I. CZŁOWIEK ISTOTA SPOŁECZNĄ.
1). koncepcja teologiczna- człowiek rodzi się ,,ludzki `'
2). koncepcja socjologiczna -jednostka ludzka zyskuje człowieczeństwo dopiero dzięki życiu społecznemu, pozwala osiągnąć pełnię człowieczeństwa
Jednostka ludzka istotą społeczną
1). K. abstrakcjonistyczna - jednostka ludzka jest podmiotem działań i zachowań , analizuje się różne formy w jakich życie społeczne tych jednostek występuje ( stos. społ., gr. społ., procesy społ. ).
2). K. naturalistyczna - ujmuje jednostkę ludzką jako przedstawiciela gatunku, jako indywiduum biologiczne rozwijające się jak każdy organizm, który reaguje na bodźce zewn. poprzez odpowiednie zachowanie
3). K. realistyczna - jednostka ludzka jest istota społeczną
jednostka nie może rozwinąć swych cech specyficznie ludzkich, gdy znajduje się poza ludzkim środowiskiem społecznym,
jednostka ludzka jest istotą, która staje się i urzeczywistnia w miarę swojego rozwoju,
jednostka tworzy różne rodzaje i formy życia zbiorowego.
II. JEDNOSTKA A SPOŁECZEŃSTWO
ORGANICYSTYCZNE UJĘCIE :
Platon, Herbert Spenser - społeczeństwo jest pierwsze, pierwotne i wyższe w stosunku do człowieka, uznając społeczeństwo za organizm
Spann, Hegel - społeczność byt substancjonalny, całość pierwsza, organizm, jednostka ludzka za cząstkę tej całości,
Durkheim - jednostkę za część i wytwór społeczeństwa. Społeczeństwo tylko jako całość , jako organizm ma swoje cele, istnieje sama przez się . Jednostka ludzka natomiast sens swego istnienia i działania uzyskuje dopiero wtedy, gdy spełnia jakieś funkcje w obrębie społeczności. Człowiek nie ma swych własnych osobowych praw, a tylko te które przyznaje mu organizm.
TEORIA MECHANICYSTYCZNA, ATOMISTYCZNA, NOMINALISTYCZNA
Sofiści, cynicy, Hobbes, Locke, Rousseau
Społeczeństwo oznacza fakt wykonywania przez ludzi, zgodnie z zawartą umową, pewnych czynności podobnych lub uzupełniających się. Umowa ludzi, że nie będą sobie szkodzić.
Nominalistyczna- dobro powszechne jest sumą dóbr największej liczby jednostek, nie ma dobra wspólnego. Zadaniem społeczeństwa, a właściwie celem podejmowanym przez jednostki zadań zbiorowych jest usuwanie tych trudności i przeszkód, które uniemożliwiają osiągnięcie dóbr prywatnych największej liczbie jednostek.
TEORIA REALISTYCZNA
ŚW. Augustyn, św. Tomasz
Społeczeństwa ludzkie istnieją realnie, są całościami odrębnymi od osób, które je tworzą.
społeczeństwo bytem przypadłościowym, realnym i polega na powiązaniu, uzależnieniu się zespołem stosunków podporządkowania i współpracy przez osoby daną społ. tworzące,
połączenie dla osiągnięcia określonego dobra,
powołanie odpowiedniej władzy grupowej,
więź duchowa,
czynnik jednoczący - jakieś dobro, cel, wspólne potrzeby,
nie tylko człowiek jest dla społeczeństwa, ale społeczeństwo ma pomóc i służyć celom osoby ludzkiej.
jednostki ludzkie powołują społ. w wyniku konieczności ich rozumnej natury,
muszą żyć społ. i rozwijać się za pośrednictwem społ.,
każda społ., organizacja jednostki ludzkie dla ich dobra w rodzinę, wieś, państwo, naród, ma za swe naczelne zadanie osiąganie dobra wspólnego dla wszystkich,
dobro wspólne, cel danej grupy jest różne ilościowo i jakościowo,
w zakresie dobra wspólnego tego samego rzędu dobro jednostki jest mu podporządkowane,
jednostki mają więc uprawnienie względem grupy w zakresie domagania się realizacji ich dóbr jednost. za pośrednictwem dobra wspólnego,
społ., aby osiągnąć wyznaczane im cele, zobowiązują jedn. i wymagają od nich odpowiedniego działania na rzecz dobra wspólnego.
PRAWA OSOBY LUDZKIEJ I DOBRO WSPÓLNE
1). Droga analizy dedukcyjnej
analiza i rozumowanie wychodzące z określonej istoty i natury społecz. i osoby ludzkiej
2). Opis empiryczny
obserwacja praktyki społecznej, opis i usystematyzowanie uprawnień
Lista praw człowieka -papież Jan XXIII 1963
Prawa wolnościowe, społeczne i solidarnościowe.
PRAWA :
prawo do bytu,
prawo do realizowania swego celu, do rozwoju, do tego by działć jako osoba ludzka, by rozwijać swą osobowość,
prawo do respektowania godności ludzkiej i do wolności,
prawo naturalnej równości niezależnie od pochodzenia , płci, rasy,
prawo wyboru zawodu i pracy.
III . OSOBOWOŚĆ, SOCJALIZACJA, POSTAWY.
Osobowość :
Teorie osobowości są względnie zgodne w uznaniu trojakiego rodzaju czynników kształtujących osobowość człowieka : bioanatomicznych, psychicznych i społecznych.
biogenne- wywodzą się z właściwości bioanatomicznych org. jednostki ( jako odruchy, popędy, potrzeby biolog. )
psychogenne - obejmują uczucia, wzruszenia, afekty, nienawiść, zazdrość,
socjogenne - pochodzące z wpływów społ. i kulturalnych, wartości, normy, wzory zachowań.
Ossowski - poliformiczna koncepcja osobowości- osobowość jednostki składa się z wielości dyspozycji, ( ,,dyspozycje psychiczne `' ) .Uznawał ich biogenne , a przede wszystkim społeczne pochodzenie. Występują one zarówno w formie poszczególnych dyspozycji, jak i niezależnych całych systemów dyspozycji, wpływają na zachowania jednostki.
Osobowość - oznacza strukturę czynników - elementów wpływających na zachowania jedn.
Proces socjalizacji
Wpływy życia społ. i kultury na osobowość jedn.
Socjalizacja obejmuje :
proces internalizacji - nabywanie czy przyjmowanie przez jednostkę wartości i norm z nich wynikających,
procesy uczenia się i tworzenia wzorów zachowań a wśród nich wzorów ról społ.
WARTOŚĆ:
W ujęciu empirycznym - wszystko , co jest potencjalnym przedmiotem ludzkich działań.
Jan Szczepański - wartość - dowolny przedmiot materialny lub idealny, idea lub instytucja, przedmiot wyimaginowany lub rzeczywisty , w stosunku do którego jednostki lub zbiorowości przyjmują postawę szacunku, przypisują mu ważną rolę w swoim życiu i dążenie do jego osiągnięcia odczuwają jako przymus.
wartości odczuwalne - atrakcyjne dla jednostki
wartości uznawane - przedmioty w stosunku do których żywimy przekonanie, że posiadają jakąś wartość obiektywną
wartości uroczyste
wartości codzienne
Sytuacje :
istnieją przedmioty , które są przez nas uznawane jako wartości i jako takie są odczuwalne,
istnieją przedmioty takie, w których odczuwamy wartości, ale ich nie uznajemy
1. wartości autoteliczne, same w sobie ( dobro, piękno, sprawiedliwość )
2. wartości instrumentalne- środki prowadzące do osiągania wartości podstawowych
Procesy socjalizacji zachodzą w drodze spontanicznego naśladownictwa, identyfikacji, wychowywania, czy też świadomych osobistych decyzji samowychowawczych, dokonują się dzięki interakcjom z innymi ludźmi. Komunikacja za pomocą języka i znaków.
Socjalizacja pierwotna:
Obejmuje okres dzieciństwa
dziecko jako organizm z wrodzonymi ,możliwościami rozwoju psychicznego i społecznego,
pod wpływem interakcji z opiekunami, kręgami osób w drodze naśladowania, identyfikacji, przyjmowania ról uczy się wzorów zachowań, wartościowania i oceniania,
osobowość kształtuje się głównie w okresie niemowlęctwa i dzieciństwa
następnie okres młodzieńczy uczestnicy grupy rodzinnej, grupy rówieśniczej, a więc w grupach pierwotnych, opartych na stosunkach ,, twarzą w twarz `'.
Socjalizacja wtórna :
Dokonuje się w wieku dorosłym przez samą jednostkę i jej własne akty, ale pod wpływem tzw. Uogólnionego innego. Musi dokonywać się ona w drodze interakcji, oddziaływania ze strony innych podmiotów życia społecznego. ,, Zorganizowaną wspólnotę lub grupę społeczną - George Mead - która daje jednostce jedność osobowości , można nazwać ,, uogólnionym innym `'. Postawa uogólnionego innego jest postawą całej wspólnoty `'.
