WYKŁAD I 14.10.2006 r.

TOKSYKOLOGIA - to nauka o truciznach, zajmuje się ona określeniem dawek ksenobiotyków i dróg wchłaniania, opisem metabolizmu i dróg wydalania. Podaje kliniczne objawy zatrucia oraz metody odtruwania organizmu. Podaje opis mechanizmów działania kilku ksenobiotyków w organizmie człowieka.

WAŻNE !!! Trucizna - każda substancja, która po wchłonięciu się do organizmu powoduje efekt toksyczny doprowadzający do śmierci

RODZAJE DAWEK:

DM - dawka minimalna, najmniejsza dawka trucizny, która po wchłonięciu do organizmu spowoduje pierwszy efekt biologiczny.

DT - dawka trucizny która wywołuje określony efekt organizmu.

DL - dawka letarna - dawka śmiertelna - dawka, która po wchłonięciu do organizmu powoduje śmierć organizmu.

DL₅₀ - to taka dawka trucizny, która po wchłonięciu do organizmu powoduje śmierć u 50% badanej populacji zwierząt.

Wymiarem wszystkich podanych powyżej dawek jest mg/kg. masy ciała ( zwierząt doświadczalnych )1 kg = 1000 g; 1 g = 1000mg; 1mg = μg

Rodzaje zatruć:

• Zatrucie ostre - to takie, w którym nastąpiło wchłonięcie do organizmu dawki zbliżonej do DL₅₀. Powoduje trwałe uszkodzenie tkanek i narządów. Powoduje śmierć. Ten typ zatrucia zdarza się w przemyśle rzadko i ma miejsce np. podczas awarii przemysłowej. Częściej występuje w przypadkach pomyłkowego przyjęcia trucizn lub w celach zabójczych ( samobójstwach ),

• Zatrucie podostre - dawka ksenobiotyku jest zbliżona do DT, objaw mniej gwałtowne a rokowania są .................., nie ma trwałych skutków zatrucia,

• Zatrucie przewlekłe - występuje ono w sytuacji narażenia organizmu ( pracownika ) w dłuższym okresie czasu ( np. całe życie zawodowe ). Kliniczne objawy występują po dłuższym czasie. Ten typ zatrucia ma często miejsce w tzw. zatruciach przemysłowych.

• Tzw. odlegle efekty toksycznego zatrucia - w tym przypadku obraz kliniczny zatrucia manifestuje się po dłuższym okresie czasu od momentu narażenia ( np. chwilowego ). Wywołują je substancje rakotwórcze, mutagenne, embriotoksyczne i peratogenne.

Dawka - ilość trucizny która wywołuje określony efekt.

Substancje toksyczne podzielono umownie na 5 klas toksyczności.

Kryterium podziału na te klasy jest DL₅₀

Klasa toksyczności	DL50 [mg/kg.mc]	Rodzaj substancji	wykaz
I	1 ÷ 50	silna trucizna	A
II	51 ÷ 150	trucizna
III	151 ÷ 500	substancja szkodliwa		B
IV	501 ÷ 5000	substancja szkodliwa
V	> 5000	substancja praktycznie nieszkodliwa	-

WAŻNE !!!

Czynniki mające wpływ na wielkość efektu toksycznego

• wielkość wchłanianej dawki

• rodzaj trucizny

• drogi wchłaniania ( narażenia ) trucizn:

• pokarmowa ( droga najdłuższa - późna reakcja, rozcieńczenie ksenobiotyku ),

• dermalna ( poprzez skórę ),

• inhalacyjna ( oddychanie, błony śluzowe ),

• czas narażenia na działania ( wraz ze wzrostem czasu zwiększa się narażenie ),

• osobnicze właściwości narażonego człowieka ( od przebytych chorób np. wątroby ),

• stan zdrowia ( aktualny oraz przebyte choroby ),

• wiek ( niemowlęcy i starczy jest mniej odporny na toksyczne działania substancji szkodliwych ),

• płeć

• masa ciała

• higiena życia,

• nałogi.

Czynniki zewnętrzne:

• temperatura,

• wilgotność.

Właściwości fizyko - chemiczne mające wpływ na toksyczność substancji:

1. Fizyczne:

• rozpuszczalność:

• substancje rozpuszczane w wodzie - po wchłonięciu się do organizmu dystrybuują do tkanek bogatych w wodę np. wątroba, nerki, krew,

• substancje rozpuszczane w tłuszczach - po wchłonięciu się docierają do narządów i tkanek bogatych w te związki np. tkanka nerwowa,

Rozpuszczalność warunkuje dystrybucję trucizny w organizmie.

• lotność substancji - im substancja łatwiej lotna tym bardziej toksyczna (większe narażenie pracownika w środowisku pracy ).

2. Chemiczne:

• budowa chemiczna związku,

• izomeria:

• nieoptyczna - położeniowa:

• para - najbardziej toksyczna,

• meta - średnio toksyczna,

• orto - najmniej toksyczna,

• łańcuchowa:

• łańcuchy proste,

• łańcuchy rozgałęzione - bardzo toksyczne,

• optyczna:

• lewoskrętna,

• prawoskrętna.

Substancje optyczne czynne mają zdolności skręcania płaszczyzny światła spolaryzowanego w lewo lub prawo.

Lewoskrętne są bardziej toksyczne od prawoskrętnych.

WYKŁAD II 28.10.2006.

Interakcje toksykologiczne

Interakcje to wzajemne oddziaływanie między sobą 2 lub więcej czynników na organizm człowieka, w wyniku którego zachodzi wzajemna modyfikacja tego działania.

Wyróżniamy 2 zasady - 2 typy interakcji:

• synergizm - w wyniku oddziaływania 2 lub więcej czynników na organizm człowieka następuje wzajemne nasilenie tego działania,

wyróżniamy dwa typy synergizmu:

• synergizm addytywny - w tym przypadku efekt końcowy jest sumą efektów oddziaływujących między sobą w organizmie człowieka,

• synergizm hiperaddytywny - w tym przypadku końcowy efekt jest o wiele większy niż wynikałoby to, ze zwykłego sumowania efektów.

• antagonizm - w tym przypadku oddziałowują na organizm człowieka czynniki wzajemnie osłabiają to oddziaływanie toksycznego,

wyróżniamy 4 zasadnicze typy antagonizmów:

• chemiczny - w tym przypadku, w wyniku reakcji chemicznych jakie zachodzą w organizmie człowieka pomiędzy ksenobiotykami powstają mniej toksyczny - mechanizm ten często jest wykorzystywany w odtruwaniu organizmu,

• receptorowy - w tym przypadku oddziałowują w organizmie ksenobiotyki ( czynniki szkodliwe ). Konkurują między sobą o ten sam receptor, czego efektem jest osłabienie ich działania toksycznego,

• funkcjonalny - w tym przypadku czynniki szkodliwe oddziaływają na te samą funkcję organizmu lecz w przeciwnych kierunkach np. jeden działa depresyjnie a drugi pobudza OUN (ośrodek układu nerwowego)

• dystrybucyjny - w tym przypadku oddziaływujące miedzy sobą czynniki szkodliwe w organizmie człowieka wzajemnie modyfikują swą dystrybucję, czego rezultatem może być mniejsza siła działania.

