PEDAGOGIKA SPECJALNA

1. Teoria i praktyka pedagogiki specjalnej oraz wyjaśnienie podstawowej terminologii.

Co to jest pedagogika specjalna?

• jest to nauka która swoją problematyka obejmuje osoby niepełnosprawne

• pedagogika specjalna, musi mieć swój przedmiot i podmiot badań, swoją terminologię, a więc język naukowy, metody techniki i reprezentacje instytucyjną i osobową

• podmiotem jest człowiek niepełnosprawny, a przedmiotem jest wszelka świadoma intencjonalna, spontaniczna działalność podejmowana na rzecz osób niepełnosprawnych, które stanowią podmiot pedagogiki specjalnej

• jest ona nauką interdyscyplinarną- ściśle współpracuje z innymi dyscyplinami

*Ewolucja pedagogiki specjalnej i jej interdyscyplinarny charakter.

Terminologia:

Do dzisiaj istnieje wiele nieporozumień związanych z zakresem i treścią podstawowych pojęć pedagogiki specjalnej. Dotyczy to także samej nazwy „pedagogika specjalna”, która nie jest jednolita w poszczególnych krajach. Do drugiej wojny światowej w krajach europejskich dominowała nazwa „pedagogika lecznicza” (1861).

Nazwę tę stosuje się jeszcze powszechnie w Austrii, także w Polsce tak określa się dział pedagogiki specjalnej zajmujący się dziećmi przewlekle chorymi. W Czechosłowacji nazwa ta oznacza praktyczną działalność terapeutyczną.

Niektóre działy pedagogiki specjalnej określano nazwami pochodzącymi z lecznictwa, np. pedagogika upośledzonych umysłowo nazwano psychopatologią stosowaną, pedagogikę zaburzeń mowy nazwano logopedią. Na przełomie XIX i XX wieku stosowana była nazwa „psychiatria dziecięca” rozumiana jako pedagogika lecznicza. M. Tramer stosował określenie „psychiatria nieletnich”, „psychiatria dzieci i młodocianych” w sensie pedagogiki resocjalizacyjnej.

Nazwy podkreślające leczenie i powiązanie z medycyną spotkały się z coraz ostrzejszą krytyką, czego wyrazem jest sformułowanie P. Moora (Heilpädagogik), że pedagogika specjalna jest przede wszystkim „pedagogiką i niczym innym”. W rezultacie sporów, jakie toczono na ten temat już w okresie międzywojennym, przyjmowała się coraz powszechniej w krajach europejskich nazwa: „pedagogika specjalna”. Nazwę tę stosowano także w krajach niemieckich, w krajach anglosaskich i we Francji.

U. Bleidick zwraca uwagę, ze skoro pedagogika specjalna zawiera treści ogólne dotyczące wszystkich jej podziałów, powinna nosić nazwę „ogólna pedagogika specjalna”, potem proponuje wprowadzenie nazwy „pedagogika ograniczonych”, obejmująca ogólne problemy, praktyki i teorię wychowania ograniczonych w rozwoju.

W Związku Radzieckim wprowadzono określenie „defektologia”, której przedmiotem jest rozwój wychowanie i kształcenie jednostek defektywnych.

W Holandii i w Anglii wprowadzono nazwę „ortopedagogika” (z greckiego orthos - prosty, słuszny, prawdziwy), podkreślająca, że jest to pedagogika „prostująca”, „wyrównująca”, „korygująca”. W Polsce coraz bardziej przyjmuje się określenie „ortodydaktyka” dla dydaktyki specjalnej stosowanej w szkołach specjalnych. Wydaje się, że ortopedagogika jest terminem trafniejszym niż pedagogika specjalna. „Orto” występuje zresztą w wielu wyrazach złożonych, które przyjęły się w języku polskim, np. ortofonia, ortografia, ortopedia.

Niektórzy teoretycy uważają, że stosowanie określenia „pedagogika specjalna” nie jest słuszne. Stwierdzają bowiem, że słowo „specjalna” sugeruje podział dzieci na „normalne”
i „specjalne”, a stosowane środki wychowawcze i kształcenia także na środki „normalne” i „specjalne”. Tym samym, pedagogika specjalna podkreśla jakby inność dzieci z odchyleniami od normy, przyczyniając się do pogłębienia izolacji tych dzieci od normalnych, a wszystkie dzieci powinny być traktowane jako równoprawne

W Niemieckiej Republice Demokratycznej od niedawna używana jest nazwa „pedagogika rehabilitacyjna”. Nie wszyscy się jednak z nią zgadzają, gdyż rehabilitacja rozumiana jest także szerzej - jako rehabilitacja medyczna, społeczna, zawodowa, polityczna, prawna.

*Cele i zadania oraz obiektywny i subiektywny wymiar norm i normalności.

