SPRAWOZDANIE TECHNICZNE - BUDOWA NIWELATORA.

Podstawowymi częściami niwelatora są:

• Spodarka - S

• Alidada - A z lunetą - L i urządzeniami poziomującymi oś celową - c

• Libela niwelacyjna - Ln

• Śruba niwelacyjna - E

• Śruba rektyfikacyjna libeli niwelacyjnej - Śr

• Śruba zacisku alidaday - Z

• Libela okrągła - Lo

• Tuleja spodarki - T

• Płytka sprężynująca - Ps

• Oś obrotu instrumentu (alidady) - v

• Oś celowa lunety - c

• Oś główna libeli niwelacyjnej - l

• Płaszczyzna główna libeli okragłej - Q

BUDOWA NIWELATORA:

1. SPODARKA - postawa instrumentu, który poziomujemy śrubami ustawczymi na podstawie położenia pęcherzyka libeli okrągłej, doprowadzając w sposób przybliżony oś v do położenia pionowego. Dolne zakończenia śrub poziomujących przechodzą przez płytkę sprężynującą i opierają się na płytce podstawowej . Gwinty śrub poziomujących są osłonięte, chroniąc je przed uszkodzeniami i zanieczyszczeniami. W górnej części spodarki znajduje się tuleja , w której obraca się czop osiowy alidady. Unieruchomienie alidady następuje po dokręceniu zacisku Z, po czym można ją powoli obracać za pomocą leniwki.

2. ALIDADA - to ruchoma część niwelatora z podporami podtrzymującymi lunetę. Dolna część alidady jest podstawą do której zamocowana jest libela okrągła, która służy do przybliżonego ustawienia osi obrotu instrumentu v w położeniu pionowym. Z podstawą łączy się podpora lunety, obok której umieszczona jest libela rurkowa ( libela niwelacyjna). Podpora psiada zmienna długość, przez co luneta wraz z libela może być nachylana w płaszczyźnie pionowej pod niewielkim katem.

Do zmieny nachylenia służy śruba elewacyjna. Na lunecie lub obudowie libeli niwelacyjnej umieszczony jesy celownik przeziernikowy lub kolimatorowy do przybliżonego celowania. Regulacja lunety polega na ustawieniu ostrości krzyża kresek obrotem oprawy soczewki ocznej i ostrości obrazu w lunecie poprzez odpowiednie przesunięcie soczewki ogniskującej wewnątrz lunety. Do ustawienia ostrości służy śruba (kremoliera) umieszczona po prawej stronie lunety.

3. LIBELA NIWELACYJNA - jest dokładna libelą rurkową przeznaczona do poziomowania osi celowej. Libela ta znajduje się obok lunety, co ułatwia kontrolę położenia pęcherzyka libeli przez lupę optycznego urządzenia koincydencyjnego. Urządzenie składa się z trzech pryzmatów P1, P2 i P3. Pryzmaty P1, P2 są jednakowe i symetrycznie rozmieszczone, stykają się ze sobą krawędzią CD. Ich ściany tworzą płaszczyznę pionową. Która przechodzi przez oś główną libeli niwelacyjnej , dzięki czemu pryzmaty te dają łącznie obraz tylko jednej części, podłużnej połowy pęcherzyka.

Oba końcowe fragmenty pęcherzyka są widoczne w koincydencji tylko wtedy, gdy znajduje się w położeniu środkowym. Promienie świetlne w każdym z pryzmatów P1, P2 doznają dwukrotnego odbicia pod katem 90^o. Pierwsze odbicie następuje w kierunku wzdłużnym w stosunku do środka libeli, zaś drugie - prostopadle do zewnątrz. Promienie świetlne po wyjściu z pryzmatów P1, P2 wpadają do trójkątnego pryzmatu P3. gdzie następuje ich kolejne odbicie pod kątem 90^o i skierowane do lupy , a następnie do oka obserwatora, który widzi obrazy fragmentów przeciwległych końców pęcherzyka rozdzielone od siebie krawędzią optyczną. Spoziomowanej libeli odpowiada koincydencja tych obrazów.

Budowa technicznego niwelatora libelowego Ni 42 PZO:

Podział niwelatorów:

• Libellowe - oś celową ustawiamy w poziomie za pomocą libeli niwelacyjnej, w której to pęcherzyk doprowadzamy do położenia środkowego za pomocą śruby elewacyjnej;

• Automatyczne (samopoziomujące) - obecnie bardzo powszechne, wyposażone w automatyczny kompensator osi celowej zamiast ręcznie obsługiwanej libelli niwelacyjnej;

• Laserowe - realizujące oś poziomą poprzez wysyłanie widzialnej wiązki laserowej, w wersji rotacyjnej - wirujący promień lasera realizuje w przestrzeni powierzchnię poziomą;

• Kodowe (cyfrowe) - umożliwiające automatyczne wykonanie odczytu ze specjalnych łat z kodem kreskowym.

Warunki geometryczne niwelatora:

• Oś libeli niwelacyjnej powinna być prostopadła do osi obrotu instrumentu - l _┴ v

• Płaszczyzna Głowna alidadowej libeli okrągłej powinna być prostopadła do osi obrotu instrumentu - Q _┴ v

• Pozioma kreska siatki celowniczej powinna być prostopadła do osi obrotu instrumentu - n_{1 ┴} v

• Oś głowna libeli niwelacyjne powinna być prostopadła do osi celowej lunety - l || c

Opracowano na podstawie książki: „Geodezja I” Andrzej Jagielski.

---