Chociaż socjalizacja wtórna jest w dużej mierze dziełem danej jednostki, to jednak nadal jest pochodzenia społecznego, dokonuje się w drodze interakcji z innymi podmiotami. Socjalizacja wtórna polega na uczeniu się przez jednostkę ról rodzinnych, zawodowych, ról pełnionych w różnych grupach społecznych lub instytucjach, takich jak szkoła, małżeństwo i rodzina, wojsko klasztor, itp.
Dzięki procesowi socjalizacji jednostka rozwija swoją jaźń.
JAŹŃ - George Mead - samoświadomość jednostki Polega na tym, że jednostka może być sama dla siebie obiektem ( j. subiektywna ).
j. obiektywna - jaźń taka, jak ona przedstawia się.
Jaźń jest w procesach interakcyjnych aktywna i odgrywa rolę regulującą. Jaźń jako nadrzędna zasada osobowości.
Ch. H. Cooley - jaźń odzwierciedlona - jest obrazem siebie, jakim jednostka się posługuje , a który uzyskuje w drodze własnej interpretacji siebie przez innych.
Jaźń odzwierciedlona obejmuje procesy :
wyobrażanie sobie przez jednostkę , jak ją widzą inni,
wyobrażanie sobie jak ją oceniają inni,
rodzaj samopoczucia, jakie w świadomości jednostki powstaje : od dumy do upokorzenia, jeśli te wyobrażenia siebie przez jednostkę odebrane jest jako negatywne,-
jaźń oparta na wyobrażeniu jednostki jak jest odbierana przez innych,
stanowi centrum osobowości, ale ma charakter mechanizmu, a nie części osobowości,
znaczenie jaźni odzwierciedlonej polega na tym, iż jest ona podstawą wyboru odpowiedniego zachowania jednostki która zmierza do potwierdzenia swego obrazu u innych lub do jego zmiany.
A. Podgórecki:
j. pierwiastkowa - j. subiektywna,
odzwierciedlona - j. Ch.H Cooley
fasadowa- pojęcie określające zjawisko prezentowania przez jednostkę różnych swych właściwości czy cech, często nie posiadanych, ale które mogłyby być pozytywnie odbierane przez innych,
zobiektywizowane - samowiedza jednostki o sobie
ETAPY BUDOWANIA JAŹNI :
1. zabawa - urodziło się dziecko , widzi, że są inni, przedmioty, podzieli obiekty, zaczyna naśladować mamę albo tatę, uczy się scenariusza roli.
2. gra - musi znać reguły określające gry, zachowanie jednostki wynika z tego jak zachowują się inni.
3. uogólniony inny - reguła , która staje się normą , reguła jest w jednostce, wie jakie są oczekiwania z roli.
W wyniku procesu socjalizacji jednostka rozwija także poczucie tożsamości.
Z. Bokszański - TOŻSAMOŚĆ - oznacza układ autodefinicji jednostki jako aktora społecznego.
Tożsamość może być osobowa i społeczna.
Osobowa - oznacza poczucie ciągłości jaźni, ciągłości własnego istnienia
Społeczna - poczucie zajmowania przez jednostkę określonego miejsca w świecie społ., pełnienie określonych ról społ.
Tożsamość - nie jest jakąś strukturą w jednostce. Ma charakter interpersonalny, negocjowany i zmienny.
Zmiana tożsamości to zmiana sposobu definiowania siebie, swej grupy odniesienia i swojego systemy ról.
t. Ulega zmianom czy też transformacji,
w trakcie życia ludzie modyfikują swoją tożsamość społeczną
w różnych okresach życia czy sytuacjach życiowych może doświadczyć poczucia zagrożenia swej tożsamości,
może świadomie zmieniać swą tożsamość społeczną zmieniając swoje poglądy polit, zmieniając zawód,
we wszystkich transformacjach tożsamościowych jednostka ma poczucie ciągłości swej jaźni, żywi przekonanie, że jest wciąż tym samym podmiotem
transformacja może być różnego stopnia, ( najgłębsza, ,,totalna `' zachodzi przy zmianie przez jednostkę swego światopoglądu, religii, całego systemu wartości).
Kryzys tożsamości - powodowany ogromną złożonością niespójnych struktur społecznych, fragmentaryczną przynależnością do najrozmaitszych grup społecznych, często ścierających się ze sobą, segmentację życia społecznego.
Jednostka traci poczucie tożsamości, przerzuca się bowiem z jednej roli do drugiej.
POJĘCIE POSTAWY.
1. definicja sytuacji jakiej dokonuje jednostka podejmując interakcje skierowane do określonej osoby jaki partnera interakcji. W takim ujęciu definicja sytuacji jest początkiem działania interakcji a nie jej psychologicznym umotywowaniem.
2. jako element osobowości - gotowość jednostki do określonego zachowania się względem danego przedmiotu postawy. Osobowość jednostki obejmuje i wyraża się w określonych postawach jednostki względem różnych elementów rzeczywistości
G. Mead - postawy składają się na osobowość, organizacja postaw społecznych stanowi strukturę treść indyw. osobow. Postawy zorganizowane zbiory reakcji.
Ossowski - postawa -,, postaw psychiczna `'
wielokrotność postaw,
zależność postaw od struktur społecznych,
postawy rozwijają się, zanikają
Rokeach - postawa -jest względnie trwałą organizacją przekonań odnoszących się do określonego przedmiotu lub sytuacji, predysponującą daną osobę do reagowania na nie w określony sposób.
Nowak - postawą pewnego człowieka wobec pewnego przedmiotu jest ogół względnie trwałych dyspozycji do oceniania tego przedmiotu i emocji nań reagowania oraz ewantualnie towarzyszących tym emocjonalno-oceniającym dyspozycji względnie trwałych przekonań o naturze i właściwościach tego przedmiotu i względnie trwałych dyspozycji do zachowania się wobec tego przedmiotu.
Komponenty :
poznawczy - prezentuje wiedzę jednostki o różnym stopniu pewności, co jest prawdziwe, dobre pożądane lub co jest fałszywe, złe lub niepożądane. Nie obejmuje wyłącznie ,, wiedzy `' jest zabarwiona sądom i danym przedmiocie
emocjonalny - zawiera uczucia pozytywne lub negatywne względem przedmiotu postawy. Jest oceniający, gdyż uczucia są albo negatywne albo pozytywne
behawioralny - predyspozycje do zareagowania prowadzi do działania, gdy dochodzi do aktualizacji czy odniesienia do określonego przedmiotu postawy. Poglądy jednostki oraz uczuciowe nastawienie skłaniają jednostkę do określonego reagowania. One prowadzą do jakiejś aktywności.
Przedmiot postawy :
osoby,
grupy społeczne,
wartości materialne i duchowe,
wszelkie przedmioty.
Postawa centralna- odwołanie się do naczelnej wartości
Postawa pełna - występują wszystkie komponenty
Postawa niepełna
Postawa spójna - spójność zachodzi wtedy, gdy kierunki walencji każdego komponentu postawy mają ten sam kierunek.
Postawa niespójna - myśli co innego, robi coś innego.
Postawa realna - dotyczy jednostki wprost.
Postawa idyliczna - kiedy socjolog o nią pyta.
Postawa pozytywna, negatywna, ambiwalentna ( nie jest w stanie zająć jednoznacznego stanowiska.
Pewne postawy mają względnie trwały charakter, ale na ogół postawy są zmienne, nietrwałe zarówno ze względu na swe wewnętrzne niespójności, jak też z uwagi na zmienne warunki sytuacyjne i podlegania wpływom zmieniającego się otoczenia społ.
Dwa rodzaje postaw :
postawy należące do podstawowej struktury osobowości, obejmujące postawy uwarunkowane silnie przez biogenne czynniki osobowości i ukształtowane w okresie dzieciństwa ( ta część postaw jest bardzo trudni zmienialna ).
postawy wtórne ukształtowane głównie pod wpływem czynników psycho- i socjogennych, które mają charakter plastyczny, dynamiczny, zmienny.
Działania , jakie mogą być podejmowane celem zmiany postaw : informacja, dialog, dyskusja, przekonywanie, perswazja, propaganda, angażowanie jednostki w określone zadania.
Zasady oddziaływań zmierzających do zmian postaw :
nie atakuje się danej osoby czy osób , ale ich postawy,
bezskuteczne : groźby, potępiania, wymuszania, zastraszanie w wyniku których jednostka atakowana czuje się zagrożona,
oddziaływanie reedukacyjne powinno wpływać na całą postawę , na wszystkie komponenty,
w pierwszej kolejności oddziaływanie musi zmieniać , osłabiać komponent emocjonalny, to jest względnie trwałe uczucia jednostki w stosunku do przedmiotu postawy.
W zakresie niektórych postaw na ogół mało skuteczne jest oddziaływanie na zmiany postaw poszczególnych jednostek, natomiast bardziej skuteczne jest oddziaływanie na zmianę postaw całej grupy. Jednostkę obowiązuje bowiem solidarność grupowa.