Cele pedagogiki specjalnej:

Celem jest:

Naczelnym celem jest- przygotowanie osób niepełnosprawnych na miarę ich możliwości do życia w społeczeństwie, samodzielnego funkcjonowania

Rodzaje celów za Marią Grzegorzewską:

• humanistyczny - poszanowanie godności i autonomii osób niepełnosprawnych

• wychowawczy - jest to cel priorytetowy, zakłada, że obok celu edukacyjnego, który jest znamienny bardzo ważny jest wychowawczy; spoczywa on na rodzicach i na instytucjach działających na rzecz niepełnosprawnych, kształtowanie umiejętności powinno być celem naczelnym

luki- trudności - opóźnienia- niepowodzenia- niedostosowanie- zachowania przestępcze

globalne wybiórcze

(wykolejenie obyczajowe-wykolejenie w stosunku do norm prawnych może wystąpić we wczesnym stadium niedostosowania)

• utylitarny (ekonomiczny) - idee tego celu można upatrywać w braniu pod uwagę osób niepełnosprawnych jako potencjalnej grupy której należy się praca- praca rozwija (podnosi samoocenę) i pozwala na samodzielność ze względu na zarobki; dla osób niepełnosprawnych praca stanowi element rehabilitacji (rehabilitacja zawodowa)

Rodzaje celów za Hulek:

- poznawczy- poznanie istoty niepełnosprawności i zasad funkcjonowania osób niepełnosprawnych

- rewalidacyjny- odróżnia osoby niepełnosprawne od pełnosprawnych, im więcej będziemy wiedzieć tym bardziej nasz postawa będzie tolerancyjna

Norma jest to zbiór przepisów, zespół ogólnie przyjętych zasad ustalone przez większość

Norma to zasada, reguła, standard nie jest rzeczą stałą- determinują ją m.in. potrzeby społeczne, środowisko, rozwój nauki, rozwój cywilizacji i techniki, uwarunkowania geograficzne, stan świadomości społecznej, zmiany ustrojowe, akceleracja (przyspieszony rozwój)

Jak i dlaczego zmieniają się normy?

Pojęcie normy zależy od kryteriów oceny i wartościowania, które są zmienne i zależne od wielu czynników, m.in. od postępu wiedzy, techniki, czynników społecznych i ekonomicznych.

Na przykład w Polsce dzieci z ilorazem inteligencji poniżej 75 zaliczono do grupy upośledzonych umysłowo. Po przyjęciu w 1968r. nowej klasyfikacji Międzynarodowej Organizacji Zdrowia, za upośledzone umysłowo uznaje się dzieci, u których iloraz inteligencji jest niższy od 68.

Innym przykładem jest: po wprowadzeniu protez słuchowych (aparatów elektroakustycznych) dzieci, które z tych protez z pożytkiem mogą korzystać z ubytkiem słuchu w granicach ­80 db, określa się jako dzieci niedosłyszące. Przed wprowadzeniem tych zdobyczy techniki dzieci z takim samym ubytkiem słuchu przyjmowano do szkół dla głuchych jako praktycznie głuche.

W pedagogice specjalnej wyróżnia się normy za Myeayer:

a) normy statystyczne- norma obiektywna, można ją przedstawić w postaci liczb, np. iloraz inteligencji

b) normy w znaczeniu idealnym- to coś nieosiągalnego tak do końca, dla niesłyszących- słuch, niewidzących-wzrok

c) normy wartościujące inaczej oceniające- - oceniamy subiektywnie, jeszcze bardziej krytyce podlegają osoby niepełnosprawne- osoby niepełnosprawne nie mieszczą się w kanonie piękna, ubiór je identyfikuje itp.

*Podmiotowość i egalitaryzm osób niepełnosprawnych.

Podmiotowość- osób upośledzonych polega na zachowaniu godności na miarę ich możliwości. Według Lewowickiego podmiotowość wiąże się przede wszystkim z istnieniem jakiejś wewnętrznej struktury i organizacji człowieka wielostronnie determinowanej (np. postawami społecznymi), ale również zależnej od samej jednostki - I warunek

Warunek II- to pewna szczególna biopsychiczna i aspołeczna indywidualność

Warunek III- to świadomość związków z otoczeniem, gotowość do rozumienia otoczenia
i zachodzących w nim sytuacji, a także umiejętność formułowania celów życiowych, planów, podejmowanie działań, wyznaczanie sobie własnych standardów

Warunek IV- to własna hierarchia wartości i twórcza działalność

Podmiotowość (umiejętność m. in. samostanowienia) jest różna w zależności od stopnia upośledzenia; kiedy będziemy z szacunkiem i życzliwością traktować osoby głębiej upośledzone, to będziemy podtrzymywać to prawo do podmiotowości.

*Kierunki badań i poszukiwań w pedagogice specjalnej.

