2.Język i jego funkcje-Język-to system umownych znaków-wyrazów i reguł łączenia ich w większe całości. Znając owe znaki i reguły możemy tworzyć teksty językowe, opisujące i interpretujące świat, a także oddające nasze myśli i emocje. Uzewnętrznieniem procesu myślenia jest formułowanie tekstów językowych opartych na znajomości systemu językowego.Funkcje w Markowskiej:-to co wyżej plus:-f. impresywna(nakłaniająca)-jezyk jest narzędziem oddziaływania na innych, wpływania na ich zachowanie, przekonywania kogoś do siebie, przekazywania innym swojej wizji świata-f. stanowiąca(kreatywna)-pewne teksty wypowiedziane lub napisane przez odpowiednie teksty w stosownej sytuacji powodują powstanie stanu rzeczywistości pozajęzykowej. Np. Składanie przysięgi, obietnicy. Realizacja tej funkcji znajduje odzwierciedlenie w utworach literackich.-f. estetyczna- za pomocą języka można wzruszać, wywoływać odczucia estetyczne-f. metajęzykowa- możemy mówić i pisać o samym języku, bawić się słowami, wykorzystując ich formę i znaczenie-. Poznawcza- język jest pośrednikiem między nami a światem zew. Za jeo pomocą imterpretujemy otaczającą nas rzeczywistość, wyodrębniamy i nazywamy jej składniki, porządkujemy świat.Język jest skarbnicą wiedzy o przeszłości narodu i strażnikiem kultury narodowej. Jest wartością na równi z tradycją, historią i kulturą.6.Środki Dyd.w kształ.wczesnoszk.Środki dydaktyczne w Kupisiewicz dzielą się na:-wzrokowe- przedmioty naturalne, obrazy, mapy, podręczniki, -słuchowe- umożliwiają przekazywanie dźwięku, np. nagrania, audycje, instrumenty muzyczne-wzrokowo-słuchowe(audiowizualne)-łączące obraz z dźwiękiem( progr. Tv, prezentacje multimedialne)-maszyny i urządzenia częściowo automatyzujące proces nauczania i uczenia się(komputery, notebooki)9.Przygotowanie się nauczyciela do zajęć:Każda skuteczna praca pedagogiczne wymaga planowania. Aby dobrze zaplanować zajęcia n-ciel przygotowuje konspekt(scenariusz)zajeć.Konspekt- ozn. Szkic, zarys, utworu, wykładu, przemówienia, streszczenie,, skrót.Scenariusz w słownika j. polskiego to tekst literacki, stanowiący podstawę dzieła filmowego, zawierający szkic fabuły utworu, ramową charakterystykę postaci.Scenariusz składa się z 2części:-część ogólna- (stała, wstępna, pierwsza, metryczna):Data:, Prowadzący; Klasa; Temat bloku; Temat dnia; Edukacje; Zapis tematu w dzienniku; cele ogólne; cele szczegółowe; metody nauczania; formy pracy; środki dydaktyczne; bibliografia.-część szczegółowa- szczegółowo opisujemy przebieg zajęć, opis zamierzonych działań nauczyciela i uczniów:Przebieg zajęć; czynności nauczyciela; czynności dzieci; rodzaje edukacji; metody; środki dydaktyczne; formy organizacyjne; czas; uwagi.10.FromułowanieTematu zajęć:Temat bloku obejmuje kilka lub kilkanaście dni pracy. Tematy są sformułowane w formie haseł, np. Dbam o swoje zdrowe. Moja rodzina. Moje miasto.Temat dnia formułowany jest w formie zdania oznajmującego np. Poznajemy owoce i warzywa. Pomagamy ptakom przetrwać zimę.Temat dnia może przybrać formę zdania pytającego np. Jak pracuje poczta? Jak pomagamy ptakom przetrwać zimę?Temat dnia m abyć tak sformułowany, aby:-budził zaciekawieni i zainteresowanie dzieci-wyzwalał inicjatywę w planowaniu pracy-prowokował dzieci do podejmowania zadań.Zapis tematu w dzienniku jest bardzo dokładnym opisem podejmowanych działań.25.Cechy dobrego czytania:-czytanie poprawne- opiera się na percepcji i starannym wymawianiu wszystkich głosek. Jest to czytanie bez seplenienia, połykania końcówek,, wyrazów lub końcowych części zdania. W procesie kształcenia umiejętności poprawnego czytania należy organizować ćwiczenia w poprawnym wymawianiu głosek, ćwiczenia artykulacyjne w wymawianiu dłuższych, trudnych (m.in. ze zbiegiem spółgłosek np. traktor, lampka, kartka) wyrazów.Poprawność czytania i utrwalenia się obrazu graficznego trudniejszych wyrazów zapewniają cw ortograficzne:-zapisywanie wyrazów na tablicy-układanie z nimi zdań-zabawa z wyrazami, skracanie, ich, dopisywanie liter, sylab-układanie z tymi wyrazami zagadek, krzyżówek, eliminatek.12.Metody nauki czytania w klasach I-III1.1 METODY SYNTETYCZNE - koncentrujące się na opanowaniu umiejętności czytania w aspekcie technicznym, ich celem jest osiągnięcie sprawności czytania; polegają na przechodzeniu od elementu (litera, dźwięk) do całości ( wyraz, zdanie)- m. alfabetyczna- opanowanie kształtu i nazw wszystkich liter w kolejności alfabetycznej i składanie ich w wyrazy;- m. fonetyczna- punktem wyjścia jest rozłożenie wyrazu na dźwięki i wyjaśnienie ich artykulacji, a później poznawanie litery jako znaku głosek;- m. sylabowa- nauka rozpoczyna się od sylab, następnie wyodrębnienie głosek