IV. TEORIE GRUPY SPOŁECZNEJ
TEORIA FUNKCJONALNO-STRUKTURALNA
August Comt, Herbert Spencer, Emil Durkheim
1. życie społeczne jest zawsze i przede wszystkim ,,ustruktalizowane `'w postaci ,,systemów społecznych `'. Punktem wyjścia analizy socjologicznej jest badanie budowy czy tez struktury danego systemu społecznego i funkcji, jakie on spełnia na rzecz systemu szerszego. Analiza systemu ukazuje , jakie funkcje spełnia każdy z elementów systemu na rzecz całości.
2.Pojęcie funkcji - rodzaj aktywności spełnianej przez dany element na rzecz określonego systemy społecznego czy też rodzaj wkładu danego systemu na rzecz szerszego systemu zewn. Właściwa aktywność utrzymuje w istnieniu dany system. Funkcja zdeterminowana i wynika ze struktury i rodzaju zależności między systemami czy też elementami systemu.
Elementy : część danego systemu, poszczególne przedmioty, cechy, stany, procesy, części całości.
3. Grupę społeczną można określić jako system społeczny - pewną całość w szerokiej strukturze systemu społecznego - spełniają określone funkcje.
4.struktualizm - analiza budowy.
Funkcjonalizm -problematyka funkcji.
PARSONS - imperatywizm funkcjonalny
1. teoria działania społecznego -stanowi podstawowy rodzaj i formę zbiorowości życia ludzi.
2. system społeczny oznacza każdy zorganizowany wzór -model interakcji
Zadaniem analizy socjologicznej jest wyjaśnianie, jak istnieją i funkcjonują systemy społeczne, jak osobowości ludzkie jako podmioty działające, podejmując interakcje doprowadzają do ukształtowania systemu społ.
3.system społeczny powstaje dzięki instytucjonalizacji działań ludzkich i polega na uwzorowaniu, określaniu schematów interakcji zachodzących między jednostkami, zajmującymi różne pozycje. Wzory działań - interakcji podlegają normatywnej regulacji i wypełniane są treściami kulturowymi.
Do zintegrowania osobowości - podmiotów działających dochodzi za pośrednictwem :
a). mechanizmu socjalizacji - internalizacja przez jednostkę wzorów działań, norm, wartości i symboli, powodujących, że jednostka w interakcji działa zgodnie z innymi
b). mechanizmu kontroli społeczne - przez system nakazów, norm i uregulowań połączonych ze stosowaniem nagród i kar oddziaływuje prewencyjnie lub represyjnie na działania osobowości.
MERTON - funkcjonalizm socjologiczny
Promuje tworzenie teorii średniego zasięgu
- teorie zawierają hipotezy dające się empirycznie weryfikować i twierdzenia empirycznie potwierdzone, odnoszące się do pewnego tylko zakresu zjawisk przestrzennie i czasowo ograniczonych.
Teoria zachowań dewiacyjnych, nieprzewidzialnych skutków celowego działania, percepcji społecznej, grup odniesienia, kontroli społ.
- grupa społeczna - ujęcie strukturalne grupy - pewna liczba ludzi, którzy wchodzą ze sobą w interakcje wedle ustalonych wzorów.
Kryteria istnienia grupy :
trwałe, normatywnie ustalone formy społecznej interakcji,
samookreślanie się jednostki jako uczestnika grupy,
takie samo jej określanie przez innych ludzi.
Teoria funkcjonalno- strukturalna:
nie stwarza możliwości poznania poszczególnych rodzajów grup społecznych ani ich cech, ani funkcjonowania grup, wyjaśniania zmian, jakim ulegają, konfliktów , jakie między nimi czy w nich występują,
prowadzi jedynie do ustalania zależności funkcjonalnych i analizowania ,, systemu społecznego `' pod kątem spełniania tzw. Wymogów czy imperatywów funkcjonalnych, odmiennie przez poszczególnych przedstawicieli teorii określanych ; pomniejsza kreatywną rolę jednostki w życiu społecznym
TEORIA INTERAKCJONIZMU SYMBOLICZNEGO
Willach James. George Mead
1.koncepcja interakcji i wizja ,, organizacji społecznej `' jako ,, zorganizowanej `' działalności wielu podmiotów - jednostek odnoszonych do ,, uogólnionego innego `', w której jednostki wzajemnie przystosowuje się i wzajemnie przystosowuje się i wzajemnie współdziałają.
Rzeczywistość społeczna - wzajemne oddziaływania czy działania między jednostkami jako suwerennymi podmiotami tych czynności. Tym, co rzeczywiście istnieje są jednostki ludzkie, działające i oddziałujące na siebie za pomocą symboli.
Interakcja symboliczna jest elementarnym faktem społecznym i z pomocą tej kategorii pojęciowej może dopiero wyjaśnić inne formy czy rodzaje zjawisk społecznych.
2. Interakcja - oznacza przede wszystkim takie działanie , gdy dwie osoby oddziałują na siebie za pośrednictwem komunikacji, modyfikując nawzajem swoje zachowanie. Ludzie nie reagują , ale interpretują , definiują nawzajem swoje działania.
Interakcja ma charakter symboliczny - polega na wymianie przekazów komunikacyjnych.
Komunikacja symboliczna, symbole werbalne, język, symbole niewerbalne, gesty, znaki - istotne założenie teorii.
3. Jednostka nie odtwarza zachowań czy działań według pewnych wzorów, ale konstruuje działania, jest twórcą, kreuje działanie, interpretuje zachowania partnera, wchodzi w jego rolę i podejmuje odpowiednie działanie, dokonując ciągle tzw. definicji sytuacji, w jakiej działa. Jednostka jest świadoma siebie, posiada jaźń, dokonuje wyborów.
BLUMER
Założenia:
1.Człowiek wyposażony w jaźń - mechanizm, który pozwala jednostce ludzkiej traktować siebie jako przedmiot; mechanizm dzięki któremu jednostka ma zdolność udzielania sobie rad, wskazywania sobie zachowań i podejmowania decyzji.
2.Ludzkie działanie, czyli interakcja jest symboliczne i zachodzi za pomocą symboli, stosowanych przez partnerów interakcji. Interakcja jest konstruowana. Jaźń bowiem jest nieprzerwanym procesem. Zachowanie ludzkie jest wynikiem sposobu w jaki interpretuje i poczyna sobie z nimi w działaniu, które konstruuje.
Blumer wyjaśnia, że jednostka przystosowuje swoje działanie niejako dwukrotnie:
a). w stosunku do drugiego partnera
b). do innych, do tzw. uogólnionego innego , postrzega, interpretuje działania innych i przystosowuje swoje działanie.
3. podmiotami działań mogą być pojedynczy ludzie, zbiorowości, których członkowie działają razem we wspólnym dążeniu, lub organizacje działające w imieniu wyborców, grupa zabawowa, misjonarska, rodzina, szkoła, kościół - ale zawsze jednostki te działają jako podmioty interakcji.
4. Organizacja - stanowi ,, ramę `', w której jednostki działają i która kształtuje ,, sytuacje `' w jakim jednostki działają.
Rola nie jest odgrywana według pewnych wzorów czy schematów. Polega na wzajemnym rozpoznawaniu, interpretowaniu zachowań i ich dostosowywanie czy wzajemnej modyfikacji. Rola tworzy się w toku interakcji.
Interakcjonizm nie neguje -powtarzanie interpretacji - utrwalonych znaczeń, wykraczających poza konkretna sytuację.
Przyjmuje kulturalne znaczenie ról, jako zewn. wobec działania.
Rola ujmowana w kategorii działań całościowo ujętych.
FLORIANA ZNANIECKIEGO TEORIA GRUPY SPOŁECZNEJ
koncepcja działania społecznego
Związana jest z założeniami dotyczącymi pojmowania rzeczywistości społecznej i sposobu jej badania.
,, Współczynnik humanistyczny `' - właściwością świata kultury jest to , iż jest ona zawsze ,,czyjaś `', że jest taka obiektywnie, jaka jest w doświadczeniu i działaniu ludzi.
Rzeczywistość społ. jako część rzeczyw. kultury jest tworzona przez ludzi , istoty świadome i aktywne, i każde zjawisko kultury, a w tym zjaw. społ., musi być ujmowane w znaczeniach , jakie nadają im ludzie i jak ich doświadczają w swych działaniach.
Działania społ. są to świadome czynności ludzkie, mające znaczenie i skierowane do wartości społ., którymi są inni ludzie jako uczestnicy współżycia społecznego.
Wartości - aktualne lub potencjalne przedmioty społeczne.
Cztery kategorie zjawisk społ. - ,, dynamizm układu społ. `' bądź odosobnione rodzaje ukł. społ.
W obrębie zjawisk społecznych wyróżniał : działania społeczne, stosunki społeczne, indywiduum społecznej grupa społeczna.
Społeczeństwo - kompleksy grup społ. podporządkowane określonej grupie nadrzędnej ( np. społ. państwowe, narodowe, kościelne ).
Grupa społeczna - najbardziej złożonym ukł. społ. i nie można tego tworu społ. rozłożyć i zredukować do czynności społ., gdyż grupa społeczna jest powiązaniem stosunkami społecznymi osób wokół wspólnych wartości , do których osoby te jako całość dążą.
