Program edukacji praw zawartych w Konwencji Praw Dziecka

„Dzieci nie będą dopiero, ale

są już ludźmi, tak ludźmi są a nie

lalkami, można przemówić

do ich rozumu, odpowiedzą

nam, przemówmy do serca,

odczują nas. Dzieci są ludźmi w

duszy ich są zadatki tych wszystkich

myśli i uczuć, które my posiadamy.”

J. Korczak

Opracowała mgr Kazimiera Rymer

Spis treści

Wstęp

Rozdział I Program „Przedszkolak poznaje prawa dzieci”

1. Idea przewodnia programu

2. Cele programu

3. Warunki realizacji

4. Treści kształcenia i wychowania w

programie autorskim.

5. Metody, formy, środki dydaktyczne

stosowane w programie.

6. Rozkład materiału- scenariusze do

realizacji

7. Ewaluacja programu

Bibliografia

Załączniki

Wstęp

Żyjemy w świecie dojrzewającej demokracji, uczymy się rozumieć swoje prawa, korzystamy z wolności, tak aby żyć w zgodzie z wartościami takimi jak: pokój, sprawiedliwość, tolerancja. Mamy swoje prawa, ale dzieci również je mają. Są częścią społeczeństwa i korzystają ze swoich praw zawartych w Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej i Konwencji Praw Dziecka. Ten ostatni dokument został uchwalony przez Zgromadzenie Ogólne Narodów Zjednoczonych w 1980 r. Polska ratyfikowała go w 1991 r. Zgodnie z tym dokumentem dziecko jest podmiotem praw i wolności, a nie przedmiotem czy własnością dorosłych. W myśl tej ważnej zasady Konwencja nakłada na rodziców i opiekunów, nauczycieli obowiązek kierowania się we wszystkich działaniach troską o dobro dzieci.

Nauczyciele przedszkoli, szkół ponoszą odpowiedzialność za przyszłe losy swoich wychowanków. Wyposażając dzieci w odpowiednie umiejętności, wiedzę oraz postawy, już od najmłodszych lat uświadamiają im, jak ważne są prawa dziecka, dlaczego powinny być przestrzegane i chronione.

Im wcześniej dziecko się styka z takimi wartościami jak: sprawiedliwość, tolerancja, poszanowanie godności i wolności innych tym łatwiej podlega procesowi socjalizacji. Uczenie poszanowania praw innych i radzenia sobie w sytuacjach naruszania praw własnych, jest elementem wychowania przygotowującego do życia w społeczeństwie demokratycznym.

Konwencja przypomina o wielkim znaczeniu rodziny dla harmonijnego i prawidłowego rozwoju dziecka. To rodzice powinni zapewnić dziecku jak najlepsze warunki rozwoju w pełnej akceptacji, zrozumieniu, w poszanowaniu jego godności osobistej. W atmosferze miłości i wzajemnej tolerancji dziecko uczy się dostrzegać świat poprzez pryzmat właściwie rozumianej wolności i sprawiedliwości. Czuje się kochane, ważne, ale czuje i rozumie ważność i potrzeby innych. Niedojrzałość dziecka jest przesłanką zobowiązującą dorosłych do opieki. Katalog praw jest niczym innym jak wzorem potrzeb dziecka.

Skąd wziął się pomysł na napisanie takiego programu, otóż problemem praw zajmowałam się podczas pisania pracy magisterskiej. Śledząc aktualności tej tematyki jest taka potrzeba by rozpowszechniać wśród dzieci świadomość prawną. Na zlecenie UNICEF w 2001 roku przeprowadzono w Polsce badania. Wyniki tych badań są zadziwiające, w dobie zdobywania kosmosu, internetu stwierdza się bardzo niski poziom świadomości swoich praw wśród dzieci. Tylko 13% dzieci deklaruje że ma dużo informacji o prawach, 52%posiada tylko trochę informacji, natomiast 35% wie mało lub nic. Najbardziej znane prawo to prawo do nauki, na drugim miejscu prawo do godności i wolności, następnie do posiadania rodziny, oraz do opieki. Inne prawa nie zostały wymienione.

W propozycji jaką jest ten program, treści dotyczą poznawania wszystkich praw zawartych w Konwencji. Oczekiwane rezultaty poznawania swoich praw, dziecko powinno przełożyć na konkretne osiągnięcia umiejętności według schematu: dziecko wie, rozumie, potrafi. Właściwa interpretacja treści zapewni osiągnięcie określonych umiejętności. Wiek przedszkolny to okres kształtowania się pierwszych postaw moralnych. Zdobywanie informacji o tym co dobre, a co złe odbywa się poprzez obserwację innych ludzi i gromadzenie własnych doświadczeń w kontaktach społecznych. Wskazówki dotyczące norm moralnych muszą być jednoznaczne i niezmienne. Wymagania również muszą być konsekwentne. Ogromną rolę w uświadamianiu praw i obowiązków ma nauczyciel Istnieje więc stała potrzeba uświadamiania ludziom dorosłym praw dziecka. Uznanie praw nie podważy władzy rodzicielskiej, nie oznacza też niedoceniania obowiązków dzieci wobec rodziców. Dotychczas zapoznawanie z prawami dzieci odbywa się sporadycznie lub okazjonalnie podczas podejmowania tematyki np. „Dzień dziecka”. Dlatego program jest propozycją realizowania treści przybliżających poznanie swoich praw, a co za tym idzie znajomość, zrozumienie i świadome postępowanie. Wiele nauczycielek próbuje własnych rozwiązań i pomysłów. Powodem tego jest właśnie inne spojrzenie na dziecko, stawianie na jego podmiotowość w procesie wychowawczo-dydaktycznym. Kształtowanie świadomości prawnej jest nie tylko nakazem dla dorosłych ale i potrzebą współczesności. Prawa nie oznaczają zwolnienia z obowiązków, rozmowa o prawach nie namawia do buntu i anarchii. Świadomość własnych praw nie może nikomu zaszkodzić. Dorośli niesłusznie obawiają się, że dzieci znając swoje prawa zbuntują się przeciwko nim, będą bardziej nieposłuszne, co w efekcie zaszkodzi ich właściwemu wychowaniu. Znajomość swoich praw oznacza rozumne wykorzystanie, jest to ściśle związane z rozumieniem ograniczeń, konieczności i obowiązków.

