Medycyna fizykalna i Balneologia

mgr Ilona Borzęcka

Literatura:

• A. Straburzyńska, G. Straburzyński: „Fizjoterapia”

• J.W. Kochański: „ Balneologia i hydroterapia”

• I. Ponikowska: „ Kompendium balneologii”

TERMINOLOGIA

• Medycyna fizykalna- specjalność medyczna, wykorzystuje środki fizyczne w celach profilaktycznych, diagnostycznych i leczniczych

• Medycyna uzdrowiskowa- postępowanie leczniczo- rehabilitacyjno-profilaktyczne w warunkach uzdrowiska, ze szczególnym wykorzystaniem naturalnych tworzyw leczniczych, klimatu i krajobrazu (fizjoterapia+ dieta+ psychoterapia+ farmakoterapia).

• Balneologia- jest nauką zajmującą się leczniczym zastosowaniem naturalnych tworzyw uzdrowiskowych. Do naturalnych tworzyw uzdrowiskowych (naturalnych tworzyw leczniczych) zalicza się wody lecznicze, gazy lecznicze i peloidy. W skład balneologii wchodzi balneochemia, balneotechnika i balneoterapia.

• Balneoterapia- natomiast polega na zastosowaniu tych naturalnych tworzyw leczniczych do leczenia, rehabilitacji i profilaktyki.

• Uzdrowiska- to miejscowości posiadające przyrodzone warunki do leczenia i wzmacniania chorych; dzielą się na klimatyczne (górskie, nadmorskie) i zdrojowiska, posiadające źródła mineralne [Ilustrowana encyklopedia powszechna, oprac. I red. J. Wachta, Warszawa 1937]

• Uzdrowisko- to miejscowość, która ze względu na warunki klimatyczne, źródła lecznicze, pokłady borowiny itp., sprzyja leczeniu określonych chorób i służy jako ośrodek leczniczy i wypoczynkowy. [ Mała encyklopedia powszechna PWN, Warszawa 1959]

• Uzdrowisko- wg. ustawy o uzdrowiskach i lecznictwie uzdrowiskowym z 1966 roku to miejscowość, która posiada warunki naturalne niezbędne do prowadzenia lecznictwa. Należą do nich: właściwości lecznicze, klimat, walory przyrodnicze i estetyczne, jak: krajobraz, naturalne zasoby wody mineralnej, gazów, peloidów, leczniczy wpływ morza oraz inne czynniki biofizyczne wywierające korzystny wpływ na organizm człowieka.

• Uzdrowisko- zgodnie z najnowszą ustawą z 2005 roku określa się jako obszar, na terenie którego prowadzone jest lecznictwo uzdrowiskowe, wydzielony w celu wykorzystania i ochrony znajdujących się na jego obszarze naturalnych surowców leczniczych, spełniających określone warunki(…), któremu został nadany status uzdrowiska.

Historia balneologii

Woda była wykorzystywana w lecznictwie w bardzo odległych czasach. Wykorzystywanie wód uznawanych za lecznicze należy do najstarszych dziedzin praktyki lekarskiej, które często były łączone np. z okładami, masażami. Kąpieliska sprzed 5 tysięcy lat odnaleziono między innymi w Indiach, w Egipcie. W Babilonie najczęściej stosowanymi składnikami w leczeniu były oleje i woda. Wszędzie gdzie występowały źródła mineralne, wykorzystywano je do celów leczniczych i budowano przy nich świątynie.

Hipokrates był najznakomitszym lekarzem starożytnej Grecji. Uznawany był on za „ojca medycyny”. W jednym ze swych dzieł „O klimatach, wodach i miejscach” podawał szczegółowo, w jaki sposób należy stosować różne zabiegi wodne w zależności od schorzenia i przypisywał im wielkie znaczenie lecznicze. Uwagi Hipokratesa na temat wpływu klimatu na zdrowie człowieka czynią go prekursorem klimatologii lekarskiej.

W Rzymie znaczenie prozdrowotne miały termy- łaźnie, kąpieliska, które służyły zarówno do celów higienicznych jak i do odnowy biologicznej i w celach leczniczych.

Na przełomie XII i XIII wieku w Europie zaczęły powstawać uniwersytety, przy których tworzono wydziały lekarskie. Wtedy też powstała większość najstarszych europejskich uzdrowisk.

W Polsce najstarszym uzdrowiskiem, udokumentowanym historycznie są Cieplice Śląskie Zdrój, gdzie początki lecznictwa sięgają 1281 roku. W innych uzdrowiskach określenie dokładnej daty jest niemożliwe ponieważ dokumenty uległy zniszczeniu podczas wojny czy pożarów. Według pośrednich źródeł udało się np. ustalić, że uzdrowisko Lądek Zdrój istniało jeszcze przed 1241 rokiem

Początki działalności leczniczej w najbardziej znanych polskich uzdrowiskach:

1241 Lądek Zdrój 1806 Świnoujście

1281 Cieplice Zdrój 1821 Nałęczów

1601 Szczawno Zdrój 1828 Busko Zdrój

1636 Kudowa Zdrój 1828 Polanica Zdrój

1705 Długopole Zdrój 1828 Szczawnica

1755 Świeradów Zdrój 1836 Ciechocinek

1793 Krynica 1876 Inowrocław

1800 Duszniki Zdrój 1876 Rymanów Zdrój

1804 Ustroń 1917 Konstancin

Lecznictwo uzdrowiskowe w Europie, także w Polsce zaczęło się znacznie rozwijać w XV i XVI wieku, natomiast wyjątkowy rozkwit nastąpił w XIX wieku.

W XV wieku lekarze włoscy, a następnie niemieccy opracowali w zarysie wskazania i przeciwwskazania do leczenia oraz metody stosowania zabiegów uzdrowiskowych. Wtedy też zaczęto w wielu uzdrowiskach przeprowadzać analizy chemiczne źródeł leczniczych.

