Fizjoterapia ogólna: PROPEDEUTYKA FIZJOTERAPII.

„Ruch jako lek nie ma substancji ani opakowania.
Substancją tego leku jest pomysł zrodzony z nauki i doświadczenia.
Podanie go wymaga prawdziwego mistrzostwa”

W języku łacińskim rehabilitacja oznacza habilits = sprawny, Re = coś ponownego. Można w takim razie znaczenie tego słowa w sensie medycznym określić jako „ponownie sprawny”.
Wg słownika REHABILITACJA to przywrócenie choremu sprawności fizycznej i psychicznej przez stosowanie odpowiednich zabiegów leczniczych. Jest złożonym, kompleksowym procesem medyczno - społecznym.

Rehabilitacja - złożony proces obejmujący oddziaływanie lecznicze, społeczne, psychologiczne i zawodowe, a w przypadku dziecka - pedagogiczne, zmierzające do przywrócenia sprawności i umożliwienia samodzielnego życia w społeczeństwie człowiekowi, który takich możliwośći nie miał lub z powodu choroby je utracił.

Polska koncepcja rehabilitacji - zalecana do WHO do stosowania na świecie, jest ukierunkowana na człowieka, a nie na jego chorobę. Opiera się na 4 przesłankach.

1. Powszechności - rehabilitacja powinna obejmować wszystkie dyscypliny medyczne i być dostępna dla wszystkich osób, które jej potrzebują.

2. Kompleksowości - dotyczy wszystkich sfer: medycznej, społecznej i zawodowej.

3. Wczesności - oznacza konieczność rozpoczynania jej natychmiast po urazie lub zachorowaniu, tak szybko jak to jest możliwe, aby zapobiec wtórnym skutkom schorzenia.

4. Ciągłości - zapewnia płynne następowanie po sobie określonych etapów leczenie o rehabilitacji.

Zadania rehabilitacji

1. Odtworzenie sprawności biologicznej i społecznej.

2. Wytworzenie mechanizmów zastępczych utraconej funkcji.

3. Umożliwienie wykonywania pracy zawodowej i aktywnego uczestnictwa w życiu publicznym.

Cele rehabilitacji:

1. Prewencja - zapobieganie.

2. Kompensacja - zastąpienie

3. Regeneracja - odbudowa.

Działy rehabilitacji:

1. Rehabilitacja medyczna.

2. Rehabilitacja społeczna.

3. Rehabilitacja zawodowa.

4. Rehabilitacja psychologiczna.

Ad.1 Jest to zespół czynności mających za zadanie poprawę stanu zdrowia i sprawności, prewencję następstw długotrwałego unieruchomienia, czyli odtworzenie w jak najlepszym stopniu zaburzeń ustrojowych i psychicznych spowodowanych chorobą lub urazem. Zasadnicze znaczenie w rehabilitacji medycznej maja dwa działania:

1. Postępowanie usprawniające

2. Postępowanie kompensacyjne

Ad a. Dotyczy sprawności fizycznej narządów i układów oraz odbudowywania jej w przypadku uszkodzenia.
Cel: przywrócenie pełnego uczestnictwa w życiu społecznym.
Instrumenty podstawowe służące realizacji celów:
- fizjoterapia
- terapia zajęciowa
- psychoterapii
- protezowania, ortotyki i zaopatrzenia ortopedycznego.
Instrumenty uzupełniające:
- farmakologia
- korekcyjne zabiegi chirurgiczne
- leczenie balneologiczne
- inne zabiegi terapeutyczne np. joga, masaż akupunktura.

Ad b. Polega na wytworzeniu mechanizmów kompensacji i adaptacji. Występujące w każdym organizmie możliwości zastępowania, poprzez odtworzenie utraconych funkcji. Kompensacja to zdolność do całkowitego lub częściowego wyrównania skutków działania czynników szkodliwych.
Wyróżnia się kompensację:
- samoistną
- sterowaną
- sztuczną
Instrumentami postępowania kompensacyjnego są:
- kinezyterapia
- terapia zajęciowa
- arteterapia
- muzykoterapia
- ergoterapia.

Kompensacja - prawa Anochina:

1. Kompensacja jest zdolnością wrodzoną żywych organizmów.

2. Proces kompensacji zapoczątkowany jest poprzez sygnalizowanie o defekcie.

3. Fałszywa sygnalizacja o defekcie jest przyczyną błędnie przebiegającej kompensacji.

4. Kompensacja opiera się na wzmożeniu starej lub nowej aferentacji.

5. Wyniki kompensacyjne są nietrwałe i wymagają stałego podtrzymywania.

6. Zdolność do kompensacji j3st osobniczo zmienna.

Adaptacja:

Polega na dostosowaniu się organizmu do zmienionych warunków. Zdolność do adaptacji jest podstawowym warunkiem homeostazy. Jest to umiejętność dostosowania się człowieka do nowych warunków socjalnych, nowego stanu morfologicznego, który trzeba przyjąć za utrwalony. Za najważniejsze w procesie adaptacji uważa się uzyskanie samodzielności życiowej, zarówno w czynnościach dnia codziennego, jak i czynnościach zawodowych, społecznych i rodzinnych. Adaptacja osoby niepełnosprawnej następuje przez wykorzystanie procesów regeneracji i kompensacji, na drodze wytrenowanie mechanizmów zastępczych i stworzenia nowych stereotypów ruchowych.

Regeneracja:

Termin oznacza odrodzenie się uszkodzonych komórek, tkanych czy narządów. Regeneracja zachodzi w obrębie uszkodzonej tkanki kostnej, mięśniowej i nerwowej.