Szybkość wchłaniana do organizmu

Wnikanie trucizny do organizmu odbywa się na drodze mikrodyfuzji, którą opisuje Prawo FICKA. Prawo to mówi, że szybkość dyfuzji jest wprost proporcjonalna do gradientu stężeń.

V ~ ∆C =K ( C₁ - C₂ )

V - szybkość dyfuzji K - współczynnik proporcjonalności, ∆C - różnica stężeń

Jak widać ze wzoru: im większa różnica stężeń tym szybsze wnikanie.

TOKSYKOLOGIA SZCZEGÓŁOWA

W tym zakresie będą omówione działania toksyczne na organizm człowieka następujące grupy substancji chemicznych:

1. gazy techniczne,

2. rozpuszczalniki przemysłowe,

3. wybrane metale ciężkie,

4. pyły przemysłowe,

5. pestycydy,

6. dioksyny,

7. wybrane zagadnienia z toksykologii środków uzależniających.

GAZY TECHNICZNE

Ze względu na mechanizm toksycznego działania tych gazów, gazy dzielimy na 3 grupy:

1. „duszące” fizycznie - zaliczamy przede wszystkim:

• H - wodór,

• CH₂ - metan,

• N₂ - azot,

• gazy szlachetne.

Mechanizm duszącego działania tych gazów polega na zmniejszeniu % udziału O ( tlenu ) w powietrzu wdychanym, czego skutkiem jest deficyt tlenowy w organizmie. Ma to miejsce przy stosunkowo dużych stężeniach tych gazów w powietrzu. Często są one przyczyną eksplozji. Metan i wodór są palne. Wodór jest niebezpieczny - równomiernie wypełnia powierzchnie.

2. „duszące” chemicznie -

• CO - tlenek węgla,

• HCN - cyjanowodór,

• H₂S - siarkowodór.

Mechanizm działania duszącego tych gazów opiera się na reakcjach biochemicznych jakie zachodzą w organizmie, w sytuacji narażenia

3. drażniące:

• N_xO_y - tlenki azotu,

• S_xO_y - tlenki siarki,

• Cl₂ - chlor,

• NH₃ - amoniak.

Ad.2. TLENEK WĘGLA CO - to bezbarwny gaz, bez zapachu, nieco lżejszy od powietrza, gaz palny, nie rozpuszczalny w wodzie, jest silną trucizną dla człowieka. Narażenie na ten gaz występuje wszędzie tam, gdzie mamy doczynienia ze spalaniem przy niedostatecznym dopływie tlenu.

Tlenek węgla ma około 200 razy większe powinowactwo do Hb niż tlen. Hemoglobina ( Hb ) w organizmie człowieka, w pęcherzykach płucnych łączą się z O ( tlenem ) dając oksyhemoglobinę ( HbO₂ ), a ta transportuje O ( tlen ) układem naczyń krwionośnych do poszczególnych tkanek i narządów. Pozbawiona O ( tlenu ) Hb ( hemoglobina ) wraca do płuc ( pęcherzyków płucnych ) poprzez serce

Hb + O₂ HbO₂ Hb+ O₂

W przypadku pojawienia się CO w powietrzu oddechowym Hb łączy się szybko w HbCO. Ta niema zdolności przenoszenia O ( tlenu ), a jej dysocjacja trwa około 4 godzin.

Hb + CO HbCO Hb - CO

Stan ten wywołuje głęboki deficyt tlenowy ( O ), dodatkowo pogłębiany mniejszą dysocjację HbO₂ oraz spadkiem aktywności enzymów oksydacyjno - redukcyjnych.

W stanie fizjologicznym we krwi znajduje się od 1 - 15 % HbCO - w zależności od stylu życia ( zanieczyszczone środowisko, palenie tytoniu ) podwyższają tę zawartość. Kliniczne objawy zatrucia tym gazem manifestuje się przy stężeniach około 20% HbCO i są to: głęboki częsty oddech, zaczerwienie twarzy, tendencja do pocenia się, niezdolność do wysiłku fizycznego, uciskowy ból głowy w okolicy skroni.

W miarę zwiększania się % HbCO objawy te nasilają się a dodatkowo dołączają się objawy wywołane z niedotlenieniem mózgu:

zaburzenia widzenia, zaburzenia słuchu, zaburzenia koncentracji, ospałość, obojętność.

Na poziomie 40 - 50% HbCO - następuje początek zapaści, oddech krótki, płytki, tętno ledwo wyczuwalne.

Osoba zatruta ma powłoki sino - wiśniowe, co spowodowane jest kolorem HbCO.

W przypadku gdy osoba jest jeszcze przytomna podajemy do picia letnie - osłodzone płyny. Zabezpieczamy przed utratą ciepła i wzywamy pogotowie. Przyjmuje się że powyżej 70% następuje śmierć.

Ratowanie zatrutego polega tleno terapii w komorze hiperbarycznej. Zatruty oddycha mieszaniną 98% O₂ i 2%-ego CO₂ pod ciśnieniem 2 atm. Terapia ta skraca czas dysocjacji HbCO do Hb i CO z 4 godzin do pół godziny. Ostre zatrucie powodują trwałe uszkodzenie OUN.

CYJANOWODÓR HCN - jest to gaz bezbarwny, zapach gorzkich migdałów, jest gazem palnym, słabo rozpuszczalnym w wodzie. Jest bardzo silną trucizna dla organizmu człowieka. 50 mg tego gazu powoduje natychmiastową śmierć zatrutego. Mechanizm toksycznego HCN - bardzo dynamicznie powoduje spadek aktywności enzymów oddechowych na poziomie komórkowym.

Rezultatem tego jest bardzo szybko postępujący deficyt tlenowy w organizmie - HbO₂ nie rozpada się na tlen i Hb gdyż O nie jest zużywany. Dawką śmiertelną dla człowieka to 50 mg, co odpowiada około 50 ml tego gazu.

Zatrutego ratujemy poprzez natychmiastową izolację z zatrutej atmosfery, jak najszybciej podanie drogą wziewną azotynu amylu.

Związek ten wywołuje z Hb - Met Hb ( kolor brunatno - czerwony ). Ta wprawdzie nie ma zdolności do przewozu O, ale bardzo szybko wiąże jony cyjankowe tworząc cyjanometHb (MetHbCN). Mechanizm ten nie dopuszcza do inhibicji ( spadku aktywności ) enzymów oddechowych. Narażenie na cyjanowodór ma miejsce w zakładach chemicznych, metalurgicznych oraz laboratoriach.