Zakresy (kierunki badań):

• etiologia - nauka o przyczynach

• fenomenologia - nauka o objawach

• profilaktyka - zapobieganie występowaniu lub pogłębianiu się schorzenia czy niepełnosprawności

• terapia pedagogiczna - leczenie

• integracja- włączanie os. niepełnosprawnych w życie społeczne

Miejsce pedagogiki specjalnej w klasyfikacji nauk:

Pedagogika specjalna praktyczna

teoria pedagogiki specjalnej

nauki podstawowe ukierunkowane:

(psychologia kliniczna, rozwojowa, społeczna, socjologia wychowania)

nauki podstawowe nieukierunkowane

(socjologia ogólna, pedagogika ogólna, psychologia ogólna medycyna, filozofia)

Pedagogika specjalna w aspekcie edukacyjnym.

Aspekty podmiotowości- zadania pedagogiki specjalnej:

- przygotowanie osób niepełnosprawnych do czynnej akceptacji własnej niepełnosprawności

- przygotowanie osób niepełnosprawnych do aktywnego uczestnictwa w życiu społecznym w świecie ludzi zdrowych

- przygotowanie osób zdrowych na przyjęcie osób niepełnosprawnych

2. Niepełnosprawność - ustalenia terminologiczne.

Niepełnosprawność- jest terminem zbiorczym. Rozpatrywanym nie tylko ze względu na stopień niepełnosprawności ale też z uwagi na przyczyny: nabyta i wrodzona. Ze względu na czas pojawienia się: prze poczęciem, po poczęciu, charakter: ustabilizowany, regresywny, progresywny (cofanie się).

Triada podwładności nadrzędności

uraz

(defekt) niepełnosprawność upośledzenie (niesprawność)

- nabyty *psychiczna umysłowa społeczna

- wrodzony *motoryczna

*fizyczna

*społeczna

*umysłowa

Uraz może wywoływać nieodwracalne konsekwencje.

Upośledzenie i niesprawność umysłowa- dotyczy ograniczonych części mózgu, jest to najbardziej nieuprzywilejowana grupa osób. Niepełnosprawność umysłowa jest terminem, który próbuje wedrzeć się do świadomości ludzkiej.

Niesprawność- związana z możliwością samodzielnego funkcjonowania.

Kryteria wyróżniające zakres pomocy:

- całkowita pomoc/pełna

- rozległa pomoc

- częściowa pomoc

- sporadyczna pomoc

*Klasyfikacja osób niepełnosprawnych.

WSPÓŁCZESNA KLASYFIKACJA (SĘKOWSKIEJ) osób niepełnosprawnych:

1. niewidomi i niedowidzący:

1. niewidomi od urodzenia lub przed piątym rokiem życia

2. ociemniali

3. niewidomi i ociemniali z dodatkowym kalectwem

4. niewidomi i ociemniali z upośledzeniem umysłowym

5. niedowidzący

6. słabo widzący w wysokim stopniu

2. głusi i niedosłyszący:

1. głusi od urodzenia

2. głusi i niedosłyszący z dodatkowym kalectwem

3. ogłuchli mówiący

4. głusi z upośledzeniem umysłowym

5. głusi z resztkami słuchu

6. niedosłyszący

3. głucho - niewidomi

4. upośledzeni umysłowo:

1. w stopniu lekko umiarkowanym

2. znacznie głębokim

5. przewlekle chorzy:

1. ze względu na rodzaj schorzenia

2. ze względu na formę leczenia

6. osoby z uszkodzonym narządem ruchu:

1. amputacje, braki i deformacje wrodzone

2. uszkodzenia kręgosłupa i narządów ruchu

3. dysfunkcje kończyn

4. porażenia

7. osoby z trudnościami w uczeniu w skutek dysharmonii rozwojowych i mikro deficytów

8. niedostosowani społecznie:

1. w wyniku zaburzeń centralnego układu nerwowego

2. na tle środowiskowym

Osoby niepełnosprawne:

• osoba z niesprawnością fizyczną, u których występuje uszkodzenie, zaburzenie, choroba narządów ruchu lub niektóre zaburzenia mowy

• osoba z niepełnosprawnością zmysłową inaczej sensoryczną, niewidome, niedowidzące i niedosłyszące

• osoba z niepełnosprawnością psychiczną, z upośledzeniem umysłowym i autyzmem

*Dziecko niepełnosprawne - wyjaśnienia terminologiczne i pojęciowe.

Rodzaje niepełnosprawności (klasyfikacja: Sękowskiej i Grzegorzewskiej) Sękowska:

- jednostki posiadające trudności w poznawaniu świata na skutek uszkodzenia analizatora (głusi, niewidomi).

- jednostki u których procesy poznawcze przebiegają nieprawidłowo w wyniku czego mają trudności i ograniczone zdolności (upośledzenia umysłowe i z pogranicza normy intelektualnej)

- jednostki które na wskutek uszkodzenia narządu ruchu mają problemy w poruszaniu się i poznawaniu świata.

