Powstanie socjologii
W kształtowaniu się socjologii można wyróżnić dwa podstawowe etapy:
Etap przed naukowy, obejmujący się kształtowanie formowanie się podstaw socjologii i etap naukowy rozpoczęty wraz z formalnym powstaniem socjologii.( nowa XIX).
Etap przednaukowy:
Platon w państwie i Arystoteles w polityce zajmuje się problemami związków jednostka społeczeństwo, zagadnieniami prawa i państwa, mechanizmami zdobywania i sprawowania władzy.
Koncepcję Platona przenika anty demokratyzm i antyindywidualizm. Założenia te ujawniają się już w stworzonej przez niego hierarchię ustrojów politycznych od najwyższych - republiki arystokratycznej i monarchii arystokratycznej, poprzez arystokratyczną, rycerską , oligarchię (rządy bogatych), aż do najniższych - demokracji( rządy ludu) i tyranii (władzy despotycznej, jednostki) Z polityką zdaniem Platona zwane są wieczne wartości , takie jak dobro prawda i sprawy które winne być realizowane przez państwo (społeczność). Warunkiem koniecznym stworzenia doskonałego państwa jest zachowanie ścisłej hierarchii w społeczeństwie podział na klasy i rządzonym przez elitę. Celem życia społecznego jest państwo jako całość, a nie szczęście jednostek obywateli.
A także Arystoteles dokonał podziału form ustroju politycznego na dobre ( Monachia … politeja )
Oraz złe( tyrania oligarchia, demokracja) a zasadnicza różnica między Platonem a Arystotelesem jest fakt iż ten ostatni określa swoje poglądy w oparciu o analizę istnieje we współczesnym świecie sytuacji społeczno politycznych.
Podstawową kwestią dla Arystotelesa jest praktyczna przydatność ustroju politycznego. W każdym społeczeństwie istnieją trzy kacy: bogata, średnia i biedna. Konieczne jest zachowanie właściwej równowagi między klasami, równowagi polegającej na przewadze klasy średniej. Arystoteles podobnie jak Platon uważa państwo jako całość, za strukturę dominującą ale inaczej niż Platon jest przekazany że interesy tej całości mogą być realizowane wyłącznie po przez zaspokojenie potrzeb jednostki.
Św. Augustyn (354 - 430)jest reprezentantem myśli chrześcijańskiej, w swoim dziele „O państwie Bożym” dokonał próby określającej miejsce wspólnoty ludzi wierzących w spółczesnej rzeczywistości społecznej. Koncepcja dwóch państw. pierwszym państwem było „państwo ziemskie” a drugim „państwo Boże”.
Św. Tomasz z Akwinu (1225 - 1274) przedstawiciel myśli chrześcijańskiej - uważał że społeczeństwo składa się z ludzi mdlących się, wojujących i panujących to różnicowanie społeczeństwa feudalnego przedstawiał jako rzecz naturalną i świętą.
Nicolo Machiavelli ( 1469 - 1527) zapoczątkował świecką teorię państwa, poglądy swoje przedstawił w głównym dziele pt. „ Książę” zasadniczym motywem ludzkim działań jest żądza władzy i posiadania. Społeczeństwo traktował jako skrajnie zindywidualizowanie. Jedyną więzią między ludźmi była podległość tej samej władzy państwowej. Państwo jest efektem przymusu, tylko jako takie może się utrzymać.
Okres naukowy:
August Comte ( 1798 - 1857) uważa się go za twórcę socjologii, terminu tego użył po raz pierwszy w dziele „ Kurs filozofii pozytywnej” ( 1830 - 1842) powołał nową dyscyplinę, która miała zajmować się naukowym badaniem społeczeństwa.
Wkład Comta w powstawaniu socjologii :
Nadanie nowej nauce stosunkowo szybko zaakceptowanej nazwy.
Określenie przedmiotu badań socjologii.
Zaoferowanie powstającej nauce specyficznych metod badawczych.
Przedmiot badań socjologicznych - uznał on społeczeństwo stanowiące zharmonizowaną całość, składają się z elementarnych cząstek zwanych rodzinami. Zasadniczymi składem społecznym są grupy społeczne a wśród nich największą rolę odgrywa rodzina.
Metody zaproponowane przez Comta są:
Herbert Spencer ( 1820 - 1903) filozof brytyjski napisał dziesięciotomową „ filozofię syntetyczną” oraz „Naukę o socjologii”. Jest twórcą metody badawczej zwanej funkcjonalizmem.