SIARKOWODÓR H₂S - gaz bezbarwny, palny, słabo rozpuszczalny w wodzie, ma zapach zgniłych jaj. Narażenie na H₂S ma miejsce w zakładach przetwórstwa ród siarczkowych, w procesach fermentacji przy nie dostatecznym dopływie tlenu ( studzienki kanalizacyjne, szamba, niedotlenione zbiorniki wodne ). Mechanizm działania polega na łączeniu się siarkowodoru z białkami i enzymami komórek. Jest to trucizna protoplazmatyczna.

UWAGA! Zmysł powonienia człowieka akomoduje się do tego zapachu. Dawka śmiertelna - 150 mg.

WYKŁAD III 05.11.2006.

Ad.3. Gazy drażniące - tlenki azotu - NxOy, tlenki siarki - SxOy, chlor - CL₂

Mechanizm drażniącego działania drażniącego gazów polega na reakcji chemicznej z wodą zawartą w błonie śluzowej przewodu oddechowego w wyniku, której powstają substancje ( kwasy lub zasady ) działające żrąco na tę błonę.

Objawy kliniczne:

1. silny kaszel,

2. obrzęk górnych dróg oddechowych,

3. krwioplucie,

4. trudność w oddychaniu,

5. prowadząca w stanach ostrych do śmierci.

Praktycznie nie ma odtrutki. W ostrych zatruciach dochodzi do perforacji błony śluzowej przewodu oddechowego. Zatruciu towarzyszy silny ból górnych dróg oddechowych.

TLENKI AZOTU - NxOy - do tej grupy zaliczamy następujące związki chemiczne:

• NO - tlenek azotu 2,

• NO₂ - ditlenek,

• N₂O₃ - tlenek azotu 3,

• N₂O₄ - czterotlenekdiazotu

Są to gazy rozpuszczalne w wodzie ( oprócz pierwszego ). Tworzą z nią kwas azotowy 3 np. H₂O + N₂O₃ 2 HNO₂.

N₂O₄ - ma kolor brunatny, pozostałe bezbarwne.

W zatruciu tymi gazami wyróżniamy 2 etapy. I etap, w błonie śluzowej przewodu pokarmowego powstaje kwas azotowy 3, powoduje silne podrażnienia, obrzęk i perforację błony śluzowej. Prowadzi to do trudnego oddychania. Po godzinie do 2 dochodzi do II etapu, powiększa się deficyt tlenowy organu. W etapie tym wytworzony kwas azotowy 3 reaguje z jonami sodowymi i potasowymi tworząc azotyny (np.HNO₂ + K⁺ KNO₂ + H⁺ ). Powstałe azotyny reagują z Hb tworząc MetHb (methemoglobina)

NaNO₂ + Hb Met Hb + Na⁺ . Wytworzone MetHb jest substancją nie mającą zdolności do łączenia się z O i jego dystrybucji w organizmie. I to właśnie ten proces pogłębia deficyt O ( tlenowy ). MetHb to Hb, w której atom Fe ( żelaza ) inkorporowany ( wbudowany ) w pierścieniach parafinowanych jest na +3 stopniu utlenienia ( w Hb na +2 ). MetHb ma kolor brunatno - czerwony do brunatno - pomarańczowego, w zależności od pH krwi. Organizm, we krwi, którego jest stosunkowo dużo MetHb ma charakterystyczny brunatno - siny kolor powłok skórnych. W stanie fizjologicznym normalnym, w organizmie człowieka znajduje się ok. 1% MetHb, a w wieku niemowlęcym i starczym, w wyniku nie dostatecznej aktywności właściwych enzymów, znajduje się ok. 2% MetHb. Tlenek azotu ma bardzo nieprzyjemny zapach.

TLENKI SIARKI - SxOy -

Ditlenek siarki SO₂ - bezbarwny, palny gaz, rozpuszcza się w wodzie, ma ostry, przenikliwy zapach.

Narażenie na ten gaz występuje w: zakładach przerobu ród siarkowych, fabrykach kwasu siarkowego.

W przypadku narażenia na ten gaz w przewodzie oddechowym, w śluzówce tworzy się kwas siarkowy 4, w myśl reakcji SO₂ + H₂O H₂SO₄, który to wywołuje objawy bardzo podobne jak w I etapie u wcześniejszych gazów.

Tritlenek siarki - SO₃ - tworzy SO₃ + H₂O H₂SO₄ Objawy kliniczne są podobne do poprzedniego ale bardziej gwałtowne. Narażenie na ten gaz występuje w fabryce kwasu siarkowego i przemyśle chemicznym. Kolor bezbarwny , dobrze rozpuszczalny w wodzie, palny, ostry przenikliwy zapach. Roztwór trójtlenku siarki w stężonym kwasie siarkowym to OLEUM.

Chlor - Cl₂ - jest to żółto - zielony gaz, rozpuszczalny w wodzie, działa silnie utleniająco. Zapach nieprzyjemny. Przy narażeniu drogą oddechową powoduje bardzo silne poparzenia górnych dróg oddechowych. Objawy jak poprzednie ( I etap ). Kliniczny obraz zatrucia jest bardzo gwałtowny i najczęściej kończy się śmiercią.

Amoniak - NH₃ - bezbarwny gaz, o ostrej woni, doskonale rozpuszczalny w wodzie. W 1 objętości wody rozpuszcza się w 600 objętości Amoniaku ( woda amoniakalna ). Mechanizm działania toksycznego jest identyczna jak w poprzednich przypadkach ( I etap ). Czynnikiem drażniącym jest stosunkowo silna zasada dwutlenku amonu jaki powstaje podczas narażenia NH₃ + H₂O NH₄OH

Ponadto amoniak działa silnie na spojówkę oka. Zastosowanie ( narażenie ) w zakładach azotowych oraz w chłodniach przemysłowych.

ROZPUSZCZALNIKI TECHNICZNE

ROZPUSZCZALNIK - to substancja mająca zdolność do rozpuszczania określonych substancji. Najczęściej rozpuszczalnikiem są ciecze, łatwo lotne, palne, o stosunkowo niskiej temperaturze wrzenia, o charakterystycznym , czasem przyjemnym zapachu.

Działają neurotoksycznie na ośrodkowy układ nerwowy (OUN). Mogą się wchłaniać do organizmu wszystkimi drogami.

Rozpuszczalniki techniczne możemy podzielić na dwie grupy:

1. rozpuszczalne w wodzie ( palne ) - m.in. metanol (alkohol metylowy), etanol (alkohol etylowy), glikol etylenowy.