Grupa jest tym, czy, jest w świadomości społ. jednostek i zbiorowości , a nie tym, co w niej dostrzegać może obserwator zapominający o współczynniku humanistycznym i patrzący na nią tak, jak patrzy na przyrodę nieorganiczną lub organiczną.
Grupy społeczne istnieją o tyle o ile istnieją w doświadczeniu i działaniu ludzi. Ludzie muszą mieć świadomość grupową.
Grupą społeczną nazywamy każde zrzeszenie ludzi, które w świadomości samych tych ludzi stanowi pewnego rodzaju odrębną całość, czyli pewien układ odosobniony.
Grupa istnieje przede wszystkim przez to, że jej członkowie uważają ją za istniejącą w oddzieleniu od reszty świata. Każdy członek należy do niej przede wszystkim przez to, że inni odnoszą się do niego i on sam do innych jako członków tej samej grupy, w odróżnieniu od nieczłonków. Wspólne doświadczenia i czynności.
Świadomość charakteryzuje się różnym stopniem intensywności, wytwarza się pod wpływem czynników zewn. a przede wszystkim wewn. tj. zależy od zainicjowania i rozwoju współdziałania między członkami danego zbioru ludzi.
Grupa społeczna istnieje w sferze doświadczenia jako świadomość grupowa, gdyż istnieje w sferze działania. Istnieje dzięki rolom społecznym, pełnionym przez jednostki jako członków grupy.
Prawie każda jednostka biorąca udział w działalności powodującej do życia grupę społ., staje się również częścią samego wytworu. Każda konkretna jednostka wykonuje w ciągu swego życia szereg ról społecznych.
Rola społeczna - całokształt ,, obowiązków `', których spełnienie spodziewa się od jednostki krąg społeczny, na podstawie statusu, jaki dana jednostka zajmuje , czyli ,, całokształtu uprawnień `' do danego statusu przypisanych.
Krąg społeczny - zespół ludzi ( pacjentów, klientów, krą rodziny ), którzy są powiązani określonymi stosunkami a daną pozycją - statusem i mają określone wyobrażenie o modelu roli osoby , według którego dana rola winna być wykonywana.
Grupa społeczna :
kompleks czy system ról społecznych spełnianych przez różne kategorie jej członków,
,, twórcza synteza `' ról osobowych,
ponadosobowy system wartości i działań wspólnych członkom grupy,
przedstawia się jako system ról społ. wykonywanych przez jednostkę, a regulowane przez wzory kulturowe, ukształtowane w grupie,
istnieją i działają dzięki rolom społ. pełnionym w grupach przez poszczególne jednostki czy kategorie jednostek,
grup jest wiele,
jednostka należy do grupy ze względu na te swoje doświadczenia i czynności , w których występuje jako członek,
elementem determinującym grupę ze względu na jej przyszłość jest zbiorowo przyjęte działanie grupy,
rola ,, elem. determinującego `' - zadanie grupy,
kreatywna rola dobra wspólnego , celu , wartości czy wspólnych potrzeb w powstawaniu grup społecznych,
grupy społ. jako zbiór indywiduów społ. mających świadomość grupową, czyli świadomość stanów ponadindywidualnej całości , dzięki pełnieniu w jej wewn. organizacji określonych ról społecznych.
W swojej teorii grupy jako ,, syntezie ról społecznych `' przypisywał szczególne znaczenie niektórym rodzajom ról społ., a mianowicie wszelkiego rodzaju rolom przywódców, ideologów, twórców, organizatorów , jako tym, którzy są świadomi wspólnych wartości dla grupy i przewodzą je działalności.
Wytworzenie się org. grupy :
,,zjednoczenie `' jednostek w grupę jest względnie trwałe, a ich czynności jako członków grupy są wykonywane regularnie,
funkcje są podzielone i pod adresem każdego członka grupy kieruje określone oczekiwania ,
czynności członków grupy są funkcjonalnie zintegrowane ze względu na wspólny cel,
stanowiska w grupie są oddzielone od konkretnych osób,
czynności wykonywane przez jednostki jako członków grupy są przez nią usankcjonowane.
V STRUKTURA GRUPY SPOŁECZNEJ
ZBIÓR, ZBIOROWOŚĆ - pewna statystycznie wyodrębniona liczba ludzi.
KATEGORIA SPOŁECZNA - zbiorowości wyróżniające się ze względu na społecznie ważną cechę, mogącą stać się podstawą kreującą powstanie grupy.
ZBIOROWOŚĆ SPOŁECZNA - zbiorowości, w których członkowie danego zbioru pozostają w stosunkach społecznych, wiążących ich.
GRUPA SPOŁECZNA -zbiory ludzi, którzy w dążeniu do wspólnych wartości związani są więzią społeczną i wytworzyli wewn. organizację.
SPOŁECZNOŚCI - lokalne, regionalne, związane z określonym terytorium, jakim jest wieś, miast; i mogą być to zbiorowości społeczne wielkie , takie jak społeczność narodowa,, państwowa.
SPOŁECZEŃSTWO - pewne kompleksy grup społecznych podporządkowanych określonej grupie nadrzędnej.
STOSUNEK SPOŁECZNY :
- dwóch partnerów, jakiś łącznik, czyli przedmiot, postawę, interes, sytuację, która stanowi platformę tego stosunku, dalej pewien układ powinności i obowiązków, czyli unormowanych czynności, które partnerzy powinni wobec siebie wykonywać.
ZBIORY OSÓB JAKO ELEMENT KONSTYTUTYWNY GRUPY SPOŁECZNEJ
Liczebność - zagadnienia :
zagadnienie minimum osób, aby grupa społeczna mogła istnieć,
zagadnienie wpływu liczebności członków na pozostałe elementy konstytutywne grupy,
zagadnienie wpływu wartości wspólnych czy organizacji wewn. grupy na liczebność grupy ;
zwiększenie liczby członków zwiększa możliwość osiągnięcia celów w grupach zadaniowych, ale jeśli zadania są podzielone,
zwiększenie liczby członków w grupach zmniejsza jednolitość grupy, powoduje różnice w poglądach, zmniejsza zgodność w ujmowaniu celów grupowych i zgodność działań,
im większa liczebność grupy , tym mniejsza tendencja do aktywnego uczestnictwa członków grupy w jej działaniu, pasywność większości członków,
w grupach większych częstotliwość i poziom komunikacji są niższe niż w grupach małych, a tym czasem większa częstotliwość komunikowania się , wyższy poziom- jakoś tej komunikacji przyczynia się do wzrostu lojalności i zaangażowania się w działalność danej grupy,
w małych grupach występuje bezpośrednie porozumiewanie się członków,
w grupach wielkich zachodzi konieczność tworzenia instytucji grupowej, dzięki którym grupy wielkie w ogóle funkcjonują,
im bardziej liczebna staje się dana grupa tym bardziej zachodzi konieczność tworzenia mniejszych lub specjalnych podgrup czy instytucji grupowych,
gdy wzrasta liczba podgrup, wzrasta tez potrzeba tworzenia zespołów koordynacyjnych, komitetów, komisji,
prawo Parkinsona - każdy wzrost wielkości jakiejkolwiek części jakiejś organizacji ( grupy ) powoduje inne wzrosty w strukturze organizacyjnej grupy,
w wielu rodzajach grup zadaniowych , sposób działania , org. grupy wyznaczają liczbę członków,
istnieją pewne rodzaje grup, jak np. grupy nieformalne ( przyjacielskie, koleżeńskie, rówieśnicze ) , w których liczba osób jest ograniczona ( 5-6 osób, 12 stosunków interpersonalnych ),
istnieją grupy, których organizacja i cele determinują dokładnie liczebność grupy - grupy wojskowe, grupy sportowe, pracy.
każda grupa określa wzór fizyczny zewn., i wzór tzw. osobowościowy, moralny członka grupy, a więc zespół cech, jakie człowiek powinien przejawiać w swym postępowaniu,
na wzór fizyczny grupy składają się pewne cechy organizmu ( wiek, płeć , wzrost, wygląd zewnętrzny ), jakie powinien mieć kandydat na członka danej grupy. Na wzór fizyczny składają się nie tylko cechy fizyczne organizmu, ale również zewn. cechy i środki zewn. , jak ubiór, specjalne oznaki. Istotna właściwością wzoru fizycznego członka grupy w odróżnieniu od społecznie narzuconych indywidualnych cech wyglądu zewn. jest to, że wzór ten stanowi pozytywna lub negatywną wartość zbiorową, że grupa bądź dąży do jego realizacji, bądź go odrzuca. Ważność wzoru fizycznego polega na tym , że pełni on rolę środka identyfikacji jednostki jako członka określonej grupy oraz wskaźnika kontaktów, w jakie z nim można wchodzić. W ten sposób grupy określają środki identyfikacji ( utożsamiania się ) członków z grupą oraz środki odrębności.
WARTOŚCI WSPÓLNOGRUPOWE - FUNKCJE GRUPY
Najważniejszym czynnikiem czy elementem konstytutywnym grupy społecznej są wspólne wartości, jakie ludzie , członkowie zbiorowości, przez swe współdziałanie osiągają lub osiągnąć zamierzają.