i pojedynczych liter;1.2 METODY ANALITYCZNE- koncentrują się na rozumieniu czytanych tekstów, polegają na prezentowaniu w nauce czytania jednostek językowych, mających określone znaczenie, łączą one analizę słuchową z analizą wzrokową-m. wyrazowa- rozpoczęcie nauki od zapoznanie się z podstawowym wyrazem, połączenie go z ilustracją; - m. zdaniowa- punktem wyjście jest zdanie;1.3 METODY ANALITYCZNO- SYNTETYCZNE- łączą one poznane i wyodrębniane z wyrazów liter ze składaniem nowych wyrazów z poznanych liter, w metodach tych kształci się równolegle techniczna umiejętność czytania i rozumienie tekstu-m. analityczno- syntetyczna o charakterze wzrokowym- wyodrębnienie z wyrazu podstawowego, zapisanego na tablicy, danego znaku graficznego w postaci litery, ,,przyporządkowanie” określonego ,,obrazu dźwiękowego” do danej litery, łączenie danej litery z innymi literami i odczytywanie przez dzieci określonych wyrazów. Tok metodyczny składa się z następujących etapów: analiza wzrokowa, analiza słuchowa, synteza.-m. analityczno-syntetyczna o charakterze fonetycznym- Analiza fonetyczna jest podstawą do poznania struktury graficznej określonych tekstów. Polega na wyodrębnieniu poszczególnych głosek, z których składa się dany wyraz, a następnie dokonaniu syntezy poznanych słuchowo głosek tworząc nowe wyrazy-m. analityczno- syntetyczna o charakterze funkcjonalnym- próbuje w swoich założeniach oprzeć początkową naukę czytania na tzw. relacji funkcjonalnej - stosowanie różnych metod oparte jest na poziomie rozwoju u dzieci różnych funkcji psychicznych.1.4 METODY GLOBALNE- tutaj wyraz, część zdania lub zdanie, są poznawane na podstawie ich wyglądu ogólnego, czyli jako całościowy obraz graficzny, najważniejsze jest znaczenie tekstu, a nie formalna strona czytania 33.Etapy pracy z tekstem literackim.Proces czytania i opracowywania utworów wymagających wiele umiejętności i zasobów wiedzy z danej dziedziny. Oprócz znacznej sprawności w opanowaniu technicznego aspektu czytania niezbędne jest duży zasób odpowiedniego słownictwa i stałych związków wyrazowych a także zdolności sprawnego myślenia, syntetyzowania, uogólniania itp. Prawidłowe opracowanie tekstu literackiego powinno zawierać ok trzech etapów działalności w toku jednej lub kilku powiązanych ze sobą lekcji. Są to następujące fazy:1-Przygotowanie do czytania i odbioru tekstu.2-Opracowanie utworu literackiego, m.in. poprzez analityczny i syntetyczne formy ćwiczeń oparte na pracy z tekstem. 3-Sposoby wykorzystywania treści utworów./Przygotowanie do czytania i odbioru tekstu-Jest uzależnione od jego rodzaju i trudności oraz założonych celów. Zadanie nauczyciela polega na rzeczowym, słownikowym i emocjonalnym przygotowaniu uczniów podczas lekcji do opracowywanych zagadnień. Dobrym sposobem może być wycieczka lub film o podobnej tematyce, a nawet przygotowane i udostępnione treści przyrodniczo geograficzne z odpowiedniej lektury popularno-naukowej, czasopisma lub Internetu. Rzadziej wykorzystywanymi środkami będą: obrazy i reprodukcje artystyczne, fotografie, przezrocza, specjalne plansze. Przygotowanie do czytanie nie może być jedna zbyt obszerne, aby nie osłabić zainteresowania uczniów. Powinno natomiast wzbudzać zaciekawienie i dostarczać informacji, a także rozwijać słownictwo i myślenie krytyczne. Przygotowanie nie powinno być nużące i długie. Jako przygotowanie rzeczowe tekstu najczęściej stosuje się formy:Rozmowy i pogadanki - polegającej na przypomnieniu pewnych wiadomości, uświadomienie braków i potrzeb ich uzupełnienia. Pomaga to dzieciom również zrozumieć pewne informacje i fakty.Swobodne wypowiedzi uczniów pogłębiające i porządkujące dotychczasowe wiadomości, rozbudzające zainteresowanie tekstem oraz informujące o zrozumieniu głównych wartości utworu.Wycieczki i opracowania umożliwiające dzieciom bezpośredni zetknięcie z danymi ludźmi, przedmiotami, zwierzętami, zjawiskami czy instytucjami i lepsze zrozumienie treści tekstu. Poczynione spostrzeżenia i obserwacje pozwalają odwoływać sie do nich wielokrotnie i pozwalają lepiej zrozumieć daną problematykę.Wyjaśnienie nauczyciela lub dobrze przygotowanych uczniów mają na celu poznanie pewnych istotnych faktów, zrozumienia relacji, które mogą okazać sie niezbędne podczas pracy z tekstem.Bardzo ważne zadanie przygotowujące do zrozumienia i odbioru tekstu jest wyjaśnienie nieznanych wyrazów i zwrotów najlepiej przed lub po przeczytaniu tekstu. Wszystkie nieznane wyrazy i wyrażenia tłumaczymy w kontekście, a nie w oderwaniu od tekstu, w które występują oraz utrwala ich najważniejsze znaczenie.36.Opracowywanie utworów literackich.Pierwsze zetknięcie się dzieci w młodszym wiek szkolnym