I Program „Mam swoje prawa”

1. Idea przewodnia programu

Głównym celem programu jest nabycie wiedzy i umiejętności z zakresu znajomości praw dzieci, oraz pomoc nauczycielom i rodzicom w przybliżeniu dzieciom swoich praw, budzeniu świadomości o prawach, jak z nich korzystać, do kogo się zwrócić o pomoc. Wiek przedszkolny to okres wzmożonej aktywności poznawczej i szczególnej wrażliwości emocjonalnej .Dlatego też należy wzbudzać pozytywne uczucia : jak życzliwość, tolerancja, miłość, radość, odpowiedzialność itp. Badania ostatnich lat dowiodły, że w okresie poprzedzającym pójście do szkoły tempo rozwoju jest najszybsze. Według B. Blooma przytaczam za M. Ziemską(, że w okresie do 6 lat dziecko osiąga w zakresie inteligencji ogólnej tyle co przez następne 14 lat. Dlatego też należy zapoznać dzieci z ich prawami, dokumentem Konwencji, instytucjami które stoją na straży ich praw. Wiek przedszkolny odgrywa decydującą rolę w rozwoju człowieka. W tym bowiem czasie następuje proces rozwoju podstawowych funkcji psychicznych, nastawień społecznych, zaczyna się kształtować system wartości społecznych.

Program jest przeznaczony dla dzieci 6-letnich. Zakres tematyczny jest zgodny z Podstawą programową wychowania przedszkolnego. Realizacja programu jest możliwa w każdych warunkach, na zajęciach grupowych i indywidualnych. Mają one na celu budzenie świadomości o prawach dziecka. Zajęcia można prowadzić metodami aktywizującymi. Można wykorzystać do tego literaturę, opowiadania , bajki, historyjki obrazkowe, scenki dramowe, ekspresję plastyczną. Współczesnym dzieciom, często cierpiącym na zaburzenia emocjonalne, należy stwarzać sytuacje do wyrażania siebie, swoich uczuć i myśli.

Przystępując do pisania programu należy przypomnieć o rozwoju społecznym dziecka 6-letniego.Ostatnia faza wieku przedszkolnego to 6 rok życia. Sześciolatek przejawia zainteresowanie otoczeniem oraz zjawiskami życia społecznego. Chłonie informacje o bliższym i dalszym otoczeniu. Jest już lepiej przystosowany do pracy w zespole, zdolny do dłużej trwającego wysiłku i skupienia uwagi. Żywiołem wciąż jest zabawa. Jest bardziej samodzielny, wykazuje wyższy stopień uspołecznienia. Sześciolatek jest bardziej opanowany, ma szansę przeżywać wiele pozytywnych uczuć społecznych i moralnych jeśli tylko wzrasta w sprzyjającym środowisku wychowawczym (M. Przetacznikowa „Podstawy psychologii rozwojowej”) W wieku przedszkolnym dziecko staje się w pewnym sensie zdolne do myślenia słowno-pojęciowego. Za Pawłowem A. Landy wyróżnia w rozwoju myślenia dwie podstawowe formy: myślenie konkretne oparte na spostrzeżeniach i wyobrażeniach a więc na 1 układzie sygnalizacyjnym, oraz myślenie abstrakcyjne, którego podstawą jest mowa- drugi układ sygnałów. Nadal utrzymuje się pogląd J. Piageta, że dziecko w wieku przedszkolnym myśli obrazami a nie pojęciami. Myślenie rozwija się na podstawie mowy przyswajając słowa , nazwy ogólne, które są pojęciami. W myśleniu dziecka znajduje wyraz poczucie ważności pewnych spraw i potrzeba wartościowania. Człowiek wnioskuje o swym istnieniu na podstawie tego co myśli. Myśli rozpatrywane jako zjawiska świadomości są wytworem procesu myślenia. Dziecko jest samodzielnym podmiotem, jednak ze względu na swoją naturalną niedojrzałość fizyczną i psychiczną powinno być otoczone szczególną opieką wychowawczą i ochroną prawną. Prawa dziecka wiążą się z prawami człowieka. „Dziecko bowiem to niedojrzały człowiek, który- jak mówił Janusz Korczak - ma swoje potrzeby, ale nie ma jeszcze doświadczenia dorosłych” J. Korczak zauważył, że praw jest wiele, że trzeba je poznać by nie popełnić pomyłek. Korczak wiedział i rozumiał jak kochać dziecko i wychowywać je. Jak przewidzieć i osłonić dziecko to ciągłe pytania, które stawiał Korczak wychowawcom, „wychowywać to znaczy : nie deptać, nie poniewierać, nie gasić, spieszyć....” Cenne myśli Korczaka są aktualne współcześnie

Dzieci w przedszkolu wchodzą w swój pierwszy społeczny świat, uczą się tutaj norm i zasad współżycia w grupie oraz dostosowywania się do ustalonych reguł, a jednocześnie ma okazję podczas stwarzanych sytuacji stać się świadome swoich praw.