Wartości -dwie wersje określania :
1. grupa społeczna polega na skupianiu się zbioru ludzi wokół wspólnych wartości . Grupa społeczna jest skupieniem jednostek wokół zadań. Zadania są pożądanymi stanami rzeczy, czyli wartościami , jakie zamierzają osiągnąć.
Określamy także jako : pojęcie dobra wspólnego, pojęciem celu, jaki danemu działaniu zbiorowemu przyświeca, czy też pojęciem ,, wspólnych potrzeb `', których zaspokojenie zamierzają osiągnąć przez wspólne działanie.
2. posługuje się pojęciem funkcji
pojęcie funkcji odnosi się do stwierdzania obserwowalnych konsekwencji, rezultatów, skutków działania grupy. Niezależnie od wszystkich motywacji realne w ujęciu społecznym jest to, co grupa osiąga, skutki i rezultaty działań zbiorowych.
Funkcje:
jawne i ukryte, niedostrzegalne
świadome i niezamierzone,
uboczne,
przypisane,
rzeczywiste
WIĘŹ SPOŁECZNA W GRUPIE
Więź oznacza fakt uzależnienia się bądź zjednoczenia się członków danego zbioru ludzi wokół określonych wartości czy pełnionych funkcji społecznych.
1. pojęcie tożsame z pojęciem organizacji grupy, oznaczające właściwości czy funkcje oraz wewn. organizację grupy
2. pojęcie cząstkowe, określające odrębny czynnik konstytutywny grupy:
-stosunki społeczne wiążące członków grupy
świadomość grupowa,
poglądy uznające dwuaspektowy charakter ( strukturalno-świadomościowy ) więzi społecznej
1. pojęcie więzi jako obejmujące cały zakres życia grupowego - zorganizowany system stosunków, instytucji, środków kontroli społecznej, skupiający jednostki, podgrupy i inne elem. składowe zbiorowości w całość do trwania i rozwoju.
- więź społeczna i organizacja tożsame a jedynie różnią się inaczej, odmiennie werbalnie określonymi funkcjami
- każda zbiorowość jeżeli ma trwać , istnieć i rozwijać się musi posiadać więź powodującą jej wewnętrzna spójność, zapewniającą zaspokojenie potrzeb indywidualnych i zbiorowych, lojalność członków wobec całości i przeciwstawienie się innym zbiorowościom lub współpracę z nimi. Każda zbiorowość musi być wewnętrznie zorganizowana i uporządkowana
- teoria nieprzydatna w wyjaśnianiu struktury grupy społecznej
Traktowanie więzi grupowej jako czynnika konstytutywnego , w trojakim rozumieniu : psychospołecznym, strukturalnym i dwuaspektowym.
1. w znaczeniu psychospołecznym jako tzw. świadomość grupowa, świadomość zbiorowa, jako poczucie łączności czy też poczucie solidarności.
August Comt ;
- naturalne dążenie do współdziałania
Durkheim:
- świadomość zbiorowa jako zespół wierzeń, uczuć, idei
Stanisław Ossowski:
aprobująca świadomość przynależności do grupy, tendencja do zachowania najważniejszych konformizmów grupowych, kult wspólnych wartości, świadomość wspólnych interesów, ale i gotowość do przekładania interesów grupy ponad osobiste,
identyfikacja może być realna, wyrażającym się rzeczywistym członkostwie w grupie, ale może też być potencjalna, gdy jednostka nie jest członkiem danej grupy ale do niej aspiruje,
więź może być określana jako intencjonalne działanie,
zbiór ludzi staje się grupą społ. wtedy i tylko wtedy , gdy zjawia się u nich świadomość łączności społ. i gdy ta świadomość objawia się w ich zachowaniu.
a). więź dystrybutywna - łączność jest następstwem łączności jednostki z członkami grupy,
b). kolektywna - jednostka identyfikuje się z celami i postawami postulowanymi dla członka grupy
2.koncepcja strukturalna
więź jako zespół stosunków wiążących członków w grupę,
więź jako ogół stosunków społ. wiążących jednostki w grupie,
Jan Szczepański:
stosunki społeczne są podstawowym elementem więzi łączącej ludzi w zbiorowości,
ogół stosunków społ. wiążących jednostki w grupie z jednym stosunkiem czy stosunkami dominującymi, przy czym przez pojęcie stosunku społ. rozumie się - system unormowanych czynności czy tez świadczeń, wykonywanych przez partnerów stosunku na podstawie wzajemnych uprawnień , wynikających z określonej podstawy zależności
3.dwuaspektowy charakter więzi społ.:
P. Rybicki
dwie płaszczyzny więzi :
1. dające się rzeczowo określić wspólności i związki między ludźmi : wspólności i związki krwi, pochodzenia i terytorium, języka, kultury w różnych dziedzinach , i także organizacji zbiorowego życia.
2. swoiste stany i akty świadomości : poczucie szczególnej łączności z drugimi ludźmi czy wzajemnej z nimi zależności, i manifestacje tego poczucia w postawach , zachowaniach , działaniach czy to indywidualnych czy zbiorowych.
Przez więź społeczną ( grupową ) rozumieć należy ogół stosunków społecznych wiążących członków w danym zbiorze ludzi oraz postaw członków tego zbioru do grupy jako całości.
Aspekt strukturalny może być zharmonizowany z aspektem psychospołecznym. Mogą jednak zachodzić sprzeczności -członkowie związani, uzależnieni, podejmują interakcje , ale odnoszą się do rodziny i jej członków negatywnie.
Rybicki - typologia:
więź naturalna -występuje w grupach społecznych , w których pochodzenie i pokrewieństwo tworzą podstawy społecznego powiązania ludzi ich wzajemnej przynależności,
więź zrzeszeniowa - powstaje na zasadzie dobrowolnych związków kreowanych przez ludzi , którzy przystępując do danego zrzeszenia uzależniają się wzajemnie od siebie i zobowiązują do odpowiedzialnych działań, org. społ., spółdzielnie, zw. zawodowe,
więź stanowiona - występuje w takich zbiorowościach , w których podziały członków i systemy styczności i stosunków . Zostają narzucone z zewn. lub ustalone siłą czy też prawem stanowionym przez szersze grupy społeczne,. internaty, domy poprawcze, więzienia. Dominuje tutaj więź strukturalna
ORGANIZACJA WEWNĘTRZNA GRUPY
Org. obejmuje ustalenie i wyznaczenie pozycji społecznej i podział ról społ. między członków grupy.
Pozycja społeczna - wiązka uprawnień i obowiązków pojmowanych w sensie socjologicznym, tzn. jako splot uprawnień i obowiązków społecznie przez otoczeniem uznawanym za przysługujące danej jednostce lub kategorii jednostek, czy też jako obowiązki oczekiwane, żądane lub kierowane przez otoczenie w stosunku do danej osoby czy osób.
wg. Lintona - jednostka zajmuje tyle pozycji ile pełni ról w różnych grupach społ. Pojęcie roli wiążę z pojęciem pozycji społ. i rozumie ją jako czynności wynikające z zajmowanej przez jednostkę pozycji społ.
Rola społ. oznacza całość wzorów czynności, które są związane z określonym statusem. Liczba i rodzaj pozycji oraz wynikających z nich ról zależy od charakteru grupy. Jest to zależne od funkcji grupy. jeśli są to grupy produkcji - struktura pozycji i ról jest wyznaczana technolog.
Związki i zrzeszenia role społ. i ich podział uzależnione od celów związku.
Rola społeczna oznacza rodzaj , zakres i wzory czynności jakie jednostka wykonuje czy powinna wykonywać w imieniu i na rzecz grupy.
Grupa społ. nie może funkcjonować tylko przez samo określenie pozycji społ. i ról społ. Dotyczy to szczególnie bardziej liczebnych i sformalizowanych gr. społ., gdyby nie były tworzone instytucje podejmujące trwale wykonywania pewnych zadań dzięki którym grupa jako całość osiąga swoje cele czy też spełnia swoje funkcje.
Termin ,,instytucja `' występuje w znaczeniach :
znaczenie pewnego trwałego sposobu postępowania,
w znaczeniu instytucji grupowej ( inst. zarządu, rady nadzorczej ).
INSTYTUCJA GRUPY - czy instytucje społeczne - zespoły ról i stanowisk obejmujących czynności określone publicznie, a skierowane do realizacji funkcji grupy, oraz zespoły osób czynności te sprawujących przy użyciu przydzielonych im urządzeń i odpowiednich środków rzeczowych.
Znaczenie instytucji grupowej- b. ważne dla funkcji :
instytucje umożliwiają osiąganie celów przez grupę czy też realizowanie funkcji danej grupy,
skłaniają jednostkę lub podgrupy do wykonywania ról im przydzielonych,
zapewniają wewn. spójność w grupie,
zapewniają ciągłość grupy.
WŁADZA
możność podejmowania decyzji o zachowaniach innych ludzi i stosowania względem nich systemu nagród i kar.
Realizowanie - władza określa się -jako przywództwo, kierowanie, rządzenie.
WŁADZA - to uprawnienie ( musi być legitymizowana ) i możność wpływania na postępowanie innych.