z utworem jest dla nich bardzo ważne. Dlatego należy zadbać o jego odpowiednie zaprezentowanie, aby w ten sposób rozbudzić zainteresowanie treścią oraz umożliwić odbiór i zrozumienie idei utworu. Tekst można czytać w fragmentach na kilku lekcjach lub w całości, jednak najważniejsze jest pierwsze odczytanie ze względu na wartość artystyczną, wywołanie odpowiedniego nastroju lub oswojenie się z trudnym językiem. Czynności pierwszej prezentacji utworu może być przeprowadzane w różny sposób w zależności od możliwości i potrzeb:Wzorowo odczytane przez nauczyciela (szczególnie w klasie pierwszej),Otworzenie z taśmy magnetofonowej nagrania,Odczytanie wyraziście przez bardzo dobrze czytającego ucznia,Przygotowanie, jako czytanie z podziałem na role przez wybrane dzieci pod kierunkiem nauczyciela,Samodzielne odczytanie na lekcji przez dzieci w toku cichego czytania,Indywidualne przygotowanie przez dzieci w domu.Praca z tekstem może mieć charakter analityczny lub syntetyczny w zależności od potrzeb i sposobu myślenia. Spośród wielu możliwości opracowywania tekstu nauczyciel wybiera te, które najbardziej odpowiadają jego zamierzeniom. W zależności od celu, zakresu i sposobu wykorzystania tworzywa utworu , stosowanych form oraz charakteru pracy umysłowej można podzielić na trzy zasadnicze grupy:1-Wypowiedz o nieokreślonej bliżej treści i formie oparta na myśleniu odtwórczym dziecka np. swobodna wypowiedz zawierająca wrażenia na temat utworu, próba oceny, uzupełnienia. Głównym zadaniem tego rodzaju omawiania tekstu jest bliższe wyjaśnienie treści, wzmocnienie przeżyć emocjonalnych, a także rozwijanie samodzielnego myślenia. Nauczyciel może w ten sposób zorientować się czy uczniowie właściwie zrozumieli przeczytany tekst i jego główne myśli. Dalsze czynności prowadzą już do pogłębienia treści poprzez analizę zachowań i ocenę występujących osób, pewne uogólnienia, a także wyciąganie wniosków. 2-Analiza i interpretacja tekstu uwzględniająca nie zawsze jasno określone przez autora elementy utworu, np. przedstawione posracie, zdarzenia, tytuł, główne myśli utworu, obrazy środki stylistyczne. Praca tego typu wymaga poszukiwania materiałów w całym tekście, jego oceny i interpretacji, związanych ze znacznym wysiłkiem umysłowym. Opracowywanie tego typu zagadnień wymaga na ogół pełnego aktu myślenia, właściwego procesowi rozwiązywania problemów. Zaczyna sie on od dostrzeżenia i określenia trudności, gromadzenia odpowiednich argumentów potwierdzających założenia hipotezy, które po analizie materiału mogą okazać sie prawdziwe lub nie.3-Syntetyczne formy pracy niewymagające analizy tekstu o różnym stopniu trudności, które opierają się na myśleniu całościowym bez szczegółowego wyrażania własnego stosunku do tekst. Może to być próba streszczenia czy ułożenie planu zdarzeń, inscenizacji. Dotyczy to tekstów o charakterze narracyjnym np. niektóre czytanki, bajki, baśnie, legendy. |
34.Analityczne formy pracy z tekstem-Najłatwiejsze dla dzieci w wieku wczesnoszkolnym są ćwiczenia analityczne, których wybór zależy od rodzaju wcześniej przewidzianych zadań. Do najczęściej stosowanych ćwiczeń tego typu należą: nawiązywanie do przeżyć i doświadczeń dzieci podczas opracowywani tekstu, ustalenie czasu i miejsca akcji utworu, wyodrębnienie zdarzeń, podział tekstu na logiczną część i nadawanie im tytułu, ustalenie kolejności zdarzeń i ich wzajemnego związku, wyodrębnienie postaci głównych i drugoplanowych, wyodrębnienie charakterystycznych fragmentów.W grupie tych wypowiedzi ważna jest aktywna postawa ucznia, której celem jest dostrzeżenie i uwzględnienie nie tylko zaplanowanych zagadnień, lecz również związków pomiędzy nimi, cech bohaterów a także ustalenie przyczyn ich zachowań i postępowania. Nawiązywanie treści tekstu do przeżyć i doświadczeń dzieci jest stosowana najczęściej w klasie pierwszej i drugiej i może występować w dwóch wersjach. Pierwsza polega na wychodzeniu od przeżyć dziecka a później zapoznawanie ich z tekstem czytanki lub innego utworu, następnie porównywanie jej z innymi doświadczeniami. Druga opiera sie na czynnościach odwrotnych.Zestawienie tekstów czytanych z ilustracją. Czynności tego typu mają miejsce zwłaszcza w edukacji wczesnoszkolnej w związku z rozwojem psychicznym uczniów i walorami ilustracji. Plastyczny sposób pobudzania treści przez kształt i barwę pobudza wyobraźnie dzieci. Ilustracja oprócz wartości plastycznych i artystycznych powinna być zgodna ze stylem i duchem danego utworu. Podobną funkcje może pełnić obraz, jeżeli jego treść koresponduje z danym tekstem uzupełnia go i wyjaśnia. Wyodrębnianie zdarzeń i ustalanie ich kolejności. Tego typu zadania wykonywane są przy