2. rozpuszczalne w tłuszczach, a rozpuszczalne w tłuszczach i lipidach - m. in. benzen, toluen, aceton, eter dietylowy, disiarczek węgla.

METANOL - CH₃OH - jest to bezbarwna ciecz, rozpuszczalna w wodzie w każdym stosunku, ciecz łatwo palna ( błękitny płomień ), o ostrym piekącym smaku i zapachu bardzo podobnym do spirytusu. Ciecz łatwo lotna, temperatura wrzenia ok. 65°C.

Wchłania się do organizmu drogą pokarmową. Właściwości organoleptyczne tej cieczy są bardzo podobne do alkoholu etylowego.

Metanol jest silną trucizną dla człowieka. Dawka śmiertelna to ok. 50 cm³ ( 50 ml ). Metanol po wchłonięciu się do organizmu drogą pokarmową działa narkotycznie na OUN powodując stan upojenia alkoholowego.

Następnie ulega metabolizmowi zgodnie z reakcją





enzym dehydregonaza O O






CH₃OH H - C H - C CO₂ + H₂O

50 ml ADL aldehyt mrówkowy O ADH kwas mrówkowy OH

Utworzony aldehyd mrówkowy jest kumulowany w nerwie wzrokowym, prowadząc do jego uszkodzenia ( ślepota ), a wytworzony kwas mrówkowy, jako silny karboksylowy kwas organiczny uszkadza nieodwracalnie wątrobę.

Spożycie 50 cm³ ( 50 ml ) tego alkoholu prowadzi do śmierci. Odtrutką ( ale odpowiednio wcześnie podana ) jest w tym przypadku etanol, który na zasadzie antagonizmu receptorowego hamuje przemianę metanolu do toksycznych metabolitów.

ETANOL - C₂H₅OH - bezbarwna ciecz o swoistym smaku i zapachu, miesza się z woda w każdym stosunku, ciecz palna ( niebieski płomień ). Temperatura wrzenia ok. 78,3°C. Podobnie jak metanol wnika do organizmu przez przewód pokarmowy, działa narkotycznie na OUN, wywołuje upojenie alkoholowe. Alkohol ten podobnie jak metanol ulega przemianie metabolicznej, przy udziale dendrogenaz zgodnie ze schematem:





endrogenaza aldehydowa O O






C₂H₅OH CH₃ - C CH₃ - C CO₂ + H₂O

500 ml ADL O ADH OH

szybkość tej przemiany jest około 4 razy szybsza niż poprzednia, nie daje się stwierdzić obecności aldehydu octowego w organizmie człowieka gdyż natychmiast metabolizowany do kwasu octowego, a ten jak w poprzednim przypadku Grepsa do CO₂ i H₂O.

Przyjęto, że dawką śmiertelną dla dorosłego człowieka jest to około 500 ml 100% alkoholu.

W przypadku nadużywania alkoholu etylowego następuje uzależnienie fizyczne i psychiczne - NAŁÓG - choroba alkoholowa.

WYKŁAD IV 28.11.2006.

GLIKOL DIETYLENOWY - glikol etylowy - jest to bezbarwna ciecz, rozpuszczalna w wodzie, o słodkim smaku, o delikatnym zapachu (podobnym do spirytusu). Ciecz nie palna, nielotna, temperatura wrzenia 180°C. Znalazł zastosowanie jako rozpuszczalnik oraz jako składnik płynów chłodzących w silnikach spalinowych. Glikol dietylenowy wchłania się do organizmu drogą pokarmową. Jest silną trucizną,. Około 120 - 150 ml - dawka śmiertelna. Po wchłonięciu do organizmu szybko przenika do krwi i wykazuje działanie narkotyczne na OUN podobne do upojenia alkoholowego. Glikol dietylenowy ulega metabolizmowi za pomocą dehydrogenaz. Powstały kwas szczawiowy w wyniki reakcji Ca²⁺ tworzy rozpuszczalny szczawian wapnia, który wykrystalizowuje się w kanalikach nerkowych. Następuje uszkodzenie tych kanalików i uszkodzenie. Uniemożliwia to oddawanie moczu i zatrucie organizmu moczem. Odtrutką jest etanol.

ROZPUSZCZALNIKI NIE ROZPUSZCZALNE W WODZIE

BENZEN - bezbarwna ciecz, palna, o swoistej zapachu, ciecz lotna, nie rozpuszczalna w wodzie. Dobrze się rozpuszcza w tłuszczach, lipidach. Temp. wrzenia około 80°C, wchłania się do organizmu wszystkimi drogami, również przez uszkodzoną skórą. Wykazuje działanie:

1. narkotyczne na OUN,

2. powoduje zahamowanie produkcji krwinek czerwonych i białych,

3. ma działanie rakotwórcze.

Stosowany jest jako dobry rozpuszczalnik oraz jako surowiec w syntezie organicznej. Ze względu na swe rakotwórcze działanie normatywy higieniczne są bardzo rygorystyczne. W organizmie człowieka ulega metabolizmowi. Określenie w organizmie benzenu określa się przez zawartość fenolu w moczu.

Benzen jest substancją silnie toksyczną dla człowieka.

TOLUEN - bezbarwna ciecz, nie rozpuszcza się w wodzie, temperatura wrzenia 111°C, ma specyficzny zapach, dobrze rozpuszcza się w lipidach. Wchłania się do organizmu wszystkimi drogami. Działa silnie narkotycznie na OUN, jest 2 x mniej lotny niż benzen. Bardzo chętnie stosowany rozpuszczalnik do farb, lakierów oraz w syntezie organicznej W organizmie człowieka ulega 80% przemianie metabolicznej. W porównaniu do benzenu, toluen działa silniej na OUN, nie jest to substancja rakotwórcza,

CHLOROFORM - to bezbarwna łatwo lotną ciecz, temp. wrzenia 62°C, nie rozpuszczalna w wodzie (CHCl₃), jest cieczą cięższą od wody ( dość znacznie ), ma słodki nieprzyjemny zapach (mdły). Stosowany jest jako dobry rozpuszczalnik oraz jako surowiec w przemyśle chemicznym. Wchłania się do organizmu wszystkim drogami, działa narkotycznie na OUN. W 95% nie ulega metabolizmowi i wydala się na zewnątrz z powietrzem wydychanym oraz z moczem. Działanie narkotyczne chloroformu nie wywołuje trwałych zmian OUN. Przy zatruciach ostrych prowadzi do nieodwracalnych uszkodzeń w wątrobie - może spowodować śmierć. Szczególnie narażonymi na zatrucie chloroformem są osoby po spożyciu alkoholu. W narażeniu zawodowym ( przewlekłym ) wywołuje uszkodzenie wątroby, żółtaczkę, może spowodować śmierć.

