1.HOS i Ricardo

 

Założenia modelu ricardiańskiego: 1. 2 kraje, 2 dobra, 1 czynnik produkcji (praca) 2. Brak kosztów transportu 3. Wolny handel i doskonała konkurencja 4. Przenośność pracy w kraju ale nie za granicę 5. Baza handlu: różnica w wydajności pracy 6. Identyczne struktury produkcji w obu krajach

założenia HOS: 1. 2 kraje, 2 dobra, 2 czynniki produkcji 2. Brak kosztów transportu 3. Wolny handel i doskonała konkurencja 4. Przenośność czynników produkcji w kraju ale nie za granicę 5. Baza handlu: Kraje różnią się stopniem wyposażenia w czynniki produkcji 7. Oba dobra - różne funkcje produkcji 8. Dobro A funkcja produkcji taka sama w obu krajach 9. Stałe współczynniki technologiczne przy produkcji dóbr 10. Dobra są homogeniczne 11. Dane warunki popytowe w obu krajach, gusty nie zależą od dochodu

 

a)   Co produkować?

Te dobra w których ma przewagę komparatywną (gdy jego przewaga absolutna nad krajem 2 jest największa lub gdy jego absolutna strata w stosunku do kraju 2 jest najmniejsza)   Np. Portugalia ma przewagę absolutną w produkcji sukna i wina nad Anglią - mimo to może istnieć wzajemnie korzystna wymiana mn: -P specjalizacja: wino, bo ma większą przewagę komparatywna w kosztach -A specjalizacja: sukno, bo różnica w kosztach komp. w stosunku do P jest mniejsza niż w winie

Te dobra, dla wytwarzania których potrzebuje czynnika prod. występującego u niego we względnej obfitości Dlaczego? skoro jest go dużo, jest on relatywnie tani   Importować - te dobra, które musiałby wytwarzać na bazie czynnika występującego u niego we względnej rzadkości

 

 

 

 

 

2. Teoria wewnątrzgałęziowa i preferencji:

WEWNĄTRZGAŁĘZIOWA   Handel wewnątrzgałęziowy - gdy kraj jednocześnie eksportuje i importuje produkty należące do tej samej gałęzi Gałąź- grupa produktów, charakteryzująca się identycznym przeznaczeniem końcowym oraz podobna f. produkcji w zakresie podstawowych czynników produkcji   Warunki istnienia handlu wewnątrzgałeziowego: -zróżnicowanie produktu (poziome i pionowe) -Korzyści skali -Konkurencja niedoskonała   Korzyści: -wzrost dostępności dóbr dla konsumentów (zwiększenie możliwości wyboru), -obniżka kosztów produkcji i cen (wydłużenie serii produkcji, obniżenie cen towarów na rynkach krajowych i zagranicznych przez producentów wykorzystujących statyczne i dynamiczne korzyści skali), -zwiększenie rozmiarów rynku (zwiększa się dostęp do rynków eksportowych) -maleje wpływ handlu mn na podział dochodów pomiędzy podstawowe czynniki produkcji (korzyści z handlu wewn mogą być uzyskiwane przez wszystkie czynniki produkcji, zarówno te mniej obfite, jak i te które w modelu HOS traca na handlu).   Znaczna część handlu światowego dokonuje się pomiędzy krajami uprzemysłowionymi, nie różniącymi się znacznie od siebie pod względem czynników produkcji czy technologii.

PODOBIEŃSTWA PREFERENCJI   Próbowała wyjaśnić dlaczego wymianę handlową prowadzą kraje położone blisko siebie, o podobnym rozwoju gospodarczym, z którego by wynikało że specjalizacja w tych krajach jest podobna. - eksportowane są te towary, na które istnieje za granicą tzw. reprezentatywny popyt, tzn. popyt w kraju sąsiednim jest taki sam jak popyt na rynku krajowym. Preferencje rynku krajowego i preferencje zagranicy są podobne lub takie same, czyli produkcja eksportowa jest naturalnym rozszerzeniem produkcji na rynek krajowy.   Wymiana mn pomiędzy państwami jest tym większa, im: - bardziej zbliżone są struktury popytu krajów - mniejsze są różnice przeciętnych dochodów indywidualnych   Warunki istnienia handlu: występowanie podobieństw i różnic poziomu dochodów indywidualnych

 

 

 

3.     Teoria wzajemnej współzależności cen czynnikow produkcji i cen towarow Heckschera-Ohlina a teoria i koncepcja wzajemnej intensywności popytu Milla

 

Mill - podejście popytowe Założenia: - 2 kraje, 2 dobra, 1 cz. produkcji(praca) - wewn. stosunek wymienny zależy od relacji cenowych - ilość jednostek towaru/1 roboczogodzinę   Baza handlu: relacje popytu na rynku mn, wewn stosunek wymienny   Kiedy dojdzie do wymiany? -gdy ToT ukształtuje się między wewn. stosunkiem wymiany obu krajów   Ale korzyści nierówne: Prawo wzajemnego popytu: Ten kraj, który wykazuje większy popyt na dobra kraju 2 ma mniej korzystnie kształtujące się ToT.

HOS - podejście podażowe (o wymianie decyduje podaż cz. produkcji) Założenia jak w 1.   Baza handlu: Kraje różnią się stopniem wyposażenia w czynniki produkcji

 

 

 

 

Ricardo (teoria klasyczna)   Założenia: 1. 2 kraje, 2 dobra, 1 czynnik produkcji (praca) 2. Ilość roboczogodzin/jednostka towaru 3. Stały wewnętrzny stosunek wymienny   4. Baza handlu: różnica w wydajności pracy   Od czego zależy struktura handlu? od wielkości kosztów komparatywnych

Mill (teoria popytowo-podażowa)   Założenia: 1. 2 kraje, 2 dobra, 1 czynnik produkcji (praca) 2. Ilość jednostek towaru/1 roboczogodzinę 3. Zmienny wewnętrzny stosunek wymienny (zależy od relacji cenowych) 4. Baza handlu: relacje popytu na rynku mn,   Od czego zależy struktura handlu? od wielkości kosztów komparatywnych i od zgłaszanego popytu na dane towary

 

Teoria luki technologicznej Teoria neotechnologiczna(Posner)   Co decyduje o strukturze handlu? Międzynarodowe różnice w poziomie wiedzy technicznej w tempie postępu technologicznego   3 etapy Międzynarodowa luka popytowa Pełne dysponowanie nowym produktem w kraju, zagranicą nie ma jeszcze info o nowym produkcie   Międzynarodowa luka imitacyjna - innowator eksportuje zagranicę, gdzie nie ma jeszcze imitatorów   Pełne dysponowanie nowym produktem zagranicą - pojawiają się imitatorzy, innowator poszukuje miejsc tańszej produkcji lub rezygnuje i szuka nowych innowacji	Teoria cyklu życia produktu Teoria neotechnologiczna(Vernon)   Co decyduje o strukturze handlu? Faza cyklu życia badanego produktu     3 etapy Testowanie - krótkie serie, pozycja monopolisty, mała elastyczność cenowa, lokalizacja produkcji blisko odbiorców (łatwa komunikacja), wysokie zyski, wysokie ryzyko rynkowe; Dojrzewanie możliwości osiągania korzyści skali, większa elastyczność cenowa, spadek kosztów i cen, utrata pozycji monopolisty, zaopatrzenie rynku krajowego i możliwość ekspansji na rynki obce ( tam szansa osiągnięcia przewagi komparatywnej); Standaryzacja - produkcja masowa, stabilizacja produkcji i konsumpcji, słabnie działalność innowacyjna, wzrost roli konkurencji cenowej, możliwość wydłużenia linii produkcyjnych (korzyści skali).
Podobieństwa: 1.w obu koncepcjach początkowo produkcją i eksportem zajmuje się innowator by w 3 fazie (w obu teoriach) przekazać produkcję imitatorom i stać się importerem - jest to proces uczenia się, który powoduje powstawanie i zanikanie luk technologicznych 2. uwzględniają dynamiczne aspekty technologii 3. obie bazują na innowacyjności produktów, w teorii luki technologicznej dodatkowo na innowacyjności procesów wytwórczych 4. obie opierają się na założeniu, że wiedza techniczna nie jest dobrem wolnym i równomiernie rozprzestrzenionym w świecie