Artykuł 42 Konwencji zobowiązuje do szerzenia informacji o prawach wśród dorosłych i dzieci. Prawa zawarte w Konwencji zebrane są w trzech kategoriach. Są to:

• zapewnienia:

-prawo do posiadania, otrzymywania lub dostępu do pewnych dóbr i świadczeń np. imienia, obywatelstwa, opieki zdrowotnej, edukacji, odpoczynku, zabawy, prawo do opieki nad sierotami i osobami niepełnosprawnymi,

• ochrony:

-prawo do ochrony przed szkodliwymi działaniami i praktykami np. : separacji od rodziców, zaangażowania w działania wojenne, handlowego i seksualnego wykorzystywania, fizycznej i psychicznej przemocy wobec dziecka,

• uczestnictwa:

-prawo dziecka do bycia wysłuchanym przy podejmowaniu decyzji dotyczących jego życia. Wraz z rozwojem umiejętności dziecko powinno mieć rosnące możliwości brania udziału w życiu społecznym.

Można podzielić zawarte prawa na prawa i wolności osobiste, prawa socjalne, prawa kulturalne, prawa polityczne.

Realizując program autorski będę prowadziła zajęcia z zakresu praw dziecka. Zajęcia mają na celu budzenie świadomości o prawach dziecka, oraz poznanie niektórych spośród wielu praw.

Tworząc system ochrony dziecka, kierowano się następującymi zasadami:

• działania na rzecz dziecka są podejmowane w jego najlepszym interesie,

• wszystkie dzieci są równe wobec prawa,

• dzieci mają prawo do optymalnego rozwoju i wychowania

• państwo zapewnia odpowiednie warunki socjalne i zdrowotne rodzinom.

Prawa dziecka zawarte w Konwencji obejmują:

• prawa i wolności osobiste: do życia, rozwoju tożsamości, nazwiska, imienia, obywatelstwa, wiedza o swoim pochodzeniu, prywatności, godności, szacunku, nietykalności osobistej, wyznania własnych poglądów, religii, występowania we własnym imieniu w sprawach administracyjnych i sądowych, do wychowania w rodzinie i kontaktów z rodzicami w przypadku rozłączenia z nimi, do wolności od przemocy fizycznej i psychicznej, wyzysku, nadużyć seksualnych i wszelkiego okrucieństwa, nierekrutowania do wojska poniżej 15 roku życia.

• prawa socjalne: do odpowiedniego standardu życia, ochrony zdrowia, zabezpieczenia socjalnego, wypoczynku i czasu wolnego.

• Prawa kulturalne: do nauki (bezpłatna i obowiązkowa w zakresie szkoły podstawowej), korzystania z dóbr kultury, in formacji, znajomości własnych praw.

• Prawa polityczne: do stowarzyszania się i zgromadzeń w celach pokojowych. Konwencja przyznaje prawo do ochrony w przypadku:

-upośledzenia, niepełnosprawności

-pozbawienia dziecka środowiska naturalnego (zapewnienie środowiska zastępczego, w tym umożliwienie adopcji),

-uchodźców i mniejszości etnicznych (prawo do własnego języka, kultury, religii),

nieletnich, którzy popadli w konflikt z prawem (prawo do obrony, zakaz śmierci i dożywotniego więzienia)

Konwencja o Prawach Dziecka składa się z preambuły i tekstu stanowiącego, który zawiera 54 artykuły. W preambule określono ogólne założenia praw dziecka. Tekst stanowiący jest podzielony na trzy części . Część pierwsza zawiera 41 artykułów dotyczących zobowiązań państwa w zakresie realizowania poszczególnych praw. Część druga ( art. 42-45) mieści postanowienia określające sposób egzekwowania i kontrolowania zobowiązań państwa. Część trzecia (art. 46-54) określa zasady przystąpienia do Konwencji przez kolejne państwa oraz ich ewentualną rezygnację.

Z uwagi na nasze uwarunkowania kulturowe i prawne Polska, ratyfikując Konwencję, wniosła dwa zastrzeżenia: dopuszcza się zachowanie tajemnicy pochodzenia dziecka w przypadku adopcji(art. 7), co w pewnym sensie oznacza ograniczenie prawa dziecka do znajomości swojego pochodzenia biologicznego, oraz nie dopuszcza się rekrutowania do wojska poniżej 18 roku życia, a nie jak w Konwencji, która tę granicę określa na 15 lat.