czytaniu utworów o charakterze fabularnym np. opowiadania, baśnie, legendy, bajkach, obrazach historycznych, w których występuje akcja. Zdarzenia mogą być wyodrębnione pojedynczo alb w kolejności ustalonej przez autora. Dostrzeżenie i zrozumienie tej kolejności stanowi podstawowe zrozumienie akcji. W celu ustalenia kolejności zdarzeń należy je najpierw dostrzec, wyodrębnić i nazwać a dopiero później porządkować chronologicznie. Wyodrębnianie postaci głównych i drugoplanowych próba ich charakterystyki. Postaciami w utworze są osoby, zwierzęta, przedmioty, postacie fantastyczne oraz zjawiska. Wyodrębnienie postaci ma na celu przygotowanie do przyszłej charakterystyki w klasach wyższych. Prezentowanie ich polega przede wszystkim na przedstawieniu wyglądu zewnętrznego. Bardzo ważne są cechy charakteru, stosunek do innych osób, zachowanie się w stosunku do zwierząt, przyrody i ocena tego zachowani. Trudniejszym sposobem jest porównywanie postaci poprzez gromadzenie podobieństw w wyglądzie zewnętrznym i zwracanie uwagi na różnice w zachowaniu, zainteresowaniach, losach bohatera.Wyodrębnienie obrazów i ustalenie myśli przewodnich utworu. Zaprezentowanie przez autora określonych treści w formie obrazów w utworze literackim postrzegane są podobnie jak obraz artysty plastyka. Podczas czytania danego utworu należy zastanowić się, w jaki sposób autor przedstawia daną treść obrazu, czyli jakie środki artystyczne wykorzystuje do tego celu. Odczytywanie fragmentów oraz ich analiza pod względem treści oraz wartości artystycznych pomoże uświadomić dzieciom ogromne znaczenie języka w odtwarzaniu rzeczywistości a tym samym komponowaniu utworu literackiego. Formę tą stosuje się dopiero w klasie trzeciej, ponieważ jest to trudne. Bardzo często plastyczne przedstawienie danej sytuacji czy cech bohatera albo nadanie innego tytułu utworowi kieruje uwagę na główny problem, czyli myśl przewodnią. Znalezienie idei utworu literackiego jest bardzo ważne dla określenia jego wartości oraz oddziaływania wychowawczego. Określenie miejsca i czasu akcji. Ustalenie tego jest możliwe tylko w nielicznych utworach częściej w lekturze, rzadziej we fragmentach lektur lub tekstach czytanych. W wielu utworach nie da się tego zrobić. Tego typu czynności wykonuje się w klasie drugiej i trzeciej jednak jest ona realizowana zbiorowo.Wyodrębnianie w tekście charakterystycznych fragmentów wskazanych przez nauczyciela. Ćwiczenia w wyszukiwaniu fragmentów tekstu nie powinno sprawiać dzieciom trudności, jeżeli dobrze opanowały technikę czytania. Ma ono, bowiem na celu nie tylko wskazanie i nazwanie danego fragmentu tekstu, lecz również poprawne i wyraziste odczytanie go. Należy pamiętać o głównym zadaniu tego szczebla edukacji, jakim jest zdobycie umiejętności sprawnego czytania. Wyszukiwanie tekstu o charakterze opowiadania i opisu jest najczęściej stosowane w klasie drugiej i trzeciej. Czytanie z podziałem na role, dramatyzacje i inscenizacje. Wymieniane formy pracy z tekstem wszechstronne kształtują osobowość dziecka. Uczy myślenia spostrzegania, rozwijają wyobraźnie i wrażliwość. Poza tym umożliwia pogłębienie rozumienia treści utworu, lepsze poznanie bohaterów i ich cech. Czytanie utworów z podziałem na role , a później gra dramatyczna czy inscenizacja zmusza dzieci do wczuwania się w daną rolę i współudziału w zaplanowanych przez autora wydarzeniach. 29.Rodzaje ćwiczeń w pisaniu.Nauka pisania przynosi dobre wyniki, jeśli przestrzega się właściwych form ćwiczeń i ich kolejności podczas pracy z dzieckiem. Ze względu na fizjologiczne podstawy procesu pisania odpowiednia hierarcha ćwiczeń umożliwia kształtowanie się nawyków graficzno-słuchowo-ruchowych w kolejnych stadiach nauki. Pomijanie ich lub zmienianie ich kolejności utrudnia kształtowanie sie poprawnej pisowni. W praktyce szkolnej nie zawsze przestrzega się stopniowania kolejności ćwiczeń natomiast przepisywanie zadaje się dzieciom dosyć często bez odpowiednich wyjaśnień, rzadziej stosuje się lubiane przez dzieci pisanie z pamięci a bardzo rzadko pisanie z komentowaniem. W procesie nauki pisania wyróżnia się najczęściej kolejne rodzaje ćwiczeń:odwzorowywanie,przepisywanie,pisanie z pamięci,pisanie z komentowaniem,pisanie sprawdzające ze słuch,pisanie samodzielne.Odwzorowywanie stosujemy wyłącznie w pierwszej fazie zapoznawania uczniów z nowymi literami i wyrazami zawierającymi nową głoskę. jego celem jest prawidłowe odtwarzanie graficznych cech litery, a także ukazanie sposobu łączenia jej z sąsiednimi literami w danym wyrazie oraz w innych wyrazach.Przepisywanie wyrazów i zdań jest stosowane po opanowaniu graficzno-ruchowym nowej litery. W ćwiczeniach tego typu