 

2.Jaki wplyw w na efekt mnoznika handlu miedzynarodowego maja:
a)wzrost zdolności importowych  - osłabia działanie mnożnika, gdy rośnie krańcowa skłonność do importu, maleć musi krańcowa skłonność do konsumpcji krajowej
b)obnizenie produkcji - gdy producenci, w reakcji na wzrost konsumpcji nie reagują wzrostem produkcji, ale wzrostem ceny, spowoduje to osłabienie działania mnożnika; jeśli dojdzie do spadku produkcji spanie DN
c)stabilność cen - jest warunkiem zadziałania mnożnika, jeśli ceny nie będą stabilne, wzrost siły nabywczej pochodzący ze wzrostu zatrudnienia spowoduje wzrost cen i nie wzrośnie konsumpcja, więc mnożnik nie zadziała

d)cos z popytem - leave it, nie bardzo wiem co z popytem;p

 

3. międzynarodowe umowy surowcowe -

 

a) tworzenie magazynu wyrównawczego (JMK) - aby ograniczyć wahania cen do rozmiarów określonych w umowie surowcowej zarząd magazynu dokonuje interwencyjnego zakupu lub sprzedaży surowca. Surowiec jest skupywany wtedy, gdy jego ceny na rynku światowym spadają, a sprzedawany jest gdy ceny na odpowiednio wysokim poziomie Ocena:  nieefektywne. Bo:

- koszty ubezpieczenia i administracji tych magazynów

- ryzyko błędnej alokacji środków - skromne środki finansowe krs angażowane w produkcję następnie magazynowanych surowców podlegałyby  zamrożeniu

- wymaga to trafnych prognoz przyszłych cen na rynku światowym, a te w dużym stopniu nieprzewidywalne

- osłabienie motywacji krs do różnicowania produkcji i eksportu

 

b) kontyngenty eksportowe - krs umawiają się określają z góry, ile mogą eksportować danego surowca, aby nie dopuścić do tego, żeby jego nadmierna podaż spowodowała spadek ceny Ocena: nieefektywne, bo:

- przyznane wielkości kontyngentów opierają się na historycznych danych, wywołują niebezpieczeństwo ich nieracjonalnego wykorzystania

- krs się oszukują wzajemnie i gdy drugi nie widzi, próbują coś sprzedać poza kontyngentem

 

Finansowanie kompensacyjne - próbuje stabilizować dochody eksportowe w krajach rozwijających się ex post

 

a)    system finansowania kompensacyjnego MFW - MFW uruchomi procedurę finansowania kompensacyjnego , gdy spadek dochodów eksportowych ma miejsce w krótkim okresie i jest wywołany przyczynami niezależnymi od tego kraju Ocena: nieefektywne, bo

-  relatywnie krótki okres, na jaki może być zaciągnięty kredyt

- konieczność współpracy z MFW w ramach restrukturyzacji swojej gospodarki

b) STABEX(UE) - dla AKP, tylko surowce rolne. Może być zastosowany gdy eksport surowca, z którego sprzedaży spadły dochody, stanowi co najmniej 5% dochodów eksportowych tego kraju(próg zależności) i dochody eksportowe muszą spaść o co najmniej 4,5 % w przeciągu ostatnich 6 lat

 

c)SYSMIN(UE) - surowce mineralne, każdy spadek dochodów eksportowych może być podstawą udzielenia pomocy

 

Ocena: średnioefektywne, bo

- STABEX uwzględnia ograniczoną liczbę krajów i surowców co nie rozwiązuje problemu amplitudy wahań dochodów eksportowych w skali globalnej

- fundusze ograniczone

- od transferu środków do ich wykorzystania mija zazwyczaj dużo czasu

 

 

Kryteria konwergencji:

Kryteria monetarne:

-stabilność cen-średnia arytmetyczna z co najwyżej trzech krajów o najniższej stopie inflacji + 1,5 %

-stopa procentowa- bierzemy pod uwagę długookresową stopę procentową - średnia arytmetyczna stóp procentowych z co najwyżej trzech krajów o najniższej stopie inflacji +2%

Kryteria fiskalne:

-deficyt budżetowy- nie może przekraczać 3 % PKB

-zadłużenie finansów publicznych-nie może przekraczać 60% PKB ( kryterium nie spełniane przez wiele krajów)

-wahania kursu walutowego- +/-15% w okresie dwóch lat przed przystąpieniem do unii walutowej

 

KORZYŚCI I ZAGROŻENIA UNII WALUTOWEJ:

1. KORZYŚCI

a) korzyści makroekonomiczne

- racjonalne wykorzystywanie wspólnych zasobów dewizowych unii do regulowania rozliczeń pomiędzy krajami członkowskimi ze względu na wyeliminowanie zjawiska równoległego zadłużenia się większej liczby tych krajów, jak również wyeliminowanie z rozliczeń wewnątrzunijnych walut krajów trzecich,

- wykorzystywanie w rozliczeniach międzynarodowych i przy zawieraniu różnych transakcji jednej wspólnej waluty, która w dłuższym okresie może konkurować z określonymi walutami kluczowymi,

- automatyczne uzyskiwanie pomocy finansowej od władz monetarnych unii w razie wystąpienia trudności gospodarczych,

- wewnątrzunijna koordynacja polityki pieniężnej i fiskalnej.

b) korzyści mikroekonomiczne

- eliminacja kosztów transakcyjnych (eliminacja kosztów wymiany walut),

- eliminacja ryzyka zmian kursów walutowych.

 

c) korzyści pozaekonomiczne (zwiększenie poczucia bezpieczeństwa oraz stabilności warunków działania)

Przystąpienie Polski

do strefy euro

Spadek ryzyka Zniesienie kursu

makroekonomicznego, walutowego

integracja rynku finansowego,

wzrost konkurencji

Eliminacja Ożywienie Eliminacja

ryzyka wymiany kosztów

kursowego handlowej transakcyjnych

Spadek stóp

procentowych

Wzrost stopy inwestycji

Akumulacja kapitału i wzrost wydajności czynników produkcji

Wzrost PKB per capita

 

2. ZAGROŻENIA

 

a) utrata części suwerenności ekonomicznej na skutek przesunięcia na szczebel unijny uprawnień poszczególnych krajów w zakresie polityki monetarnej,

 

b) utrata kursu walutowego jako instrumentu regulowania równowagi wewnętrznej i zewnętrznej,

 

c) wykorzystywanie przez kraje trzecie wspólnej waluty unii

 

 

 

2.Argumenty za i przeciw deflacja i stopa% - slajd 131 i 133

 

Wymienialność walut

 

Korzyści z istnienia wymienialności walut:

       Umożliwienie producentom i konsumentom zaopatrywanie się w najtańszych źródłach i sprzedawanie po najwyższych cenach

       Każdy kraj i region może specjalizować się w rodzajach produkcji, w których ma przewagę komparatywną a importować te towary, które inne kraje produkują efektywniej

       Osiągnięcie maksymalnej produkcji światowej

 

Rodzaje wymienialności walut:

a)    Pełna- przepływ walut odbywa się swobodnie w dowolnej formie, dowolnym celu, czasie i wysokości

b)    Zewnętrzna- gdy jest zagwarantowana wyłącznie nie rezydentom

c)     Wewnętrzna- gdy jest zagwarantowana wyłącznie rezydentom

d)    Rynkowa- wymiana jednej walut na inną przez osoby fizyczne i prawne

e)    Oficjalna- wzajemna wymiana walut władz monetarnych poszczególnych krajów lub walut na aktywach rezerwowych poza rynkiem krajowym

 

2. Wahania dochodów eksportowych ( slajdy)

 

3. Cła wychowawcze - są one nakładane na towary wybranej gałęzi produkcji, które w początkowym okresie działalności otoczone są przez państwo protekcyjną ochroną ceł. W efekcie nałożenia cła importowane towary określonaj gałęzi czy branży stająś się droższe, co porawia warunki konkurencji dla krajowych producentów tych dóbr.