Ad 2. Jest to proces, którego zadaniem jest przywrócenie samodzielności społecznej osobie niepełnosprawnej. Swoim działaniem obejmuje przywrócenie możliwości:
- wykonywania czynności codziennych,
- życia w rodzinie
- życia w społeczeństwie
- korzystania z dóbr kulturowych
- podejmowania pracy zawodowej.
Jest odpowiedzialna za usuwanie wszelkich barier, które mogą utrudniać proces rehabilitacji. Należą do nich:
- zagadnienia prawno - organizacyjne,
- zagadnienie urbanistyczno - architektoniczne
- zagadnienia ekonomiczne
- zaopatrzenia w sprzęt rehabilitacyjny
- poziom świadomości społecznej na temat osób niepełnosprawnych
Kryteria podziału instrumentów użytych w procesie rehabilitacji:
1. Siły organizujące rehabilitację społeczną:
-instytucje rządowe
-organizacje pozarządowe
2. Cele rehabilitacji społecznej w oparciu o najważniejsze role społeczne:
- rehabilitacja zawodowa
- rehabilitacja rodzinna
- rehabilitacja środowiskowa
3. Pozycja osoby niepełnosprawnej w systemie rehabilitacji:
- instytucje rehabilitujące: szpitale, sanatoria, przychodnie
- organizacje samopomocy: stowarzyszenia, grupy terapeutyczne,
- rehabilitacja środowiskowa: instytucje pomocy społecznej.

Ad 3. Jest to działanie mające na celu umożliwienie osobie niepełnosprawnej podjęcie pracy zawodowej. Powinna się rozpocząć już podczas rehabilitacji medycznej.
Założenia dotyczą:
- osoby niepełnosprawnej, jej możliwości i przygotowania (poradnictwo zawodowe, szkolenia, zatrudnienie i zapewnienie pomocy w trakcie wykonywania pracy)
- zajęcie, którego wykonywaniem osoba ma się zająć, dostosowanie go do możliwości fizycznych i kwalifikacji zawodowych niepełnosprawnego.
Rehabilitacja pedagogiczna -umożliwienie kształcenia dzieci i młodzieży. W jej skład wchodzą:
- szkoły integracyjne
- szkolnictwo specjalne: ośrodki szkolno - wychowawcze dla dzieci za znacznym upośledzeniem umysłowym i głębokimi wadami wzroku i słuchu.
- zakłady rehabilitacji zawodowej dla młodzieży w wieku 15 - 17 lat.

Ad 4. Działanie terapeutyczne, którego nadrzędnym działaniem jest uzyskanie stanu korzystnej akceptacji z poczuciem sensu i posiadania kontroli nad własnym życiem przez osobę niepełnosprawną.
Fazy rehabilitacji:
- zaprzeczanie istnieniu choroby, rozpacz, wyparcie
- obniżenie nastroju, apatia, obojętność
- punkt zwrotny: osoba niepełnosprawna stara się ponownie włączyć w życie społeczne
- pełnienie ról społecznych w warunkach integracji ze społeczeństwem.
Rehabilitacje psychologiczną przeprowadza się poprzez:
- psychoterapię
- poradnictwo rehabilitacyjne
- rehabilitacje niespecyficzną
jest to połączenie działania rehabilitacji medycznej, społecznej i psychologicznej na osobę niepełnosprawną.

ZESPÓŁ REHABILTACYJNY

Jest to grupa specjalistów medycznych i paramedycznych w skład której wchodzą:

1. Lekarz specjalista z zakresu rehabilitacji - steruje całością pracy zespołu i odpowiada za nich

2. Pielęgniarka - sprawuje opiekę pielęgniarską nad chorym

3. Mgr fizjoterapii - prowadzi leczenie ruchem

4. Absolwent studiów licencjackich lub technik fizjoterapii i fizykoterapii

5. Asystent socjalny - jest łącznikiem miedzy chorym a jego rodziną i zakładem pracy

6. terapeuta zajęciowy - zatrudnia chorych dobraną pracą

7. psycholog - poznaje reakcje psychiczne chorego i stara się sterować nimi w sposób sprzyjający jego rehabilitacji

8. Logopeda - uczy chorego ponownego zrozumienia mowy i wysławiania się

9. technik ortopedyczny - zaopatruje chorego w protezy i kortezy

10. pedagog specjalny - są to specjalnie przygotowani pedagodzy, którzy umożliwiają chorym dzieciom zdobywanie wiedzy w warunkach szpitalnych, sanatoryjnych

11. instruktor pracy zawodowej - pomaga choremu w przekwalifikowaniu zawodowym

CO TO JEST FIZJOTERAPIA ?

• Fizjoterapia polega na wykorzystaniu w celach leczniczych ruchu oraz innych czynników fizycznych z jakim spotykamy się w naturze

• Fizjoterapia stanowi uzupełnienie leczenia podstawowego, operacyjnego jak i specjalistycznego. Metody wchodzące w kład fizjoterapii pobudzają i usprawniają fizjologiczne mechanizmy samoobrony i zdrowienia organizmu. Na uwagę zasługuje fakt, że metody te nie oddziaływają na przyczyny choroby, ale pobudzają organizm do walki z nim

• Ze względu na rodzaj stosowanego bodźca metody fizjoterapeutyczne dzieli się na:
  - kinezyterapię (bodziec kinetyczny-ruch)
  - fizykoterapię (sztuczne wytwarzanie bodźców: prąd elektr., pole magnetyczne, laser, ultradźwięki, promienie świetlne)
  - masaż leczniczy (bodźce mechaniczne)
  -terapię manualną (bodźce mechaniczne i kinetyczne)
  -hydroterapię (wykorzystywanie właściwości środowiska wodnego)
  -balneoterapię (wykorzystywanie naturalnych czynników dostępnych w uzdrowiskach : wód leczniczych, peloidów, gazów leczniczych)
  -klimatoterapię ( bodźce klimatyczne)