nastawiamy się na samodzielną obserwacje zapisanego wyrazu i analizę tekstu oraz ich poprawne odtworzenie w całości. Uczeń powinien zapoznać się z wyrazami i zdaniami w taki sposób aby nie musiał korzystać ze wzroku. Przygotowując tekst należy upewnić się że wszystkie wyrazy i poszczególne wyrazy są zrozumiałe. Przepisywanie jako ćwiczenie powinno wiązać sie z dodatkowym poleceniem kształtującym motywacje uczniów. Należy pamiętać również o niedopuszczeniu do przepisywania z błędami a potem ich utrwalenie. Pracując z dziećmi trzeba pomyśleć o zapobieganiu ewentualnym będą. Dlatego już podczas pierwszych ćwiczeń w przepisywaniu nauczyciel uwrażliwia dzieci na trudności występujące w tekście i porównuje napisane wyrazy lub zdania z podanym wzorem.Pisanie z pamięci zwane również autodyktandem wzrokowym, opiera się na pamięci bezpośredniej doraźnej. Polega ono na tym, iż uczeń przed pisaniem dokładnie obserwuje wzór wyrazu lub zadania, zapamiętuje jego obraz graficzny a następnie pisze tekst bez zaglądania do wzoru. Pisanie z pamięci powinno odbywać sie według następujących wzorów:Odczytywanie zdania lub tekstu przeznaczonego do napisania (1-3 zdania)/Wyjaśnienie trudności zawartych w tekście./Obserwacja zdania które dzieci mają napisać z pamięci./Kilkakrotne głośne czytanie zdania przez nauczyciela i uczniów./pisanie zdania z pamięci przy zasłoniętym tekście./porównywanie dokonanego zapisu z odsłoniętym wzorem./dokonanie poprawek w przepisanym tekście.Prowadzi to do kształtowania spostrzegawczości i czujności ortograficznej.Pisanie ze słuchu nazywane dyktandem, polega na tym, że uczeń słyszy wyrazy, zdania czy tekst czytany przez inną osobę dokonuje analizy słuchowej i zapisuje w zeszycie. Jednak tego typu ćwiczenia rzadko stosujemy w klasie pierwszej.Komentowanie, czyli objaśnianie sposobu pisania wybranych wyrazów i zdań należy stosować je podczas takich rodzajów ćwiczeń jak przepisywanie i pisanie z pamięci. Jednak podczas pisania ze słuchu komentowanie odgrywa szczególną role, ponieważ działamy na ucznia tylko bodźcem słuchowym a pozbawiamy go bodźca wizualnego. Komentarz uaktywnia wówczas wyobraźnie wzrokowo-graficzną wyrazu. Ćwiczenie ze słuchu należy stosować sporadycznie, jako przedostatnie ogniwo w cyklu pracy nad opanowaniem nowych wyrazów czy nowego problemu ortograficznego. Należy jednak pamiętać, że w klasie pierwszej wprowadza się pisanie ze słuchu wyrazów i zdań o pisowni zgodnej z brzmieniem.Pisanie samodzielne polega na wyszukiwaniu w pamięci wyrazów czy zdań, które należy napisać. Można też układać zdania z rozsypani wyrazowej lub samodzielnie ułożyć odpowiedzi na pytania czy napisać krótką relacje z lekcji. Pisanie z pamięci jest formą, do której przygotowujemy w trakcie całej nauki pisania. Zwracanie uwagi na treść pisanego tekstu zaczyna sie już podczas przepisywania i występuje w pisaniu z pamięci i ze słuchu. Potem pojawiają się trudniejsze formy, czyli uzupełnianie zdań wyrazami podanymi poniżej albo wybranymi z pośród kilku podanych. Znacznie trudniejsze jest uzupełnianie właściwymi wyrazami z pamięci. Innym ćwiczeniem jest pisanie odpowiedzi na niezbyt trudne pytania lub zatytułowanie ilustracji czy poznanego fragmentu tekstu.30.Błędy graficzne wpisaniu.Najczęstsze błędy polegają na przeciąganiu liter poza linie lub niedociąganiu do niej i w braku ich łączeniu. Rzadziej natomiast zwraca sie uwagę na zniekształcenie liter ich proporcje w wyrazie oraz niewłaściwe pochylenie. Najczęściej przyjmuje się trzy kryteria poprawności czytelność pisemność i estetyczność. Zła czytelność pisma sprawia trudności w identyfikacji poszczególnych liter w wyrazach powoduje, że mozolnie próbujemy ustalić znaczenie poszczególnych wyrazów. Nieodpowiedni kształt liter i sposób ich łączenia w wyrazach oraz w większych całościach sprawia, iż pismo jest mało czytelne. Dotyczy to przede wszystkim normy graficznej, których każdy piszący musi postrzegać. Zasady poprawnego pod względem graficznym pisania można podzielić na cztery grupy:1Naruszenie kształtu liter, niedokładne w odtwarzaniu ich zasadniczych form brak spoistości części, z których sie składają i nieuwzględnienie proporcji w ich budowie. 2Brak łączenia konkretnych liter z innymi lub niewłaściwe ich łączenie. 