ZBIERANIE I ANALIZA INFORMACJI ORAZ PLANOWANIE SZKOLENIA JAKO NIEZBĘDNE ELEMENTY PRACY TRENERA
Piotr Unierzyski, Janusz Przybylski
Jakość pracy trenera nie wynika tylko z jego pracowitości. Żeby osiągnąć sukces w szkoleniu nie potrzeba spędzać na korcie ze swoim zawodnikiem 10 godzin dziennie na korcie. Najważniejsze jest, aby pracować mądrze tj. nie tylko na korcie, ale i poza nim. Samo wykonanie (działanie, praca na korcie) jest tylko częścią procesu pracy trenera, na który składają się:
ZBIERANIE INFORMACJI (WIEDZA DOTYCZĄCĄ SAMEJ GRY W TENISA I DANE NA TEMAT KONKRETNEGO ZAWODNIKA)
FORMUŁOWANIE CELÓW SZKOLENIOWYCH (KRÓTKO- I DŁUGOFALOWYCH)
PLANOWANIE
DZIAŁANIE (NP. PROWADZENIE TRENINGU)
PONOWNE ZBIERANIE INFORMACJI (np. podczas meczu lub poprzez badania lekarskie)
STAWIANIE NOWYCH,(JEŻELI JEST TO KONIECZNE)CELÓW DO PRACY
MODYFIKACJA PLANÓW
DZIAŁANIE ITD.
Poprawa jakości w realizowaniu tego cyklu stanowi jeden z warunków skuteczności pracy każdego trenera. Ponieważ dotychczas przeważnie zajmowaliśmy się samym prowadzeniem treningu w niniejszym artykule skupię się na trzech pierwszych fazach pracy trenera.
I. ZBIERANIE INFORMACJI
Efektywność pracy trenera zależy zarówno od jego wiedzy na temat samej gry (np. teorii i metodyki) jak i zebrania możliwie jak największej ilości wartościowych informacji na temat danego zawodnika. Jak już wspomniano etap zbierania informacji obejmuje:
ZDOBYWANIE WIEDZY DOTYCZĄCE SAMEJ GRY W TENISA
ZBIERANIE DANYCH NA TEMAT KONKRETNEGO ZAWODNIKA
Jest to działanie o charakterze ciągłym, którego zaprzestanie pociąga za sobą obniżenie jakości pracy trenera. W dobie coraz szybszego przepływu informacji i błyskawicznego postępu nauki brak dostępu do wiedzy powodować będzie „pozostanie w tyle”.
Jak widać większa część pracy trenera odbywa się poza kortem, tak więc i jego wynagrodzenie powinno być uzależnione nie tylko od ilości przepracowanych godzin lecz głównie OD JAKOŚCI jego pracy. Poniżej podane są przykłady informacji, których posiadanie silnie determinuje pracę trenera.
WIEDZA:
JAKIE CZYNNIKI WPŁYWAJĄ NA WYNIKI SPORTOWE NA RÓŻNYCH ETAPACH KARIERY W TENISIE?
DLACZEGO NIEKTÓRZY ZAWODNICY OSIAGAJĄ WYSOKI POZIOM A INNI NIE?
JAKIE SĄ MECHANIZMY ROZWOJU NAJLEPSZYCH JUNIORÓW?
CZY TAK ZWANE TALENTY SĄ NAPRAWDĘ TALENTAMI?
WYNIKI BADAŃ WSKAZUJĄ, ŻE:
1) Różne czynniki determinują poziom sportowy we wczesnym okresie uprawiania tenisa i na poziomie profesjonalnym;
W wieku ok. 11-14 lat na uzyskiwane rezultaty sportowe najsilniejszy wpływ mają:
doświadczenie (staż treningowy i zawodniczy, objętość treningu specjalistycznego itp.),
przyspieszenie w stopniu rozwoju biologicznego
wiek kalendarzowy
WYNIKI SPORTOWE NA POZIOMIE PROFESIONALNYM NAJSILNIEJ DETERMINUJĄ:
psychika,
specyficzne (dla tenisa) zdolności szybkościowo-dynamiczne
Patrząc z punktu widzenia identyfikacji talentów należy stwierdzić, że zawodnik chcący osiągać dobre wyniki w przyszłości nie może mieć wyraźnych braków w żadnej cesze znacząco determinującej poziom sportowy w wyczynowym tenisie. Np. zawodnik o słabym przygotowaniu szybkościowym może odnosić duże sukcesy w kategorii skrzatów lecz nigdy jako senior.