W XVI wieku w Polsce nastąpiło duże ożywienie w leczeniu uzdrowiskowym i zainteresowanie lekarzy tą formą leczenia. Pierwszą rozprawę o wodolecznictwie opublikował w 1522 roku Marcin z Miechowa, a kolejną w 1555 Józef Struś z Poznania. Nadworny lekarz króla Stefana Batorego , Wojciech Oczko wydał w 1578 roku trakt pt. „Cieplice”. Usystematyzował w swym dziele aktualną wtedy wiedzę z zakresu balneologii oraz podał wskazania i przeciwwskazania do leczenia uzdrowiskowego.

Innymi znakomitymi lekarzami tego okresu, zajmujący się balneologią, byli profesorowie Erazm Sykstus i Innocenty Petrycy, którzy poszerzyli wiedzę w zakresie lecznictwa uzdrowiskowego.

W XIX wieku w Polsce autorytetem w dziedzinie leczenia uzdrowiskowego był profesor Kliniki Medycznej Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie- Józef Dietl, który w balneologii opierał się na osiągnięciach chemii, fizyki i biologii.

W Europie pojawiło się w tym czasie wiele osób zajmujących się balneologią. Nie zawsze osoby te wywodziły się ze świata medycznego. Dużym oryginałem w tej dziedzinie był Wincenty Priessnitz, niewykształcony chłop z Czech, który głosił, że potrafi znakomicie uzdrawiać bez pomocy lekarzy. Wykorzystywał w celach leczniczych natryski, polewania i kąpiele własnego pomysły. Wincenty Priessnitz obserwował sarnę, która codziennie rano przychodziła do leśnego strumienia moczyć w wodzie postrzeloną nogę, aż do wygojenia rany. Wpadł na pomysł stosowania zimnej wody w różnych chorobach. Jego ulubiona metodą był natrysk, dlatego też jego nazwisko zostało utrwalone w przyjętej w Polsce nazwie prysznic. Priessnitz uznawany był za szarlatana, ale mimo to jego metoda odniosła duży sukces, otworzył nawet swój zakład hydroterapii.

Kolejną ważną postacią był Sebastian Kneipp, który w młodości był tkaczem, a po otrzymaniu święceń kapłańskich otworzył zakład wodoleczniczy. Po 30 latach samokształcenia się w zakresie wodolecznictwa i na podstawie własnych doświadczeń wydał książkę „Moje leczenie wodą”. Kneipp uważał, że terapia powinna polegać na leczeniu wodą, dietą, ziołami i umiarem we wszystkich czynnościach życiowych.

W Polsce wielu lekarzy zajmowało się hydroterapią. W 1857 roku prof. Józef Dietl zorganizował Komisję Balneologiczną w ramach Krakowskiego Towarzystwa Naukowego, a w 1870 roku powstał Oddział Balneologiczny Towarzystwa Lekarskiego w Warszawie. Datę powołania Komisji Balneologicznej w Krakowie uznaje się za początek działania balneologicznych towarzystw naukowych w Polsce. Dopiero w 1905 roku powołano Polskie Towarzystwo Balneologiczne, które po II wojnie światowej, w 1954 r. zostało reaktywowane jako Polskie Towarzystwo Balneoklimatyczne. Obecnie nosi ono nazwę Polskie Towarzystwo Balneologii, Bioklimatologii i Medycyny Fizykalnej. W 1956 roku rozpoczęto wydawanie kwartalnika „Wiadomości uzdrowiskowe”, którego tytuł zmieniono w 1968 roku na „Balneologię Polską”.

14 maja 1952 roku powołano Instytut Balneoklimatyczny z siedzibą w Poznaniu. Jego dyrektorem został prof. dr hab. Józef Jankowiak. Po jego przejściu na emeryturę w 1975 r. stanowisko dyrektora objął prof. dr hab. Gerard Straburzyński. Prof. Straburzyński pełnił funkcję dyrektora do likwidacji Instytutu w 1992 roku.

Obecnie istnieje tylko jedna Katedra i Klinika Balneologii Akademii Medycznej w Bydgoszczy, z siedzibą w Ciechocinku, prowadząca specjalizację dla lekarzy w dziedzinie balneologii i medycyny fizykalnej oraz działalność naukowo-badawczą.

Podział uzdrowisk ze względu na rodzaje tworzyw leczniczych:

• Klimatyczne, w których prowadzona działalność lecznicza wykorzystuje wpływ klimatu na organizm ludzki i znajdują się w nim urządzenia do klimatoterapii;

• Zdrojowiska, w których występują naturalne wody lecznicze i istnieją warunki do ich wykorzystywania w terapiach;

• U. borowinowe, w których zabiegi z wykorzystaniem borowiny z pobliskich pokładów są podstawową formą leczniczą;

• Nadmorskie, czyli thalassoterapeutyczne, to takie położone nie dalej niż 3 km od brzegu morza, a do kuracji wykorzystywane są właściwości klimatu morskiego oraz woda morska

Podział uzdrowisk ze względu na położenie nad poziomem morza:

• Nadmorskie, które znajdują się bezpośrednio nad morzem i wznoszą się od kliku do ok.20 m n.p.m.;

• Nizinne, do których zaliczono miejscowości położone poniżej 300m n.p.m.;

• Podgórskie, obejmujące uzdrowiska położone pomiędzy 300-500m n.p.m.;

• Górskie usytuowane na wysokości od 500- 700m n.p.m.;

• Wysokogórskie, znajdujące się na terenie powyżej 700m n.p.m.