3Nieuwzględnienie zasady proporcjonalności zagęszczenie elementów w budowie liter nieprawidłowe ułożenie pod względem wysokości liter w wyrazach oraz właściwych odstępów między wyrazami.4Naruszenie jednolitego pochylenia pisma - liter w wyrazach i wyrazów w tekście./Pisanie dziecka jest poprawne wówczas, gdy odpowiada zasadniczym wymaganiom czy kryteriom: jest czytelne tzn. umożliwia odczytanie poszczególnych liter, odpowiada wymogą pisemności ( łączenia i pochylenie) oraz jest estetyczne. Kryterium czytelności kieruje naszą uwagę na poprawne rozpoznawanie określonych liter, a pisanie to inaczej właściwe łączenie konkretnych liter z innymi w zespoły i wyrazy. Kryterium estetyczne ma charakter subiektywny, lecz najczęściej wiąże sie z naruszenie kształtu liter i ich proporcji. Dostrzegając błędy językowe w procesie pisania należy również zwracać uwagę na stronę graficzną, wykazując konkretne wady i sposób ich poprawy. W trakcie początkowego procesu pisania uczeń popełnia liczne błędy w kształtnym pisaniu nazywane inaczej graficznymi. Jeśli nie osiąga wymaganej poprawy w pisaniu wymaga odpowiednich ćwiczeń indywidualnych i właściwej stałej troski nauczyciela. Ważna jest również okazjonalne zbiorowe omawianie i poprawianie tego typu błędów ,podobnie jak to czynimy z błędami ortograficznymi. Wśród najczęściej popełnianych błędów graficznych są:błędy konstrukcyjne polegające na naruszanie w piśmie kształtu danej litery w konfrontacji z jej wzorem. Dotyczy to niedokładności w odtwarzaniu zasadniczej formy danej litery braku wszystkich elementów składowych nieproporcjonalnego układu poszczególnych jej części i zniekształceń linii. Wśród błędów konstrukcyjnych można wyróżnić następujące podgrupy.nieodpowiedni kształt liter,nieproporcjonalny układ elementów,zniekształcenie linii (kresek)./Błędy w łączeniu danej litery z innymi barak łączenia lub połączenie niewłaściwe./Błędy w proporcjonalności kreślonych liter. Nieproporcjonalny układ elementów w budowie liter i różnej wielkości liter tej samej kategorii. Błędy tego typu występują w czterech odmianach:niewłaściwego zagęszczenia liter,zachwiania proporcji liter w wyrazach,nierównomiernego ułożenia pod względem wysokości,niewłaściwych odstępów między wyrazami./Błędy niejednolitego pochylenia pisma mogą dotyczyć zmiany kierunku pochylenia wyrazu w tekście.Najtrudniejsze do usunięcia są błędy konstrukcyjne i proporcjonalności, ponieważ prowadzą do osłabienia czytelności jak również obniżenia estetyki. Poprawiając błędy graficzne uczniów należy wskazywać konkretnie, na czym one polegają i w jaki sposób je poprawiać. |
31-Trudności w nauce pisania i czytania.Poznanie przyczyn tych trudności może wpłynąć na ograniczenie ich skutków lub zupełną likwidacje. Do podstawowych warunków, od których zależy nauka czytania i pisania należy dojrzałość umysłowa dziecka oraz prawidłowy rozwój mowy. Od sprawności rozwoju intelektu uzależniona jest zdolność myślenia symbolicznego niezbędnego w opanowaniu nauki czytania. Dzięki tej predyspozycji dziecko rozróżnia i zapamiętuje litery znaki diakrytyczne oraz dostrzega związek między symbolem graficznym i odpowiadającymi im dźwiękami. Intelekt funkcjonuje na właściwym poziomie umożliwia pełne rozumienie informacji, pytań i poleceń oraz przyswojenie wiedzy opartej na umiejętności czytania i pisania.Pierwszą czynnością w przypadku trudności w nauce jest koniczność zbadania rozwoju umysłowego dziecka. Uczniowie z ogólnym brakiem zdolności mogą mieć problemy z nauką pisania, rozumienia potrzeby uczenia sie czytania i pisania przepisywania, komponowania dłuższego tekstu itp. W takim przypadku należy skierować dziecko do psychologa i zastosować sie do jego zaleceń. Uczniowie wówczas muszą korzystać z systematycznych zajęć kompensacyjno-wyrównawczych prowadzonych w szkole. Inne przyczyny to:1Zaburzenia mowy spowodowane uszkodzeniem obwodowych narządów mowy lub słuchu. Dziecko wtedy źle naśladuje brzmienie poznanych głosek i związku z tym nieprawidłowo czyta wyrazy błędnie je zapisuje. 2Przewlekłe schorzenia stanowiące podłoże trudności w nauce, np. choroba reumatyczna, laryngologiczne, astma, nerwica itp.3Nieprzystosowanie społeczne dziecka barak motywacji do nauki oraz zaburzenia rozwoju emocjonalno-społecznego. Sprawą niezmiernie ważną dal szkoły i opiekunów jest zainteresowanie dziecka nauką, rozbudzenie jego ciekawości poznawczej oraz kształtowanie właściwej motywacji do nauki.4Zaburzenia procesów nerwowych będących źródłem trudności w pisaniu tj. nadpobudliwość psychoruchowa, poznawcza i emocjonalna. Dzieci z takimi problemami często się denerwują płaczą są agresywne.5Niekorzystne czynniki środowiskowe, błędy wychowawcze, zła atmosfera w dom, powoduje zaburzenia w życiu uczuciowym dziecka. Sytuacja powoduje trudności w wypełnianiu obowiązków szkolnych i brak odpowiedniej motywacji.6Niewłaściwe metody i poziom pracy dydaktyczno-wychowawczej szkoły. Zbyt liczne klasy, brak indywidualizacji nauczania słaby kontakt z nauczycielem stanowią przyczyny trudności dydaktycznych.7Fragmentaryczne zaburzenia funkcji