4. 

a) Międzynarodowy związek koniunkturalny przy stałym kursie walutowym

 

­Kraj A                                                                                    Kraj B

1.Poprawa koniunktury                             1. Negatywny wpływ na koniunkturę wewnętrzną

na skutek wzrostu eksportu                                     na skutek wzrostu importu

(następuje wzrost gosp., rośnie

zatrudnienie)

 

2. Poprawa koniunktury na skutek              2. Pozytywny wpływ na koniunkturę    wewnętrzną na

wzrostu dochodów, konsumpcji,                       skutek możliwości eksportu( szansa na zwiększenie

inwestycji lub wzrostu wydatków                     eksportu do kraju A,gdyż jest tam wzrost konsumpcyjny)

budżetowych

 

 

 

 

b) Policy- mix R.Mundella

Chodzi tu o jednoczesne zastosowanie instrumentów polityki monetarnej i fiskalnej, a więc o kontrolę podaży pieniądza, żeby nie podnosić inflacji oraz z drugiej strony, żeby przeciwdziałać jej poprzez obniżenie podatków. Ta mieszanka polityk monetarnej i fiskalnej - podatkowej, zastosowana jednocześnie, staje się skuteczna, zarówno jeżeli chodzi o walkę z inflacją, jak i zwiększenie zatrudnienia i w związku z tym aktywności gospodarczej.

+tabelka (slajd 124)

 

Policy mix - kombinacja nastawienia polityki pieniężnej i polityki fiskalnej występującej w danym okresie. Stanowi miarę monetarnego i fiskalnego zacieśnienia (luzowania). Zazwyczaj przedstawiany w układzie współrzędnych, gdzie na osi poziomej uwidocznione jest nastawienie monetarne (monetary loosening, monetary tightening) mierzone zmianami w rzeczywistych krótkoterminowych stopach procentowych. Oś pionowa reprezentuje nastawienie fiskalne (fiscal loosening, fiscal tightening) wyrażone zmianami w saldzie pierwotnym ze względu na fazę cyklu koniunkturalnego CAPB (cyclically-adjusted budget balances). Punkty odpowiadające prowadzonej polityce monetarno-fiskalnej w określonych latach po chronologicznym połączeniu wykreślają ścieżkę w czasie policy mix. Taka konstrukcja wykresu prowadzi do powstania czterech głównych obszarów odpowiadających ćwiartkom układu współrzędnych o różnych kombinacjach polityki monetarnej i fiskalnej, przy czym za opcję najbardziej pożądaną w długim okresie uważa się skupienie punktów (odpowiadających nastawieniu w kolejnych latach) możliwie blisko początku układu współrzędnych.

 

c) Hystereza

oznacza sytuację, gdy jedna ze zmiennych ekonomicznych,

doznająca zmiany poziomu, nie powraca ponownie do swojego

poziomu wyjściowego, mimo, że zanika przyczyna, która wywołała

zmianę tej zmiennej.

 

Przykład:

 

Zmiana czynnika ekonomicznego(dewaluacja EUR do $) zwiększa eksport do USA

       Z czasem następuje zmiana czynnika ekonomicznego ( spadek kursy $ do EUR; deprecjacjia $), a mimo to eksport do USA nie spada ( nadal rośnie eksport)

       Może to być spowodowane zainwestowaniem środków w kadrę, reklamę, marketing w USA,

       Nagła reakcja eksporterów europejskich mogłaby spowodować wyeliminowanie towarów eur. W USA

 

d) reguła hojności- tego nigdzie nie ma

 

 

5. Argumenty za protekcjonizmem

- porprawa ToT

- ochrona przed tanią siłą roboczą i dumpingiem

- pomoc w przywróceniu pełnego zatrudnienia

- ochrona waluty własnego kraju

Instrumentami tej polityki są cła przywozowe, cła eksportowe oraz subsydia

 

 

 

 

 

 

Efekt stabilizacyjny stabilizacji cen:

W sytuacji wahań popytu i przy braku ceny stabilnej wzrostowi wolumenu towarzyszy wzrost ceny i na odwrot ( spadek wolumenu powoduje spadek ceny). Dochody znacznie się od siebie roznia- przy wzroście popytu osiągamy maksymalny przychód eksportowy, przy spadku- przychód minimalny. W wyniku wprowadzenia ceny stabilnej nastąpi złagodzenie tych wahań i stabilizacja dochodów eksportowych.

 

 

GRUPA 3

 

1.Wyjaśnij podobieństwa i różnice pomiędzy:

 

a)teorią wzajemnej współzależności cen czynników produkcji i cen towarów Heckschera-Ohlina oraz teorią podobieństwa preferencji

 

Teoria wzajemnej współzależności cen czynników produkcji i cen towarów Heckschera-Ohlina

Założenie podstawowe: 2 czynniki produkcji - praca i kapitał

Składa się z 2 teorematów:

Obfitości zasobów - każdy kraj powinien się specjalizować w produkcji tego towaru, dla wytworzenia którego potrzebuje czynnika produkcji występującego u niego we względnej obfitości, bo czynni ten jest tańszy jak jest go więcej.

Teoremat wyrównywania się cen czynników produkcji -

Kraj 1 - obfitość kapitału - eksportuje produkty kapitałochłonne, a importuje pracochłonne.

Kraj 2 - obfitość pracy - eksportuje dobra pracochłonne, a importuje kapitałochłonne.

W wyniku HZ - doskonały substytut międzynarodowego przepływu czynników produkcji, w kraju 1 czynnik pracy przestaje być rzadki (jego cena spada), podaż krajowa może być przesunięta i efektywniej wykorzystana, eksport prowadzi do spadku ilości kapitału (cena rośnie). Odwrotne zmiany w kraju 2. Zmiany te powodują zmianę obfitości i rzadkości, co powoduje do wyrównywania się cen czynników produkcji.

 

Teoria podobieństwa preferencji (ujednoliconej struktury popytu)

Teorię tę można podzielić na kilka logicznie ze sobą powiązanych części, w których określa się:

1. Potencjalny eksport i import artykułów przetworzonych w danym kraju  kraj eksportuje artykuły, na które istnieje “reprezentatywny popyt” na rynku gwarantujący opłacalną produkcję i skuteczną konkurencję z zagranicą.

2. Potencjalną intensywność wymiany handlowej między krajami  intensywność HZ artykułami jest większa,

              im bardziej zbliżone są struktury ich popytu

              im mniejsze są różnice przeciętnych dochodów.

3. Czynniki wywołujące zniekształcenia między potencjalną i faktyczną intensywnością HZ

       pozytywnie wpływające na intensywność (przewaga technologiczna i organizacyjna)

       negatywnie wpływające (koszty transportu, komunikowania się, restrykcyjne instrumenty polityki gospodarczej).