ETER DIETYLOWY - to bezbarwna ciecz, o swoistym zapachu, ciecz łatwo palna . Temperatura wrzenia 34,6°C. Z powietrzem tworzy mieszaninę wybuchowa. Wchłania się do organizmu wszystkimi drogami. Działa silnie narkotycznie na OUN, przewód pokarmowy, nie ulega metabolizmowi. W całości wydalany z moczem i powietrzem wydychanym. Bardzo dobry rozpuszczalnik, jednak ze względu na swe właściwości niechętnie stosowany jest. W zatruciach ( zdarzających się rzadko ) następuje nieżyt oskrzeli, zapalenie płuc oraz zapalenie nerek. Dawka śmiertelna to 30 ml. W zatruciach przewlekłych występuje całkowita nietolerancja alkoholu etylowego. Eter ze względu na swoje właściwości jest niebezpieczną substancją. Podczas jego przechowywania nie można dopuszczać do tzw. martwych zapasów magazynowych, gdyż samoistnie utlenia się do nadtlenku dietylu. Związek ten samoistnie wybucha.

ACETON - jest ketonem - bezbarwna ciecz, o zapachu podobnym do zmywacza do paznokci, palna, nie rozpuszczalna w wodzie. Nie metabolizuje się w organizmie człowieka. Wchłania się wszystkimi drogami. W zatruciach ostrych silnie podrażnia drogi oddechowe. D_L 35 g doustna.

DISIARCZEK WĘGLA - CS₂ - jest to bezbarwna ciecz, lekko słomkowy kolor, nie rozpuszczalna w wodzie, bardzo łatwo lotna, Temperatura wrzenia to ok. 46°C , palna, z powietrzem tworzy mieszaniny wybuchowe. Ma zapach zgniłej kapusty. Jest silną trucizną. D_L ok. 1 g doustna. Wchłania się do organizmu wszystkimi drogami. Ulega metabolizmowi. W zatruciach ostrych początkowo występuje niepokój, niewyraźne widzenie, zawroty głowy, nudności, wymioty. Objawy te narastają z czasem, prowadzą do utraty przytomności, porażenie oddechowe, zgon W zatruciach przewlekłych ( zawodowych ) obserwuje się mrowienie w palcach, osłabienie mięśniowe. Występują objawy neurotoksycznego działania polegające na pobudliwości, depresji psychicznej, utraty pamięci, niewyraźnego widzenia, bezsenności, doprowadzi do schizofrenii. Jest bardzo dobrym rozpuszczalnikiem stosowanym z konieczności - rozpuszcza siarkę.

METALE CIĘŻKIE

Do metali ciężkich zaliczamy m.in. Kadm Cd, Ołów Pb, Rtęć Hp,

KADM Cd - wchłania się do organizmu droga oddechową oraz pokarmowa. W organizmie człowieka łączy się z małą cząsteczką białka metaletioneiną. Zaburzając jednocześnie gospodarkę cynkiem i miedzią. W przypadku nadmiernej podaży Cd pojawiają się nie związane z tym białkiem wolne jony Cd we krwi. Są one dobrze kumulowane przez nerki. Biologiczny półokres wydalania Cd z nerek to od 15 do 20 lat. Przy nadmiernej koncentracji Cd w nerkach następuje zahamowanie resorpcji zwrotnej w kanalikach nerkowych, co powoduje ucieczkę z moczem jonów Ca²⁺ oraz PO₄^3-. Niedobór ww. jonów prowadzi do niewłaściwej struktury beleczek ( kostnych ) - zbyt mała gęstość kości i nadmierna kruchość. Choroba wywołana ostrym zatruciem Cd to choroba Iti-Jti. Objawami są kaczy chód oraz otwarte złamania kości długich, śmierć w wyniku zatrzymania pracy nerek. W przypadku przewlekłych ( zawodowych ) Cd wykazuje działanie mutagenne. Dodatkowym źródłem Cd dla organizmu człowieka jest nałóg palenia tytoniu. W liściach tytoniu są podwyższone stężenia Cd. Normy higieniczne Cd są rygorystyczne. DSB dla Cd - 1 μm/1 cm³krwi.

OŁÓW Pb - wchłania się do organizmu wszystkim drogami, nawet przez nie uszkodzoną skórę (etylina, minia).

Ołów po wchłonięciu do organizmu dzieli się na 3 pule:

1. tzw. szybkowymienna, jej czas przebywania w organizmie wynosi około 7 dni, do puli tej zalicza się krew,

2. średniowymienna - dotyczy narządów miąższowych ( nerki, wątroba, mięśnie ) czas przebywania to około 3 miesięcy,

3. długowymienna - zaliczamy kości m.in. płaskie, zęby - czas przebywania wynosi około 20 lat. (T ½ ).

Pb z puli wolnozmiennej może być nagle wchłonione do krwi dając obraz ostrego zatrucia. Sytuacja taka ( uwolnienie depozytu ) ma miejsce w przypadku: stanu zapalnego organizmu, podwyższona temperatura, kwasicy organizmu, głodu.

W przypadku ostrego zatrucia ołowiem występuje kolka ołowicza oraz charakterystyczny rąbek ołowiczy na stylu dziąseł z zębami

Ołów wykazuje następujące działania toksyczne:

• neurotoksyczne - encyfalopatie ołowicze,

• hepatotoksyczne (uszkodza wątrobę),

• nefrotoksyczne (uszkadza nerki)

• hamuje syntezę hemu - na czterech etapach. ( hem - składnik hemoglobiny. Składa się z pierścieni porfilinowych z inkorporowanym żelazem na +2 stopniu utlenienia. Hem zawarty jest w otoczce erytrocytalnej to hemoglobina. - czerwony składnik krwi odpowiedzialny za przenoszenie tlenu ).

Rezultatem jest w organizmie człowieka niedobór HB. Dodatkowo pogłębiony ( potęgowany ) uszkodzeniem otoczki erytrocytalnej krwinek czerwonych.

W diagnostyce zatrucia Pb wykonuje się badania:

1. stężenie kawsu deltaaminolewulionowego ( δALA ) Dopuszczalne stężenie 20 mg δALA/dm³moczu; DSB 12 mg/ dm³moczu,

2. stężenie Pb we krwi - 10 μg Pb/ 100 cm³,

3. obecność jonów Fe⁺² w osoczu krwi,

4. obraz mikroskopowy Hb - w przypadku zatrucia Pb w krwinkach na powierzchni jest zasadochłonnie nakrapiana - posiada ciałka ERLICHA - HEINTZA. Taka krwinka jest krucha, łatwo z niej uwalnia się Hb, który wydalany z moczem pogłębia niedobór Hb.