percepcyjno-motorycznych, określone dysleksją lub legastenią - dysortografia i dysgrafia są ważnymi problemami utrudniającymi naukę czytania i pisania./Podczas trudności typu dysleksja czy dysgrafia szuka się podłoża w mikrouszkodzeniach mózgu powstałych przed urodzeniem w czasie porodu lub we wczesnym dzieciństwie. Problemy w nauce czytania i pisania zależą od stopnia dysfunkcji. Podczas zaburzeń funkcji analizatora wzrokowego w obrębie jego części korowej następuje wadliwe spostrzeganie w polu widzenia obejmowanego wzrokiem tekstu, które uniemożliwia dokładne i poprawne przeprowadzenia analizy i syntezy. Dzieci z zaburzeniami funkcji tego analizatora mylą kierunki stronę prawą z lewą, górę z dołem, a związku z tym mylą znaki graficzne liter i cyfr o podobnych kształtach. Tego typu zaburzenia nazywamy inwersją statyczną w przeciwieństwie do inwersji dynamicznej, kiedy zaburzona jest funkcja porządkowa. Trudności te objawiają się przestawianiem liter w wyrazach i cyfr w liczbach oraz czytaniem ich w odwrotnej kolejności, opuszczanie liter, sylab, całych słów a nawet wersji tekstów. Uczniowie z tego typu zaburzeniami mają również kłopoty z wzrokiem zapamiętywanie zasad ortograficznych, popełniają błędy w przepisywaniu, pisaniu z pamięci i słuchu. Trudności te pojawiają się we wszystkich czynnościach zależnych od funkcjonowania analizatora wzrokowego, a więc w rysowaniu, malowaniu, wycinaniu, wykresach, geometrii oraz nauce języków obcych. W przypadku tego typu zaburzeń wymagane są odpowiednie ćwiczenia o charakterze kompensacyjno-wyrównawczym. Trudności w nauce pisania i czytania mogą być również wynikiem z zaburzenia funkcji analizatora słuchowego. Dzieci z zaburzaną percepcją słuchową ma trudności:-w rozróżnianiu dźwięków pokrewnych, bliskich akustyczne np. głosek dźwięcznych i bezdźwięcznych. -w dostrzeganiu następstw głosek w wyrazach, przestawianiu, opuszczaniu, dodawaniu liter, sylab, lub całkowitym zniekształceniu słów./Dzieci z zaburzeniami funkcji korowej części analizatora słuchowego mają kłopoty z prawidłową zamianą symboli słuchowych na wzrokowe i sekwencji czasowych na przestrzenne. Zaburzenia tego typu towarzyszą wady wymowy, ubogie słownictwo i gorsza pamięć słuchowa, na których opiera się nauka takich przedmiotów jak historia. /Zaburzenie funkcjonowania analizatora kinestetyczno-ruchowego powoduje obniżenie sprawności manualnej, które przejawia sie w zbyt wolnym tempie czynności wykonywanych ręcznie, zwłaszcza pisanie, wadliwej regulacji napięcia mięśni. Zaburzenia tego typu wiążą się z trudnościami graficznymi dziecka nazywanymi dysgrafią. Litery pisane przez dziecko z zaburzoną sprawnością manualną mogą mieć postać pisma lustrzanego, są nierówne, wykraczają poza liniaturę albo jej dokładnie nie wypełniają. Odstępy między znakami są za durze lub zamałe, łuki przekształcone w kąty ostre lub rozwarte, pismo jest niekształtne, niewyraźne i niepowiązane. Uwagi nauczyciela przyspieszające tempo pracy powoduje zwiększenie napięcia emocjonalnego i mięśniowego. Zaburzenia tego typu pojawiają się sie również, w jakości rysunków i innych wytworach działalności dziecka. Kształtowanie umiejętności czytania i pisania zależy także od prawidłowego przebiegu procesu lateralizacji, czyli przewagi jednej strony ciała nad drugą, która podobnie jak wiele innych funkcji wykształca się stopniowo. /Przezwyciężanie problemów dysleksyjnych wymaga zastosowania specjalnych zabiegów i środków uwzględniających odmienność tych niepowodzeń. Zaburzeń tego typu nie można usuwać w toku zajęć lekcyjnych, dlatego wczesne rozpoznanie ich przyczyn umożliwia szybką terapię w szkole podczas zajęć kompensacyjno-wyrównawczych w domu rodzinnych. Bardzo ważną role w tym procesie odgrywa nauczyciel trafiając trafną diagnozę i kierując dziecko na odpowiednie zajęcia kompensacyjne z także stosując własne ćwiczenia profilaktyczne w czytaniu i pisaniu. Należy również wspomnieć o klinikach czytania, w których dzieci pod kierunkiem specjalistów ćwicząc swoje umiejętności w poprawnym czytaniu i pisaniu oraz innych sprawnościach niezbędnych w dalszej nauce poświęcając wiele uwagi ewentualnym przyczynom ich powstawania i szybkiej likwidacji braków.24.Tok metodyczny wprowadzania nowej litery- etapy: A-Stworzenie sytuacji dydaktycznej do ćwiczeń w mówieniu i wyodrębnienia wyrazu podstawowego.1-Zaprezentowanie ilustracji tematycznej, zdjęć, historyjki obrazkowej, filmu, zaprezentowanie fragmentu tekstu, rozmowa, zagadki.2-Wypowiedzi uczniów związane z sytuacją dydaktyczną, znaną i bliską dziecku oraz wyeksponowanie wyrazu podstawowego w mowie.3-Wyodrębnienie obrazka lub przedmiotu przedstawiającego wyraz