Polska złożyła dwie deklaracje mające swoje źródło w uwarunkowaniach kulturowych; w odniesieniu do art. 12-16 nasza deklaracja brzmi: Wykonywanie przez dziecko jego praw określonych w Konwencji dokonuje się z poszanowaniem władzy rodzicielskiej, zgodnie z polskim zwyczajem i tradycjami dotyczącymi miejsca dziecka w rodzinie i poza nią oraz: Poradnictwo dla rodzin oraz wychowanie w zakresie planowania rodziny powinno pozostać w zgodzie z zasadami moralności.

Każde ze 190 państw, które do tej pory ratyfikowały Konwencję, zobowiązano do zdawania ONZ co pięć lat sprawozdania z wykonywania jej postanowień. Pierwsze sprawozdanie w przypadku Polski miało miejsce w 1993 r. W naszym kraju dość dobrze są wypełniane zapisy art. 42, mówiące o informacji o zasadach i postanowieniach niniejszej Konwencji wśród dorosłych i dzieci. Jednakże przestrzeganie innych praw pozostawia wiele do życzenia.

Bardzo często u nas spotykamy się z przypadkami łamania praw, zarówno w domu jak i w placówkach oświatowych, opiekuńczo-wychowawczych czy też służby zdrowia. Często dowiadujemy się o tym z prasy, telewizji. Najczęściej dotyczą one stosowania przemocy fizycznej, emocjonalnej, wykorzystywaniem seksualnym, niezaspokajaniem podstawowych potrzeb fizycznych i psychicznych.

Polska , ratyfikując przed 13 laty Konwencję o Prawach Dziecka, zobowiązała się do przestrzegania jej postanowień zawartych w poszczególnych artykułach.

1.2. CELE PROGRAMU

Podstawowe cele edukacji praw zawartych w Konwencji Praw Dziecka

• poznanie praw wynikających z Konwencji

• poznanie instytucji działających na rzecz ochrony praw dziecka

• uświadomienie dzieciom, że oprócz praw mają również obowiązki

• uświadomienie że w ich otoczeniu są osoby do których mogą zwrócić się o pomoc.

W związku z powyższymi celami każdy nauczyciel w swojej pracy powinien zwrócić uwagę na następujące zadania.

• Właściwie zorganizować proces opiekuńczo-wychowawczy zgodnie z zasadami higieny pracy umysłowej dziecka

• Mieć szacunek do jego potrzeb, życzliwie i podmiotowo je traktować

• Zapewnić ochronę przed wszystkimi formami wyrażania przemocy fizycznej bądź psychicznej,

• Zapewnić partnerską rozmowę na każdy temat,

• Starać się poznać każde dziecko poprzez obserwację, rozmowy z rodzicami,

• Dostosować metody pracy do możliwości dzieci, a tematykę zajęć do ich zainteresowań

• Dać wolność nie uczestniczenia w działaniach,

• Doceniać wysiłek dziecka włożony w pracę, bez względu na jej efekt,

• Akceptować dziecko takim jakie jest,

• Wesprzeć i ochronić przy pokonywaniu przeżyć wywołanych przemocą w relacjach z innymi dziećmi,

• Realizować program wychowania, który można nazwać wykładnią potrzeb, praw, i kierunków rozwoju małego człowieka, zawiera wszystkie prawa i stanowi, że nadrzędną wartością edukacji przedszkolnej jest rozwój dziecka.

„Zestaw celów nauczania to zarazem lista umiejętności, mogąca stanowić bezpośrednią podstawę kontroli i oceny osiągnięć” (M. Szczepańska 1999, s. 11)

Z powyższych celów ogólnych można wyróżnić następujące cele szczegółowe:

• Poznanie znaczenia słowa „prawo”

• Poznanie pojęć: respektowanie prawa, egzekwowanie prawa, konwencja,

• Poznanie roli rzecznika praw

• Zapoznanie z postacią J. Korczaka, oraz jego literaturą np.:”Król Maciuś Pierwszy” dowiadywanie się z utworów literackich o wymowie moralnej

• Zapoznanie dzieci z ich prawami: ( prawem do nazwiska, imienia, obywatelstwa, prywatności, godności i szacunku, do własności, do niewiedzy, wyznawania własnych poglądów, religii, kontaktów z rodzicami w przypadku rozłączenia się z nimi, do wolności od przemocy fizycznej i psychicznej, nadużyć seksualnych i wszelkiego okrucieństwa, prawo do ochrony zdrowia, do wypoczynku, czasu wolnego, do nauki, do informacji, ochrony w przypadku niepełnosprawności, )

• Poznanie norm i zasad postępowania w przedszkolu

• Ocenianie postępowania własnego i kolegów w konkretnych sytuacjach występujących w życiu, rozumienie konsekwencji swojego postępowania

• Poznanie sposobów wyrażania pozytywnych i negatywnych opinii, poglądów,

• Zauważenie różnic i podobieństw między ludźmi, jako podstawy tolerancji wobec inności (kolor skóry, płeć, pochodzenie, niepełnosprawność)

!.3 Warunki realizacji programu

Program autorski „Sześciolatek poznaje prawa dziecka” adresowany jest dla dzieci 6- letnich. Dotyczą one wiedzy, umiejętności, kształtowania świadomości swoich praw. Ma on charakter edukacyjno- profilaktyczny. Do treści programu dodałam materiały pomocnicze, służące do realizacji podczas zajęć, których tematem są prawa dziecka. Właściwa realizacja pozwoli w przyszłości wytworzyć określone zachowania u dzieci, ułatwiając im funkcjonowanie w życiu, oraz zapewnić skuteczne korzystanie ze swoich praw. Dziecko przychodząc do przedszkola spotyka się z grupą rówieśniczą, doświadcza różnych relacji z rówieśnikami i nauczycielem, tworzą się różne sytuacje.