Jedną z metod diagnostycznych w przypadku zatrucia Pb jest tzw. mobilizacyjny test helatonowy. Polega na podaniu EDTA, który tworzy w organizmie człowieka, ze znajdującymi się tam jonami Pb²⁺ związek chemiczny, którego organizm wydala z moczem. Monitorując stężenie Pb²⁺ wydalanego w moczu, możemy wywnioskować co do wielkości depozytów Pb osoby narażonej.

WYKŁAD IV 03.12.2006.

RTĘĆ - Hg - metal, który w warunkach naturalnych występuje w stanie ciekłym, ciecz lotna. Jest to trucizna dla organizmów żywych, wchłania się do organizmu wszystkimi drogami, w zależności od chemicznej formy, w jakiej jest związana, wywołuje charakterystyczne objawy zatrucia..

Rtęć metaliczną (pierwiastkowa) wchłania się droga oddechową ( pary rtęci ) oraz dermalną. Nie wchłania się z przewodu pokarmowego. Rtęć przenika barierę krew - mózg, krew - mleko, krew - łożysko; dobrze kumuluje się w tkance mózgowej wywołując charakterystyczne dla Hg - encyfalopatie.

(Kwita siarczanu - środek służący do zbierania rtęci)

Hg + S = HgS (reakcja rtęci z kwiatem siarczanu). Rtęć ma szerokie zastosowanie w przemyśle elektrotechnicznym, chemicznym, używana jest do produkcji amalgamatu (roztwór metalu rtęci). W rtęci się dobrze rozpuszcza złoto. Rtęć służyła kiedyś do produkcji pestycydów. Omawiając toksyczne właściwości rtęci i jej związki należy odrębnie opisać, rtęć w połączeniu z związkami nieorganicznymi, rtęć w połączeniu z związkami nieorganicznymi.

Postać metaliczna - pierwiastkowa - pod tą postacią rtęć wchłania się dobrze drogą dermalną oraz oddechową. Drogą pokarmową nie wchłania się rtęć metaliczna

Rtęć w połączeniu z związkami nieorganicznymi - ta grupa związków najczęściej rozpuszcza się w odzie, a wiec podczas dystrybucji w organizmie człowieka dostaje się do narządów i tkanek bogato uwodnionych (nerki, wątroba). Związki te są najczęściej bardzo silnymi truciznami np. (sublimat - HgCL₂). Białe ciało krystaliczne rozpuszcza się w wodzie. Około 150 mg to dawka śmiertelna. Jest to substancja która podczas ogrzewania sublimuje się (przejście ze stanu stałego w gazową postać z pominięciem fazy ciekłej) natomiast resublimacja to działanie odwrotne. Zatrucie ostre - silnie metaliczny smak w ustach - dostaje się drogą pokarmową. Piekący ból w przełyku a następnie przemienia się w ból żołądka, silne wymioty z strzępami błony śluzowej przewodu pokarmowego.

I etap zatrucia do kilkunastu godzin.

II etap zatrucia trwa około tygodnia, ma tym etapie następuje uszkodzenie nerek, bezmocz, zatrucie organizmu moczem, śmierć w wyniku mocznicy.

III etap występuje gdy przeżyje się II etap. Polega na zamknięciu światła jelit. W wyniku wrzodziejącego zapalenia jelit do 3 miesięcy trwa, który kończy się, śmiercią. Rtęć w połączeniu ze związkami nieorganicznymi nie wnika przez skore. Wnika drogą oddechową podczas sublimacji.

Rtęć w połączeniu ze związkami organicznymi - związki te nie są rozpuszczalne w wodzie, są rozpuszczalne w tłuszczach i lipidach. Objawy zatrucia są zupełnie inne od poprzednich i dotyczą przede wszystkim OUN. Objawy są następujące: następuje koordynacja ruchu, mrowienie w końcówkach palców, zawężone pole widzenia, szum w uszach po czym się umiera. Objawy niespecyficzne to uczucie lęku, duszności niepokój wewnętrzny. Organiczne związki rtęci łatwo przenikają do mózgu uszkadzając tkankę nerwową. Ostre zatrucia kończą się trwałym uszkodzeniem organizmu.

TOKSYKOLOGIA PYŁÓW PRZEMYSŁOWYCH

Pył to aerozol, gdzie fazą rozproszoną jest faza stała a rozpraszającą gazowa. Pyły przemysłowe są jedną z częstszych przyczyn chorób zawodowych. Ze względu na dużą różnorodność pyłów przemysłowych zaistniała konieczność ich klasyfikacji.

Podział pyłów:

1. ze względu na oddziaływanie na organizm:

• o działaniu pylicotwórczym ( zwłókniającym ),

• o działaniu drażniącym,

• alergizującym,

• toksycznym,

• jonizującym ( choroby popromienne ).

• ze względu na średnice aerodynamiczna pyłów.

• pyły bardzo drobne - ultra pyły średnica poniżej 1μm,

• pyły drobne - średnica 5 do 10 μm

• pyły średniej grubości - średnica 10 do 50 μm

• pyły grube powyżej 50 μm

3. Ze względu na sposób powstania:

• pyły kondensacyjne - powstają na drodze kondensacji par metali bądź w wyniku aglomeracji cząstek mniejszych w większe.

• pyły dyspersyjne powstające w wyniku rozdrobnienia większych w mniejsze w procesach mielenia tarcia, szlifowania.

4. Ze względu na sposób zachowania się pyłu w stosunku do układu oddechowego:

• pyły inspirabilne - to takie, które po dostaniu się do układu oddechowego są ponownie wydalone z powietrzem wydychanym drogą odksztuszeniową z wydzieliną oskrzeli. Do tej grupy pyłów zaliczamy pyły o średnicy powyżej 5 μm,

• pyły respirabilne - dotyczy to pyłów poniżej 5 μm, pyły te docierają wraz z powietrzem wdychanym do pęcherzyków płucnych i maja zdolność przenikania przez/do krwi. Są bardziej toksyczne od inspirabilnych

5. Ze względu na materię z której się składają:

• pyły mineralne np. cement, gips itp.

• pyły biologiczne - mąka, pyłki kwiatowe, pył sierści zwierząt,

• pyły radioaktywne np. emisja promieni jonizujących,

• pyły z tzw. tworzyw sztucznych np. obróbka PCV,

6. Ze względu na kształt ziarna pyłu:

• pyły o kształtach łagodnych, gładkich powierzchniach,

• pyły o krawędziach ostrych, kształtach nieregularnych,

• pyły włókniste - to takie, którego średnica jest 4 razy mniejsza od długości.

najmniej szkodliwe są te I potem II a najbardziej III

Czynniki mające wpływ na toksyczność pyłów:

• skład chemiczny,

• średnica ziarna pyłu (im mniejsza tym pył bardziej toksyczny),

• kształt ziarna pyłu, (najmniej toksyczne są o budowie regularnej a najbardziej włókniste),

• powierzchnia właściwa pyłu (im powierzchnia bardziej rozwinięta tym pył bardziej toksyczny).