 

PODOBIEŃSTWA: (więcej nie widzę...)

       wyjaśniają kierunki HZ

 

RÓŻNICE:

Teoria H-O:

1.             teoria neoklasyczna

2.             eksport/import zależny od obfitości występowania czynników produkcji

3.             HZ pomiędzy krajami obfitymi w kapitał (wysokorozwinięte), a obfitymi w pracę (słabiej rozwinięte), to HZ prowadzi do wyrównywanie się cen czynników produkcji (m.in. płac) i prowadzi do wyrównywania się dochodów

Teoria podobieństwa preferencji:

1.             teoria popytowo-podażowa

2.             eksport/import zależy od popytu na rynku światowym

3.             intensywny HZ krajów o zbliżonym dochodzie i strukturze popytu (czyli muszą to być albo dwa kraje rozwinięte, albo dwa rozwijające się)

 

b)teorią luki technologicznej oraz teorią zawłaszczalności

 

Teoria luki technologicznej - jedna z teorii neotechnologicznych

Opóźnienia w rozwoju krajów powodują, że jeden stają się innowatorami technologii, a i inne ich imitatorami. Innowatorzy tworzą nową technologię i na początku są monopolistami na rynku, bo tylko oni mają do niej dostęp - występuję międzynarodowa luka popytu (brak świadomości o nowym produkcie). W miarę upływu czasu innowatorzy eksportują nowy produkt, ale nie ma imitatorów za granicą - międzynarodowa luka imitacyjna. W późniejszym okresie pojawiają się imitatorzy - mogą konkurować i innowator albo poszukuje tańszych czynników produkcji, albo rezygnuje z niej.

 

 

 

Teoria zawłaszczalności - MAGEE (szerzej - patrz pytanie 8)

Ukazuje problem zawłaszczalności - konflikt między publicznym korzystaniem z innowacji a kształtowaniem się zysków firmy innowacyjnej. Czyli jest tu chęć ochrony własnej myśli technicznej, poprzez BIZ, aby nie przejęła jej konkurencja, bo innowator dużo włożył w stworzenie technologii, a jej rozpowszechnienie się spowoduje spadek jego zysków.

 

PODOBIEŃSTWA:

       nawiązują do roli czynnika postępu technologicznego i innowacyjności

       występowanie: innowatorów i imitatorów

       innowatorzy - tworzą nowe produkty i rozwiązania technologiczne, poświęcając na to duże nakłady, aby osiągać zyski

       imitatorzy - przejmują technologie od innych

       nierównomierne rozłożenie potencjału technologicznego w skali krajów

       wykorzystanie nowej technologii przez innych powoduje, że zyski innowatorów maleją

 

RÓŻNICE:

teoria zawłaszczalności

1.               teoria mikroekonomiczna BIZ

2.               tłumaczy lokalizację BIZ

3.               nawiązuje do ochrony (zawłaszczania) technologii przez innowatorów w celu ochrony swoich zysków, a dyfuzja technologii odbywa się poprzez BIZ innowatorów w innych krajach

4.               innowatorzy starają się chronić swoją technologie przed dyfuzją, aby mieć duże zyski

teoria luki technologicznej

1.               teoria neotechnologiczna

2.               tłumaczy strumienie handlu międzynarodowego

3.               nawiązuje do dyfuzji technologii i uczenia się imitatorów od innowatorów

 

 

4.               innowatorzy szukają coraz to nowszych rozwiązań, aby mieć duże zyski

 

 

2.Wyjasnij wpływ wysokiej cenowej elastyczności popytu w kraju importera na:

 

a)skuteczność efektu ochronnego cła

 

 

 

Założenia:

       analizowany rynek stanowi jedynie niewielką część gospodarki danego kraju, zmiany zachodzące pod wpływem cła nie oddziałują na pozostałą część gospodarki

       na rynku ma miejsce doskonała konkurencja

       kraj mały - czyli niemożność kształtowania cen światowych

W wyniku zastosowania cła możemy zaobserwować efekt:

       produkcyjny (ochronny) - w wyniku podniesienia ceny krajowej o wartość cła (do poziomu Pc) producenci krajowi mogą zwiększyć produkcję krajową dobra z poziomu Q1 do Q3. Wzrost podaży następuje w wyniku dopuszczenia do produkcji mniej efektywnych producentów, którzy nie mogli wytwarzać po cenie niższej. Wprowadzenie cła chroni tym samym rodzimych wytwórców przed konkurencją zagraniczną, pozwalając na wzrost produkcji dobra.

Ochrona produkcji krajowej determinuje jednocześnie możliwość zwiększenia zaangażowania krajowych czynników produkcji (szanse na wzrost zatrudnienia).

Ale wprowadzenie cła powoduje też szereg innych efektów:

       pole a+b+c+d  strata konsumentów, bo o tyle zmniejsza się nadwyżka konsumentów

       pole a  efekt redystrybucyjny - zysk producentów, bo o tyle rośnie nadwyżka konsumentów

       pole c  efekt fiskalny - zysk państwa, bo to ilość wpływów do budżetu

       pole d  efekt konsumpcyjny - spadek krajowego popytu, bo niektórzy nie kupią po wyższej cenie

       pole b  efekt protekcyjny - strata biorąca się z faktu, że część popytu, którą wcześniej zaspokajał import teraz zaspokajają producenci, którzy wcześniej nie produkowali, bo mieli za wysokie koszty do ówczesnej ceny.

 

Straty konsumentów:          a + b + c + d

Korzyści producentów:       a

Korzyści budżetu państwa:             c

Straty netto:                               b   +   d

 

Wnioski:

Wprowadzenie cła w celu osiągnięcia efektu ochronnego pozwala go osiągnąć - producenci krajowi wytwarzają więcej, może wzrosnąć zatrudnienie, ale odbywa się to kosztem strat, które ponoszą konsumenci, gdyż muszą płacić wyższą cenę za dane dobro.

 

b)pozycję kraju w koncepcji wzajemnej intensywności popytu J.S Milla

 

Teoria wzajemnego popytu - struktura HZ jest powiązana zarówno z wielkością kosztów komparatywnych i ze zgłaszanym popytem na dane towary.

Zatem państwa słabiej rozwinięte, mało nowoczesne, które nie posiadają atrakcyjnej oferty eksportowej, zgłaszające duży popyt na wyroby importowane, odnoszą małe korzyści z wymiany; z kolei państwa lepiej rozwinięte, mające do dyspozycji nowoczesne technologie produkcyjne, wytwarzające szeroki asortyment nowoczesnych produktów i eksportujące te wyroby, zgłaszające mniejszy popyt na dobra importowane, odnoszą duże korzyści z wymiany handlowej

 

POZYCJA KRAJU

Teoria to uwzględnia konieczność ingerencji państwa, które decyduje o kierunkach rozwoju i specjalizacji.

Wniosek: Zbyt daleko idąca specjalizacja może doprowadzić do uzależnienia się danego kraju do innych. Zatem państwo nie powinno dopuszczać do zbyt daleko idącej specjalizacji i uzależnienia się danego kraju od innych krajów.

A kraj, który wykazuje większą intensywność popytu na dobra drugiego kraju ma mniej korzystne terms of trade. Co powoduje, że jego pozycja jest gorsza niż pozycja kraju, z którego importuje towary.

 

c)stosunki terms of trade w koncepcji krzywych zaoferowania A. Marshalla

 

Krzywe zaoferowania - podstawowy instrument badania równowagi ogólnej handlu - łączą w sobie popyt i podaż i oznaczają wielkość popytu danego kraju na dobra kraju drugiego, ale jednocześnie wielkość podaży, którą dany kraj oferuje w zamian za towar partnera zagranicznego. Krzywa ta przedstawia jednocześnie wszystkie możliwe terms of trade, przy których kraj jest skłonny do wymiany.

 

Punkt przecięcia się krzywych zaoferowanie dwóch krajów: A i B wyraża międzynarodowy stosunek wymiany danych dóbr między tymi krajami.