- jednostki które na skutek zaniedbań i uszkodzeń centralnego układu nerwowego charakteropatii lub psychopatii mają trudności w dostosowaniu się do norm moralnych

Nie uwzględniała dzieci wybitnie zdolnych

1. Grzegorzewska

- dzieci anormalne które wskutek mniejszych lub większych upośledzeń mają trudności w poznawaniu świata, porozumiewaniu się ze światem i wymagają stałej opieki (głusi, niewidomi, przewlekle chorzy, upośledzeni umysłowo, niedostosowani społecznie

- dzieci anormalne które w pewnym okresie wymagają specjalnej opieki (dzieci chore, niedostosowane społecznie)

Bariery społeczne i psychologiczne wynikające z niepełnosprawności.

System orzecznictwa rentowego i pozarentowego- ustalenia legislacyjne.

Niepełnosprawność- osoby: uszkodzone fizycznie, motorycznie, sensorycznie, społecznie, psychicznie, intelektualnie.

Kryterium czasu pojawienia się:

- prenatalne- dziedziczne, wrodzone, genetyczne

- perinatalne- w trakcie porodu, do 8 doby życia

- postnatalne- po 8 dobie

Charakter przebiegu:

- ustabilizowana niepełnosprawność

- regresywna

- progresywna

Stopień niepełnosprawności (wprowadzone 1 w 1997 roku)

- lekki

- umiarkowany

- znaczny

Orzecznictwo:

- rentowy

- pozarentowy

Stopień znaczny określa osobę, która nie może podjąć jakiegokolwiek zatrudnienia lub może być zatrudniona w zakładzie pracy chronionej

3. Rewalidacja i rehabilitacja - wyjaśnienie pojęć.

Rewalidacja (ponownie silny, mocny, sprawny) - jest terminem mającym zastosowanie do wszystkich podmiotów pedagogiki specjalnej. Jest to termin znamienny tylko dla polskiej pedagogiki specjalnej (tylko). W prowadzono podział na:

- rehabilitację- usprawnianie i przekwalifikowanie zawodowe niepełnosprawnych osób dorosłych

- rewalidację- usprawnianie, nauczanie wychowanie niepełnosprawnych dzieci i młodzieży

Rehabilitacja (usprawnianie, przekwalifikowanie) - rozumiana jest jako złożony proces obejmujący działania lecznicze, społeczne i zawodowe, psychiczne, a w odniesieniu do dzieci pedagogicznie zmierzająca do przywrócenia sprawności i umożliwienia w miarę samodzielnego życia w społeczeństwie człowiekowi, który takich możliwości nie miał lub z powodu choroby, czy też urazu utracił je. W Polsce była kojarzona z działaniami leczniczymi lub paramedycznymi przywracającymi osobom niepełnosprawnym zdolność do poruszania się, manipulacji manualnej lub posługiwania się mową, natomiast aspekt społeczny, psychiczny i pedagogiczny, mniej aspekt zawodowy był rzadziej kojarzony z tym procesem. Osoba niepełnosprawna powinna decydować kiedy i w jakim zakresie oraz w jaki sposób zostaną uruchomione kolejne etapy rehabilitacji.

* Kierunki ,drogi i zasady w rewalidacji.

Kierunki działania rewalidacyjnego według OttonaLipkowskiego:

1. maksymalne usprawnianie tych sił, cech i zadatków wrodzonych, które są najmniej uszkodzone

Upośledzenie ma bardzo często charakter upośledzenia parcjalnego, np. w przypadku uszkodzeń lub braku organów zmysłowych. Ale również w przypadkach ogólnego upośledzenia psychicznego, np. w niedorozwoju umysłowym, zdarzają się przypadki nie zahamowanego rozwoju manualnego. Więc zadaniem najważniejszym jest, aby nieuszkodzone siły biologiczne, wykazujące najbardziej podatne możliwości rozwojowe zaktywizować i ukształtować najpełniej.

2. wzmacnianie ( inaczej fortioryzacja) i usprawnianie sfer psychicznych lub fizycznych

Jeżeli uszkodzenie organów poznawczych nie jest całkowite, należy dążyć do maksymalnego wykorzystania pozostałych możliwości rozwoju w każdej dziedzinie upośledzeń, np. resztki słuchu - przy prawidłowym zastosowaniu protez słuchowych i wcześnie podjętych ćwiczeniach audiologicznych i logopedycznych, mogą przyczynić się do usprawnienia lub poprawy komunikatywności jednostki niedosłyszącej ze środowiskiem, a przez to do lepszego rozumienia rzeczywistości i dostosowania się do niej.

3. wyrównywanie (kompensacja) i zastępowanie (substytucja) deficytów biologicznych i rozwojowych

Kompensacja to zastąpienie jakiegoś braku innym czynnikiem lub funkcją, np. w lecznictwie kompensacja niedoczynności jednej nerki przez drugą.