WYKŁAD V 03.01.2007.

Działanie zwłókniające pyłów:

Oddychanie powietrzem zanieczyszczonym pyłami pylicotwórczymi ( np. zawierającymi wolną krzemionkę, pyłami włóknistymi, azbest, pyły z sierści zwierzęcej ) powoduje degenerację błony śluzowej przewodu oddechowego. Skutkiem tego jest chroniczny stan zapalny górnych dróg oddechowych. Wymusza to oddychanie poprzez usta, co eliminuje naturalny filtr średnich i grubych cząstek pyłu. Sytuacja powyższa sprzyja dalszemu postępującemu uszkodzeniu błony śluzowej oraz przedostawaniu się większej ilości cząstek pyłu do dalszych części układu oddechowego. W przypadku gdy pył zawiera cząstki respirabilne ( średnica mniejsza poniżej 5 μm ) frakcja ta dociera do pęcherzyków płucnych i przenika do krwi. We krwi, tzw. komórki żerne, identyfikują cząstkę pyłu jako ciało obce, oblepiając go. Następuje proces chemicznego rozpuszczenia, a w dalszym etapie wydalenie z organizmu. W przypadku jednak gdy skład chemiczny respirabilnych cząstek pyłu uniemożliwia ten proces, następuje początek procesu zwłóknienia miąższu płucnego. Sytuacja ta ma miejsce np. gdy cząstki pyłu zawierają wolną krzemionkę. W miąższu płucnym następuje pojawienie się kwasu krzemowego, który polimeryzując nierozpuszczalne w wodzie kwasy polikrzemowe, które są aglomerowane przez ciągle przyłączające się komórki żerne. Rezultatem tego procesu jest przerastanie miąższu płucnego tkanką łączną z wtrąceniami polikrzemianu. Postępujący proces zwłóknienia tkanki płucnej ( nieodwracalny ) powoduje zmniejszenie powierzchni czynnej pęcherzyków płucnych, zmniejszenie wymiany tlenu powietrze - krew, zmniejszenie objętości oddechowej płuc, zesztywnienie miąższu płucnego, a w rezultacie śmierć spowodowana ostrą niewydolnością krążeniowo - oddechową. Etap utajony pylicy charakteryzuje się brakiem symptomatycznych objawów. Występuje jedynie chroniczny nieżyt górnych dróg oddechowych. Ostatnia faza choroby to okres od 0,5 do 1 roku. Odpowiada nie zahamowywalnym procesem zwłóknienia tkanki płucnej. Bardzo niebezpieczne dla organizmu człowieka są pyły włókniste np. azbestu.




100% 100%








50% 50%












0% 0%

1 2 3 φ [μm/l] 2 4 6 8 φ [μm/l]

działanie azbestu

TOKSYKOLOGIA PESTYCYDÓW

Pest - SZKODNIK Cedeo - niszczyć

To chemiczne środki ochrony roślin przed szkodnikami. Pestycydy to bardzo duże ilości różnych związków chemicznych, często o silnie toksycznych dla człowieka właściwościach. Niektóre z pestycydów są tak silne, że statystycznie - na 5 przypadków zatruć 4 kończą się śmiercią.

Wyróżnia się dwa rodzaje zagrożenia:

1. dotyczą osób produkujących, dystrybuujących, stosujących pestycydy - narażenie bezpośrednie,

2. dotyczące wszystkich konsumentów płodów rolnych chronionych pestycydami - narażenie pośrednie.

Toksyczne oddziaływanie pestycydów na organizm człowieka zależy nie tylko od właściwości toksycznych substancji aktywnej ale czasami również od nośnika, w którym rozproszona jest ta substancja.

Substancjami pomocniczymi ( nośnikami ) są to np.:

• ziemia okrzemkowa,

• talk,

• środki powierzchniowo czynne

i te nie powiększają toksyczności.

Substancje pomocnicze typu rozpuszczalnik organiczny powiększają toksyczność preparatu poprzez:

1. lepsze wnikanie drogą dermalną,

2. wynika z toksyczności rozpuszczalników organicznych.

PODZIAŁ PESTYCYDÓW ( kryteria )

1. wg głównego zastosowania:

• zoocydy - do zwalczania szkodników zwierzęcych,

• bakteriocydy - do zwalczania bakterii,

• fungicydy - do zwalczania grzybów i pasożytów,

• herbicydy - do zwalczania chwastów.

• np. zoocydy - wyróżniamy:

• insektycydy - do zwalczania owadów,

• rodencytydy - do zwalczania gryzoni,

• akarycydy - do zwalczania roztoczy,

• nematocydy - do zwalczania nicieni,

• moluskocydy - do zwalczania mięczaków,

• aficydy - do zwalczania mszyc,

• owicydy - do zwalczania jaj owadów,

• larwicydy - do zwalczania larw.

Inne kryteria.

2. Biorąc po uwagę sposób zachowania się szkodnika do rośliny chronionej:

1. atraktlanty - wabiący szkodnika zapachem niszczy go,

2. repelenty - odstrasza szkodnika zapachem.

Herbicydy - wyróżniamy o działaniu:

1. totalnym - bardzo silnie działające substancje niszczące wiele gatunków chwastów ( czasami roślin ),

2. wybiórczym - te selektywnie niszczą wybrane chwasty.

Wśród herbicydów wyróżniamy:

• defolian - do usuwania liści z chwastów,

• desykant - do usuwania liści i łodyg np. ziemniaka przed ich zbiorem,

• aborycydy - do usuwania krzewów i drzew.

3. Podział na formę użytkową:

1. preparaty do opylania - w postaci proszku,

2. preparaty do opryskiwania - w postaci płynnej,

3. fumiganty - preparaty w postaci gazowej,

4. granulaty.

4. Podział ze względu na budowę chemiczną:

1. związki fosforoorganiczne,

2. chlorowcopochodne,

3. karbaminiany,

4. pochodne kwasów amylo, alkano, karboksylowych,

5. pochodne nitrofenoli, nitrobenzenu,

6. difiokarbaminiamy,

7. związki organiczne metali,

8. pochodne mocznika,

9. pochodne wipirydylowe.

ad. a) Pestycydy fosforoorganiczne - są pochodnymi kwasu ortofosforowego, difosforowego, fosforowego.

Ta grupa pestycydów to białe ciała krystaliczne bądź gęste oleiste ciecze, trudno bądź nierozpuszczalne w wodzie, dobrze rozpuszczalne w tłuszczach i lipidach, o charakterystycznym nieprzyjemnym zapachu. Substancje te wnikają do organizmu wszystkimi drogami. Są stosowane jako środki owadobójcze w przemysłowych uprawach roślin. Są silnymi truciznami.