Leczenie uzdrowiskowe

Przeciwwskazania do leczenia uzdrowiskowego:

• alkoholizm, narkomania

• brak zrostu kostnego, chorzy w opatrunkach gipsowych, stawy rzekome,

• choroby w okresie ostrym, zwłaszcza układu krążenia i ośrodkowego układu nerwowego, czynna choroba wrzodowa żołądka i dwunastnicy,

• choroby psychiczne, psychonerwice, nerwic z natręctwami i lękami, zaniki pamięci,

• choroby układowe, wyniszczające oraz inne schorzenia o ciężkim stanie ogólnym. Chorzy niedołężni z poważną lub całkowitą niezdolnością do samoobsługi,

• choroby układu krążenia: migotanie przedsionków, częstoskurcz napadowy komorowy i inne,

• choroby z bezwzględnymi wskazaniami do leczenia operacyjnego,

• choroby zakaźne i nosicielstwo chorób zakaźnych oraz choroby pasożytnicze,

• ciąża i okres karmienia,

• cukrzyca w okresie kwasicy lub z daleko posuniętymi zmianami naczyniowymi, zaawansowane powikłania cukrzycowe,

• czynna gruźlica płuc i innych narządów,

• moczenie nocne przewlekłe, konieczność cewnikowania pęcherza moczowego, sztuczny odbyt, przetoki, odleżyny, owrzodzenia,

• nadciśnienie tętnicze (powyżej 190/110),

• nadczynność i niedoczynność tarczycy oraz niewydolność kory nadnerczy, wymagające farmakoterapii,

• niedokrwistość bez względu na przyczynę oraz inne ciężkie choroby krwi,

• niewydolność krążenia, oddychania, wątroby, nerek i innych narządów,

• nowotwory złośliwe oraz stany po leczeniu operacyjnym, radiologicznym i chemioterapią przed upływem 5 letniej obserwacji. Stany przedrakowe i nowotwory niezłośliwe upośledzające podstawowe funkcje ustroju,

• ropień płuc i opłucnej, bąblowiec, promienica, ogniska zapalne o odczynie ogólnoustrojowym,

• ropne infekcyjne zmiany na skórze,

• starczy wiek z uwzględnieniem w pierwszej kolejności wieku biologicznego, a następnie wieku metrykalnego powyżej 80 roku życia,

• ślepota, głuchota, poważne zaburzenia mowy bez opieki przewodnika,

• tętniak serca lub tętnic,

• wszawica, robaczyca (u dzieci),

• żółtaczka niezależnie od pochodzenia.

Wskazania do leczenia uzdrowiskowego:

• dermatologia,

• ginekologia,

• kardiologia, układ krążenia, choroby krwi,

• neurologia,

• osteoporoza,

• schorzenia pourazowe,

• pulmonologia i laryngologia,

• reumatologia,

• układ trawienny, choroby wydzielania wewnętrznego, wzw,

• urologia, nefrologia,

• zatrucie metalami.

Zestawienie uzdrowisk prowadzących leczenie dorosłych według profili leczniczych:

• DERMATOLOGIA: Busko, Horyniec, Iwonicz, Lądek, Swoszowice,

Świnoujście, Ustroń,

• GINEKOLIOGIA: Ciechocinek, Duszniki, Horyniec, Inowrocław, Krynica,

Połczyn, Świnoujście

• KARDIOLOGIA: Augustów, Ciechocinek, Długopole, Duszniki,

Inowrocław, Kamień Pomorski, Kołobrzeg, Konstancin,

Krynica, Lądek, Nałęczów, Polanica, Rabka, Rymanów,

Szczawnica, Świeradów, Świnoujście, Ustka, Ustroń,

Wieniec, Żegiestów,

• NEUROLOGIA: Augustów, Busko, Ciechocinek, Cieplice, Goczałkowice,

Horyniec, Iwonicz, Kamień P., Konstancin, Lądek,

Polanica, Połczyn, Przerzeczyn, Solec, Szczawno,

Świeradów, Świnoujście, Ustka, Ustroń,

• OSTEOPOROZA: Busko, Cieplice, Duszniki, Iwonicz, Lądek, Połczyn,

Szczawno, Ustroń,

• POURAZOWE: Augustów, Busko, Cieplice,

Horyniec, Iwonicz, Kamień

P., Kołobrzeg, Krynica,

Lądek, Muszyna, Polanica,

Połczyn, Przerzeczyn, Solec,

Swoszowice, Szczawno,

Świeradów, Świnoujście, Ustka,

Ustroń, Wieniec,

• PULMUNOLOGIA I LARYNGOLOGIA: Ciechocinek,

Duszniki, Jedlina, Kamień P.,

Kołobrzeg, Konstancin, Rabka,

Rymanów, Szczawnica, Szczawno,

Świnoujście, Ustka, Ustroń,

Wieliczka, Wysowa, Złockie,

Żegiestów,

• REUMATOLOGIA: Augustów, Busko,

Ciechocinek, Cieplice,

Goczałkowice, Horyniec,

Inowrocław, Iwonicz, Kamień

P., Kołobrzeg, Konstancin,

Krynica, Lądek, Muszyna,

Polanica, Połczyn,

Przerzeczyn, Solec,

Swoszowice, Szczawnica,

Szczawno, Świeradów,

Świnoujście, Ustka, Ustroń,

Wieniec, Złockie,

• UKŁAD TRAWIENNY: Ciechocinek, Długopole,

Duszniki, Inowrocław,

Iwonicz, Jedlina,

Kołobrzeg, Krynica,

Kudowa, Muszyna,

Polanica, Szczawno,

Świeradów, Ustroń,

Wysowa, Złockie,

Żegiestów,

• UROLOGIA Z NEFROLOGIĄ: Cieplice, Jedlina,

Krynica,

Muszyna,

Szczawnica, Szczawno,

Wysowa, Żegiestów

Zestawienie uzdrowisk prowadzących leczenie dzieci według profili leczniczych:

• DERMATOLOGIA: Kołobrzeg, Rabka,

Goczałkowice,

• KARDIOLOGIA: Polanica, Rabka,

• NEUROLOGIA: Ciechocinek, Połczyn,

• POURAZOWE: Ciechocinek, Goczałkowice,

• PULMUNOLOGIA: Ciechocinek, Czerniawa,

Goczałkowice, Kamień P.,

Kołobrzeg, Muszyna, Rabka,

Rymanów, Szczawno,

Szczawnica, Ustka, Wieniec,

• REUMATOLOGIA: Ciechocinek, Wieniec,

• UKŁAD TRAWIENNY: Kudowa,

• UROLOGIA Z NEFROLOGIĄ: Rymanów,

Wieniec,

• WYDZ. WEMNĘTRZNE: Kołobrzeg, Kudowa,

Rabka,

Goczałkowice,

• ZATRUCIE METALAMI: Czerniawa.