Każdy mały człowiek, by móc zdobywać doświadczenie potrzebuje wzorców do naśladowania zarówno wśród dorosłych jak i swych rówieśników. Dziecko jak człowiek dorosły, jest istotą społeczną. Posiada swoje prawa i obowiązki. Znalazłszy się w grupie dziecko się dowiaduje że ma zakres praw i obowiązków, które wspólnie z nauczycielami i grupą przedszkolną są ustalane. Dziecko przebywając w grupie uczy się szacunku, tolerancji, akceptacji dla drugiego człowieka. Stara się przestrzegać zasad i reguł. Aby doświadczenia były pełnowartościowe niezbędna jest koordynacja procesów zachodzących w grupie przez nauczyciela.

Nauczyciel może realizować treści dotyczące praw dziecka w powiązaniu z innymi obszarami edukacyjnymi wyróżnionymi w Podstawie programowej. Wyniesione z domu rodzinnego doświadczenia mogą pomóc lub utrudnić realizację edukacji praw dzieci.

1.4 Treści kształcenia i wychowania w programie autorskim

Temat	Treści i cele	Uwagi	Termin
Poznajemy prawa i obowiązki w sali, łazience, ogrodzie	-poznanie zasad obowiązujących w przedszkolu -wspólne ustalenie zasad, norm, obowiązujących w przedszkolu -zrozumienie ograniczeń, oraz wywiązywanie się z obowiązków -ustalenie gdzie można umieścić zapisane prawa i obowiązki, budowanie systemu wartości -wybór swojego znaczka do szuflady na swoje rzeczy w sali -odnajdywanie swojego miejsca w grupie -ustalenie reguł postępowania w zespołach -Jak wygląda kara?- o historii kary dla tych co nie przestrzegają praw		IX, X
Wiem jak się nazywam, gdzie mieszkam- mam prawo do tożsamości	-zapoznanie z prawem do tożsamości (nazwiska, obywatelstwa, znać swoje pochodzenie); (materiały w broszurze „Moje prawa” s. 13) -próby określenia własnych uczuć i emocji, dostrzeganie ich u innych -uświadomienie, że oprócz praw są również obowiązki -Odrysuj swoją dłoń-jesteśmy niepowtarzalni ; -wyrażanie uczuć mimiką, ukazanie w jakim jestem nastroju, wybieranie odpowiedniej miny zabawa „moje imię” dzieci w kole, w środku siedzi 1 dziecko, wskazuje ono na kogoś z koła, wybrane dziecko wykrzykuje swoje imię zabawa „opisywanie partnera z zamkniętymi oczyma”	Wykorzystanie opowiad. „Kacper w zbójnickim lesie”(o poczuciu własnej wartości)	X
Poznajemy dokumenty w których są umieszczone prawa dziecka, oraz inne dokumenty dla dorosłych- wycieczka do biblioteki	-poznanie dokumentów, które zawierają prawa dziecka -obejrzenie innych dokumentów zawierających prawa dla dorosłych	-wykorzystanie Pentliczka Dziecko też człowiek	XI
Poznajemy pracę Rzecznika Praw Dziecka	-Poznanie charakteru pracy Rzecznika Praw Dziecka -Jak może pomóc dzieciom Rzecznik ? -Gdzie znajduje się biuro Rzecznika ? Kto Pomaga Rzecznikowi? (Zespół Badań i analiz, Zespół Informacyjno-interwencyjny -poznanie innych instytucji działających na rzecz praw dziecka (Poradnie psychologiczno-pedagogiczne, Ośrodki Pomocy Społecznej, Komitety Ochrony Praw Dziecka)	Spotkanie z przedstawicielem jednej z organizacji	XII
Jak pomóc dziecku krzywdzonemu ?	-poznanie prawa do wolności od przemocy fizycznej i psychicznej -kto jest ofiarą przemocy -poznanie telefonu interwencji kryzysowej tzw. „niebieska linia” bezpłatna 0 800 120 002 -poznanie organizacji społecznych, które zajmują się egzekwowaniem praw dzieci -kogo można powiadomić, kiedy jest łamane prawo, oraz co to znaczy „przemoc” -Jak się czujesz w takich sytuacjach ?-wykonanie rysunku, swojej sytuacji przykrej -improwizacje pacynką (pacynka jest dzieckiem, a dziecko swoją mamą, pokaż jak mama pociesza lub karze) Nie dotykaj mnie- dzieci uczą się odmawiać dorosłym	-wykorzystanie wiersza „Nie” M. Przewoźniaka prawo do wolności od poniżającego traktowania i karania art. 19, 34, 73	II
Prawo do szacunku	-wyjaśnienie pojęć „Manifest” -ukazanie że każde dziecko jest tak samo ważne jak okazuję szacunek innym -jak się czujesz w sytuacji gdy ktoś ciebie nie szanuje? wykonanie drzewka dobrych manier w celu utrwalenia stosowania zwrotów grzecznościowych odrysowywanie sylwetki swojej postaci na szarym papierze, każde dziecko rysuje swoje rysy twarzy, oraz ubranie	wykorzystanie książki J. Korczaka „Król Maciuś Pierwszy s.12- 13; wiersz „Szanuj mnie”(materiały z plakatu kampanii „dzieciństwo bez Przemocy”	III
Zapoznanie z postacią Janusza Korczaka (Henryk Goldszmit 1878-1942) dyrektor Domu Sierot w Warszawie	Poznanie postaci pedagoga i przyjaciela dzieci J. Korczaka -poznanie krótkich fragmentów jego literatury np. : „Kiedy znów będę mały:; „Kajtuś czarodziej”; „Król Maciuś Pierwszy” -wykonanie gazetki informacyjnej o J. Korczaku		IV
Mam prawo do wychowania w rodzinie	-poznanie prawa dziecka do rodziny, nawet w przypadku rozłączenia z nimi -wspólne zabawy z rodzicami np.„Mamo, tato pobawcie się z nami” rodzice wykonują kostium papierowy ; wspólne narady, projektowanie, prezentacja wykonanych strojów , i inne propozycje w scenariuszu -wykorzystanie książki „Moje prawa” s.11		V
Poznaję prawa do nauki (art.28), informacji (art. 13, 17), czasu wolnego	Poznanie znaczenia dóbr kultury w życiu człowieka Rozmowa „co by było gdyby nie było radia, telewizji, internetu? Mój ulubiony sposób spędzania czasu wolnego -Materiały pomocnicze „Moje prawa” s.23		XII
Mam prawo do wolności wypowiedzi, religii	-Poznanie znaczenia słowa tolerancja -wprowadzenie pojęć wolność słowa, odpowiedzialność za słowa -odgrywanie ról, scenek w celu zrozumienia możliwości wypowiedzenia myśli, poglądów	Matriały pomocnicze „Moje prawa” s. 15, 21	VI
Mam prawo do ochrony zdrowia	-zrozumienie znaczenie tego prawa -Quiz, co robić, żeby dbać o swoje zdrowie -spotkanie z pielęgniarką, pogadanka -poznajemy prawa pacjenta-czytanie zdań - plakat na temat „Dbamy o zdrowie”	Materiały z Pentliczka	IV
Prawo do tajemnicy (art. 16)korespondencji, do prywatności	Wyjaśnienie pojęcia tajemnica Wykonanie koperty, napisanie listu do rodziców -wykonanie pudełeczka tajemnic -wykorzystanie fragmentu książki „Król Maciuś Pierwszy s.21-23	Materiały pomocnicze „Moje prawa” s.17, 19
Prawo do akceptacji mimo niepełnosprawności	-„Księżniczka i zaczarowany Burek” -wczucie się w rolę dziecka niepełnosprawnego -bycie w roli dziecka niewidomego, lub poruszającego się na wózku inwalidzkim -zabawa „Łańcuch zaufania” (1 osoba prowadzi pozostałe trzymające się za ręce , ale z zamkniętymi oczyma. Po zakończeniu dzieci dzielą się wrażeniami -wykonanie przedstawienia dla dzieci z grupy integracyjnej, oraz Ośrodka Rehabilitacyjno-Terapeutycznego	Inscenizacja utworu „Księżnjczka i zaczarowany Burek”	X
Święto wszystkich dzieci	-moje marzenia- rysunek kredkami -śpiewanie piosenek -malowanie palcami „Świat bez Praw”		VI