KINEZYTERAPIA

• Oznacza leczenie ruchem

• Ćw. są podst. środkiem kinezyterapii służącym do realizacji różnych metod

• Wyróżnia się ćw o działaniu miejscowym i o działaniu ogólnym

• Dobór ćw odbywa się po ocenie siły mięśniowej pacjenta

• Siłę mięśniową ocenia się wg skali Lovetta
  
  

KINEZYTERAPIA MIEJSCOWA

• Celem kinezyterapii miejscowej jest:
  - utrzymanie lub przywrócenie pełnego zakresu ruchu w stawach, pełnej siły mięśniowej
  -uzyskanie podstawy dla sprawności chorego w zakresie samoobsługi, lokomocji i pracy zawodowej
  -w przypadku trwałych zmian patologicznych, kinezyterapia miejscowa zmierza do maksymalnej mobilizacji mechanizmów kompensacji

KINEZYTERAPIA OGÓLNA

• Zazwyczaj są to ćwiczenia zespołowe

• Zespół tworzy się z 8-12 osób o zbliżonym:
  -stanie zdrowia
  -podobnej jednostce chorobowej
  -wieku
  -wydolności
  

FIZYKOTERAPIA

Jest działem rehabilitacji medycznej wykorzystującej różne formy energii, przede wszystkim fizycznej, związanej ze środowiskiem przyrodniczym człowieka

MASAŻ LECZNICZY

Polega na mechanicznym wywieraniu i zwalnianiu ucisku na tkanki ustroju. Wyróznia się:
-masaż ręczny

-masaż mechaniczny

Do masażu ręcznego zalicza się:
-masaż klasyczny
-masaże specjalne

Do wykonania masażu mechanicznego służą specjalne urządzenia.

HYDROTERAPIA

Inaczej wodolecznictwo jest to wykorzystanie do celów leczniczych, profilaktycznych i rehabilitacyjnych zwykłej wody gospodarczej w postaci ciekłej, stałej i pary wodnej. Podstawą leczniczego działania zastosowanej wody jest jej oddziaływanie termiczne, hydrostatyczne i hydrodynamiczne na tkanki ustroju.

BALNEOTERAPIA

Jest to wykorzystanie naturalnych tworzyw uzdrowiskowych do celów leczniczych, profilaktycznych i rehabilitacyjnych. Zalicza się do nich:
-wody lecznicze
-gazy lecznicze
-peloidy

KLIMATOTERAPIA

Jest składową leczenia uzdrowiskowego. Polega na wykorzystaniu leczniczego oddziaływania właściwości klimatu na organizm człowieka, Dzieli się na:
-kąpiele słoneczne
-kąpiele powietrzne

TERAPIA MANUALNA

Istota terapii manualnej polega na leczeniu zaburzeń funkcji w obrębie narządu ruchu, a w szczególności ma zastosowanie w przypadkach odwracalnych ograniczeń ruchomości stawów, czyli zablokowań

RODZAJE ĆWICZEŃ STOSOWANYCH W KINEZYTERAPII

SKALA LOVETTA
Jest to 6-stopniowa skala:

1. brak napięcia mięśniowego podczas próby wykonania ruchu

2. pojawia się napięcie mięśniowe podczas próby wykonania ruchu

3. badany ruch można wykonać w warunkach odciążenia

4. jest u pacjenta ruch przeciwko sile ciężkości kończyny lub jej części

5. jest to ruch ja przy sile mięśniowej 3 z dodatkowym oporem (70-80% maksymalnej siły pacjenta)

6. prawidłowa siła mięśniowa: ruch ja przy sile mm. 3 z dołożonym 100% oporem dla danego pacjenta

I ĆWICZENIA CZYNNE

• Są to ćwiczenia, które wykonuje sam usprawniany pod kontrolą i na polecenie kinezyterapeuty

• Ćwiczenia czynne wykorzystywane przy sile 3 wg skali lovetta i powyżej

• Ćwiczenia czynne są wynikiem dowolnej akcji mięśni, bez pomocy sił zew.
  
  

METODYKA WYKONANIA ĆWICZEŃ CZYNNYCH

Metodyka musi uwzględniać następujące aspekty:

1. pozycję wyjściową - izolowaną lub chwiejną

2. charakter ruchu

3. przebieg ruchu

4. pozycję końcową

5. powrót do p.w.

6. odpoczynek

7. tempo ćw.

8. liczbę powtórzeń i czas trwania ćw.

JAKIE ZADANIA MA DO WYKONANIA KINEZYTERAPEUTA?

• Kinezyterapeuta musi dobrać odpowiedni rodzaj ćwiczeń stosowanych do możliwości funkcjonalnych pacjenta

• Musi dobrać sposób komunikowania się z pacjentem, który będzie odpowiedni do stanu emocjonalnego i intelektualnego pacjenta

• Dobór odpowiednich ułatwień, obciążeń i pozycji

• Terapeuta musi w sposób jasny i zrozumialy objaśnić wykonanie ćwiczenia

• Musi potrafić pokazac ćwiczenie

• Musi posiadać zdolności instruowania i polecania wykonania ćw.