Przewodzenie czy kierowanie obejmuje takie czynności, jak określenie celów czy wartości grupy, koordynacja działań członków gr. i instytucji grupowych oraz kontrola wykonywania ról przez członków, a zadań przez instytucje grupowe.
Funkcje władzy :
ustalanie celów danej zbiorowości,
ustanawianie struktur , które by te cele zbiorowości w postaci różnych zadań realizowały,
utrzymywanie struktur.
Typologia Maxa Webera
oparta na odróżnieniu źródła władzy i sposobu legitymizacji władzy. Sprawowanie władzy jako panowanie.
panowanie legalne - oparte na ustanowieniach prawnych . Posłuszeństwo w grupie obowiązuje wobec ustanowionej zasady , która określa komu i w jakim stopniu ono należne
panowanie tradycjonalistyczne - tytuł do sprawowania władzy wywodzi się z tradycji uznającej daną warstwę społ., dany ród jako uprawniony do sprawowania władzy,
charyzmatyczne - władza, ,, panowanie `' przyznawane jest jednostce ze względu na jej szczególne przymioty i wrodzone talenty przywódcze.
KOMUNIKACJA I ŁĄCZNOŚĆ W GRUPIE
Komunikacja - polega na przekazywaniu informacji między uczestnikami życia społ., a dokonuje się za pomocą języka i różnych znaków oraz symboli. Funkcja komunikacji , czyli porozumiewania się jest przekazywaniem wiadomości i zapewnieniem łączności między pozycjami -stanowiskami w grupie. Łączność zaś oznacza i obejmuje określone drogi czyli ,, kanały `', którymi wiadomości są przekazywane.
KANAŁ - sieć stanowisk, pozycji społ. w grupie od stanowiska wejściowego do ostatniego stanowiska końcowego.
Formalny i nieformalny system łączności.
FUNKCJE KOMUNIKACJI :
f. informacyjno-organizatorska ( z góry w dół, z dołu w górę ),
f. motywacyjno-inspirująca - wytwarzanie atmosfery zaangażowania i wspólnoty wśród członków grupy, niezależnie od tego, czy są to grupy pracy, gr. związkowe, gr. polityczne czy ideologiczno-wychowawcze. Komunikacja ma zapewnić ciągły proces wymiany wiadomości i wymiany myśli.
ELEMENTY :
nadawca - źródło inf.,
różnorodne środki ( media ),
drogi - kanały inf.,
odbiorcy przekazyw. inf.
DEZYDERATY SOCJOTECHNICZNE:
ważne i znaczące wiadomości nadawane, nowe inf.
informacje dostosowane do potrzeb czy zainteresowań odbiorcy
MODELE ŁĄCZNOŚCI :
okrąg, koło,
łańcuchowy,
koncentryczny
hierarchiczny.
TYPOLOGIA GRUP SPOŁECZNYCH
Typologia F. Tonniesa:
1. u źródeł powstawania grup społ. tkwi wola jednostki. Grupy istnieją, gdyż ludzie chcą się łączyć z innymi,
wola organiczna - spontaniczna, irracjonalna, kierująca się motywami emocjonalnymi,
wola refleksyjna , racjonalna - charakteryzuje się tym, że jest w pełni świadoma, tzn. obejmuje rozważanie i myślowe sformułowanie środków i celu, do którego działanie jednostki jest skierowane,
Te dwa rodzaje woli tkwią u źródeł więzi, czyli zależności i stosunków oraz powstałych na ich podstawie gr. społ.
Wszystkie rodzaje więzi, w których przeważa wola organiczna nazwane są wspólnotami.
Wszystkie te, które kształtowane lub istotnie uwarunkowane przez wolę refleksyjną - społeczeństwami, przy czym oba te pojęcia oznaczają sposoby występowania więzi stosownie do ich istoty i tendencji.
a). wola organiczna -stosunki naturalne , grupy społeczne oparte na stosunkach pokrewieństwa ( rodzina , rody, klany ), grupy oparte na stosunkach przyjaźni ( przyjacielskie, towarzyskie ), oraz grupy sąsiedzkie ( wieś, tradycyjna, w których ziemia i wspólne zamieszkiwanie rodziły wspólnotę gosp. i codziennego obcowania ).
b). wola refleksyjne - stosunki umowne, kontraktowe, , . Te grupy , które opierają się na odpowiednich porozumieniach między jednostkami dla osiągania czy realizacji określonych celów. ( spółki, towarzystwa handlowe, związki, społeczeństwa ).
Ch. H. Cooley :
1. grupy pierwotne, pierwsze
2. grupy wtórne, pochodne, umowne
Jako kryterium tej typologii przyjął historyczne i biograficzne pierwszeństwo grup pierwotnych w stosunku do grup wtórnych.
PIERWOTNE
- oparte na stosunkach pokrewieństwa , przyjaźni i sąsiedzkich.
- system współdziałania oparty na stycznościach bezpośrednich,
- więź społ. oparta na stosunkach społ. osobowych, jednostka występuje w całej swej osobowości,
- intensywność postawy. Rozwinięte i dominujące emocjonalne nastawienie do grupy jako całości czy też do jej członków.
- wysoko poziom identyfikacji członków z grupą , homogeniczność członków w tych grupach,
- gr. pierwotne są źródłem element. zw. społecz. i ideałów moralnych, źródłem wszystkich decydujących o społecznym współżyciu pozytywnych uczuć.
WTÓRNE
- zwane celowymi, powstałe na podstawie umownych porozumień między ludźmi.
- system współdziałania oparty na stycznościach pośrednich,
- więź społeczna - występuje w charakterze i rolach funkcjonariuszy. Obcowanie społ. czy ewentualne współdziałanie dokonuje się w płaszczyznach pełnionych funkcji ( listonosz- adresat ).
GRUPY MAŁE
Takie grupy społeczne, w których wszyscy członkowie są w stanie wchodzić w osobiste , bezpośrednie styczności i stosunki społeczne.
Małe grupy mogą być :
pierwotne i umowne,
formalne i nieformalne,
celowe ( związki, koła, brygady pracy ).
Małe struktury istnieją i mogą istnieć tylko w polu życia, działania makrostruktury.
GRUPY DUŻE
- Wielkie struktury społeczne, obejmują tak wielkie liczby członków, iż nie są w stanie wchodzić w styczności i stosunki osobiste, ale porozumiewają się i utrzymują łączność za pomocą prasy, okólników, pism obiegowych, masowych zebrań, radia i innych środków przekazu.
- Przywódcy tych grup nie mają możności bezpośredniego kontaktu ze wszystkimi członkami i wytwarza się system stopni i barier między nimi a masami członków. Wielkie struktury społ. oparte są na hierarchicznej strukturze , organizacyjnym i uregulowanym przepisami systemie łączności i komunikacji.
- Są samoistne
Zależne od małych grup. Grupy małe bowiem stanowią jądro wszelkich organizacji.
GRUPY FORMALNE I NIEFORMALNE
GRUPY FORMALNE :
są powoływane przez szersze grupy społ.
przynależność ma charakter przymusowy,
przepisy grupy zwierzchniej, czy też własnego ustanowienia.
GRUPY NIEFORMALNE :
powstają samorzutnie,
działania nie są unormowanymi przepisami grupy zwierzchniej,
istnieją w obrębie grupy formalnej,
wynikają ze współżycia , współpracy i współdziałania członków gr. formalnych, ale jako osób, a nie jako funkcjonariuszy wykonujących określone role w grupie formalnej,
Znaczenie grup nieformalnych :
rozszerzenie środków i sposobów komunikowania się członków w danej strukturze organizacyjnej przyczyniające się jednocześnie do redukcji formalnych, biurokratycznych procedur,
przeciwdziałają nadmiernej biurokratyzacji grup czy instytucji formalnej ,
skuteczniej regulowane współdziałanie jednostek ( motywowanie ,, wewn.''),
społeczna kontrola , wypływająca z osobistego poczucia odpowiedzialności moralnej i poczucia solidarności ze współtowarzyszami. W każdej wielkiej strukturze formalnej kształtują się w różnych nieformalnych zespołach określone wartości i wzory postępowania, nakazy i zakazy oraz oceny postępowania uznawanego za właściwe, a wpływające na zachowania jednostek,
kształtuje się kultura pracy zawodowej, zwyczaje , obyczaje pracownicze, formułują się postawy do pracy,
obdzielają prestiżem osoby, które często nie pełnią żadnych funkcji kierowniczych w formalnej organizacji. Dają zadowolenie i poczucie bezpieczeństwa.
Grupy nieformalne nie zawsze pozostają w tzw. pozytywnym stosunku do celów czy zadań lub kierownictwa.
TEORIA GRUP ODNIESIENIA
Tradycyjne koncepcje środowiska społecznego
środowisko społeczne obejmuje kręgi osób i wytworów kulturowych znajdujących się trwale w przestrzennej ,, bliskości'' , ale takiej, by owo otoczenie mogło oddziaływać na jednostkę,
względna tożsamość osób i innych obiektów znajdujących się w pobliżu i ich statyczny, niezmienny charakter,
jednostronny wpływ owego otoczenia na osobowość jednostki i jej dostosowywanie się do środowiska,
grupy przynależności oddziałują i kształtują osobowość jednostki
Przedstawiciele grup odniesienia : Herbert H. Hyman, Theodore M. Newcomba, R. Merton.