1.5. Metody, formy i środki dydaktyczne stosowane w realizacji programu.

„Metody służą włączaniu w życie dzieci określonych bodźców i treści kształtujących ich rozwój. Nauczyciel jest pośrednikiem między dziećmi, a światem treści, które włącza w ich działalność, udostępnia bezpośredniemu spostrzeganiu i przekazuje drogę słowną. Dzięki temu wywiera wpływ na kierunek gromadzenie doświadczeń przez dzieci i na proces uczenia się” (M. Kwiatkowska 1985, s. 61)

W programie zostaną wykorzystane metody: słowne, czynne, oglądowe.

Metody czynne:

-metoda samodzielnych doświadczeń

-metoda kierowania własną działalnością dziecka, inspirowanie działalności poprzez zachętę , pomysł, pomoc

-metoda ćwiczeń, pobudzająca dzieci do powtarzania różnych czynności

-zabawy sytuacyjne, dramowe,

Metody słowne:

-rozmowy, opowiadania,

-nauka piosenek,

-inscenizacja

-burza mózgów”

-sposoby społecznego porozumiewania, wpływanie na postępowanie

dzieci, tłumaczenie, upominanie

Metody oglądowe:

-pokaz,

-inscenizacja

„Formy organizacyjne obejmują typowe sytuacje wychowawcze, naturalne i celowo zorganizowane, powtarzające się systematycznie lub tylko okolicznościowo w rozkładzie dnia pracy przedszkola” (K. Kwiatkowska 1985 s. 65)

Do form organizacyjnych oddziaływania wychowawczego w przedszkolu, które wykorzystam do realizacji niniejszego programu są:

• Zajęcia obowiązkowe np.: z dominacją działalności umysłowej, plastycznej,

• Zabawy dramowe, etiudy pantomimiczne,

• Wycieczka do biblioteki w celu obejrzenia dokumentów,

• Spotkanie z ciekawymi ludźmi np.: przedstawicielem organizacji stojących na straży praw dziecka.