• Powinien zachęcać, korygować i ubezpieczać pacjenta

CELE ĆWICZEŃ CZYNNYCH

• Utrzymanie propriocepcji mięśnie na właściwym poziomie

• Utrzymanie właściwego zakresu ruchu w stawach

• Likwidowanie nie utrwalonych ograniczeń ruchu w stawach

• Utrzymanie lub poprawa siły mięśniowej

• Poprawa koordynacji nerwowo - mięśniowej

• Normalizacja napięcia mięsni w przypadku wzmożonego napięcia spoczynkowego

• Aktywizacja pacjenta bez udziału terapeuty

• Kształtowanie gibkości

• Kształtowanie koordynacji ruchowej
  
  

RODZAJE ĆWICZEŃ CZYNNYCH

1. Ćwiczenia wolne

2. ćwiczenia wspomagane

3. ćwiczenia w odciążeniu

4. ćwiczenia progresywnie wzrastającym oporem

5. krótkie ćwiczenia izometryczne

→ ĆWICZENIA CZYNNE WOLNE

• jest to cała gama ćwiczeń kształtujących, których pomysłowość w przekazaniu pacjentowi zależy od wiedzy i doświadczenia terapeuty

• ten rodzaj ćwiczenia polega na pokonaniu siły grawitacji aktywizowanej części ciała przy wykorzystaniu przez chorego siły własnych mięsni bez pomocy terapeuty
  

→ ĆWICZENIA CZYNNE WSPOMAGANE

• są to ćwiczenia, przy których wykonaniu ktoś lub coś pomaga. Ktoś- terapeuta, Cos- cała gama przyborów i przyrządów znajdujących się na sali rehabilitacyjnej
  

→ ĆWICZENIA CZYNNE W ODCIĄŻENIU

• są to ćwiczenia wykonywane przez pacjenta przy sile mięśniowej mniejszej niż 3. Zadaniem ich jest wyeliminowanie siły grawitacji dla uniemożliwienia wykonania ruchu w pełnym zakresie

Rodzaje odciążenia:
-ręka terapeuty
-system podwieszek
-środowisko wodne
-śliska, gładka powierzchnia
-powierzchnia ustawiona pod kątem

CEL :

1. Umożliwienie wykonania ruchu w zwiększony zakresie

2. zmniejszenie dolegliwości bólowych

3. zmniejszenei napięcia mięśni i tarcia uszkodzonych powierzchni

4. poprawa metabolizmu śródstawowego

5. poprawa odżywienia chrząstki stawowej

6. zwiększenie wytwarzania mazi stawowej
   
   

→ ĆWICZENIA W ODCIĄŻENIU Z OPOREM

Zdaniem tych ćwiczeń jest:
-zwiększenie zakresu ruchu bez dolegliwości bólowych
-zwiększenie siły mięśniowej
-przyrost masy mięśniowej

→ ĆWICZENIA CZYNNE Z PROGRESYWNIE WZRASTAJĄCYM OPOREM

• są to ćwiczenia, które wykonuje się przy sile mięśniowej 4 i 5-ćwiczenia oporowe

• zespół dynamiczny pokonuje masę kończyny lub części cała z dodatkowym obciążeniem zew.

Rodzaje oporu:

1. ręka terapeuty

2. system bloczkowo-ciężarkowy

3. woda

4. cała gama przyborów, np.: hantle, piłki lekarskie, taśmy Thera-Band, ekspandory, worki z piaskiem itp.

5. cała gama przyrządów np. kolumna przyścienna, rowerek stacjonarny, Terapii master itp.

CELE:

• Zmniejszenie do minimum zaników mięśniowych:

1. powstałych w wyniku unieruchomienia

2. powstałych w przebiegu procesów patologicznych

3. zapobieganie powstawaniu zaników
   

• uzyskanie kompensacyjnych przyrostów siły

• wykorzystanie kompensacji w synergiach

• poprawa koordynacji nerwowomięśniowej

• poprawa wytrzymałości miejscowej ćwiczonych mięsni
  

→ ĆWICZENIA IZOMETRYCZNE

• są to ćwiczenia w napinaniu mięsni - napina się miesień bez zmiany odległości przyczepów mięsni

• ćwiczenia izometryczne są wykonywane w przypadku zakazu poruszania się lub w przypadku braku możliwości wykonania

→ ĆWICZENIA ODDECHOWE

Wyróżnia się:

• ćwiczenia oddechowe właściwe:
  -ćwiczenia bierne
  -ćwiczenia czynne
  

Bierne: wykonuje się :
-u chorych nieprzytomnych
-u chorych z porażeniami i niedowładami mięsni oddechowych
- niemowląt

Czynne dzieli się na :
-statyczne ze wspomaganiem lub oporem
-dynamiczne ze wspomaganiem lub oporem

• ćwiczenia „przerywniki”

Są to właściwe ćwiczenia oddechowe, które wykonuje się jako przerywnik w trakcie wykonywania innych ćwiczeń

1.sprzyjają wypoczynkowi
2.dotleniają organizm
3.uspokajają oddech
4.wyrównują tętno

• ćwiczenia odksztuszania i efektywnego kaszlu

-przygotowują pacjenta do zabiegów torakochirurgicznych i na jamie brzusznej
-stosuje się u osób ze zwiększoną ilością wydzieliny w drzewie oskrzelowym
-u chorych z utrudnionym wykrztuszaniem

II ĆWICZENIA BIERNE

• są to ćwiczenia wykonywane przez kinezyterapeutę lub urządzenie przy biernym udziale pacjenta

• ćwiczenia te wykonuje się przy sile mięśniowej 0 i 1 wg skali Lovetta

• wyróżnia się ćwiczenia bierne właściwe i ćwiczenia bierne redresyjne
  
  

• ćwiczenia bierne właściwe

wykonuje się jako profilaktykę:

1. utrzymania pełnego zakresu ruchomości w poszczególnych stawach

2. zapobiegania tworzenia się deformacji

3. utrzymania właściwej długości mięśni i miękkich elementów okołostawowych

4. zmniejszenia zastoju żylnego i limfatycznego poprzez wspomaganie pompy mięśniowej

5. poprawy trofiki tkanek obwodowch: mięsnie, torebek stawowych, stawów, skóry

6. zachowania czucia proprioceptywnego w pamięci ruchowej

METODYKA WYKONANIA ĆW. BIERNEGO

• pozycja izolowana

• stabilizacja odcinka bliższego

• odpowiedni chwyt

• liczba powt. 20-30

• tempo wolne, zachowanie odpowiedniego rytmu

• wprowadzenie elementów dociskania i rozciągania powierzchni stawowych

• eliminowanie sytuacji sprzyjających tworzeniu się przykurczy poza czasem wiczeń
  

• ćwiczenia bierne redresyjne

Ćwiczenia bierne redresyjne polegają na użyciu siły zewnętrznej pokonującej opór tkanek oraz przekraczaniu granicy bólu pacjenta.