Przy zmianie położenia krzywych zaoferowania, zmiana międzynarodowego stosunku wymiennego zależy od elastyczności cenowej popytu.

Jeżeli elastyczność cenowa popytu kraju A:

       zwiększa się (e >1), - przesunięcie krzywej zaoferowania w lewo -  to kraj A musi zapłacić mniej towarów za ilość towarów otrzymanych od kraju B, ilość towarów spada w obu przypadkach, ale w kraju A bardziej, czyli za mniejszy import płaci o wiele mniejszym eksportem - korzyść kraju A - czyli jego terms of trade polepszają się

       zmniejsza się (e <1), -przesunięcie krzywej zaoferowania w prawo - to kraj A musi zapłacić dużo więcej towarów za tylko nieco większą ilość towarów z kraju B, ilość towarów rośnie w obu przypadkach, ale w kraju A bardziej, czyli za nieco większy wolumen importu musi zapłacić o wiele większym eksportem - korzyść kraju B - czyli jego terms of trade się polepszają

Zmianę terms of trade powoduje również:

       każda zmiana preferencji i nabywców i możliwości produkcyjnych,

       spadek lub wzrost możliwości produkcyjnych w którymś z krajów

 

3.Przedstaw mechanizm wpływu międzynarodowej stabilizacji cen surowców na poziom i stabilizację dochodów eksportowych krajów rozwijających się w przypadku dominacji wahań podaży na rynku.

 

Rynki z dominacją wahań podaży to rynki surowców (np. rolne), bo są one uzależnione od klimatu i warunków atmosferycznych.

Wahania występujące na rynku są niekorzystne, bo destabilizują sytuację rynkową (powodują wahania dochodów). Kraje rozwijające się wychodzą z założenia, że skoro ich dochody wahają się, należy je ustabilizować.

 

Przesunięcie krzywej podaży:

       w prawo  wzrost produkcji surowca, ale jednocześnie spadek jego ceny (popyt się nie zmienia)

       w lewo spadek produkcji surowca, ale jednocześnie wzrost jego ceny (popyt się nie zmienia)

Ponieważ ilość produkcji i cena w obu sytuacjach zmieniają się w kierunku przeciwnym, dochody będą podobne.

 

Jeśli kraj zdecyduje się wprowadzić cenę stabilną, to przesunięcie krzywej podaży:

       w prawo  wzrost produkcji surowca, cena stabilna (popyt się nie zmienia) dochód rośnie

       w lewo spadek produkcji surowca, cena stabilna (popyt się nie zmienia)  dochód spada

Nie zmienia to wahań podaży na rynku, ale stabilna cena powoduje, że wahania dochodów są większe, niż w przypadku braku stabilizacji ceny.

 

Zatem stabilizacja cen na rynku wahań podaży zwiększa wahania dochodów i w celu stabilizacji dochodów jest działaniem nieracjonalnym.

 

4.Zdefiniuj pojęcia i rozwiń następujące zagadnienia:

 

a)reguła inwersji ceny w "nowej gospodarce"

 

Reguła inwersji ceny - polega na tym, że coraz więcej nowych produktów wysokiej technologii pojawia się na rynku, ale są one coraz tańsze, bo jest bardzo duża konkurencja między przedsiębiorstwami. Kiedyś nowe produkty były najdroższe na rynku, zatem tą sytuację możemy taktować jako inwersję. Reguła ta odnosi się do Nowej Gospodarki (New Economy).

 

b)istota strategicznej polityki handlu międzynarodowego w oparciu o zachowania podmiotów według zasad konkurencji cenowej Bertranda

 

Strategiczna polityka HM polega tu na zastosowaniu przez rząd danego kraju instrumentu polityki handlowej - podatku eksportowego.

Założenia:

       rozpatrywany rynek to duopol międzynarodowy

       obie analizowane firmy produkują dobra heterogeniczne

       producenci zachowują się zgodnie z zasadami konkurencji cenowej Bertranda - traktują poziom ceny swojego konkurenta jako daną wielkość

       stosowany przez rząd poziom podatku eksportowego - dana wielkość

       rząd kraju wprowadzającego instrumenty zna rzeczywistą strukturę rynku i sposoby zachowań

       cel polityki rządu - max. dobrobytu kraju

       sprzedaż eksportowa całego wolumenu wytwarzanych przez obie firmy dóbr na rynek kraju trzeciego

 

Sytuacja polega na tym, że na rynku duopoli stycznym  korporacja A chce zwiększyć zysk i dlatego musi podnieść cenę, ale uczyni to tylko, gdy ceny podniesie też korporacja B. To może mieć miejsce wtedy, gdy rząd kraju A nałoży podatek eksportowy, wtedy korporacja B uwierzy w długoterminową zmianę ceny  i podniesie swoją cenę. W modelu tym widzimy zmowę cenową korporacji. 

W rezultacie:

Kraje - siedziby obu przedsiębiorstw odnoszą korzyści (wzrost cen towarów eksportowanych) - wzrost dobrobytu, ale kosztem kraju trzeciego.

Kraj trzeci - traci na skutek pogorszenia się relacji terms of trade, bo obniża się renta konsumenta.

 

 

 

c)przywracania równowagi zewnętrznej i wewnętrznej w interpretacji modelu MEAD'A

 

POLICY - MIX  MEADE'A

Model ten przedstawia, jakie instrumenty należy stosować, aby zapewnić równowagę wewnętrzną (niska inflacja i bezrobocie) i zewnętrzną (brak nadwyżki/deficytu).

Jest to teoria oparta na poglądach Keynesa, odnosi się do krajów nie w pełni zintegrowanych z rynkiem światowym.

Stosując narzędzia: wydatki budżetowe i kurs walutowy; państwo przywraca równowagę.

1.    Bezrobocie i deficyt

      wzrost wydatków budżetowych wzrost środków pieniężnych w rękach ludzi  wzrost popytu wzrost produkcji wzrost zatrudnienia

      dewaluacja kursu walutowego  spadek wartości waluty  wzrost eksportu  spadek deficytu

2.    Nadmierne zatrudnienie i deficyt

      spadek wydatków budżetowych  spadek ilości środków finansowych w rękach ludzi  spadek popytu  spadek możliwości sprzedaży  spadek produkcji  spadek zatrudnienia spadek środków pieniężnych mały popyt  mały import  poprawa bilansu

3.    Bezrobocie i nadwyżka

      wzrost wydatków budżetowych wzrost środków pieniężnych w rękach ludzi  wzrost popytu wzrost produkcji wzrost zatrudnienia  wzrost popytu wzrost importu  spadek nadwyżki

4.    Nadmierne zatrudnienie i nadwyżka

      spadek wydatków budżetowych  spadek ilości środków finansowych w rękach ludzi  spadek popytu  spadek możliwości sprzedaży  spadek produkcji  spadek zatrudnienia

      rewaluacja kursu walutowego  wzrost wartości waluty  spadek eksportu  spadek nadwyżki

 

5 krzywa uczenia sie

 

Krzywa uczenia się - krzywa doświadczeń

To wykres, który przedstawia kształtowanie się efektu doskonalenia organizacji i funkcjonowania firmy, w miarę uczenia się, spadają koszty produkcji. Efekty zdobywanego przez firmę doświadczenia pozwalają na obniżenie kosztów przeciętnych w miarę wzrostu skumulowanego wolumenu produkcji.

Za pomocą tej krzywej można wyjaśnić genezę strategicznych zachowań firm na rynku oligopolistycznym (np. samolotów).