W przedszkolu muszą być stworzone odpowiednie warunki wpływające na dobre samopoczucie i prawidłowy rozwój psychoruchowy. W sali zostanie utworzony kącik- gazetka informujący o prawach dziecka. Znajdą się tam materiały wspomagające poznanie praw, kart z zadaniami do utrwalenia treści. Zostaną też umieszczone zasady regulujące korzystanie ze swoich praw w sali. Pomoże to dzieciom respektować umowy, oraz zrozumieć, że aby móc korzystać z praw należy przestrzegać i respektować prawa innych ludzi. Istotnym elementem realizacji programu jest współpraca z rodzicami. Polegać będzie na: pedagogizacji, wspólnych zabawach podczas zajęć pokazowych.

1.6. Scenariusze przykładowe zapoznające z prawami dzieci

Scenariusz Nr 1

Temat zajęcia „Jesteśmy dziećmi mamy swoje Prawa”

Cele:

-Zapoznanie z wybranymi prawami dziecka;

-próby określania własnych uczuć i emocji, oraz dostrzeganie ich u innych;

-uświadomienie dzieciom, że oprócz praw mają również obowiązki;

-uświadomienie dzieciom, że w ich otoczeniu są osoby do których mogą zwrócić się o pomoc

Po zakończeniu zajęcia dziecko ma świadomość istnienia praw dziecka.

Przybory: napisy, ilustracje wybranych praw dziecka znaczki twarzy (wesoła, smutna, gniewna, znudzona, zmęczona, poważna,...), nagranie piosenki M. Jeżowskiej „Kolorowe dzieci”

Przebieg:

1 Wybranie i przypięcie do ubrania wizytówek zgodnych ze swoim nastrojem.

• Powitanie w kole- „Przesłanie iskierki przyjaźni”

• Dzieci siedzą w kole, na tablicy napis „Prawo do wyrażania swoich uczuć” Wysłuchanie opowiadania o Wojtku, w czasie opowiadania dzieci pokazują twarz odpowiednią do opisanej przygody

• Zabawa z szablonami- „Pokaż mi co czujesz”

• Omówienie prawa do wyrażania swoich emocji.

• Podróż pociągiem do krainy prawa do nauki. Odkodowanie tajemnego szyfru. Dzieci otrzymują zadanie z zakresu czytania lub pojęć matematycznych. Dzieci wykonują otrzymane zadanie. Na tablicy pojawia się napis „Prawo do nauki” Następuje krótkie omówienie tego prawa.

• Podróż do „krainy prawa do zabawy” Wybranie ulubionych zabawek przygotowanych na półce. Na koniec zabawa przy piosence .M Jeżowskiej „Kolorowe dzieci” Omówienie prawa do zabawy, zwrócenie uwagi na obowiązek odłożenia zabawek na miejsce, po skończonej zabawie.

• „Serce życzliwości”- omówienie prawa do szukania pomocy u dorosłych. Wypisanie listy osób do których można się zwrócić o pomoc.

• Wspólne czytanie wiersza „Prawa dziecka” M. Brykczyńskiego

Scenariusz Nr 2

Temat: „Drzewo dobrych słów”

Cele: utrwalenie umiejętności stosowania zwrotów grzecznościowych;

Podejmowanie prób uzasadniania swoich wypowiedzi i wyciągania wniosków; wdrażanie do czytania

Pomoce: duże drzewo wycięte z kartonu, liście z czarodziejskimi słowami, kartki, kredki, nagrania muzyki poważnej,

Przebieg:

• Dzieci słuchają muzyki, poruszają się po dywanie. Na przerwę w muzyce zatrzymują się, tworzą ze swojego ciała drzewo.(można powtórzyć2x)

• Po zabawie siadają na dywanie przed tablicą, na której jest drzewo z kartonu.

• Dzieci słuchają opowiadania. Słuchajcie uważnie, a dowiecie się jak się nazywa to drzewo, które dzieci spotkały.

• Pewnego dnia Ania i Bartek wybrali się na spacer. Bardzo lubili razem wychodzić, zawsze spotkało ich coś miłego. Tego dnia była piękna słoneczna pogoda, był ciepły majowy dzień. Dzieci szły ulubiona alejką w parku, nagle Ania powiedziała : spójrz Bartek czy ty widzisz to samo co ja? O, tam nad rzeką. Chłopiec zaczął się przyglądać, i pytać gdzie? Chodź, pokażę ci. Pobiegli szybko w pobliże drzewa, którego wcześniej tam nie było. Bartek także pamiętał, że w tym miejscu przedtem nie było tego drzewa. Ojej dziwiły się dzieci jakie ono jest ogromne. Gdy tak się zachwycali i podziwiali to drzewo podszedł do nich jakiś starszy pan. Czy podoba się wam to drzewo? No cóż , to drzewo rosło tu od bardzo dawna, ale wy nie zauważyłyście go. A skoro ciekawi was jak się ono nazywa, chyba będę mógł wam pomóc. Mam kilka listków z tego drzewa w kieszeni, na nich są pewne napisy. Ja wam przeczytam te napisy: na pierwszym listku -przepraszam; na drugim listku- dziękuję; na trzecim listku- do widzenia; na czwartym listku-dzień dobry; na piątym listku-poproszę; na szóstym- do zobaczenia; na siódmym- jak miło; na ósmym-jest mi przykro. Czy już wiecie jak się nazywa to drzewo? Dzieci zaczęły wymieniać różne nazwy. Po zebraniu różnych pomysłów, nauczycielka odczytuje nazwę umieszczoną w kopercie: „Drzewo dobrych manier”

• Następnie dzieci przyklejają do tego drzewa listki .Wspólnie ustalają gdzie umieścić tak ważne słowa.