Celem ćwiczeń biernych redresyjnych jest przywrócenie fizjologicznego zakresu ruchu w stawie lub zmniejszenie istniejącego ograniczenia ruchomości

METODYKA ĆWICZEŃ BIERNYCH REDRESYJNYCH

Jest taka sama jak metodyka ćwiczeń biernych właściwych. Dodatkowo należy zwrócić uwagę na:

• odpowiednie przygotowanie pacjenta: farmakologiczne, fizykalne, ćwiczenia

• stabilizację i chwyt

• ruch wykonywany bardzo wolno i ostrożnie, wolne odprowadzeni z pozycji krańcowej

• obserwacja reakcji estrony pacjenta

• po redresji- ćwiczenia czynne wolne i czynne z oporem w celu utrwalenia efektu

• profilaktyka przeciwprzykurczeniowa w ciągu dnia

• Poizometryczna relaksacja mięsni

-alternatywa dla ćwiczen redresyjnych

- jest to uzyskiwanie zwiększenia zakresu ruchu w stawie dotkniętym przykurczem w wyniku współdziałania terapeuty i pacjenta

-pogłębienie zakresu ruchu następuje w wyniku stałego działania siły zew. Na mięsień w fazie rozluźnienia 9relaksacji) po napięciu izometrycznym

METODYKA WYKONANIA POIZOMETRYCZNEJ RELAKSACJI MIĘŚNI

- kolejność wykonywania czynności jest następująca:
1. powolne rozciąganie mięśnia do granicy jego rozciągliwości (pogłębiony oddech)
2.stabilizacja w tej pozycji
3. próba wykonania ruchu w powrotną stronę-napięcie izometryczne (pacjent na głębokim wdechu), czas napiecia ok. 10 s
4. rozluźnienie (powolny gleboki wydech)
5.próba dalszego rozciagania mięśnia do kolejnej granicy rozciągliwości (pogłębiony oddech)
6.liczba cykli rozciągnięcie-opór-rozciagniecie zwykle 3-5

ĆWICZENIA RELAKSACYJNE

• Są to ćwiczenia, których celem jest wyrabianie umiejętności swiadomego i kontrolowanego zmniejszania napieciea miesni do wielkości tonusu spoczynkowego

• Ćwiczenia relaksacyjne mogą być także mieć wplyw na regulację rytmu oddechowego i akcję serca

• Wyróżnia się gimnastyczne ćw. rozluźniające i ćw. relaksacyjno-koncentrujące

GIMNASTYCZNE ĆWICZENIA ROZLUŹNIAJĄCE

• Do grupy tych ćwiczeń zalicza się:
  1. lokalne rozluźnienia bierne (podwieszenia, wibracje)
  2.lokalne rozluźnienia czynne (ruchy wahadłowe, bezwładne opadanie kończyn)
  3.nauka świadomego napinania i rozluźniania określonej grupy mięśniowej
  4.nauka wybiórczego rozluźniania pojedynczej grupy mięśniowej przy równoczesnym napięciu izometrycznym grup sąsiednich
  
  

ĆWICZENIA RELAKSUJĄCO-KONCENTRUJĄCE

1. ćwiczenia oparte na koncepcjach osobowości jako całości psychofizycznej:
-stopniowe rozluźnianie wg Jacobsona
- trening autogenny Schulza

2. ćwiczenia związane z odkrywaniem możliwości własnego ciała oraz osiągnięciem maksymalnych wyników przy minimalnych wysiłkach:
-system ćwiczeń jogi

-system koncentracji i medytacji zen

Ćwiczenia synergistyczne:

Są to ćwiczenia wykorzystujące fizjologiczne zjawisko współdziałania mięśni na bazie `promieniowania pobudzenia' do sąsiednich ośrodków na różnych poziomach ośrodkowego układu nerwowego.

Podział synergizmów:

• Synergizmy wrodzone (bezwzględne) - niezależne od nas. Przy próbie wykonania ruchu zawsze otrzymamy jednakową odpowiedź.

• Synergizmy nabyte (względne). Wykazują osobnicze zróżnicowanie, przy powtarzaniu ćwiczeń mogą stopniowo zanikać.

• Synergizmy ipsilateralne - dotyczą tej samej kończyny lub połowy ciała.

• Synergizmy kontralaterane - dotyczą przeciwległej strony ciała.

W obrębie kończyn górnych występują `synergizmy agonistyczne' tzn. zginacze działają na zginacze. W obrębie kończyn dolnych występują `synergizmy antegonistyczne' tzn. pobudzenie zginaczy w jednej kończynie powoduje przerzut napięcia na prostowniki w drugiej kończynie.

Pionizacja:

• Jest czynnikiem przywracającym człowiekowi pozycję spionizowaną.

• Obserwacja chorych pionizowanych po okresie bezruchu pozwala stwierdzić, że jest trening o znacznym obciążeniu wysiłkiem fizycznym.

• W metodyce treningu leczniczego przyjęto, że stopniowa pionizacja jest wstępnym, podstawowym czynnikiem warunkującym przystosowanie ustroju do podjęcia nauki chodzenia.

Pionizacja bierna:

• Dawkowanie na stole pionizacyjnym dotyczy:

• Kąta nachylenia ciała - na ogół rozpoczyna się od niewielkich nachyleń 30-45 st. W krótkim czasie 3-5 min dochodząc stopniowo (w kolejnych dniach) do pionu i kilkudziesięciu minut.