Ponieważ posiadanie wszystkich zdolności na maksymalnym poziomie jest niemożliwe (np. szybkość i wytrzymałość), utalentowany zawodnik powinien rozwijać możliwie jak największą gamę wszystkich zdolności w sposób możliwie wszechstronny do poziomu co najmniej przeciętnego.
Ponieważ wiele ze zdolności i umiejętności decydujących o poziomie sportowym w tenisie rozwija się najefektywniej do momentu rozpoczęcia okresu dojrzewania (np. koordynacja, zwinność szybkość, technika) etap treningu wszechstronnego jest kluczowym dla przyszłych sukcesów.
Pracując z młodymi zawodnikami należy zwracać uwagę na doskonalenie cech i zdolności, które nie tyle przynoszą natychmiastową poprawę wyników a raczej na doskonalenie bazy umożliwiającej w pełni wykorzystanie w przyszłości wszystkich wrodzonych predyspozycji.
Prowadzenie selekcji lub identyfikacji talentów w tenisie opartych wyłącznie na analizie wyników sportowych w wieku 11-13 lat może być obarczone dużym błędem. Proces identyfikacji talentów prowadzony w wieku 14 lat będzie bardziej poprawny. Musi być on jednak oparty nie tylko o rezultaty sportowe, lecz także o analizę stopnia rozwoju biologicznego, poziomu zdolności motorycznych, cech budowy ciała oraz właściwości psychicznych. Nawet uzyskiwanie doskonałych rezultatów na poziomie juniorskim (ranking ITF) nie gwarantuje uzyskania wysokiego poziomu w tenisie profesjonalnym.
W pracy z młodymi zawodnikami należy zwracać uwagę na doskonalenie cech nie koniecznie przynoszących natychmiastową poprawę wyników sportowych. Stosować należy umiejętnie środki treningowe o wszechstronnym i ukierunkowanym charakterze. Zapewnić to winno prawidłowy rozwój młodego sportowca i zwiększyć szansę wykorzystania wrodzonego potencjału.
ISTOTNE INFORMACJE NA TEMAT WŁASNEGO ZAWODNIKA
1. STAN ZDROWOTNY
2. CZYNNIKI PSYCHICZNE I TZW. ZEWNĘTRZNE (PRZYKŁADY)
A) STAŁE CECHY
TEMPERAMENT
MOTYWACJA OSIĄGNIĘĆ
POZIOM INTELEKTUALNY I ZDOLNOŚCI MYŚLENIA
B) CECHY PODLEGAJĄCE ODDZIAŁYWANIU ZEWNĘTRZNEMU
ZACHOWANIE NA KORCIE
ANTYCYPACJA
WIARA WE WŁASNE SIŁY
RADOŚĆ Z UPRAWIANIA SPORTU
ROZWÓJ SPOŁECZNY
CZYNNIKI ZEWNĘTRZNE (RODZICE, SZKOŁA ITP.)