Rozmieszczenie uzdrowisk w Polsce:

• Mazury i Podlasie: Augustów, Gołdap, Supraśl;

• Mazowsze: Konstancin- Jeziorna;

• Małopolska: Busko Zdrój, Horyniec Zdrój, Iwonicz

Zdrój, Krasnobród, Krynica Zdrój,

Muszyna, Nałęczów, Piwniczna Zdrój,

Polańczyk Zdrój, Rabka Zdrój,

Rymanów Zdrój, Solec Zdrój,

Swoszowice, Szczawnica, Wapienne,

Wysowa, Żegiestów Zdrój;

• Śląsk: Cieplice Śląskie Zdrój, Czerniawa

Zdrój, Długopole Zdrój, Duszniki

Zdrój, Goczałkowice Zdrój, Jedlina

Zdrój, Kudowa Zdrój, Lądek Zdrój,

Polanica Zdrój, Przerzeczyny Zdrój,

Szczawno Zdrój, Świeradów Zdrój,

Ustroń

• Wielkopolska: Bark uzdrowisk

• Pomorze: Ciechocinek, Inowrocław, Kamień Pomorski, Kołobrzeg, Połczyn Zdrój, Sopot, Świnoujście, Ustka, Wieniec Zdrój,

Aby jakaś miejscowość mogła być wpisana na listę uzdrowisk, musi spełniać ściśle określone wymogi. Podstawowym wymogiem jest posiadanie odpowiednich walorów leczniczych (źródeł wód leczniczych, gazów leczniczych i peloidów, klimatu, krajobrazu) i możliwości organizacyjnych ich wykorzystania w profilaktyce, leczeniu i rehabilitacji.

Istotą leczenia uzdrowiskowego jest kilkutygodniowe kompleksowe postępowanie lecznicze, rehabilitacyjne lub profilaktyczne w uzdrowisku. Istotne jest to, że kuracja odbywa się w bardziej komfortowych warunkach niż te w zwykłym szpitalu. Dodatkowo pozytywnym czynnikiem jest fakt, iż kuracja odbywa się w innym środowisku społecznym niż to w którym człowiek normalnie żyje i pracuje, w oderwaniu od stresów życia codziennego i szkodliwych warunków środowiska pracy.

Krótka charakterystyka Polskich uzdrowisk:

MAZURY I PODLASIE

Rozległe tereny leśne na północno- wschodnim obszarze Polski, z licznymi jeziorami. Rejon ten jest uważany za jeden z najczystszych ekologicznie rejonów Europy. Znajdują się tam cztery duże parki narodowe, żyją koniki polskie i żubry. Na Mazurach i Podlasiu działają trzy najmłodsze uzdrowiska, które oferują kuracjuszom doskonałe warunki klimatyczne, pomagające w leczeniu chorób układu oddechowego.

Augustów

Uzdrowisko położone na skraju Puszczy Augustowskiej, nad rzeką Nettą. W 1993 roku miasto uzyskało status uzdrowiska. Przyczyniły się do tego położenie wśród lasów iglastych, wzbogacających powietrze w tlen i olejki eteryczne, a także złoża borowiny oraz zasoby wody mineralnej „Augustowianka”, wydobywanej z jednego z najgłębszych ujęć w Polsce. W uzdrowisku prowadzone jest leczenie dorosłych.

MAZOWSZE

Położona w centralnej Polsce Nizina Mazowiecka to przede wszystkim tereny rolnicze, które dzięki niewielkiej ingerencji przemysłu zachowuje swoje naturalne piękno. Jedynym uzdrowiskiem, które powstało w tym rejonie jest podwarszawski Konstancin.

Konstancin

Miasteczko położone kilkanaście kilometrów od Warszawy. Historia
Konstancina jako miejscowości uzdrowiskowej rozpoczęła się w 1897 roku. Wyznaczono wtedy duże działki, zaplanowano stworzenie sieci dróg, dwóch parków, kasyna, hotelu, stacji kolejowej, elektrowni i wodociągów. Zaprojektowano w ten sposób nowoczesne podmiejskie letnisko, wzorowane na zachodnioeuropejskich kurortach.

Uzdrowiska w Konstancinie:

• Centrum Rehabilitacji Stocer- jeden z najbardziej renomowanych ośrodków w kraju, specjalizujących się w leczeniu kręgosłupa oraz chorób narządu ruchu. Prowadzone jest leczenie dzieci, młodzieży i osób dorosłych. Odbywa się tutaj leczenie i rehabilitacja urazów kręgosłupa i rdzenia kręgowego, zmian zwyrodnieniowych kręgosłupa i stawów, a także po amputacjach.

• Szpital Rehabilitacji Neurologicznej- ośrodek prowadzi rehabilitację ruchową i psychologiczną, głównie chorych po udarach i urazach mózgu, ale także rehabilitację zaburzeń wyższych czynności nerwowych, np. zaburzeń mowy

• Szpital Rehabilitacji Kardiologicznej- ośrodek jest kolebką polskiej rehabilitacji kardiologicznej. Specjalizuje się w rehabilitacji osób po zawale serca i ostrych zespołach wieńcowych. Prowadzi także leczenie pacjentów kardiochirurgicznych oraz chorych przewlekle z powodu zaburzeń krążenia.

• Sanatorium Uzdrowiskowe przy Źródle- zlokalizowane jest obok zbudowanej 30 lat temu tężni solankowej. Prowadzi rehabilitację pacjentów ze schorzeniami narządu ruchu, górnych i dolnych dróg oddechowych oraz z nadciśnieniem tętniczym.

• Zakład Przyrodoleczniczy Biały Dom- jest to główna placówka lecznicza uzdrowiska. Prowadzona jest rehabilitacja z zakresu fizykoterapii, balneoterapii, ćwiczenia grupowe i ogólnokondycyjne oraz masaże

MAŁOPOLSKA

Obszar Polski obejmujący południowo-wschodnią część kraju. Główne atuty tego ternu to piękna przyroda.

Busko Zdrój

Położony jest w Niecce Nidziańskiej, między Górami Świętokrzyskimi a Wyżyną Krakowsko-Częstochowską

Uzdrowiska w Busku:

• Sanatorium Uzdrowiskowe Rafał- specjalizuje się w leczeniu schorzeń narządu ruchu: dyskopatii, zwyrodnienia stawów, reumatoidalnego zapalenia stawów, a także chorób obwodowego układu nerwowego oraz niektórych chorób kobiecych.