• Czasu przeprowadzanego treningu.

Pacjent jest spionizowany wtedy, kiedy wytrzymuje na stole pionizacyjnym godzinę czasu przy kącie nachylenia stołu 80 st.

Pionizacja czynna:

Wymaga od pacjenta koordynowania odruchów postawy i podjęcia ćwiczeń wstępnych przed podjęciem nauki chodzenia.

Etapy pionizacji:

1. Przejście z pozycji leżącej do półleżącej

2. Siad płaski na łóżku

3. Siad ze spuszczonymi nogami

4. Stanie przy łóżku za pomocą drugiej osoby

5. Samodzielne stanie

6. Obejście łóżka

7. Poruszanie się po pokoju

UWAGA!!!

Przy pionizacji zabezpieczamy kończyny dolne bandażując je lub zakładając uciskowe pończochy. Mierzymy ciśnienie i tętno przed, podczas i po zakończeniu pionizacji.

Nauka chodu:

Ważne aspekty, na które należy zwrócić uwagę przy nauce chodu to:

1. Wzmocnienie wszystkich mięśni odpowiedzialnych za utrzymanie pionowej postawy i czynność lokomocyjną kończyn dolnych (o ile jest to możliwe)

2. Dodatkowe wzmocnienie mięśni obręczy barkowej i kończyn górnych, ponieważ często są one zmuszone do częściowego przejęcia funkcji podporowej

3. Konieczność ćwiczenia (doskonalenia) równowagi w każdej stopniowo podwyższanej pozycji.

Etapy nauki chodu:

• Dobranie odpowiedniego stereotypu chodu. Wyróżnia się chód cztero-, trój-, i dwutaktowy

• Chód na dystans

• Chód w terenie - stopniowo utrudnia się chodzenie poprzez zmianę warunków - tory przeszkód

Ćwiczenia ogólnie usprawniające:

• Są to ćwiczenia, które mają na celu poprawę globalnej sprawności pacjenta poprzez kształtowanie wszystkich cech decydujących o sprawności

• Celem tych ćwiczeń jest również wytworzenie odpowiednich mechanizmów kompensacyjnych

Cechy ćwiczeń usprawniających:

1. Łączenie elementów usprawniania odcinkowego (dotyczącego `chorego odcinka ciała') z ćwiczeniami pozostałych (zdrowych) odcinków

2. Ćwiczenia mogą być prowadzone indywidualnie lub zbiorowo (odpowiedni dobór grupy)

3. Indywidualny dobór środków

4. Możliwe wprowadzenie elementów współzawodnictwa

5. Dbałość o ogólną sprawność pacjenta od najwcześniejszych etapów usprawniania

Ćwiczenia kondycyjne:

• Jest to odmiana ćwiczeń ogólnie usprawniających

• Celem tych ćwiczeń jest poprawa wydolności usprawnianego

Cechy ćwiczeń kondycyjnych:

1. Większe obciążenia treningowe

2. Zaangażowania większych grup mięśni

3. Znaczna intensywność

4. Stała obserwacja i kontrola stanu ćwiczącego

5. Kryteria doboru do grup ćwiczeniowych

6. Wprowadzenie współzawodnictwa

7. Korzystne ćwiczenia w terenie- marsze, biegi, jazda na rowerze

8. Ćwiczenia te wprowadzone są w późniejszym etapie usprawniania

Ćwiczenia w wodzie:

• Jest to rodzaj ćwiczeń ogólno kondycyjnych wpływających na poprawę ogólnej wydolności organizmu

• Wyróżnia się oddziaływanie ogólne na organizm i miejscowe

• Ćwiczenia są wykonywane w warunkach odciążenia

• W środowisku wodnym można bezpiecznie wykonywać ćwiczenia chodzenia i ćwiczenia równoważne.

Oddziaływanie ogólne:

• Ćwiczenia w środowisku wodnym mają wpływ na ośrodkowy układ nerwowy poprzez odciążenie - działanie sprzyjające obniżeniu napięcia mięśni i poprawie koordynacji nerwowo - mięśniowej

• Uaktywnienie układu krążeniowo - oddechowego

• Dawkowanie wysiłku zespołów mięśniowych poprzez różną głębokość zanurzenia i szybkość wykonywanych ruchów

Oddziaływanie miejscowe:

W oddziaływaniu tym wykorzystuje się właściwości fizyczne wody: temperaturę, ciśnienie hydrostatyczne, ciśnienie hydrodynamiczne, spójność i lepkość

• Ciśnienie hydrostatyczne:

Wpływa na organizm poprzez:

- ucisk tkanek miękkich

- wzrost ciśnienia śródbrzusznego

- utrudnienie wdechu

- ułatwienie wydechu

- przesunięcie krwi w części żylnej z obwodu do serca (dochodzi do wypełnienia żył szyjnych)

- zwiększenie objętości serca przez wzrost ciśnienia żylnego

• Ciśnienie hydrodynamiczne:

Wpływa na organizm poprzez:

- pozorną utratę ciężaru ciała

- ułatwienie ruchów

- rozluźnienie mięśni

• Spójność i lepkość:

Wpływa na organizm poprzez:

- stwarzanie oporu przy wykonywaniu ruchów

Ćwiczenia poranne:

• Mogą być prowadzone w szpitalach, sanatoriach, ośrodkach rehabilitacyjnych

• Są to ćwiczenia kształtujące prowadzone w wolnym lub umiarkowanym tempie, przeplatane ćwiczeniami oddechowymi z przeponowym torem oddychania

• Ćwiczenia te rozpoczynają się od ćwiczeń w małych stawach obwodowych i stopniowo rozszerza się na duże zespoły dynamiczne

• Należy unikać stosowania ćwiczeń oporowych

• Wskazane jest wykorzystanie muzyki

Sport inwalidów:

Komitet Ministrów Rady Europy stwierdził, że `sport, również dyscypliny współzawodnictwa, należy uznać za jeden z najbardziej istotnych elementów procesu rehabilitacji osób niepełnosprawnych, zwłaszcza w aspekcie ich integracji ze społeczeństwem'.