GRUPY ODNIESIENIA
Ludzie w swym życiu codziennym ,, porównują `' się , odnoszą do innych, aby móc się samookreślić czy też określić, zidentyfikować swe postępowanie. Bez takiego odniesienia siebie , swej pozycji społ. czy też swego zachowania nie byliby w stanie określić swej tożsamości.
Grupa odniesienia porównawczego
to te grupy lub członkowie tych grup czy też nawet cechy ich charakteru, które stanowią układ wielkości, w których dana jednostka postrzega siebie i innych i które pozwalają jej określić siebie, swoje cechy oraz ustalać rodzaj swego postępowania; grupy odniesienia dostarczają układu odniesienia do oceny samego siebie i kształtowania postaw.
Układem odniesienia może być pewna jednostka, albo nawet jej cechy , jakaś wartość czy wzór zachowania.
Grupa odniesienia normatywnego
Te grupy, z których dana jednostka czerpie dla siebie wartości, normy czy wzory zachowań. Mogą to być pewne układy z grup odniesienia porównawczego czy całe grupy odniesienia porównawczego, ale mogą to być układy inne, przeciwstawne, alternatywne.
Mechanizm względnego upośledzenia
Porównywanie się jednostki prowadzi do poczucia upośledzenia społecznego, niskiej samooceny siebie, swego postępowania. To poczucie oznacza świadomość zajmowania przez jednostkę niższej pozycji w porównaniu z innymi podobnymi do siebie osobami ( wiekiem, kwalifikacjami ) lub w porównaniu ze swą pozycją zajmowaną poprzednio.
Mechanizm uprzywilejowania społecznego
Poczucie uprzywilejowania, czyli wysokiej samooceny. Oznacza świadomość zajmowania wyższej pozycji społecznej w stosunku do innych podobnych do siebie pod danym względem lub też w stosunku do swej pozycji zajmowanej poprzednio.
Poczucie upośledzenia społ. czy uprzywilejowania społ. może być różnego stopnia . Jednostka czy pewna kategoria jednostek, czy wreszcie jakaś grupa społeczna czuje się tym bardziej upośledzona im bardziej porównuje się czy jest porównywana z grupą odniesienia zajmującą najwyższe miejsce pod danym porównywanym względem: posiadania określonych wartości, cech, przymiotów, osiągnięć, sukcesów.
Uwarunkowanie wyboru grup odniesienia normatywnego
1. indywidualne potrzeby jednostki i stopień natężenia tych potrzeb
wartość grupy będzie wzrastać wraz ze świadomością jej członków, iż może on zaspokoić swoje potrzeby przez przynależenie do grupy,
jednostka poszukuje grup odniesienia wśród grup, które mogą umożliwić zaspokojenie potrzeb odczuwalnych,
2. rola zmiennych strukturalnych
-zależność między pozycją społeczną jednostki w danej grupie a szansami stania się przez nią grupą odniesienia normatywnego, czyli identyfikacji jednostki z wartościami , normami , wzorami zachowań grupy, do której należy
Trzy rodzaje pozycji :
a). pozycje najwyższe- przywódcy ( bezwzględnie wierni wartościom , normom i wzorom postępowania ) i liderzy , którzy z pełnieniem funkcji kierowniczych wiążą
obowiązki zachowań reformatorskich , twórczych.
b). pozycje średnie- jednostki wykazują tendencje do konformizmu wobec wartości, norm, wzorów zachowań
* awans społeczny
c). pozycje najniższe - w najmniejszym stopniu przyjmują wartości, normy:
członkowie, którzy w pewnym stopniu stosują się do norm i wzorów zachowań - aby utrzymać członkostwo i nie zerwać z grupą czy nie zostać z niej usuniętym,
członkowie grup zajmujący pozycje najwyższe , którym nie zależy już na przynależności do grupy, nie mają już nic do stracenia, nie znajdują już możliwości zaspokojenia swych potrzeb, nie akceptują już wartości , norm. Przestała być ona dla nich grupą odniesienia normatywnego.
3. kandydaci do danej grupy - są wstępnie przyjęci do danej grupy, stała się już ona dla nich grupą odniesienia normatywnego, jednakże ich uczestnictwo wstępne jest kontrolowane,
4. sympatycy - nie należą do danej grupy, ale akceptują wartości, wzory zachowań i normy danej grupy, są emocjonalnie do nich przywiązani i chociaż nie należą do grupy, to jednak w rzeczywistości ideacyjnie, intencjonalnie w niej uczestniczą.
5. dana grupa społ. , osoba, wartość , cech staje się tym bardziej układem odniesienia normatywnego dla danej jednostki im bardziej jest wzmacniana przez odnoszenie negatywne ( odrzucenie czynne ) w stosunku do innej grupy.
6. im bardziej dana jednostka jest luźniej związana z daną grupą czy też traktowana przez nią obojętnie, czy nawet odrzucona tym bardziej będzie poszukiwać dla siebie innej , często przeciwstawnej grupy odniesienia.
Przydatność teorii odniesienia
1. wyjaśnia jakie elementy kształtują osobowość społeczną jednostki,
2. pozwala wyjaśnić zjawiska konformizmu wobec jednych grup i nonkonformizmu w stosunku do grup aktualnego uczestnictwa jednostki.
3. pozwala wyjaśnić takie zjawiska jak :
rewolucjonizm - jako nonkonformizm w stosunku do grup nadrzędnych,
konserwatyzm - konformizm wobec wartości i wzorów minionego czy danego okresu
radykalizm - jako sprzeciw przeciw społecznym zasadom ,
utopijność- jako kierowanie się normami jeszcze nie zinstytucjonalizowanymi, lecz postulowanymi i traktowanymi jako możliwość wbrew realnej ocenie rzeczywistości
konflikt sumienia -jako posiadanie, ścieranie się w jednostce rozbieżnych, niezgodnych grup odniesienia norm,
dezintegracja osobowości- jako brak określonych grup odniesienia norm. i podejmowanie nieadekwatnych zachowań w danej sytuacji
integracja osobowości społecznej - stan zharmonizowania gr. odniesienia normatywnego i ich ustabilizowania
VIII. TEORIA INTEGRACJI I DEZINTEGRACJI SPOŁECZNEJ
INTEGRACJA- oznacza procesy jednoczenia elementów i części składowych w jedną całość.
W społeczeństwie ogólnym procesy integracji obejmują te wszystkie interakcje między składowymi częściami czy grupami , które prowadzą do ich powiązania, kooperacji, koegzystencji, dostosowania się do rozwiązywania konfliktów.
Integracja może być mierzona za pośrednictwem odpowiednich wskaźników, ukazujących bądź to pewien stan czy stopień wzajemnych powiązań składowych , bądź brak , a więc ukazujących dezintegrację
Integracja proces zakresowy, kompleks uzależnionych od siebie zmian prowadzących do łączenia się elementów składowych w określonej dziedzinie, sferze, aspekcie życia społecznego.
ZAKRESY :
1. integracja kulturowa- oznacza stan zgodności między standardami - wzorami kult., występuje w danym społeczeństwie czy grupie społecznej , a wzory kulturalne alternatywnymi, uznawanymi przez pewne odłamy danego społ. czy członków danej grupy , mierzy zgodności, rozbieżności w dziedzinie wzorów kultury ( wzór spędzenia czasu ).
2. integracja normatywna -
stopień zgodności wartości i norm, którymi kierują się poszczególni członkowie gr., z normami i wartościami akceptowanymi w danej grupie lub społeczności
3. integracja funkcjonalna - wyraża się w stopniu rozważania zależności między jednostkami w zakresie wzajemnej wymiany świadczeń i usług, wynikających z podziału pracy.
4. integracja komunikacyjna -rodzaje i stopień stosunków i kontaktów społecznych między członkami danej społeczności.
CZYNNIKI DEZINTEGRACJI:
1. brak informacji i łączności między członkami grupy lub między członkami a instytucjami grupowymi, a w tym z instytucją władzy grupowej.
izolacja społeczna ( miasta i wytworzone w nich środowiska wielkomiejskie ).
2. ruchliwość społeczna- nadmierna ruchliwość członków w danej grupie nie sprzyja integracji normatywnej, gdyż nie są oni w stanie adoptować się do wzorów zachowań i norm uznawanych w danej grupie czy społeczeństwie za obowiązujące.
3. heterogeniczność i złożoność grupy - im bardziej wzrasta heterogeniczność ( niejednorodność, zróżnicowanie ) członków danej grupy oraz im bardziej wzrasta jej złożoność, tym bardziej wzrasta dezintegracja normatywna grupy.
4. konflikt ról - w wypadku kolizji czy konfliktu ról, członkowie grup albo postępują według wzoru zachowania określonego przez jedną grupę, a odstępują od wzorów zachowań obowiązujących w innych grupach, powodując stany dezintegracji, albo normatyw w tych grupach odstępują tylko częściowo - od wzorów zachowań przyjętych w poszczególnych grupach, albo też stosują taktykę : w zależności od sytuacji stosują raz jeden system norm, a kiedy indziej przeciwstawny
HIPOTEZA KRZYWEJ ,, I''
Zachowania niezgodne z normami obowiązującymi w danej grupie czy społeczeństwie - dewiacje, odchylenia.