podstawowy. B-Analiza i synteza słuchowo- wzrokowa wyrazu podstawowego:1-Odczytywanie wyrazu podstawowego sylabami i w całości.2-Odczytywanie wyrazu podstawowego głoskami oraz dokonanie syntezy.3-Wyróżnienie samogłosek i spółgłosek.4-Określenie miejsca podanych głosek w wyrazie i wymawianie ich w izolacji.5-Wyodrębnienie w wyrazie nowej głoski, wyszukiwanie innych wyrazów zawierających daną głoskę w nagłosie, śródgłosie i wygłosie.6-Prezentacja nowej litery małej i wielkiej, rozpoznawanie jej wśród liter alfabetu i układanie z nią innych wyrazów7-Wyodrębnienie litery do nauki pisania. C-Nauka pisania małej i wielkiej litery oraz łączenie jej z innymi literami.:1-Zaprezentowanie wzoru nowej litery pisanej małej i wielkiej.2-Analiza kształtu litery, porównanie jej z innymi literami. 3-Demonstrowanie sposobu pisania litery przez nauczyciela na tablicy w dużym formacie bez linii i w liniaturze.4-Pisanie litery w powietrzu, na ławce, modelowanie jej, pisanie kredą na tablicy, na kartce…5-Pisanie litery w zeszycie ćwiczeń po śladach i bez śladów.6-Pisanie litery w zeszycie przedmiotowym.7-Prezentacja sposobu pisania wyrazu podstawowego na tablicy, ze zwrócenim uwagi na sposób łączenia z innymi literami, pisanie w zeszycie ćwiczeń i przedmiotowym.8-Układanie i pisanie zdań z wyrazem podstawowym i innymi wyrazami.9-Dobieranie wyrazów i zdań do obrazków- wycinanie i układanie ich/D-Czytanie tekstu z nową literą:1-Rozmowa na temat tekstu i ilustracji, jeśli nie były wcześniej wykorzystane w pierwszej fazie lekcji. Wiązanie treści tekstu z ilustracją. 2-Wyszukiwanie i odczytywanie w tekście wyrazu i zdań z wyrazami, w których wystąpiła dana litera. 3-Wzorowe czytanie tekstu przez nauczyciela lub bardzo dobrze czytanego ucznia.4-Wyszukiwanie i odczytywanie zdań stanowiących odpowiedź na pytanie postawione przez nauczyciela w odniesieniu do tekstu, zdań najładniejszych, najkrótszych, pytających…5-Czytanie tekstu literackiego w całości przez dzieci.6-Wykonywanie przez uczniów wskazanych ćwiczeń w zeszytach. E-Ćwiczenia utrwalające nową literę.35.Syntetyczne ćwiczenia oparte na utworach literackich:1.streszczenie tekstu-zwięzłe przedstawienie najważniejszych zagadnień występujących w tekście2. układanie i zapisywanie planu utworu w formie zdań lub równoważników zdań3. ilustrowanie utworu.32.Cele opracowywania utworów literackich:-wyjaśnienie i pogłębienie treści-zwracanie uwagi na piękno języka-pobudzanie do refleksji nad określonym zagadnieniem przez zaangażowanie emocjonalne i wartościowanie.Wszystkie utwory przekazują:-zawarte informacje-oddziaływają na emocje, wyobraźnię i zainteresowania osób czytających.26.Podstawowe formy czytania:-czytanie głośne -ciche-szeptem./Rodzaje czytania głośnego:-wzorowe czytanie przez nauczyciela-czytanie głośne indywidualne- służy w 2pierwszych latach nauki do ukształtowania techniki czytania oraz kontrolowania tej umiejętności; podczas teo czytania doskonalą słuch fonematyczny, ćwiczą narządy mowy i uczą się poprawnej wymowy; należy dbać o przestrzeganie znaków przestankowych, przerw na przecinki, obniżenie głosu na kropkę, zawieszenie głosu przy pytajniku-czytanie zbiorowe- stosuje się w celu poprawienia akcentów wyrazowych, intonacji, pauz, tempa głosu lub przygotowania do czytania z podziałem na role; reguluje tempo czytania, pozwala korygować wady wymowy przez naśladownictwo-czytanie z podziałem na role- wybieramy tekst z dialogami, żywą akcją-czytanie szeptem- forma pośrednia pomiędzy czytaniem głośnym a cichym, umożliwia osiągnięcie techniki czytania i rozumienie tekstu-czytanie ciche ze zrozumieniem-polega na rozumieniu znaczenia słów czyli kojarzeniu ich obrazów graficznych z właściwymi pojęciami.27.Etapy czytania ze zrozumieniem:1-Spostrzeganie obrazów graficznych2-wiązanie obrazów graficznych z wyobrażeniami pozajęzykowymi; czyli rozumienie znaczenia przeczytanych słów3-pamiętanie sensu przeczytanych wyrazów w trakcie czytania następnych grup wyrazowych4-domyślanie się dalszego ciągu przeczytanego tekstu tj. przewidywanie5-kojarzenie znaczeń w pewne całości myślowe6-weryfikacja przewidywań. /W procesie czytania ze zrozumieniem wyróżniamy: -rozumienie pojedynczych słów, fraz, zdań-rozumienie relacji między wyrażonymi w tekście myślami-rozumienie głównej idei ogólnego sensu tekstu./Czynniki mające wpływ na rozumienie czytanych tekstów:- ogólny poziom rozwoju intelektualnego ucznia-jego doświadczenie w zakresie informacji o których mowa jets w tekście-poziom motywacji i zainteresowania czytaniem-ogólny zasób słownictwa-umiejętności koncentrowania się na zadaniu-stopień trudności tekstu; poziom słownictwa, złożoność zdań, nowe i trudne wiadomości
|