Wg Lorenzena sport inwalidów ma za zadanie:

1. Oddziaływanie lecznicze: trening nie może szkodzić, ma być kontynuacją leczenia szpitalnego - właściwy dobór dyscyplin pod kątem możliwości funkcjonalnych narządów zaangażowanych w wysiłek

2. Stymulowanie życiowo ważnych organów i narządów - ruch może zastąpić każdy lek, natomiast żaden lek nie może zastąpić ruchu

3. Oddziaływanie anatomiczno - fizjologiczne ruchu powinno być ukierunkowane na aparat kostno - mięśniowo - stawowo - więzadłowy

4. Cel higieniczno - zdrowotny - hartowanie organizmu. Ruch należy tak dawkować, aby można było utrzymać sprawność układów i narządów na poziomie odpowiadającym wymaganiom zdrowia

5. Oddziaływanie psychologiczno - wychowawcze umożliwia pokonywanie barier psychicznych uwarunkowanych lękiem przed nowym zadaniem, przyjemne odczucia i doznania związane z ruchem

Podział sportu inwalidów:

sport można podzielić na:

1. Sport wyczynowy - gdy celem jest osiągnięcie mistrzostwa sportowego poprzedzone zaplanowanym i regularnie prowadzonym treningiem sportowym

2. Rehabilitację ruchową - w celu usprawnienia funkcji narządu ruchu

3. Rekreację fizyczną - sport uprawniany w czasie wolnym, w celu samodoskonalenia i miłego spędzania czasu w gronie znajomych

Podział na grupy:

1. Inwalidzi wzroku

2. Inwalidzi słuchu

3. Inwalidzi z amputacjami kończyn

4. Paraplegicy

5. Inne uszkodzenia narządu ruchu

Charakterystyka wysiłków fizycznych w rehabilitacji

Zgodnie z fizjologicznymi zasadami treningu fizycznego osób niepełnosprawnych zaleca się, aby w pierwszej kolejności kształtować odpowiednią wydolność i wytrzymałość pacjentów, w dalszym etapie koordynację nerwowo - mięśniową, a na końcu siłę i gibkość.

Wysiłki o charakterze tlenowo - wytrzymałościowym

• Wysiłek fizyczny ćwiczeń rehabilitacyjnych ma na ogół charakter pracy fizycznej o typie wytrzymałościowym

• Wysiłek tego typu powinien dokonywać się w stanie swoistej równowagi czynnościowej, bez nadmiernego nagromadzenia kwaśnych metabolitów przemiany materii i nie obciążających nadmiernie układu krążenia

• Zaleca się także ćwiczenia intensywniejsze przekraczające próg 60% VO2 max, w celu poprawy wydolności

Wysiłek o charakterze beztlenowo - szybkościowym

• W pewnych sytuacjach takich jak ćwiczenia przyłóżkowe, wstępne usprawnianie po ciężkich operacjach i dłuższej hipokinezji - można mieć do czynienia z bardzo krótkimi, kilkusekundowymi ćwiczeniami, które mogą wywołać w ustroju pacjenta typową reakcję o charakterze beztlenowym.

• Przebieg procesów zmęczenia powstającego podczas wysiłków krótkotrwałych zależy od wewnątrz mięśniowych zasobów ATP, fosfokreatyny (PCr), szybkości nagromadzenia kwasu mlekowego w tkankach i ich możliwości buforowych

• U chorych z urazami układu ruchu, w dystrofiach mięśniowych, zaburzeniach funkcji układu nerwowego dodatkowym czynnikiem przyspieszającym zmęczenie jest zaburzenie koordynacji nerwowo - mięśniowej, a to powoduje, że dane zadanie ruchowe wykonywane jest kosztem nadmiernego nakładu energii

Co to jest niepełnosprawność?

Wg. WHO - osoba niepełnosprawna to osoba, u której istotne uszkodzenie i obniżenie sprawności funkcjonowania organizmu powodują uniemożliwienie, utrudnienie lub ograniczenie sprawnego funkcjonowania w społeczeństwie, biorąc pod uwagę płeć, wiek, czynniki zewnętrzne.

Stopnie niepełnosprawności:

1. Uszkodzenie - oznacza brak lub nieprawidłową budowę lub funkcjonowanie sfer psychicznej, fizjologicznej lub anatomicznej.

2. Niepełnosprawność - gdy wykonywanie czynności odbiega od wykonania tych czynności w sposób uznany za poprawny dla zdrowia człowieka.

3. Upośledzenie - określa trudności w pełnieniu ról uznawanych za normalne po uwzględnieniu wieku, płci, czynników społecznych i kulturowych powstające z uszkodzenia lub niepełnosprawności.

Podział niepełnosprawności:

1. Osoby z niepełnosprawnością sensoryczną (niewidome, słabo widzące, niesłyszące, słabo słyszące)

2. Osoby z niepełnosprawnością fizyczną (uszkodzony narząd ruchu, przewlekłe schorzenia narządów wewnętrznych)

3. Osoby z niepełnosprawnością psychiczną (umysłowo upośledzone z niepełnosprawnością intelektualną, osoby psychicznie chore z zaburzeniami osobowości i zachowania, osoby cierpiące na epilepsję z zaburzeniami świadomości

4. Osoby z niepełnosprawnością złożoną, dotknięte więcej niż jedna niepełnosprawnością,

Co to jest kalectwo?

Jest definiowana jako niedorozwój, brak lub nieodwracalne uszkodzenie narządu ruchu lub części ciała powodujące trwałe uszkodzenie czynności organizmu. Kalectwo może, ale nie musi spowodować zmniejszenia lub utraty zdolności do pracy zawodowej.