• Sanatorium Mikołaj- ośrodek posiadający własny Zakład Przyrodoleczniczy oferujący zabiegi głównie pod kątem leczenia schorzeń narządu ruchu.

• Sanatorium Willa Zielona- prowadzone jest tutaj leczenie schorzeń reumatycznych, pourazowych, chorób neurologicznych, układu krążenia oraz dermatologicznych

• Sanatorium Marconi- najpiękniejszy i i najbardziej znany obiekt uzdrowiskowy Buska. Leczy się tutaj schorzenia reumatyczne, pourazowe, neurologiczne i choroby układu krążenia i choroby skóry. Można korzystać z zabiegów balneologicznych, fizykoterapeutycznych i hydroterapeutycznych.

• Sanatorium Oblęgorek- ośrodek przeznaczony głównie dla kuracjuszy ze schorzeniami skóry. Sanatorium to dysponuje najnowocześniejszą w kraju aparatura i sprzętem do fototerapii

• Specjalistyczny Szpital Kompleksowej Rehabilitacji i Ortopedii Dziecięcej Górka- ośrodek specjalizuje się w leczeniu najmłodszych pacjentów, głównie z mózgowym porażeniem dziecięcym. Na miejscu wykonywane są niezbędne zabiegi operacyjne oraz rehabilitacja pooperacyjna. Teren szpitala przystosowany jest dla potrzeb dzieci i młodzieży. Mali pacjenci uczęszczają do przedszkola lub przyszpitalnej szkoły podstawowej, gimnazjum i szkoły życia.

Krasnobród

Dopiero w latach 50. XX wieku zaczęto inwestować w infrastrukturę uzdrowiskową, powstało wtedy sanatorium dla dzieci, a Krasnobród rozwijał się jako ośrodek turystyczno-wypoczynkowy. Pod koniec XX wieku miejscowość uzyskała status uzdrowiska.

• Sanatorium Rehabilitacyjne dla Dzieci im. Janusza Korczaka- mieści się w historycznym zespole pałacowo-parkowym. Specjalizuje się w leczeniu i rehabilitacji dzieci w wieku od 2 do 18 lat. Główny profil leczniczy to schorzenia reumatologiczne, ortopodyczno-urazowe, osteoporoza, choroby górnych i dolnych dróg oddechowych, otyłość, a także choroby układu nerwowego (w tym m.p.d). Mali kuracjusze są pod opieką lekarzy, psychologa, pedagoga. Poza podstawową baza zabiegową bardzo ważnym elementem rehabilitacji jest hipoterapia.

Krynica Zdrój

Największy rozwój uzdrowiska nastąpił w połowie XIX wieku, dzięki działalności profesora Józefa Dietla. Szczególną sławą cieszyło się w dwudziestoleciu międzywojennym, kiedy odwiedzały je słynne osobistości, m.in. marszałek Józef Piłsudski.

Życie towarzyskie uzdrowiska koncentruje się wzdłuż deptaku. Najniżej położone są Łazienki Borowinowe, następnie Stare Łazienki Mineralne, a dalej Pijalnia Główna, w której można się napić wody ze zdrojów: Głównego, Jan, Józef, Tadeusz, Zuber i Słotwinki.

Uzdrowiska w Krynicy:

• Sanatorium Nowe Łazienki Mineralne- ośrodek dysponuje nowoczesną bazą zabiegową, w której wykonywane są zabiegi z hydroterapii (kąpiele perełkowe, mineralne, masaż wirowy) i balneoterapii (kąpiele borowinowe, okłady borowinowe) oraz fizykoterapeutyczne (interdyn, magnetronik, terapuls, galwanizacja, sollux).

• Sanatorium Patria- wybudowane w 1933 roku. W ośrodku tym prowadzone jest leczenie schorzeń górnych dróg oddechowych, chorób reumatoidalnych, kobiecych oraz układu trawienia. Baza zabiegowa obejmuje hydroterapię i balneoterapię, fizykoterapię, inhalacje oraz masaże klasyczne.

• Sanatorium Nowy Dom Zdrojowy- oferuje zabiegi z hydroterapii, balneoterapii, fizykoterapii a także inhalacje ultradźwiękowe i masaż klasyczny.

• Sanatorium MSWiA Continental- działa od 1949 roku. Prowadzone jest tu leczenie schorzeń przewodu pokarmowego, przemiany materii, chorób nerek i dróg moczowych, także chorób narządu ruchu oraz niedokrwistości. Zabiegi: kinezyterapia, krioterapia, fizykoterapia, balneoterapia

• Sanatorium Uzdrowiskowe Zgoda- usytuowane w centrum Krynicy Zdrój. Ośrodek specjalizuje się w leczeniu chorób układu krążenia, układu moczowego, schorzeń przewodu pokarmowego, cukrzycy, chorób kobiecych i narządu ruchu. Wykonywane są zabiegi z fizykoterapii, hydroterapii, inhalacje oraz masaż uciskowy.

Nałęczów

Leży na terenie Kazimierskiego Parku Krajobrazowego, pośrodku Płaskowyżu Lubelskiego. W końcu XVIII wieku odkryto w parku źródła wapienno- żelaziste i otwarto niewielkie kąpielisko. W roku 1817 Józef Celiński, chemik, potwierdził naukowo lecznicze właściwości nałęczowskich źródeł. Zbudowano Łazienki, Zakład Kąpielowy, otwarto dla kuracjuszy dom gościnny. Pod koniec XIX wieku Nałęczów był znanym i modnym kurortem odwiedzanym przez licznych artystów.

Sercem Nałęczowa jest piękny Park Zdrojowy z licznymi interesującymi obiektami.

Uzdrowiska w Nałęczowie:

• Sanatorium Uzdrowiskowe Związku Nauczycielstwa Polskiego im. Wł. Pietrykiewicza;

• Sanatorium Fortunat;

• Sanatorium Uzdrowiskowe Rolnik;

• Pawilon Angielski;

• Sanatorium Uzdrowiskowe związku Zawodowego Pracowników Gospodarki Komunalnej i Terenowej

• Sanatorium Książe Józef

• Szpital Kardiologiczny

• Stare Łazienki

Rabka Zdrój

Miasto uzdrowiskowe położone w kotlinie utworzonej przez potoki Poniczanka i Słonka.