Przykład: AIRBUS i MCDONNELL-DOUGLAS

Na rynku lotniczym analitycy stwierdzili, że rentownie tylko 2 korporacje mogą funkcjonować. Mc-D opanowały ten rynek - stworzyły DUOPOL. Gdy na rynek chciała wejść trzecia firma - europejska - AIRBUS, żeby to uczynić należało na początku ponieść bardzo wysokie koszty, dlatego też państwa europejskie zastosowały politykę subwencji dla AIRBUSA. Dzięki temu udało mu się wejść na rynek, w miarę upływu czasu koszty produkcji zaczęły spadać, aż do wyrównania się (zakładamy, że Europa uczy się szybciej i jej krzywa uczenia przebiega poniżej krzywej uczenia się Mc-D).

Gdyby nie zastosowana polityka subwencji, firma nie miałaby szans na rynku, bo na początku koszty produkcji są bardzo wysokie, a Mc-D w tym samym czasie produkuje już 50% taniej.

 

 

6 argumenty za użyciem kursu zmiennego walutowego

 

A)               kształtowanie kursu walutowego pod wpływem podstawowych kategorii ekonomicznych - ponieważ kurs zmienny kształtują czynniki rynkowe, to może on w rzeczywistości odzwierciedlać wartość waluty (w przeciwieństwie do kursu stałego).

Mniejszy wpływ destabilizującej spekulacji niż przy kursach stałych.

Krótkookresowe wahania kursów są związane z różnicami stóp %, a długookresowe z różnicami stóp inflacji i tempa wzrostu wydajności, stąd wahania kursów zmiennych mniej zakłócają realne procesy gospodarcze (niż w stałych kursach).

B)               zmniejszenie tendencji protekcjonistycznych - kurs zmienny spełnia też funkcję instrumentu chroniącego rynek, zabezpiecza równowagę bilansu płatniczego, bo kurs wpływa na poziom eksportu i importu (przy wzroście wartości waluty krajowej spada eksport i rośnie import).

C)               zapobieganie importowi inflacji - oczekuje się deprecjacji waluty krajów o wysokiej inflacji oraz aprecjacji w krajach o niskiej inflacji. Kurs neutralizuje jej przepływ z innych krajów, bo jego zmiana jest odwrotna do zmiany inflacji.

D)             niewielkie znaczenie kosztów zabezpieczenie przed ryzykiem kursowym - należy się zabezpieczać przed ryzykiem, ale koszt takiego zabezpieczenia stanowi jedynie ułamek kosztów transakcji.

 

7 teorie neoczynnikowe

 

Teorie powstałe w reakcji na paradoks Leontiefa - aby wykazać jego pozorny charakter.

Cechy:

- ogólne założenia teorii H-O

- nowa interpretacja zasobów produkcyjnych - odrzucenie tezy o homogeniczności czynników produkcji, uwzględnienie ich efektywności

 

A)    Teoria trój czynnikowa - uwzględniając 3 czynniki: pracę, kapitał i surowce mineralne; wyjaśnia dlaczego USA są importerem dóbr kapitałochłonnych (mimo że to kraj o dużych zasobach kapitału, czyli powinni importować dobra pracochłonne).

USA importuje surowce, bo są to dobra kapitałochłonne (dużo kapitału przy ich wydobyciu), ale jednocześnie są dobrami występującymi we względnej rzadkości (USA ma zasoby, ale istnieje ustawa o zachowaniu zasobów dla kolejnych pokoleń, dlatego ich nie eksploatuje).

Zatem względna rzadkość surowców decyduje o tym, że USA je importuje.

Adekwatność zatem ma teoria obfitości zasobów.

B)   Teoria wewnętrznej złożoności czynników produkcji - zakłada, że czynnik pracy nie jest dobrem jednorodnym, bo obok pracy niskokwalifikowanej istnieje wysokokwalifikowana (kapitał ludzki).

Wyjaśnia to eksport dóbr zaawansowanych technologicznie przez USA, gdzie praca nie występuję we względnej obfitości, ale jej fragment - kapitał ludzki - tak.

Adekwatność zatem ma teoria obfitości zasobów.

C)   Teoria wieloczynnikowa - uwzględnia cztery czynniki produkcji: pracę, kapitał ludzki, kapitał rzeczowy, zasoby naturalne.

 

8 co to jest teoria zawłaszczalności

 

Teoria zawłaszczalności to jedna z mikroekonomicznych teorii BIZ - autor MAGEE

Problem zawłaszczalności - konflikt między publicznym korzystaniem z innowacji a kształtowaniem się zysków firmy innowacyjnej.

Fakt, że wiedza techniczna jest w dużym stopniu dobrem publicznym nie zmniejsza możliwości wykorzystania określonej wiedzy przez innowatora, lecz wykorzystanie jego wiedzy technicznej (na która poświęcił poważne zasoby) przez innych zmniejsza jego zyski.

Zatem problemem dla przedsiębiorstw innowacyjnych jest skuteczne przeciwdziałanie utracie innowacji na rzecz konkurencyjnych firm.
Z punktu innowatora bardziej jest opłacalna internalizacja wiedzy technicznej niż jej wykorzystywanie poprzez rynek, grożące utratą przewagi technologicznej.

Zawłaszczalność innowacji jest tym wyższa, im większe zyski może czerpać firma innowacyjna. Zawłaszczalność jest wyższa oraz przedsiębiorstwa innowacyjne i dominujące mogą generować wysokie zyski łatwiej, gdy technika jest bardziej złożona i może być rozpowszechniona w skali międzynarodowej za pośrednictwem ich zagranicznych filii.
 

9 teorie BIZ, które tłumaczą BIZ, decydują o tym, ze podejmujemy BIZ

 

MAKROEKONOMICZNE

A)    teoria obszarów walutowych - założenie: podział gospodarni na różne strefy walutowe

W takich warunkach pojawiają się BIZ, które są naturalnym skutkiem różnej pozycji walut na rynku pieniężnym. Inwestycje są realizowane w oparciu o pozycję waluty: płyną z krajów o silnej walucie do krajów o walucie słabszej.

 

B)   teoria względnych przesunięć kosztów siły roboczej i kapitału - dwa typy BIZ:

1.    rezultat mikroekonomicznych kalkulacji na szczeblu przedsiębiorstw, które chcą wykorzystywać przewagi rynku monopolistycznego i oligopolistycznego

2.    zagraniczne inwestycje nastawione na wykorzystywanie zachodzących w czasie zmian pozycji poszczególnych krajów spowodowany kształtowaniem się w nich kosztów zastosowania siły roboczej i kapitału (ujawnia się w gospodarkach typu rynkowego).

 

C)   teoria kształtowanie się pozycji inwestycyjnej na rynkach zagranicznych - (teoria poziomu rozwoju gospodarczego)

Chodzi o wyjaśnienia BIZ za pomocą zróżnicowania poziomu rozwoju gospodarczego krajów.

Miernik ich pozycji inwestycyjnej: wielkość netto inwestycji /1 mieszkańca

uogólnia się rozważania dotyczące współzależności między miernikiem z dochodem narodowym per capita.

Wyróżnia się 4 grupy - odpowiadające 4 stadiom rozwoju i 4 etapom kształtowania się pozycji inwestyc. zagranicą

1.    kraje o bardzo niskim poziomie dochodu per capita - zerowa lub ujemna wielkość netto BIZ, nie są atrakcyjnym miejscem lokat

2.    średni poziom dochodu per capita - rosną BIZ z tych gospodarkach, one inwestują mało

3.    i 4. jeszcze wyższe dochody, inwestują coraz więcej

 

MIKROEKONOMICZNE

D)  teoria przewagi własnościowej przedsiębiorstwa - HYMER, KINDLEBERGER, CAVES

Istotną przesłanką podejmowania przez przedsiębiorstwa ekspansji zagranicznej jest dysponowanie określoną przewagą oraz możliwościami trwałego wykorzystywania (zawłaszczania) tej przewagi.