Na koniec wspólna zabawa ruchowa „Czarodziejskie słowa”

Scenariusz Nr 3

Temat Manifest króla Maciusia, poznawanie swoich praw.

Cele: wyjaśnienie pojęć „manifest”, „prawo”; zapoznanie z prawem do szacunku. Fragment książki J. Korczaka „Król Maciuś Pierwszy” s.26-27

Wzmacnianie poczucia siebie poprzez mówienie o sobie.

• Stworzenie sytuacji do wyrażenia swoich myśli na temat przeczytanego fragmentu książki.

• Przypomnienie swojej smutnej sytuacji. Chętne dzieci opowiadają o tym. Każda wypowiedź jest dobra, należy wysłuchać jej z powagą.

• Zrozumienie, że nie można się śmiać z cudzej sytuacji. Podanie propozycji jak można pomóc w trudnej sytuacji koledze, koleżance.

• Dzieci malują farbami przykre przeżycie

„Skrzynka uczuć”- dzieci kładą różne miny, określają co one wyrażają.

Dzieci mają możliwość uzewnętrznienia swoich uczuć.

1.7. Ewaluacja programu.

Ewaluacja wg Niemierki B. jest ”pogłębionym sprawdzeniem i ocenieniem osiągnięć uczniów, obejmującym analizę warunków przebiegu i wyników nauczania, nastawionym na ulepszenie procesu dydaktycznego”

Podsumowując program chciałabym otrzymać informację od dzieci czy podobały się im zajęcia, co chciałyby w nich zmienić, czego się nauczyły. Od rodziców chciałabym się dowiedzieć jakie efekty można było zaobserwować w trakcie realizacji programu, czy chcieliby coś zmienić, w jaki sposób można uzupełnić oceniany program. Ewaluacja pozwoli na oszacowaniu efektu netto wdrażanego programu. Pozwoli mi też uniknąć błędów, dzięki niej zbadam potrzeby odbiorców, zostaną skonfrontowane efekty pracy z wyznaczonymi celami.

Proponuję następujące narzędzia ewaluacji:

-ankieta dla rodziców;

-arkusz rozmowy z dzieckiem.

Ankietę i rozmowę z dziećmi przeprowadzę pod koniec roku szkolnego, po zrealizowaniu scenariuszy.

Ankieta dla dzieci

1 Jakie znasz swoje prawa?

• W jakich dokumentach są one zapisane?

• Kto stoi na straży praw dziecka ?

• Do kogo można się zwrócić gdy prawa są łamane?

-rodziców

-nauczycieli w przedszkolu

-dyrektora

• Czy uważasz, że w Twoim przedszkolu są przestrzegane prawa dziecka

• Czy kiedykolwiek zostałeś skrzywdzony przez nauczyciela?

• Czy zostałeś skrzywdzony przez rodziców?

Ankieta dla Rodziców

1 Proszę wymienić znane Pani/Panu prawa dziecka?

2 W jakich dokumentach są one zapisane?

3 Do kogo można się zwrócić gdy prawa są łamane?

4 Skąd Pan/Pani wie, że dzieci mają prawa?

1. zebrania z rodzicami

2. z rozmowy z dzieckiem

3. ze środków masowego przekazu

4. od znajomych

5 Które z podanych praw są najważniejsze?

a) do wypoczynku

b) do nazwiska

c) do informacji

5. do prywatności

6. do ochrony zdrowia

7. do szacunku

6 Czy plakaty informacyjne o prawach dziecka powinny się znajdować w każdej placówce oświatowej, gdzie powinny być wyeksponowane?

1. w każdym publicznym miejscu

2. tylko w czasopismach dla dzieci i młodzieży

3. nie mam zdania

Bibliografia

1 Konwencja Praw Dziecka

2 ” Moje prawa”- Biblioteka Komitetu Ochrony Praw Dziecka

3 Pentliczek Nr 22 (47) z 31 maja 1993 r.

4 Król Maciuś Pierwszy- J. Korczak

5 Edukacja w przedszkolu (Dziecko jako istota społeczna”)Nr 6

2000r.

6 Dziecko i jego prawa- Anna Polańczyk Menagement w przedszkolu

1998

• Karta praw i obowiązków rodziców.

• „Król rodzic pierwszy” - rozmowa z rzecznikiem praw obywatelskich

• Program autorski- jak go napisać? M. Szczepańska

• Podstawy psychologii rozwojowej M. Przetacznikowa

• Jak tworzyć programy autorskie? Wychowanie w przedszkolu Nr 2/2001

• O programach dla przedszkoli. Wychowanie w przedszkolu Nr 1/2001

• W obronie dziecka Wychowanie w przedszkolu Nr 7/1999

• Dziecko podmiotem praw - czyli o Konwencji Praw Dziecka. Wychowanie w przedszkolu nr 6/1991

• Nauczyciele o prawach dziecka - Kosek - Nita B. Problemy opiek - wych.

1

---