Wody z Rabki zawierają jod i brom w stężeniu podobnym do najsilniejszych złóż jodowo-bromkowych w Europie. W 1861 roku uruchomione zostały słynne źródła Maria, Rafaela, Krakus, Kazimierz i Helena. Uroczyste otwarcie uzdrowiska miało miejsce w 1864 roku. Po II wojnie światowej Rabka wznowiła działalność jako uzdrowisko dziecięce. Dodatkowymi atrakcjami dla dzieci jest Rodzinny Park Rozrywki Rabkoland, Muzeum Orderu Uśmiechu, Muzeum Rekordów i Osobliwości, Teatr Lalek Rabcio oraz Pomnik świętego Mikołaja.

Uzdrowiska w Rabce:

• Uzdrowisko Rabka- dla dzieci ze schorzeniami układu oddechowego (głównie astmą oskrzelową), alergią, cukrzycą, otyłością, a także schorzeniami kardiologicznymi, laryngologicznymi oraz narządu ruchu. Odbywa się tutaj także leczenie i rehabilitacja osób dorosłych: po zawałach serca i zabiegach kardiologicznych, ze schorzeniami układu oddechowego i układu krążenia.

• Sanatorium Cegielski- ośrodek prowadzi leczenie chorób układu oddechowego, narządu ruchu, alergii oraz otyłości. Leczenie dzieci i dorosłych.

• Sanatorium Uzdrowiskowe Świt- specjalizuje się w leczeniu chorób układu krążenia i układu oddechowego.

• Sanatorium dla Dzieci z Opiekunem Jagiellonka- oferuje turnusy ogólnousprawniające. Sanatorium dla dzieci z chorobami układu krążenia, układu oddechowego, schorzeniami przemiany materii.

• Uzdrowiskowy Szpital Kardiologii Dziecięcej Olszówka- posiada trzy oddziały: schorzeń narządu ruchu, chorób układu oddechowego i chorób układu krążenia. W roku szkolnym mali pacjenci korzystają z zajęć lekcyjnych w połączonej z sanatorium szkole.

• Sanatorium Rzymianka- specjalizuje się w leczeniu schorzeń pulmonologicznych, alergologicznych, laryngologicznych, reumatologicznych oraz kardiologicznych. Ośrodek przyjmuje także zorganizowane grupy dzieci i młodzieży w ramach tzw. zielonej szkoły.

ŚLĄSK

Dolnośląskie uzdrowiska już w XVIII i XIX wieku przyciągały kuracjuszy z całej Europy. Niepowtarzalny mikroklimat sprzyjał wypoczynkowi i rekreacji ale także sprawiał, że uzdrowiska te stanowiły centrum życia kulturalnego. Śląsk, który kojarzony jest głównie z wielkim przemysłem ma także wiele wód leczniczych. Poza znanymi już od dawna uzdrowiskami, istnieją także takie, które mają szanse uzyskać oficjalny status miejscowości uzdrowiskowej (w Beskidzie Śląskiem i na Śląsku Opolskim)

Cieplice Śląskie Zdrój

Uzdrowisko położone na wysokości 350m n.p.m., w południowej części Kotliny Jeleniogórskiej. Najstarsze uzdrowisko w Polsce. Obecnie w cieplickim zdroju eksploatuje się osiem źródeł, m.in.: Marysieńka i Sobieski

Uzdrowiska w Cieplicach:

• Sanatorium MSWiA Agat- prowadzone jest tu leczenie schorzeń narządu ruchu, chorób ginekologicznych oraz chorób nerek i dróg moczowych;

• Uzdrowisko Cieplice- słynne z unikalnych zasobów wód termalnych o wysokich temperaturach. Miejsce to polecane jest głównie osobom ze schorzeniami nerek i układu moczowego oraz narządu ruchu.

• Specjalistyczny Szpital Uzdrowiskowy dla Dzieci Małgosia- specjalizuje się w leczeniu schorzeń układu ruchu ( neurologia, reumatologia, ortopedia), oraz schorzeń układu oddechowego.

Dodatkowe uzdrowiska:

• Pawilon Lalka

• Pawilon Edward

• Dom Zdrojowy

• Marysieńka

Duszniki Zdrój

Pierwsze wzmianki o wodach leczniczych pochodzą z początku XV wieku, natomiast pierwsze badania źródeł mineralnych przeprowadzono dopiero w 1769 roku. Zaliczono wtedy tzw. Zimny Zdrój do leczniczych źródeł. To wydarzenie uznawane jest za oficjalny początek uzdrowiska.

Uzdrowiska w Dusznikach:

Uzdrowiska w Dusznikach prowadzą głównie leczenie schorzeń gastrologicznych, ginekologicznych, pulmonologicznych narządu ruchu i osteoporozy.

• Kolejowe Sanatorium Uzdrowiskowe;

• Sanatorium Uzdrowiskowe Chemik;

• Sanatorium Moniuszko;

• Szpital Uzdrowiskowy Chopin;

• Szpital Uzdrowiskowy Jan Kazimierz;

• Sanatorium Uzdrowiskowe Wieniawski;

• Ośrodek Rehabilitacyjno- Wypoczynkowy Belweder;

Kudowa Zdrój

Wiadomości o istniejących źródłach wód leczniczych w Kudowie pochodzą z 1580 roku. W 1636 zbudowano tutaj pierwsze urządzenie kąpielowe, natomiast w 1795 roku powstał drewniany budynek Łazienek z 20 wannami. Obiekty uzdrowiskowe rozrzucone są po całej miejscowości, a większe ich skupisko znajduje się w Parku Zdrojowym.

Uzdrowiska w Kudowie:

• Szpital Uzdrowiskowy Polonia- zajmuje się leczeniem schorzeń kardiologicznych, narządu ruchu, endokrynologicznych, gastrologicznych i pulmonologicznych, a także otyłość;

• Szpital Uzdrowiskowy Zameczek- leczenie chorób kardiologicznych, endokrynologicznych i pulmonologicznych.