Drogi rewalidacji ( według M. Grzegorzewskiej):

1. o charakterze kompensacyjnym (wyrównywanie):

1. samorzutna, wewnątrzustrojowa - odbywa się bez udziału naszej świadomości - organizm sam reguluje gospodarką narządów wewnętrznych w celu utrzymania równowagi biologicznej (homeostaza)

2. wewnątrz pochodna - odbywa się z udziałem naszej świadomości:

- psychiczna

- techniczna

- zawodowa

- społeczna

3. nadkompensacja (pozytywne) - wybicie się osoby niepełnosprawnej w dziedzinie dla siebie najstarszej

4. hiperkompresacja (negatywne) - stawianie sobie celu z góry skazanego na porażkę, który z racji ograniczeń fizycznych, psychicznych i społecznych nie jest w stanie zrealizować

2. o charakterze usprawniającym - wyćwiczenie pewnych dysfunkcji i niedomagań organizmu, pobudzenie motywacji do działania, rozwijania się; usprawnianie jest pierwszym krokiem wszystkich oddziaływań rewalidacyjnych

3. o charakterze korekcyjnym - poprawa korygująca np. wady postawy, wzroku, słuchu u osób niepełnosprawnych, trzeba również korygować, zaczyna się od obrazu świata i samego siebie (osoby niepełnosprawne mają bardzo zaburzoną samoocenę-im młodsze dziecko tym samoocena jest bardziej zaniżona, a im starsza osoba tym samoocena jest bardziej nieadekwatna do stany faktycznego

4. o charakterze dynamizującym - wzbudzanie dynamizmu pozytywnego nastawienia

*Autorewalidacja.

AUTOREWALIDACJA
Są dwa podejścia w oddziaływaniu rewalidacyjnym: podejście aktywizujące- polegające na inicjowaniu procesu autorewalidacji u wychowanka i uczestniczenia w nim, oraz podejście realizujące- ograniczające się do oddziaływania na czynności wychowanka, a więc np. usprawniania motoryki.

*Dyrektywy pracy rewalidacyjnej.

Dyrektywy pracy rewalidatora:

• gruntowne poznanie, każdej jednostki, historii jej życia, warunków jej rozwoju, poznanie charakteru i stopnia niepełnosprawności i o ile to możliwe, dotarcie do czynników sprawczych zorientowanie się w charakterze oddziaływania środowiska na osobę niepełnosprawną

• zorientowanie się w zachowanych przez upośledzenie potrzebach

• rozpoznanie (ustalenie) typu układu nerwowego osoby niepełnosprawnej

• organizowanie i kreowanie sytuacji podnoszących próg tolerancji na frustrację

• dostosowanie pracy do sił i możliwości osoby rewalidowanej

• organizowanie sytuacji stwarzających nowe możliwości osobie niepełnosprawnej

• zorientowanie się w charakterze oddziaływania środowiska na osobę rewalidowaną

• stosowanie w całej pełni i rozciągłości metod kompensacyjnych, korekcyjnych, usprawniających, dynamizujących

*Podstawowe założenia procesu rewalidacyjnego.

• zapobieganie zwiększeniu się istniejącego już rozwoju lub powstawaniu innych upośledzeń

• leczenie i usprawnianie elementów chorych, zaburzonych oraz wzmacnianie osłabionych, stymulowanie i dynamizowanie ogólnego rozwoju przy wykorzystaniu własnych sił organizmu oraz korzystnych czynników środowiskowych

• wychowanie i nauczanie specjalnie dostosowane do wieku, sprawności i potrzeb osób niepełnosprawnych

• kompensowanie braków i trwałych uszkodzeń organizmu w celu podniesienia ogólnej sprawności osób z upośledzeniami

*Cele i zadania rehabilitacji. Rodzaje i formy rehabilitacji.

Rehabilitacja (usprawnianie, przekwalifikowanie) - rozumiana jest jako złożony proces obejmujący działania lecznicze, społeczne i zawodowe, psychiczne, a w odniesieniu do dzieci pedagogicznie zmierzająca do przywrócenia sprawności i umożliwienia w miarę samodzielnego życia w społeczeństwie człowiekowi, który takich możliwości nie miał lub z powodu choroby, czy też urazu utracił je. W Polsce była kojarzona z działaniami leczniczymi lub paramedycznymi przywracającymi osobom niepełnosprawnym zdolność do poruszania się, manipulacji manualnej lub posługiwania się mową, natomiast aspekt społeczny, psychiczny i pedagogiczny, mniej aspekt zawodowy był rzadziej kojarzony z tym procesem. Osoba niepełnosprawna powinna decydować kiedy i w jakim zakresie oraz w jaki sposób zostaną uruchomione kolejne etapy rehabilitacji.

*Wybrane metody rehabilitacyjne w pracy z osobami niepełnosprawnymi.

*Polski Model Rehabilitacji.

