolejne podziały to:

• I podział

• Rzeczywiste - walczymy o wartości i cele, konflikt jest elementem obrony - są rozwiązywalne

• Nierzeczywiste - konflikt dla konfliktu - np. ideologiczne - nierozwiązywalny; dzieli społeczeństwo (np. liberałowie i nieliberałowie)

• II podział

• Jawne - ujawniający się w działaniu, uzewnętrznione, lepsze dla demokracji

• Ukryte - ukryte przed otoczeniem, podjudzanie do opozycji

3. ZA WZGLĘDU NA TREŚĆ

• I podział

• Interesów - o dobra materialne, o władzę

• Adaptacyjna - mogą dotyczyć niedostatecznego poinformowania ludzi

• Postaw - dot postaw - powstają w wyniku rozbieżności moralnych

• II podział

• Konstruktywne - prowadzą do wzrostu zaspokojenia konkretnych potrzeb, powodują rozwarstwienie problemu

• Destruktywne

• eskalacja konfliktu, destrukcja

• obniżone morale

• podejrzliwość, niszczenie zaufania

TEORIA KONFLIKTU POLITYCZNEGO













72

politea

Politicon

Polis

(miasto-państwo)

Polityka

Formułowanie

Implementacja

Inicjowanie polityki

ocena

NAUKA

WIEDZA

3. instytucje polityczne

2. historia myśli politycznej

1. Teoria polityki

POLITOLOGIA

5. partie grupy i opinia publiczna

4. stosunki

miedzynar.

Nauki humanistyczne

Politologia

(nauka o polityce)

Socjologia

psychologia

ekonomia

historia

analiza

Systemowa (Dahl)

decyzyjna

behawioralna

porównawcza

władza

Sprawowanie

kontrolowanie

Władza realna

2.Określanie skutków pozytywnych związanych z realizacją tego celu

3. określanie skutków negatywnych związanych z realizacją tego celu oraz sposobów ich uniknięcia

4. ustalenie środków najbardziej przydatnych do realizacji wybranego celu z punktu widzenia optymalizacji skutków

5. podjęcie decyzji politycznej tzn. dobranie optymalnie korzystnych środków realizacji wybranego celu

1.wybór celu do którego realizacji się zmierza

Funkcje władzy politycznej

1. Dystrybucyjna

2. Ochronna

3. Integracyjna

4. Strukturalna

Zmienne zależne czynniki jakie mają wpływ

Podmiot KTO?

Charakter Dec.

Koncentracja uprawnień decyzyjnych

jednoosobowa

wieloosobowa

Jedna instancja

Wieloinstancyjność (lepsza)

Uprawnienia rozproszone

Uprawnienia skoncentrowane

Sprawność

Rodzaj decyzji

Jakość obowiązujących norm prawnych

Poziom partycypacji obywatelskiej

decyzje sytuacyjne

- Klęska żywiołowa

- konflikt zbrojny

- dbałość o ich wysoką dbałość

decyzje programowe

- podejmowane bo były obiecane w kampanii

- niska sprawność

Problemy z wykładnią

Brak aktów wykonawczych

Istnienie norm, które są sprzeczne ze sobą

decyzje dotyczące strategii politycznej

- są o wysokiej prawności lub niskiej

Stan początkowy

Stan pośredni

Stan końcowy

Stan pośredni

działania

tradycjonalne

afektywne

racjonalne

teleologiczne

3.silny

2. pośredni

1.słaby

Związek działań politycznych z polityką

RODZAJE DZIAŁAŃ POLITYCZNYCH

Indywidualne i zbiorowe (grupowe)

Proste i złożone

Jednostronne i wielostronne

działania

1. zinstytucjonalizowane i niezinstytucjonalizowane

2. konformistyczne i nonkonformistyczne

3. suwerenne i niesuwerenne

3.Ukryte (zamaskowane) i jawne

2. a)organizacje władzy zorganizowanej

b)Organizacje władzy niesformalizowanej

c)Podmioty spoza systemu

1. przymusowe i dobrowolne , (narzucone)

Działania

Zmiana stosunków

Między grupami społecznymi ex kształtowanie się klasy średniej

Między rządzącymi a rządzonymi ex: utrata legitymizacji do rządzenia

Zmiana stosunków społecznych

Ex; zmiana ustroju

Między jednostkami a grupami ex.nowy szef partii

potrzeba

uzupełnienie

niedobór

Homeostaza

Argumentacja interesów

Reprezentacja interesów

1.ujawnienie i agregacja (wytworzenie) potrzeb

Selekcja postulatów

System polityczny

Sfera zewnętrzna otoczenia

System ekonomiczny

Strefa wewnętrzna otoczenia

Otoczenie międzynarodowe

System kulturowy

System społeczny

Podsystem funkcjonalny

Podsystem instytucjonalny

System polityczny

Podsystem regulacyjny (normatywny)

Podsystem komunikacyjny

płaszczyzna

Ekonomiczno - ideologiczna

Konstytucyjno - instrumentalna

Strukturalno - funkcjonalna

Systemy polityczne państw przemysłowych

Parlamentarny a prezydialny system rządów

Struktury federalne a unitarne

Reżimy komunistyczne

Systemy krajów rozwijających się

Państwa jednolite

Administracyjna decentralizacja

Centralizacja

Systemy polityczne

Władza centralna podejmuje najważniejsze decyzje; jest ograniczona przez samorząd

Centrum zarządzania np.Niemcy (1933-45)

liberalne

postkomunistyczne

wschodnioazjatyckie

Reżimy wojskowe

Islamskie

---