• Szpital Uzdrowiskowy Koga- ośrodek dla pacjentów z chorobami kardiologicznymi, narządu ruchu, pulmonologicznymi, endokrynologicznymi i gastrologicznymi i otyłością;

• Szpital Uzdrowiskowy dla Dzieci Jagusia- zajmuje się leczeniem otyłości, chorób przewodu pokarmowego i narządu ruchu, a także schorzeń endokrynologicznych i górnych dróg oddechowych;

• Sanatorium Uzdrowiskowe Zacisze- leczenie schorzeń endokrynologicznych, pulmonologicznych, kardiologicznych, gastrologicznych, otyłości, niedokrwistości i chorób narządu ruchu.

• Sanatorium MSWiA Bristol- specjalizuje się w leczeniu schorzeń układu oddechowego, chorób ortopedyczno-urazowych i reumatologicznych, a także chorób kardiologicznych i nadciśnienia;

• 24 Wojskowy Szpital Uzdrowiskowo- Rehabilitacyjny SP ZOZ- zajmuje się leczeniem chorób układu krążenia, układu krwiotwórczego i dokrewnego oraz schorzeń przemiany materii. Oferuje różnego rodzaju badania (EKG Holtera, spirometria komputerowa, próba wysiłkowa)

Lądek Zdrój:

Najstarsze i najpiękniejsze uzdrowisko w Polsce. Pierwsze kronikarskie wzmianki o źródłach Lądka pochodzą z XIV i XV wieku. Już wtedy tutejsze termy stały się bardzo popularne. Sława ich wzrosła w 1496 roku po pomyślnej kuracji trzech synów księcia Henryka Starszego. Dwa lata później, jeden z nich, zbudował, zachowany do dziś Zakład Kąpielowy Jerzy. On także zlecił pierwsze badanie wody. Pod koniec XVIII i w XIX wieku uzdrowisko rozwijało się bardzo dynamicznie. Odwiedzały je tłumy kuracjuszy.

Uzdrowiska w Lądku:

• Uzdrowisko Lądek- słynie z ciepłych źródeł mineralnych o unikalnym składzie chemicznym. Występują tu wody siarczkowo-radonowe oraz siarczkowo-fluorkowe. Najbardziej znane źródła to Jerzy i Zdzisław. Profil leczniczy uzdrowiska to choroby reumatyczne, ortopedyczne, narządu ruchu i układu nerwowego, schorzenia endokrynologiczne, choroby przemiany materii, dolegliwości ze strony skóry, choroby tętnic i choroby tętnic.

• Sanatorium Jubilat- największy ośrodek uzdrowiskowy w Lądku, odbywają się tu zajęcia z muzykoterapii i terapii zajęciowej;

• Sanatorium Wojciech;

• Sanatorium Jan;

• Sanatorium Józef;

• Sanatorium Urszula;

• Zakład Przyrodoleczniczy Adam;

• Zakład Przyrodoleczniczy Jerzy;

• 23 Wojskowy Szpital Uzdrowiskowo-Rehabilitacyjny

POMORZE

Największą zaletą Pomorza są orzeźwiające i słone wody Morza Bałtyckiego. Oprócz nich naturalnym bogactwem tych terenów jest kujawskie zagłębie nizinnych zdrojów, z najsłynniejszym Ciechocinkiem na czele.

Ciechocinek

Jest największym polskim uzdrowiskiem nizinnym. Tutejsze źródła solankowe znane są od połowy XIII wieku. Historia Ciechocinka jako uzdrowiska rozpoczęła się w 1836. Zainstalowano wtedy w miejscowym zajeździe pierwsze cztery wanny lecznicze- był to początek Zakładu Zdrojowego.

W okresie międzywojennym uzdrowisko przejęte zostało przez rząd i podporządkowane Ministerstwu Zdrowia.

Najbardziej obleganym przez kuracjuszy miejscem jest Fontanna Grzybek przy zbiegu ulic Zdrojowej i Kościuszki. Wypływająca z niej solanka ma stężenie 5,5% i bardzo łatwo się ulatnia, tworząc wokół naturalną inhalację bromowo-jodową.

Tężnie Ciechocińskie

Unikatowa i największa w Europie konstrukcja drewniana do odparowywania wody z solanki. Budowa tężni I i II trwała od 1824 do 1828 roku, III powstała w 1895 roku. Wysokość tężni wynosi 15,8 m, a ich łączna długość 1741,5 m. Solankę do tężni pompuje się z Fontanny Grzybek i wtłacza na górę do korytek zainstalowanych na ich szczycie. Stąd solanka przesącza się po ściankach tężni i pod wpływem wiatru i promieni słonecznych intensywnie paruje. Wokół tężni tworzy się bogaty w jod mikroklimat, będący naturalnym leczniczym inhalatorium

Uzdrowiska w Ciechocinku:

• Klinika Uzdrowiskowa Pod Tężniami im. Jana Pawła II- występują tu słone wody i solanki chlorkowo-sodowe, bromkowe, jodowe, żelaziste i borowe. Oprócz zabiegów balneologicznych, fizykoterapeutycznych i kinezyterapii, znajduje się tutaj Centrum Dermatologii Estetycznej, odnowa biologiczna i zabiegi SPA;

• Przedsiębiorstwo Uzdrowisko Ciechocinek- specjalizuje się w leczeniu i rehabilitacji chorób układu ruchu: reumatycznych, pourazowych, wad wrodzonych, zaniku mięśni, skrzywień kręgosłupa, dysfunkcji ruchowych, a także choroby układu nerwowego, układu krążenia i górnych dróg oddechowych, i choroby kobiece;

• Szpital Uzdrowiskowy nr 3 im. Dr Markiewicza- obiekt przystosowany dla dzieci niepełnosprawnych, mali pacjenci są pod opieką wychowawców i pedagogów;

• Centrum Promocji Zdrowia Sanvit- specjalizuje się w leczeniu chorób układu krążenia, schorzeń narządu ruchu, układu oddechowego oraz układu nerwowego. Obiekt przyjmuje kuracjuszy w każdym wieku;

• Szpital Uzdrowiskowy nr 4 Dom Zdrojowy;

• Szpital uzdrowiskowy nr 1;

• Zespół Szpitalno-Sanatoryjny Zachęta;

• Sanatorium Uzdrowiskowe Grażyna

Inowrocław

Za datę powstania uzdrowiska przyjmuje się rok 1875, w którym założona została spółka Solanki Inowrocławskie. Firma kupiła tereny i wybudowała pierwsze Łazienki Solankowe dla dorosłych, a następnie dla dzieci. Dalszy rozwój uzdrowiska to budowa Zakładu Borowinowego, Zakładu Przyrodoleczniczego, Pijalni Wód.