Czynniki przewagi własnościowej:

       ogólne - nie związane z umiędzynarodowieniem działalności firmy

       specjalne - kształtują przewagę filii nad lokalnym przedsiębiorstwem

       wynikające z umiędzynarodowienia działalności przedsiębiorstwa.

 

E)   teoria lokalizacji BIZ - DUNNING, RUGMAN, TESCH

Czynniki przewagi lokalizacyjnej, które decydują o miejscu inwestycji:

       struktura rozmieszczenia czynników wytwórczych, rynków

       jakość i wydajność zasobów

       koszty transportu

       zakres interwencji władz

       klimat dla BIZ

       infrastruktura

       dystans psychologiczny (język, kultura)

       korzyści skali

 

F)   teoria transakcji wewnętrznych - COASE, BUCKEY, CASSON, MAGEE, RUGMAN

Celem ekspansji poprzez BIZ są większe korzyści z dokonywania transakcji w ramach 1 firmy, bo omija się koszty transakcji (ryzyko, opłaty administracyjne itp.)

 

G)   teoria zawłaszczalności - MAGEE (szerzej - patrz pytanie 8)

Problem zawłaszczalności - konflikt między publicznym korzystaniem z innowacji a kształtowaniem się zysków firmy innowacyjnej. Czyli jest tu chęć ochrony własnej myśli technicznej, aby nie przejęła jej konkurencja, bo innowator dużo włożył w stworzenie technologii, a jej rozpowszechnienie się spowoduje spadek jego zysków.

 

H)  eklektyczna teoria produkcji międzynarodowej - DUNNING - wykorzystuje inne teorie

BIZ determinuje:

- przewaga specyfiki firmy:

       abstrahująca od multinarodowości: wielkość i pozycja firmy, dywersyfikacja produkcji, technologia, marka, kapitał, system zarządzania, dostęp do rynków, protekcja państwa

       przewaga filii nad lokalnymi firmami: dostęp do zasobów firmy macierzystej, korzyść ze scentralizowanej podaży produktów i popytu

       bazująca na wielonarodowości działania: lepszy dostęp do rynku, dywersyfikacja ryzyka, wykorzystanie międzynarodowych różnic w wyposażeniu

- przewaga wynikająca z internacjonalizacji działalności gospodarczej: obniżka lub uniknięcie kosztów, spadek niepewności popytu, bezpośrednia kontrola jakości produktów i rynków, strategia konkurencyjna

- przewaga lokacyjna: rozmieszczenie produktów, rynków, koszty transportu, produkcji, infrastruktura, korzyści ze skali produkcji i marketingu

 

6 co to są korzyści komparatywne

 

Pojęcie korzyści komparatywnych odnosi się do teorii stworzonej przez Ricardo (rozpowszechnionej przez Torrensa) zwanej teorią kosztów komparatywnych.

Korzyści komparatywne to różnice względne w produkcji towarów, które powodują, że może dojść do korzystnej wymiany nawet, gdy jeden kraj ma absolutna przewagę nad drugim krajem w obu dobrach.

Korzyści te można osiągnąć dzięki specjalizacji w danej dziedzinie, którą uzasadnia występowanie względnych różnic w kosztach wytwarzania mierzonych nakładami pracy.

 

 

 

 

 

TEORIE MIĘDZYNARODOWYCH STOSUNKÓW GOSPODARCZYCH

(TEORIE MIĘDZYNARODOWEGO PODZIAŁU PRACY)

 

NAKŁADY, ZASOBY - czynniki produkcji, które mogą być użyte do produkcji danego dobra (produktu lub usługi) zaspokajającego ludzkie potrzeby. Mamy nakłady pracy, ziemi, kapitału, a także nierzadko wymieniane jako nakłady - transfer wiedzy technicznej.

KOSZTY - pewnego rodzaju nakłady, które ujęte są w jednostkach wartościowych. Musi im towarzyszyć zużycie czynników produkcji; muszą być przypisane do określonego okresu czasu; są wyrażone wartościowo w jednostkach pieniężnych; przy ich ponoszeniu występuje określony efekt.

WYDATKI nie mają zużycia czynników produkcji.

CENA - określona wartość, za przyjęcie której sprzedający jest gotów zrzec się swoich praw do danego dobra, lub też kupujący jest gotów ją oddać, aby do tego dobra nabyć prawa.

CENA ABSOLUTNA - funkcjonuje na użytek teoretyczny.

CENA RELATYWNA - stosuje się przy obliczeniach, stanowi odzwierciedlenie relacji cen między produktami. Ilość jednego towaru (czynnika produkcji), którą uzyskujemy za jednostkę drugiego towaru (czynnika produkcji).

CENA REALNA - wartość towarów wyrażona w cenach stałych.

 

1.                          TEORIE PRZEDKLASYCZNE

 

PSYCHOZY LĘKU PRZED BRAKIEM TOWARÓW - starożytni kupcy handlowali na zasadzie skupowania jak największej ilości produktów i towarów po jak najmniejszej cenie, nierzadko kosztem dokonywania rabunków i rozbojów, przy jednoczesnym oferowaniu jak najmniejszej ilości towaru przy sprzedaży.

 

DOGMATU SŁUSZNEJ CENY - wraz z rozwojem społeczeństw i państwowości następował rozwój handlu wymiennego (towar za towar), z użyciem umownego pieniądza (np. soli, kruszcu metalu szlachetnego). Każdy towar ma swoją cenę podyktowaną kosztami jego wytworzenia, poniżej której nie powinien być sprzedany. Rynek - podaż i popyt - kształtuje cenę.

 

DOKTRYNA MERKANTYLIZMU - korzystny bilans w handlu i wymianie w skali międzynarodowej stanowi źródło bogactwa narodu. Celowym jest gromadzenie kruszców szlachetnych i prowadzenie polityki ekonomicznej ułatwiającej osiągnięcie tego celu (np. poprzez ograniczenia importu i promowanie eksportu).

2.                          TEORIA KOSZTÓW ABSOLUTNYCH

 

Czołowym ekonomistą, który krytykował doktrynę merkantylizmu, był Adam Smith. Opublikował on w 1776r. traktat Badania nad naturą i przyczynami bogactwa narodów, w którym wyszedł z założenia, że handel pomiędzy krajami jest korzystny dla każdej ze stron. To pozwoliło mu na wysnucie teorii kosztów absolutnych, według której podstawą rozwoju specjalizacji międzynarodowej i źródłem osiągania korzyści z handlu międzynarodowego jest występowanie bezwzględnych różnic kosztów wytwarzania mierzonych nakładami pracy. Skoro kraj A lepiej i łatwiej produkuje towar X, a kraj B lepiej i łatwiej wytwarza towar Y, to naturalną rzeczą jest, by kraj A sprzedawał towar X krajowi B, a kraj B oferował krajowi A towar Y (przewaga absolutna).

Rozwój międzynarodowego podziału pracy w ten sposób prowadzi do lepszego wykorzystania podstawowego zasobu (pracy ludzkiej) i powoduje wzrost produkcji obu towarów.

 

TOWARY	WYSZCZEGÓLNIENIE	KRAJ A	KRAJ B
X Y	krajowe nakłady pracy ogółem 1 godzina 1 godzina	6 ton 3 tony	1 tona 6 ton
X Y	krajowe nakłady pracy na produkcję jednostki towaru mierzone czasem pracy 1 tona 1 tona	10 minut 20 minut	60 minut 10 minut
X Y	Kierunki pożądanej specjalizacji	6 ton	6 ton

Źródło: Międzynarodowe stosunki gospodarcze, Paweł Bożyk, Józef Misala, Mieczysław Puławski, PWE, Warszawa 2001

 

Na przedstawionym przykładzie kraj A w ciągu 1 godziny wyprodukuje sześć razy więcej towaru X niż kraj B tego samego towaru (inaczej mówiąc, kraj A wyprodukuje 1 tonę produktu X sześć razy szybciej niż kraj B tego samego produktu). Kraj A powinien się specjalizować w produkcji towaru X i - analogicznie - kraj B w produkcji towaru Y.