Polski model rehabilitacji (Dega i Weiss):

• wczesność - rehabilitacja będzie przynosić pozytywne efekty kiedy będzie przeprowadzona odrazu

• kompleksowość(komplementarność) - kompletne działania prowadzone przez odpowiedni sztab ludzi (lekarz - specjalista, terapeuta, psycholog, średni personel medyczny, inna osoba niepełnosprawna) w zakresie rehabilitacji osób niepełnosprawnych

• ciągłość - rehabilitacja powinna tak długo trwać, jak długo osoba niepełnosprawna wymaga usprawnienia psychicznego i wymaga pomocy w zaspokojeniu potrzeb

• powszechność - ogólny dostęp, każdy ma prawo do korzystania z usług rehabilitacyjnych i medycznych

• Rehabilitacja zawodowa - są to wszelkiego rodzaju oddziaływania mające na celu ułatwienie osobie niepełnosprawnej uzyskanie i utrzymanie odpowiedniego przygotowania zawodowego oraz wykształcenia zawodowego, awansu zawodowego oraz zatrudnienia poprzez umożliwienie jej korzystania z poradnictwa zawodowego, szkolenia zawodowego i pośrednictwa pracy.

Do realizacji należy posłużyć się następnymi przedsięwzięciami:

1. dokonanie oceny, zdolności i przydatności do pracy w szczególności poprzez:

1. przeprowadzenie badań lekarskich i psychologicznych, które dają możliwość określenia sprawności psychicznej i fizycznej, intelektualnej do wykonania zawodu oraz ocenę możliwości zwiększenia tej sprawności

2. ustalenie kwalifikacji doświadczeń zawodowych, predyspozycji, uzdolnień oraz zainteresowań

2. prowadzenie poradnictwa zawodowego umożliwiającego ocenę zdolności do pracy oraz umożliwiający wybór odpowiedniego zawody i szkolenia

3. przygotowanie zawodowe z uwzględnieniem perspektywy zatrudnienia, wybór odpowiedniego miejsca pracy i przygotowania stanowiska

4. określenie środków technicznych umożliwiających wykonanie pracy (oprzyrządowanie, oprotezowanie)

*Zasady rewalidacji indywidualnej.

Główne zasady rewalidacji:

1. zasada akceptacji: fizycznych, intelektualnych i psychicznych zaburzeń jednostki (każdy ma jakiś punkt achillesowy); akceptowanie osoby takiej jaką jest

2. zasada pomocy: ma zastosowanie w każdym oddziaływaniu pedagogicznym, a szczególnie tam, gdzie stopień upośledzenia uniemożliwia rehabilitację bez specjalnego wsparcia (nakierowanie na zdynamizowanie sił, pomoc w nabyciu samodzielności, w pokonywaniu wszelkich trudności wynikających ze stopnia niepełnosprawności; często mylona jest z wyręczaniem)

3. zasada indywidualizacji:

Zasadę tę trzeba rozpatrywać w dwu różnych aspektach:

1. jako zasadę ortodydaktyczną zmierzającą do zespolenia procesu nauczania z indywidualnymi predyspozycjami i właściwościami jednostki upośledzonej

2. jako zasadę mającą na uwadze indywidualny cel kształcenia

4. zasada terapii pedagogicznej:

Nie stosujemy jednokierunkowego podejścia, jednej terapii, ale łączymy wszystkie właściwe (ujęcie holistyczne). Terapia pedagogiczna są to sposoby leczenia pewnych zaburzeń- wspieranie, dopingowanie, wyprowadzanie osoby z jej stanu

Terapia pedagogiczna realizowana jest w trzech fazach:

1. wstępna- przygotowawcza, zmierzająca do ustalenia możliwie dokładnej diagnozy trudności wychowawczej

2. działalność profilaktyczna-oddziaływania na środowisko wychowawcze drogą poradnictwa, zmierzającego do korekty i polepszenia sytuacji wychowawczej, w której dziecko przebywa

3. stosowania środków terapeutycznych przez odpowiednią organizację pracy w grupie wychowawczej, rozmowy indywidualne, terapię zabawowe

5. zasada współpracy z rodziną:

- współpraca z rodziną ma charakter dychotomiczny (dwutorowy)

- 2 drogi:

1)działania skierowane na dziecko bezpośrednio

2) działania skierowane na rodziców

- rodzicom trzeba uświadomić, że to oni poniosą konsekwencje niedopilnowania. Od tego jak dziecko będzie przygotowane do życia zależy poziom satysfakcji rodziców. Rodzice muszą być konsekwentni, zaangażowani. To co dziecko opanuje w szkole musi być utrwalane w domu.

Postawy rodzicielskie:

• postawa liberalna- dawanie swobody dziecku; może być rozumiana przez dziecko jako brak zainteresowania ze strony rodziców; nie może być mowy o dawaniu takiej swobody dzieciom niepełnosprawnym, bo nie mogą zadbać o swoje potrzeby i bezpieczeństwo

Według Doroszewskiej w rewalidacji można wyróżnić 2 etapy:

I wstępne oddziaływanie rewalidatora- od tego w jakim stopniu przygotujemy warsztat pracy (wstępna diagnoza), zależeć będzie efektywność rewalidacji właściwej; w ramach tego etapu opracowuje się indywidualny program pracy z dzieckiem

II rewalidacja właściwa- czyli konkretna praca, a więc sprawdzenie przyjętej strategii i jeśli popełniliśmy błąd w etapie I , to rewalidacja właściwa będzie nieprawidłowa

Terapia kreatywna w rewalidacji.