W Inowrocławiu zlokalizowana jest także tężnia solankowa z 2001 roku. Konstrukcja w kształcie dwóch połączonych ze sobą wieloboków ma 9m wysokości. Na całej długości tężni, tj 300m znajduje się teraz widokowy.

Leczy się tutaj choroby układu trawienia, ponieważ w okolicy występuje solanka gorzka: woda mineralna o właściwościach żółciopędnych. Ponadto Inowrocław ma warunki do leczenia układu krążenia, chorób reumatycznych i narządu ruchu. Bogate miejscowe złoża naturalnych surowców- głównie soli kamiennej i wapieni, torfu niskiego i borowinowego, gliny, wód mineralnych stały się podstawą lecznictwa uzdrowiskowego.

Uzdrowiska w Inowrocławiu:

• Uzdrowisko Inowrocław- uzdrowisko posiada tężnię solankową. Specjalizuje się w leczeniu chorób układu krążenia, reumatologicznych i narządu ruchu;

• Niepubliczny Zakład Opieki Zdrowotnej Centrum Rehabilitacyjno-Wczasowe Energetyk- zajmuje się leczeniem schorzeń narządu ruchu, chorób układu krążenia i naczyń obwodowych, układu nerwowego, przemiany materii i dróg oddechowych. Prowadzi także rehabilitację kobiet po mastektomii

• Sanatorium Uzdrowiskowe Metalowiec 70- organizowane są tutaj turnusy lecznicze i rehabilitacyjne dla osób ze schorzeniami reumatologicznymi i narządu ruchu, a także dla osób niepełnosprawnych.

• Sanatorium Uzdrowiskowe Modrzew- prowadzona jest tutaj rehabilitacja i leczenie schorzeń narządu ruchu, a także chorób laryngologicznych oraz rehabilitacja powypadkowa.

Kołobrzeg

Właściwy rozwój uzdrowiska nastąpił po 1872 roku, kiedy miasto utraciło status twierdzy i zaczęło przekształcać się w kurort. Zasypano rowy forteczne, wytyczono nowe ulice. Tereny wojskowe przeznaczono pod budowę hoteli, pensjonatów i Zakładów Zdrojowych. W 1899 roku oddano do użytku Dom Zdrojowy, zwany Pałacem Nadbrzeżnym.

W 1891 roku Międzynarodowy Kongres do Spraw Lecznictwa podniósł Kołobrzeg do rangi uzdrowiska I kategorii. Szczyt popularności osiągnął Kołobrzeg w latach międzywojennych, ale niestety w czasie działań wojennych miasto zostało w 90% zniszczone. Działalność uzdrowiskową reaktywowano dopiero w latach 50. XX wieku.

Uzdrowiska w Kołobrzegu:

• Uzdrowisko Kołobrzeg- prowadzi lecznictwo uzdrowiskowe w formie szpitali uzdrowiskowych dla dorosłych i dzieci. W jego skład wchodzą dwa Zakłady Przyrodolecznicze, przychodnia uzdrowiskowa i laboratorium analityczne. Leczy się tutaj choroby układu oddechowego, układu krążenia, narządu ruchu, schorzenia układu wydzielania wewnętrznego i przemiany materii. Zabiegi wykonywane są głównie w oparciu o borowiny i solanki.

• Dziecięcy Szpital Uzdrowiskowy Słoneczko- leczy się tutaj schorzenia dróg oddechowych, układu wydzielania wewnętrznego, zaburzeń odżywiania i przemiany materii, a także alergii;

• Sanatorium San- zajmuje się leczeniem schorzeń narządu ruchu, dróg oddechowych oraz cukrzycy;

• Sanatorium Uzdrowiskowe Bałtyk- prowadzi leczenie schorzeń narządu ruchu, cukrzycy, otyłości, chorób górnych i dolnych dróg oddechowych oraz układu krążenia.

• Sanatorium Mewa I;

• Sanatorium Mewa II;

• Sanatorium Kombatant;

• Sanatorium Muszelka;

• Zakład Przyrodoleczniczy;

• Sanatorium Uzdrowiskowe Ikar;

• Sanatorium Uzdrowiskowe Jantar;

Świnoujście

Na początku XIX wieku Świnoujście zaczęło odgrywać coraz większą rolę jako letnisko. W 1824 roku miejscowość została ogłoszona kąpieliskiem morskim, a po odkryciu w 1897 roku źródeł leczniczej solanki rozpoczęła się era uzdrowiskowa. Po zbudowaniu odpowiednich urządzeń przyrodoleczniczych i wypowiedziach autorytetów lekarskich o cudownych właściwościach morskiego klimatu Świnoujście stało się bardzo chętnie odwiedzaną miejscowością zdrojową. Wkrótce miasto otrzymało status uzdrowiska.

Uzdrowiska w Świnoujściu:

• Uzdrowisko Świnoujście- obejmuje 9 ośrodków:

• Adam i Ewa,

• Admirał I,

• Bałtyk,

• Bursztyn,

• Henryk,

• Rusałka,

• Swarożyc,

• Światowid,

• Trzygłów

Uzdrowisko specjalizuje się w leczeniu chorób kardiologicznych, dermatologicznych, pulmonologicznych, reumatologicznych, chorób narządu ruchu, układu oddechowego, układu krążenia, a także w leczeniu otyłości. Prowadzona jest tutaj także wczesna rehabilitacja kardiologiczna i rehabilitacja po mastektomii.

---