Co to jest inwalidztwo?

Oznacza częściową lub całkowitą niezdolność do wykonywania pracy zawodowej spowodowaną długotrwałym lub trwałym naruszeniem sprawności organizmu (zwykle choroba trwającą powyżej 6 miesięcy)

1. Inwalida biologiczny - jest to osoba, u której występują zniesienie lub znaczne ograniczenie określonych funkcji lub sprawności organicznych. Zmiany te mają na ogół charakter trwały i nie odwracalny i w znaczny sposób ograniczają możliwości życiowe inwalidy.
   - aktywne występuje u osoby, u której obserwuje się ciągłe zmiany stanu zdrowia oddziałujące widocznie na stopień inwalidztwa. Osoby zaliczane do tej grupy wymagają bardzo specjalistycznej opieki rehabilitacyjnej i powinny być pod stalą opieką lekarską.
   - nieaktywne charakteryzuje się stałym ograniczeniem pewnych funkcji bez zmian stanu zdrowia i sprawności osobniczej, Osoby posiadające ten typ inwalidztwa nie wymagają ścisłej opieki, a po leczeniu i odpowiedniej rehabilitacji są zdolnie prowadzić w miarę samodzielne życie.

2. Inwalida społeczny - jest to osoba, która na skutek utraconych lub ograniczonych funkcji motorycznych lub fizjologicznych ma określone trudności w wykonywaniu czynności życia społecznego. (szkoła zakład pracy)

Co to jest uszkodzenie?

Określa przejściową lub trwałą utratę bądź nienormalność psychologicznej, fizjologicznej lub anatomicznej struktury lub funkcji. Jest bezpośrednim skutkiem choroby lub urazu, stanowi przyczynę ograniczeń i upośledzeń.

Co to jest ograniczenie?

Wynika bezpośrednio z zaburzeń i uszkodzeń. Dotyczy zmniejszenia możliwości wykonywania rozmaitych czynności w taki sposób lub w takim rozmiarze jakie uznaje się za normalne.

Stopnie ograniczenia:

0. Brak ograniczeń

1. Uciążliwość z wykonywaniem czynności

2. Wykonywanie czynności z pomocą

3. Wykonywanie czynności z pomocą drugiej osoby

4. Uzależnienie od drugiej osoby

5. Zależność od drugiej osoby, która potrzebuje dodatkowej pomocy

6. Całkowita niezdolność wykonywania czynności

Co to jest upośledzenie?

Jest bezpośrednim skutkiem uszkodzenia, zaburzenia i ograniczenia w sferze aktywności społecznej. Oznacza niemożność prowadzenia takiej działalności jaka jest dla danej osoby normalna.

Podział upośledzenia:

1. Upośledzenie orientacji - dotyczy przyjmowania sygnałów z otoczenia przyswajania tych sygnałów oraz wyrażanie na nie odpowiedzi.

2. Upośledzenie niezależności fizycznej - dotyczy niezależności względem pomocy ze strony innych osób.

3. Upośledzenie ruchliwości - w sensie przemieszczania się .

4. Upośledzenie w zajęciach zwykłych dla danej osoby - wykonywanie zawodu, zajęcia rekreacyjne.

5. Upośledzenie kontaktów społecznych

6. Upośledzenie samowystarczalności życiowej, także finansowej.

Wady postawy

Co to jest postawa?

• Jest to sposób pionowego `trzymania się' człowieka, opartego o nawyk ruchowy kształtujący się na określonym podłożu morfologicznym i funkcjonalnym oraz związany z codzienną działalnością danego osobnika.

• Postawą nazywamy indywidualne ukształtowanie ciała i położenie poszczególnych odcinków tułowia oraz nóg w pozycji stojącej.

• Postawa, czyli charakterystyczne dla gatunku ludzkiego ustawienie ciała, to dwunożna pozycja stojąca z tułowiem i głową usytuowanymi w przedłużeniu wyprostowanych kończyn dolnych.

• Postawa ciała jest nawykiem ruchowym kształtującym się na określonym podłożu neurofizjologicznym, kostno - stawowym, mięśniowo - więzadłowym, środowiskowym i emocjonalno - wolicjonalnym.

Rodzaje postawy:

• Postawa fizjologiczna - charakteryzuje się prawidłowym zrównoważeniem, ustawieniem i ukształtowaniem się ciała.

• Postawa fizjopatologiczna - wykazuje istnienie niedużych, czynnościowych, przeważnie odwracalnych odchyleń w zrównoważeniu, ustawieniu i ukształtowaniu ciała.

• Postawa patologiczna - rozwijająca się w następstwie zmian anatomicznych, wykazująca przeważnie nieodwracalne zmiany w zrównoważeniu, ustawieniu i ukształtowaniu ciała

Postawa prawidłowa:

• Zharmonizowany układ poszczególnych odcinków ciała względem siebie oraz w odniesieniu do osi mechanicznej ciała, utrzymywanej w minimalnym napięciu układów mięśniowego i nerwowego.

• Harmonijne i bez wysiłkowe ułożenie poszczególnych elementów postawy w stosunku do osi długiej ciała.

• Jest takim układem poszczególnych odcinków (segmentów) ciała nie objętych zmianami patologicznymi, który:

1. Zapewnia optymalną jego stabilność

2. Wymaga minimalnego wysiłku mięśniowego do jego utrzymania

3. Stwarza warunki do optymalnego ułożenia narządów wewnętrznych

Cechy charakteryzujące postawę prawidłową:

Dobra postawa zależy od:

1. Prawidłowo ukształtowania układu kostno - więzadłowego

2. Dobrze rozwiniętego i wydolnego układu mięśniowego

3. Sprawnie działającego układu nerwowego

---