Fazy i formy terapii kreatywnej.

Proces adaptacji i readaptacji w rewalidacji.

4. Tyflopedagogika - klasyfikacja osób niewidomych i niedowidzących.

Przyczyny uszkodzenia wzroku.

Wpływ braku wzroku na psycho-społeczny rozwój dziecka.

Teorie zastępstwa zmysłów.

Zjawiska specyficzne występujące u osób niewidomych i niedowidzących.

Funkcjonowanie I i II układu sygnałowego u osób niewidomych.

Kompensacyjna rola dotyku i słuchu.

Teorie ujmowania dotykowego.

Hipotetyczny zmysł przeszkód.

Szkolnictwo dla osób niewidomych i niedowidzących. Możliwości rehabilitacyjne osób z wadami wzroku.

5. Pedagogika terapeutyczna - cele i zadania.

*Teoretyczne podstawy terapii pedagogicznej.

Pedagogika terapeutyczna jest działem pedagogiki specjalnej, stanowi pomost między edukacją masową, a specjalną. Podmiotem są osoby sensorycznie, fizycznie, intelektualnie, psychicznie i przewlekle chorzy. Natomiast w węższym zakresie podmiotem są osoby przewlekle chore
i motorycznie uszkodzone.

Podmiot pedagogiki terapeutycznej można rozpatrywać w szerszym i węższym znaczeniu. Szersze obejmuje całościowe działania również pedagogiczne, medyczne. W węższym znaczeniu podmiotem są osoby przewlekle chore i niepełnosprawne fizycznie. Pedagogika terapeutyczna to opieka psychoterapeutyczna, rehabilitacyjna, ale i edukacyjna.

Funkcje pedagogiki terapeutycznej:

- leczenie

- korygowanie

- rola usługowa dla pozostałych subdyscyplin

- swoisty pomost między szkolnictwem specjalnym, powszechnym, integracyjnym, terapeutycznym

Warunki klasy integracyjnej:

- liczba dzieci 15-20 od 3do5 osób niepełnosprawnych

- 2 nauczycieli

- szkoła dostosowana do możliwości dzieci

- gabinet lekarski

- poradnie rewalidacyjne

- zniesienie bariery społecznej

Pojęcie zdrowia i choroby.

Socjologiczny i psychologiczny model choroby.

Choroba jako stresor.

Mechanizmy obronne w stresie i frustracji.

Trudności w zaspokajaniu potrzeb dziecka przewlekle chorego.

Psychoemocjonalne problemy dzieci przewlekle chorych.

Pomoc dziecku choremu i jego rodzinie.

Wybrane choroby - etiologia i fenomenologia.

Choroba jako zjawisko społeczne.

Choroba utrudnia zaspokajanie tych potrzeb, ogranicza czynności życiowe. Kiedy nie jest zaspokojona potrzeba zaczyna się sytuacja związana ze stresem, napięciem. Wpływa to na powstanie stanów frustracji oraz wytworzenia mechanizmów obronnych. Frustracja jest to stan organizmu spowodowany długotrwałą niemożnością zaspokojenia potrzeb. Inaczej reaguje pacjent mający opiekę, inaczej skazany sam na siebie. Niekiedy łatwo się załamują i im trzeba pomóc przez wskazanie celu w życiu możliwego do zrealizowania w danym stanie choroby. Potrzeby pacjenta trzeba zaspokoić przez rehabilitację leczniczą i oprócz leczenia farmakologicznego - poprzez psychoterapię.

Psychologiczne oraz socjologiczne koncepcje zdrowia i choroby.

Terapeutyczna i diagnostyczna rola zabawy.

Patogeneza przemęczenia u dzieci przewlekle chorych. Diagnoza pedagogiczna

6. Pedagogika osób niepełnosprawnych intelektualnie.

Ewolucja podejścia do niepełnosprawności umysłowej.

 KLASYFIKACJA  UPOŚLEDZENIA  UMYSŁOWEGO

 

I  Pedagogiczne podejście (początek XX w.)

         cztery stopnie (grupy)

1)         dzieci wyuczalne

2)         dzieci niewyuczalne, ale wychowalne

3)         dzieci prawie wychowalne

4)         dzieci niewychowalne

II   Trzystopniowa klasyfikacja

1)            debilizm  (najłagodniejszy stopień)

2)            imbecylizm

3)            idiotyzm

III     Od 1964 roku - czterostopniowa klasyfikacja

1)          lekki stopień upośledzenia umysłowego                     pogranicze u.u.

2)          umiarkowany stopień upośledzenia umysłowego       pogranicze normy

3)          znaczny stopień upośledzenia umysłowego

4)          głęboki stopień upośledzenia umysłowego

IV    Od 1980 roku cztery stopnie upośledzenia umysłowego

1)          lekki stopień upośledzenia umysłowego

2)          umiarkowany stopień upośledzenia umysłowego            głębiej u.u.