 

3.                          TEORIA KOSZTÓW WZGLĘDNYCH (KOMPARATYWNYCH / PORÓWNAWCZYCH)

 

UJĘCIE KLASYCZNE - twórcami w tym temacie uważani są R. Torrens, który w pracy wydanej w 1808r. zawarł najważniejsze elementy teorii, następnie zmodyfikowane i przedstawione w 1815r. w Traktacie na temat handlu zagranicznego zbożem, oraz D. Ricardo, który w 1817r. opublikował Zasady ekonomii politycznej i opodatkowania. Obydwaj sądzili, że handel międzynarodowy jest możliwy również wtedy, gdy dany kraj ma przewagę nad drugim w kosztach wytwarzania mierzonych nakładami pracy wszystkich produktów. W tym przypadku kraj może zacząć specjalizować się w produkcji tego produktu, w wytwarzaniu którego uzyska większe korzyści, rekompensujące mu ewentualną stratę spowodowaną zakupem towaru, z którego wytwarzania zrezygnował (przewaga względna).

 

	NAKŁADY PRACY W CIĄGU ROKU
		TOWAR X	TOWAR Y	RÓŻNICA
KRAJ A	120	100	20
KRAJ B	80	90	10

 

Krajowi A opłaca się produkować tylko towar Y i kupować towar X, krajowi B - produkować tylko towar X i kupować Y. Kraj B posiada absolutną przewagę nad krajem A - może produkować taniej i towar X i towar Y. Za towar Y wytworzony przez 100 robotników może kraj A uzyskać od kraju B towar X, do produkcji którego musiałaby zatrudnić u siebie 120 robotników. Kraj B sprowadzając towar Y za towar X otrzyma w zamian za wysiłek 80 własnych robotników towar Y, na którego wytworzenie musiałby zaangażować 90 robotników. Tak mierzona korzyść wyniesie dla kraju A równowartość pracy 20 robotników, a dla kraju B - 10 robotników.

 

Możliwości rozwoju korzystnego handlu między krajem A a krajem B:

 

Towar Y                                                         kraj B                                           kraj A

100

90

 

80                             120                             Towar X

 

STOSUNEK WYMIENNY A KORZYŚCI KOMPARATYWNE Z HANDLU MIĘDZYNARODOWEGO - stosunek wymienny między dwoma krajami kształtuje się w granicach określonych przez koszty komparatywne w zależności od wzajemnego popytu. Kraj o relatywnie wysokim popycie na towar importowany odnosi z wymiany mniejsze korzyści niż jego partner o stosunkowo mniejszym popycie na towar importowany (prawo wzajemnego popytu).

 

 

 

 

4.                          TEORIA KOSZTÓW REALNYCH

 

WIELOCZYNNIKOWE UJĘCIE KOSZTÓW PRODUKCJI - możliwość korzystnej specjalizacji międzynarodowej istnieją, gdy między współpracującymi krajami występują względne różnice realnie ujmowanych i wyrażanych w pieniądzu kosztów zastosowania pracy i innych czynników produkcji.

 

SUBIEKTYWNE UJĘCIE KOSZTÓW REALNYCH - J. Viner wprowadził subiektywne kategorie czynników produkcji, takie jak na przykład zadowolenie z wykonywanej pracy, które można by było ująć w wyrażeniu pieniężnym.

 

5.                          TEORIA KOSZTÓW ALTERNATYWNYCH

 

Została sformułowana przez G. Haberlera twierdzącego, że dany kraj może produkować tylko towar X lub tylko towar Y lub też może wytwarzać kombinowaną ilość zarówno towaru X, jak i Y. Każdy kraj powinien specjalizować w tych dziedzinach lub produktach, w przypadku których ma relatywnie niższe koszty alternatywne, co pozwala na swobodniejszy wybór wytwarzania produktów X lub Y, lub też i X i Y w zależności od panującej sytuacji na rynku międzynarodowym.

 

6.                          TEORIA OBFITOŚCI ZASOBÓW

 

Największy wkład w rozwój tej teorii miał, obok E. Heckschera i B. Ohlina, P.A. Samuelson. Twierdzili oni, że występowanie międzynarodowych różnic kosztów i cen jest spowodowane odmiennym wyposażeniem w dwa podstawowe czynniki produkcji: w kapitał i pracę. Za punkt wyjścia przyjmują oni identyczność funkcji produkcji w różnych krajach, ale też różną obfitość kapitału i pracy. Każdy kraj powinien eksportować towary, których wewnętrzna produkcja wymaga bardziej intensywnego zastosowania relatywnie obfitszego, a przez to tańszego czynnika produkcji, a jednocześnie importować towary wymagające bardziej intensywnego zastosowania relatywnie mniej obfitego i droższego czynnika produkcji.

 

7.                          SFORMALIZOWANA TEORIA OBFITOŚCI ZASOBÓW

 

TWIERDZENIE O WYRÓWNYWANIU SIĘ CEN CZYNNIKÓW PRODUKCJI - sformułowane przez P.A. Samuelsona: handel międzynarodowy prowadzi do względnego i absolutnego wyrównania się między krajami przychodów z tytułu zastosowania jednorodnych czynników produkcji. Handel przenosi za pośrednictwem towarów zasoby relatywnie obfite w danym kraju do kraju o ograniczonej ich ilości.

 

TWIERDZENIE STOLPERA-SAMUELSONA - istnieje ścisły związek między zmianami cen towarów a zmianami cen czynników produkcji (konsekwencje zmian cen towarów dla kształtowania się cen czynników produkcji i dalej - dochodów ich właścicieli). Wzrost ceny relatywnej danego towaru prowadzi do wzrostu realnej ceny czynnika używanego bardziej intensywnie przy produkcji tegoż towaru, a zarazem spadku realnej ceny czynnika używanego mniej intensywnie.

 

TWIERDZENIE RYBCZYŃSKIEGO - wzrost zasobów jednego czynnika produkcji powoduje w warunkach stałych cen relatywnych absolutny przyrost produkcji towaru wymagającego bardziej intensywnego nakładu tego właśnie czynnika, jak również absolutny spadek produkcji towaru wymagającego bardziej intensywnego nakładu czynnika, którego zasoby nie ulegają zmianie.

 

8.                          WSPÓŁCZESNE TEORIE ROZWOJU HANDLU MIĘDZYNARODOWEGO

 

TEORIE NEOCZYNNIKOWE - sprowadzają się do rozszerzenia rozważań E. Heckschera, B. Ohlina i P.A. Samuelsona na większą liczbę czynników produkcji niż tylko kapitał i praca. Opierając się na zasadzie kosztów względnych celowym jest uwzględnienie dodatkowo zasobów naturalnych oraz niejednorodności czynników pracy i kapitału (praca prosta i złożona, kapitał rzeczowy i ludzki). Kraj powinien eksportować towary, których wytwarzanie wymaga większego zastosowania relatywnie obfitych czynników produkcji.

 

TEORIE NEOTECHNOLOGICZNE - uwzględniają zmiany spowodowane ciągłym rozwojem postępu technicznego.

                  teoria luki technologicznej - nacisk położony jest na możliwości rozwoju korzystnego handlu dzięki międzynarodowym różnicom w poziomie wiedzy technicznej w tempie postępu technicznego

 

TEORIE POPYTOWO-PODAŻOWE - akcent kładziony jest na znaczenie czynników po stronie popytu, jego kształtowanie się, wielkość i strukturę.

 

 

---