Pewną kategorie dewiacji stanowią przestępstwa.
Zachodzi korelacja między liczbą odchyleń od danej normy a stopniem odchylenia.
Jeśli bowiem wyodrębni się odchylenia najniższe, mniejsze, ciężkie i najcięższe , to z badań wynikało , że najbardziej licznie występują najlżejsze odchylenia od normy a im odchylenia cięższe, tym występują w coraz mniejszych odsetkach w stosunku do całości odchyleń od danej normy.
Hipoteza krzywej ,,i `' ustala bardzo ważną teoretycznie i praktycznie prawidłowość dotyczącą związku zachodzącego między liczbą odchyleń różnego stopnia od danej normy a ogólną liczbą wszystkich odchyleń od danej normy.
Wzrost siły dezaprobaty społ. w grupie zmniejsza liczebność zachowań dewiacyjnych oraz dewiacji najcięższych.
Sankcje negatywne nie mogą być niewspółmierne w stosunku do szkodliwości społ. zachowania dewiacyjnego, ale muszą być zgodne z poczuciem moralnym i prawnym społeczeństwa.
Najskuteczniej integrację normatywną zapewnia przyjęcie normy czy systemu norm przez członków gr. społ. czy społeczeństwa i uznanie ich za swoje, włączenie ich przez jednostkę do własnego systemu wartości i norm.
METODY INTEGRACJI NORMATYWNEJ :
1.proces interioryzacji - takie oddziaływania na członków grupy , aby przyjęli oni wartości formułowane i uznawane przez grupę za swoje, aby włączyli je do swojego systemu wartości, którymi się kierują , a przez to przyjęli też normy i wzory zachowań z nich wynikające.
Rodzaje oddziaływań : inf., nauczanie, wychowanie, propaganda,
2.symbolizacja wartości i norm grupowych - przedstawianie i upowszechnianie w formie różnego rodzaju symboli, pomników, znaków, obrazów, tak aby stawały się bodźcami czy okazjami sprzyjającymi uzgadnianiu przez jednostki swych wartości i wzorów zachowań z uznanymi przez grupę za obowiązujące czy też pożądane.
Symbolizacja ma za zadanie przypominać wartości grupowe i wzory zachowań , ma utrwalać związki emocjonalne z nimi.
3. implementacja -wszelkie przedsięwzięcia , które umożliwiają lub ułatwiają członkom grupy praktykowanie wzorów zachowań i stosowanie się do norm uznawanych za obowiązujące.
Urządzenia, środki, narzędzia, oznakowania.
Implementacja obejmuje jednak przede wszystkim tworzenie różnego rodzaju instytucji i placówek.
Ważną drogą dla zapewnienia integracji jest kontrola społeczna:
system działań podejmowanych przez właściwe instytucje danej grupy, zmierzające do zgodności zachowań członków grupy z systemem obowiązujących norm przez stosowanie odpowiedniego systemu nagród i kar,
musi istnieć porządek normatywny,
jest kontrolą formalną bo jej funkcjonowanie określone jest regułami i przepisami grupy.
OPINIA SPOŁECZNA I STEREOTYPY
OPINIA SPOŁECZNA- to poglądy, nastawienia, oceny dotyczące aktualnego , ale określonego przedmiotu ( wartości ) lub określonej osoby i jej sposobu zachowania się , formułowane i przekazywane sobie przez członków publiczności, skupionej wokół osądzonej wartości lub osoby.
Ujawnione postawy i poglądy jednostek i grup wobec danego osobnika i jego sposobu zachowywania się. Opinie tworzą się w obrębie publiczności.
Twórcy opinii :
osoby cechujące się szczególna znajomością i kompetencją w sferze , której opinia dotyczy,
osoby aktywne społ.; instytucje zajmujące się profesjonalnie uprawianiem informacji ( agencje prasowe, gazety ), pozostające w licznych kontaktach , prowadzące życie ruchliwe, należące do licznych organizacji , z drugiej strony zajmujące pozycje tzw. strategiczne ( sekretarz, radny, informator, woźny ),
spośród osób na tym samym szczeblu społeczno-ekonomicznym lub zawodowym rolę przywódców -twórców opinii odgrywają raczej osoby z wyższym wykształceniem niż niższym
STEREOTYPY - utrwalanie się pewnych pozytywnych lub negatywnych opinii.
Stereotypy to ujawniona postawa lub poglądy w stosunku do określonych wartości czy osób , mające charakter uproszczony, utrwalony, oparty na nieskontrolowanych obserwacjach i nie odpowiadających faktom.
Stereotypy utrzymują się dlatego, że ich sprostowanie wymaga wysiłku , na co ludzie nie zawsze mają czas i chęci, a z drugiej strony ułatwia on jednostkom respektowanie ich własnej osoby oraz pozwala na rzutowanie na świat naszych własnych wartości , tradycji.
METODY INTEGRACJI FUNKCJONALNEJ GRUPY
integracja funkcjonalna ujmowana jest w sensie dynamicznym i statycznym
dynamiczny - kompleks zmian prowadzących do idealnego stanu wewnętrznego organizacji grupowej,
statyczny - stan pożądany , czy postulowany, albo stan rzeczywisty - stopień osiągniętej zgodności między elementami składowymi w grupie.
Integracja funkcjonalna - stan i stopień, w jakim jednostki wykonują wyznaczone im czy przyjęte przez nie role społeczne, wynikające z zajmowanej pozycji społ., a instytucje grup przypisane im zadania i czynią to w sposób zharmonizowany , prowadzący do realizacji celów grupy czy systemu.
Metody zapewniające integrację funkcjonalną , a jednocześnie przeciwdziałanie dysfunkcji instytucji :
1. metoda podziału kompetencji
droga zapewnienia integracji jest pełne, wyczerpujące rozłożenie funkcji - zadań między instytucje grupy czy systemu społ. oraz odpowiadające tym wymogom określenie funkcji danego rodzaju instytucji, tak aby grupa osiągnęła swe cele.
2. określenie uprawnień do podejmowania funkcji
metoda bezkolizyjnego rozmieszczenia uprawnień do podejmowania decyzji między instytucje lub stanowiska ustalone w obrębie instytucji.
3. przeciwdziałanie autonomizacji instytucji
gr. społ. przeciwdziałają autonomizacji celów cząstkowych przez stosowanie różnych środków zaradczych, najczęściej poprzez tworzenie odpowiedniej instytucji kontrolującej lub instytucji zwierzchniej , które nadzorują pozostałe instytucje czy stanowiska , rozdzielają ograniczone środki , sprawdzają ich zużycie i czuwają nad tym, by wykonywanie zadań przez jedne instytucje odbywało się bez szkód dla pozostałych instytucji lub dla całego systemu społ.
4. metoda depersonalizacji i obiektywizacji czynności
gr. społ. starają się zapewnić integrację funkcjonalną przez depersonalizację ról i czynności pełnionych przez jednostki lub zadań pełnionych przez komórki org. bądź instytucje.
Depersonalizacja oznacza takie określenie ról wykonywanych przez jednostki lub zadań realizowanych przez komórki org., że ich rodzaje i treści są niezależne od tego, kto czy jaka kategoria osób je pełni.
Obiektywizacja oznacza ustalenie zasad i sposobów wykonywania czynności i podejmowania decyzji, wykluczających dowolność.
( ten rozdział trzeba doczytać )
Nareszcie koniec - miłej nauki
KONCEPCJE WŁADZY _______________ Określony typ władzy
Specyficzny stosunek wynikający z interakcji
Władza jest determinowana nie tylko przez posiadanie przez państwa dobra, oraz zależność osób od państwa, ale również poprzez konsekwencję bycia nieposłusznym
Trzy poziomy , aspekty :
dobra ( zasoby - wszystko to co jednostka posiada, co umie ) - jeżeli jednostka posiada pewne dobra jest atrakcyjna, cechy osobowościowe,
zależność- każdy stosunek interakcji może wytworzyć zależność,
alternatywa - rynek dóbr innych możliwych relacji
atrakcyjność pomiędzy jednostkami
|
wymiana nagród |
współzawodnictwo o władzę |
zróżnicowanie |
1). wewnętrzna 2). zewnętrzna -socjalizacja |
normy wymiany ,, sprawiedliwej `' |
1)sterowanie wrażeniem opieranym na innych 2).manifestacje przymiotów |
1). szacunek 2). władza |
Władza- wynikają naciski w kierunku integracji:
uprawomocnienie władzy przez autorytet,
poprzez kontrolę społeczną podwładnych
Naciski o kierunku podwładnych :
1). odmowa oczekiwanych nagród,
2). naruszenie norm wymiany sprawiedliwej,
3). brak odwzajemnienia
Wymiana ____--nagroda, koszt, bodziec, zysk
Homans- twierdzenia:
o sukcesie,
o bodźcu,
o wartości,
o deprywacji, nasyceniu
18