Mechanizm toksycznego działania polega na hamowaniu aktywności acetylocholinoesterazy ( ACHE ) poprzez połączenie z pestycydem fosforoorganicznym. Rezultatem tego jest zahamowanie przemiany acetylocholiny do choliny, zwiększone stężenie ACHE w tkance nerwowej dającej objawy endogennego zatrucia tym neurohormonem, w wyniku zaburzenia transportu elektronów w procesach przepływu impulsów nerwowych.

WYKŁAD VI 07.01.2007.

W zależności od drogi narażenia.

Objawy zatrucia tymi pestycydami są następujące:

1. droga doustna:

• pieczenie w przełyku,

• silne bóle żołądka,

• nudności,

• wymioty.

• droga oddechowa:

• przekrwienie błony śluzowej nosa,

• intensywna wydzielana śluzowata z górnych dróg oddechowych,

• \uczucie ciężkości na klatce piersiowej,

• droga dermalna:

• zaczerwienie oraz pocenie się skóry w obrębie miejsca kontaktu,

• drgania włókienkowe mięśni.

Niezależnie od drogi narażenia występuje postępująca niewydolność oddechowa kończąca się śmiercią. Są to silne trucizny.

ad. b) Chlorowcopochodne ( pochodne węglowodorów ).

Związki tej grupy to najczęściej białe ciała krystaliczne, gęste oleiste ciecze, trudno lub nierozpuszczalne w wodzie , natomiast rozpuszczalne w tłuszczach i lipidach. Wchłaniają się do organizmu człowieka wszystkimi drogami. Stosowane są głównie jako środki owadobójcze. Maja charakterystyczny nieprzyjemny zapach. Jednym z przedstawicieli tych preparatów był DDT ( p,p΄dichlorodifenylotrichloroetan ). Mechanizm toksycznego działania tego typu związków nie został do końca wyjaśniony. Wiadomo, ze powstające metabolity są bardziej toksyczne od substancji wyjściowej. Ponadto związki te i ich metabolity są dobrze kumulowane w tkance tłuszczowej zwierząt, w tym człowieka ( nie usuwalne z organizmu ). Preparaty chlorowcopochodne nie wykazują tak silnego działania jak poprzednie ( mniej zatruć ostrych ). Jednak wobec dobrej kumulacji w tkance tłuszczowej są przyczyną przewlekłych zatruć. Oddziaływują na układ nerwowy i krążeniowy. Objawy zatrucia zależą od drogi narażenia i są podobne jak w przypadku fosforoorganicznych, ale o łagodniejszym przebiegu klinicznym.

ad. c) Karbaminiany

To pochodne kwasu karbaminowego. Substancje te stosowane jako środki chwastobójcze. Są to najczęściej białe ciała krystaliczne, trudno rozpuszczalne w wodzie, łatwo rozpuszczalne w tłuszczach i lipidach, o nieprzyjemnym zapachu. Stosunkowo mało toksyczne dla człowieka. Objawy zatrucia jak w przypadkach fosforoorganicznych ale znacznie łagodniejszym przebiegu. Mechanizm toksycznego działania nie jest dokładnie wyjaśniony.

ad. d) Pochodne kwasów amylo, alkano, karboksylowych.

Są to najbardziej rozpowszechnione herbicydy. W dużych rozcieńczeniach ( małe stężenia ) są stosowane jako stymulator wzrostu roślin hodowlanych. W większych stężeniach jako środek niszczący chwasty 2 liścienne. Podobnie jak poprzednie preparaty są to białe ciała krystaliczne o specyficznym zapachu. Są stosunkowo mało toksyczne dla człowieka. W zatruciu ostrym powoduje zwiększenie przemiany materii, co wiąże się z niedoborem tlenu, podwyższoną temperaturą.

ad. e) Pochodne nitrobenzenu i nitrofenolu ( 4,6 dinitroortokrezol ).

Są to substancje bardzo toksyczne. Są używane jako herbicydy - chwastobójczo, owadobójczo. Podobnie jak poprzednie są to ciała stałe, trudno rozpuszczalne w wodzie, rozpuszczalne w lipidach. Wchłaniane wszystkimi drogami. Mechanizm toksycznego działania polega na około 4 krotnym zwiększeniu szybkości przemiany materii w organizmie człowieka. Wiąże się to z bardzo wysoką temperaturą ciała do 42⁰C ( przyczyna śmierci ).

Charakterystyczne objawy:

• zaczerwienie twarzy,

• krótki, przerywany oddech,

• zlewne potem

ad. f) Difiokarbaminiamy.

Przedstawiciel TIURAN. Związki te podobnie jak poprzednie to białe, krystaliczne ciała, trudno rozpuszczalne w wodzie, łatwo w tłuszczach. W środowisku naturalnym rozkładają się. Są stosowane jako środki grzybobójcze. Sama substancja nie jest toksyczna, natomiast jest bardzo toksyczna w przypadku spożycia alkoholu ( podobne działanie do esperalu ).

ad. g) Związki organiczne metali ( pochodne metali )- zoocydy - fosforek cynku

Zn3P2 jest to czarny proszek, nierozpuszczalny w wodzie lecz ulęgający pod jej wpływem rozkładowi w myśl reakcji




Zn₃P₂+ H₂O 3Zn ( OH)₂ +2PH₃ ( gaz ) trucizna

PARAKWAT

Jest to substancja alkaiczna ( pH 10 ), białe krystaliczne ciała, rozpuszczalna w wodzie, daje roztwór alkaiczny. Łatwo wchłania się wszystkimi drogami. Toksyczna działanie dają metabolity. Rozkłada się w organizmie człowieka do wolnych rodników, tworząc nadtlenek wodoru.

Ogólne oznaki zatrucia to:

• duszność,

• przyśpieszona akcja serca przy jednoczesnym spadku ciśnienia tętniczego krwi.

• obrzęk płuc.

Objawy zatrucia zależą od drogi wchłaniania:

1. droga dermalna - pęcherze, owrzodzenia, rumień,

2. droga doustna - bóle gardła, zaburzenia połykania, bóle brzucha, nudności, wymioty,

3. droga oddechowa - krwawienie z nosa,

Parakwat wywołuje u ludzi:

• uszkodzenie błony śluzowej

• uszkodzenie przewodu pokarmowego,

• uszkodzenie mięśnia sercowego,

• uszkodzeni wątroby i nerek.

Dawka 15 ml 20% roztworu powoduje śmierć w kilka godzin.

DIOKSYNY

To grupa 75 izomerów będących pochodnymi diortodibenzenu. Jednym z najbardziej toksycznych izomerów jest TCDD. Jak wykazały badania związki te mają zdolność katalizowania spadku immunologicznej organizmu człowieka. Jest więc to silna rakotwórcza substancja. Substancje te wydzielają się podczas niskotemperaturowego spalania śmieci komunalnych.

10

---