3. ZDOLNOŚCI MOTORYCZNE
A) KOORDYNACJA I ZWINNOŚĆ
B) CZYNNIKI KONDYCYJNE
SZYBKOŚĆ STARTOWA
SIŁA DYNAMICZNA
WYTRZYMAŁOŚĆ TLENOWA
SPECYFICZNA WYTRZYMAŁOŚĆ
SIŁA
GIBKOŚĆ
4. BUDOWA CIAŁA
WYSOKOŚĆ (OBECNA I PRZEWIDYWANA)
MASA
KOMPOZYCJA (MIN. ZAWARTOŚĆ TŁUSZCZU)
STOBIEŃ ROZWOJU BIOLOGICZNEGO
5. TECHNIKA AND TAKTYKA
TECHNICZNA JAKOŚĆ UDERZEŃ
STY GRY I WZORCE ZACHOWAŃ TAKTYCZNYCH
6. ZMIANY ANALIZOWANYCH CECH W CZASIE
Wyżej wymienione informacje pozwalają na właściwą organizację i planowanie kariery zawodnika w sposób optymalny. Na poziom niektórych z nich mamy dość znaczący wpływ, inne pozwalają głownie na uzyskanie danych dla lepszego jego prowadzenia.
II. STAWIANIE CELÓW SZKOLENIOWYCH
Uzyskane informacje wykorzystuje się do opracowywania profili zawodniczych, w których dokonuje się porównania danego zawodnika do średnich rezultatów uzyskanych przez innych, będących na tym samym poziomie rywalizacji. Profile te staja się z kolei podstawą dla opracowywania celów szkoleniowych i planów treningowych. Poniżej zaprezentowano przykładową propozycję rozwiązań dla zawodników Centralnego Szkolenia.
JAK WYZNACZAĆ CELE SZKOLENIOWE ORAZ PROWADZIĆ DZIENNICZEK TRENINGOWY
Trenowanie bez jakiegokolwiek planu, w tym także bez określania celów szkolenia jest amatorszczyzną i marnowaniem czasu oraz pieniędzy. Nie prowadzi do postępu i po kilku latach zwykle kończy się rezygnacją z uprawiania sportu z powodu braku sukcesów. Stąd każdy zawodnik i jego trener, którzy poważnie traktują swoją karierę muszą wiedzieć, co będą robić jutro, za tydzień a nawet w przyszłym sezonie. Muszą więc określić nad czym mają zamiar przede wszystkim pracować w danym okresie treningowym i w jakich dziedzinach powinien być osiągnięty postęp. Pomoże to pracować znacznie efektywniej a przez to osiągnąć znacznie lepsze rezultaty sportowe w przyszłości. Stąd opracowałem dla Was:
Ramowy Roczny Plan Szkolenia, który powinien być dla Was wskazówką do opracowanie indywidualnych planów szkolenia i startów
Tabele do opracowywania analizy zawodnika i jego profilu sportowego oraz określania Celów Szkoleniowych
Projekt Dzienniczka Treningowego
PODSTAWOWE ZASADY WYZNACZANIA CELÓW SZKOLENIOWYCH I PROWADZENIA DZIENNICZKA TRENINGOWEGO
1. Upewnij się, że Twoje cele szkoleniowe są:
2. Wpisz swoje cele do dzienniczka treningowego (zwykle 1-3 cele w każdej sferze) 3. Sprawdź każdy z celów i zastanów się czy możesz i chcesz poświęcić konieczną dla ich realizacji ilość czasu i wysiłku
|
OGÓLNA ANALIZA POZIOMU SPORTOWEGO ZAWODNIKA.............................................
DATA: ANALIZY DOKONAŁ(LI):
SILNE STRONY |
SŁABE STRONY |
WNIOSKI DO PRACY |
sfera techniczna :
|
|
|
sfera taktyczna:
|
|
|
sfera psychiczna:
|
|
|
sfera kondycyjna (sprawność ogólna i specyficzna)
|
|
|
SZCZEGÓŁOWY PROFIL ZAWODNIKA (PRZYKŁAD)
IMIĘ NAZWISKO: Data urodzenia:
Staż treningowy: Trener:
data analizy: oceniający:
podstawa oceny (testy, obserwacje; turniej, sparringi, treningi itp.)
oceny |
-3 |
-2 |
-1 |
przeciętna |
+1 |
+2 |
+3 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
SKALA OCEN (PORÓWNANIE DO CZOŁOWKI ŚWIATOWEJ RÓWIEŚNIKÓW LUB CZOŁOWKI KRAJOWEJ): -3 POZIOM BARDZO SŁABY (KATASTROFALNY), -2 POZIOM BARDZO SŁABY, -1 NIEWYSTARCZAJĄCY DLA DANEGO WIEKU, PRZECIĘTNY, +1 POZIOM DOBRY,+2 POZIOM BARDZO DOBRY, +3 POZIOM WYBITY -NAJWYŻSZA ŚWIATOWA KLASA.