3)          znaczny stopień upośledzenia umysłowego

4)          głęboki stopień upośledzenia umysłowego

Zasadnicze różnice pomiędzy upośledzeniem umysłowym, a chorobą psychiczną.

Zmiana z podejścia statycznego na dynamiczne.

Etiologia i fenomenologia niepełnosprawności intelektualnej.

Nieorganiczny Zespół Opóźnienia Rozwojowego.

*Warunki i jakość życia osób upośledzonych umysłowo.

Dzieci upośledzone dostrzegają, że ich sytuacja różni się od sytuacji dzieci normalnych. Na tym tle przezywają często ostre stany frustracyjne. Dzieci upośledzone stają się ponadto ofiarami dokuczliwych uwag i złośliwych docinków. Dziecko upośledzone nie ma poczucia bezpieczeństwa. Nieufne wobec otoczenia, z utrudnionymi kontaktami społecznymi, czuje się także niepewne i zagubione, gdy zostaje przyjęte do szkoły specjalnej. W tej sytuacji zdobycie zaufania dziecka, wzbudzenie w nim wiary we własne możliwości powinno być punktem wyjścia działania ortodydaktycznego oraz wskazaniem do postępowania nauczyciela, gdy u dziecka przejawiają się momenty osłabienia sił i zniechęcenia.

Życzliwość w stosunku do dziecka przyczynia się do wytworzenia korzystnej atmosfery wychowawczej, wyzwalającej pozytywne dążenia i sprzyjającej rozwojowi zainteresowań.

Kreowanie tożsamości osób upośledzonych umysłowo.

Funkcjonowanie osób upośledzonych umysłowo w rolach społecznych.

7. Rodzina dziecka niepełnosprawnego i przewlekle chorego jako swoiste środowisko wychowawcze.

Wpływ niepełnosprawności i choroby dziecka na funkcjonowanie rodziny.

Postawy rodzicielskie wobec dziecka chorego i niepełnosprawnego.

Postawy rodzicielskie:

• postawa liberalna- dawanie swobody dziecku; może być rozumiana przez dziecko jako brak zainteresowania ze strony rodziców; nie może być mowy o dawaniu takiej swobody dzieciom niepełnosprawnym, bo nie mogą zadbać o swoje potrzeby i bezpieczeństwo

Fazy akceptacji dziecka niepełnosprawnego przez rodziców.

Rodzaje miłości macierzyńskiej. Syndrom „wypalania się sił” rodzicielskich.

Pomoc i wsparcie społeczne rodziny dziecka niepełnosprawnego.

Zasada współpracy z rodziną:

- współpraca z rodziną ma charakter dychotomiczny (dwutorowy)

- 2 drogi:

1)działania skierowane na dziecko bezpośrednio

2) działania skierowane na rodziców

- rodzicom trzeba uświadomić, że to oni poniosą konsekwencje niedopilnowania. Od tego jak dziecko będzie przygotowane do życia zależy poziom satysfakcji rodziców. Rodzice muszą być konsekwentni, zaangażowani. To co dziecko opanuje w szkole musi być utrwalane w domu.

Postawy rodzicielskie:

• postawa liberalna- dawanie swobody dziecku; może być rozumiana przez dziecko jako brak zainteresowania ze strony rodziców; nie może być mowy o dawaniu takiej swobody dzieciom niepełnosprawnym, bo nie mogą zadbać o swoje potrzeby i bezpieczeństwo

Rodzaje wsparcia.

Rodzaje wsparcia w stosunku do dzieci ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi:

1. wsparcie techniczne- na pierwszym miejscu znajduje się niwelowanie barier architektonicznych, zaopatrzenie w sprzęt leczniczy i rehabilitacyjny (protezowanie i oprzyrządowanie dziecka)

2. wsparcie społeczne- powołanie asystenta, który będzie towarzyszył osobie wspieranej przy wykonywaniu lub zaspokajaniu potrzeb, których osoba wspierana nie jest w stanie samodzielnie wykonać

3. wsparcie edukacyjne- dostosowanie form, środków i metod pracy na miarę indywidualnych potrzeb osoby wspieranej w zakresie edukacji

Rodzina dziecka niepełnosprawnego jako dawca i biorca społecznego wsparcia.

Współczesne rozumienie roli rodziny w rehabilitacji dziecka niepełnosprawnego.

Aktualne tendencje we wczesnej interwencji u dzieci zagrożonych

niepełnosprawnością.

Teoretyczne i praktyczne aspekty wczesnej interwencji.

Rola i znaczenie zabawy w rozwoju dziecka.

Uczenie się poprzez sytuację i naśladownictwo

8. Zespół Downa.

Podstawowe wiadomości o Zespole Downa.

Odmiany, etiologia i fenomenologia ZD.

Funkcjonowanie psycho-społeczne osób z ZD. Rozwój umysłowy, społeczny, fizyczny

i intelektualny dzieci z Zespołem Downa.

Osobowość i temperament.

Postępowanie rehabilitacyjne z dziećmi z ZD.

---