CELE SZKOLENIOWE NA SEZON ..............
ZAWODNIK:
JAKIE ELEMENTY ZAMIERZAM SZCZEGÓNIE POPRAWIĆ W SEZONIE ...............
CELE NA SEZON ......... |
DZIAŁANIA (co trzeba zrobić aby osiągnąć ten cel) wypełnia zawodnik i trener razem |
TERMIN REALIZACJI |
sfera techniczna i taktyczna: (np. poprawić procent celności 1 serwisu do 80 %):
|
|
|
sfera psychiczna: (np. zachować opanowanie podczas trudnych meczy) 1.
|
|
|
sfera kondycyjna - sprawność ogólna i specyficzna (np. poprawić koordynację ruchową): 1.
|
|
|
cele poza tenisowe (np. odrabiać wszystkie zadania domowe):
|
|
|
ZADANIA TRENINGOWE:
Czołowi zawodnicy umieją stawiać sobie zadania na każdy okres treningowy oraz na pojedyncze zajęcia. Posługując się dzienniczkiem treningowym oraz ściśle współpracując ze swoim trenerem nauczysz się zarówno lepiej realizować swoje długofalowe cele treningowe a także efektywniej wykonywać zadania treningowe.
DZIENNICZEK TRENINGOWY ZA OKRES..................................................... ZAWODNIK: DATA TRENINGU: MIEJSCE: CZAS TRWANIA: PLAN ORAZ FAKTYCZNY PRZEBIEG TRENINGU ( W TYM 2-3 TEMATY GŁÓWNE I POBOCZNE):.............................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
ZADANIA NA TRENING: TECHNICZNE/TAKTYCZNE....................................................................................................
.......................................................................................................................................................
PSYCHOLOGICZNE...................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
KONDYCYJNE............................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
OCENA TRENINGU (np. z czego jesteś zadowolony a z czego nie. -Weź pod uwagę realizację wyznaczonych zadań, koncentrację, zaangażowanie itp.).
.......................................................................................................................................................
SAM OCEŃ STOPIEŃ REALIZACJI TRENINGU(SKALA 1-5) ............................................
UWAGI: (np. nad czym należy pracować w przyszłości) ....................................................................................................................................................... SUBIEKTYWNA OCENA OBCIĄŻENIA (ZMĘCZENIA) W SKALI 1-5 - 1 BARDZO LEKKI 5 SKRAJNIE WYCZERPUJĄCY................................................................................... |
III. PLANOWANIE
Po postawieniu (zdefiniowaniu celów szkoleniowych możemy przystąpić do trzeciego etapu tj. planowania. Poniżej przedstawiono ramowy, roczny plan szkolenia przygotowany dla kategorii młodzików. Plan. Jest oczywiste, że konstruując taki plan należy brać nie tylko indywidualne potrzeby (cele) zawodnika lecz także (a może przede wszystkim) należy “umiejscowić” zawodnika na odpowiednim etapie szkoleniowym i określić “uniwersalne” cele szkolenia dla danego wieku i etapy kariery.
ETAPY KARIERY W TENISIE
I - Etap treningu wszechstronnego
Zadanie: stworzenie optymalnej bazy dla przyszłego treningu i mistrzostwa.
II Etap treningu ukierunkowanego
Zadanie: płynne przejście od wszechstronnej bazy do treningu dyscypliny
III Etap treningu wyczynowego
Zdanie: końcowe ukształtowanie zdolności i umiejętności specyficznych dla dyscypliny, ukształtowanie możliwie najwyższego poziomu sportowego.
IV Etap treningu mistrzowskiego
Zadanie: osiągnięcie możliwie najwyższego poziomu sportowego.
5