Emile Durkheim (1858 - 1917) twórca francuskiej szkoły socjologii Najważniejsze dzieła to” O podziale pracy społecznej” „Zasady natury socjologicznej” „ Samobójstwo”
Elementarne formy życia religijnego” Starał się nadać socjologii charakter nauki ścisłej. Uznał za naczelną dyrekturę metodologiczne badania faktów społecznych ( język, religia, prawo, moda, kultura, obyczaje).Rozwinął teorię więzi społecznej teorię rodziny, religii, dewiacji i patologii społecznych. Prowadził również badania empiryczne. Sformułował pojęcie anomii czyli chaosu normatywnego, którą oznacza.
Max Weber (1864 - 1920) dzieła Etyka protestancka i duch kapitalizmu „Ekonomia i
społeczeństwo” historyk, socjolog, ekonomista niemiecki. Eksponował koncepcję typu idealnego charyzmatycznego przywódcy obdarzonego nadzwyczajnymi uzdolnieniami.
Polska socjologia:
Florian Znaniecki ( 1882 - 1958) twórca polskiej socjologii akademickiej, większość życia zawodowego spędził w USA dzieła „ Chłop polski w Europie i Ameryce” „ Wstęp do socjologii”
„ Metoda socjologii” . Wyodrębnienie socjologii jako nauki posiadającej swój własny przedmiot i metodę badań. Opracowanie metody autobiograficznej, dokumentów orbis.
Ludwik Gumplowicz ( 1838 - 1909)
W roku akademickim 1919/1920 na uniwersytecie Warszawskim stworzono katedrę socjologii.
Jako odrębny kierunek socjologia w Polsce został uznana w 1930 r. w tym samym roku powstał „Przegląd socjologiczny” którego redaktorem był Florian Znaniecki, a także założone zostało Polskie Towarzystwo Socjologiczne.
Przedmiot badań socjologii jako naukii:
Działy badające instytucje społeczne taki jak:
- rodzina
- instytucje wychowawcze
- instytucje polityczne
- instytucje wymiaru sprawiedliwości
- instytucje pracy
- instytucje naukowe, gospodarcze zwłaszcza przemysł
- instytucje religijne.
II. Dział badający różne typy zbiorowości i grup ludzkich takich jak.
- procesy dezorganizacji społecznej( np. alkoholizm, przestępczość, prostytucja).
- proces migracji i ruchliwości społecznej tzn. przenoszenia się osób w przestrzeni geograficznej i
przechodzenia do innych zbiorowości oraz przechodzenia z jednej warstwy lub klasy społecznej do
innej.
- zjawiska i procesy wynikającej z masowego przekazywania treści kulturowych i informacji przez
prasę, radio, TV,
- konflikty zachodzące w społeczeństwie na tle rasowym, etnicznym, politycznym.
- społeczne skutki procesów demograficznych tzn. przedłużenia się życia ludzkiego, wysokiego lub
niskiego przyrostu materialnego, społeczne konsekwencje chorób, czy też społeczne warunki ich
powstawania.
|
||||||
PROSTE ZBIORY SPOLECZNE |
ZBIOROWOŚCI SPOŁECZNE |
|||||
Zbiorowiska społeczne |
Kategorie społeczne |
Typy psychospołeczne Ludzie: |
Grupa społeczna |
Rodzina |
Zbiorow. o wspólnej kulturze |
Zbiorow. o podobn. zachowaniach |
-zbiorowisk terytorialne np.mieszkańcy Poznania |
-kategorie społeczno-demograficzne ( płeć, wiek, stan cywilny, pokrewieństwo) - kat. społeczno - zawodowe (zawodu, wykształcenia, dochodu) |
- aktywni - bierni - odważni - tchórzliwi - władczy |
Formalna Nieformalna Pierwotna Wtórna Mała duża
|
Mała Duża Patriarchalna matriarchalna |
Naród Plemię Grupy etniczne |
Zbiorowisko Tłum Publiczność. |
Rodzaje zbiorów ludzi:
Stan cywilny wynika z przynależności do danej rodziny.
pokrewieństwo w lini prostej rodzice- dzieci, wnuki - dziadkowie. W lini bocznej rodzeństwo.
Wyróżniamy stopnie pokrewieństwa - rodzeństwo spokrewnione w drugim stopniu.
Powinowactwo - np. związek małżeński.
Typy psychospołeczne - podział ludzi, ze względu na występowanie predyspozycji psychicznych.
Tłum - agresywny, uciekający, ogarnięty paniką, demonstrujący.
- nabywający - dokonujący kradzieży np. w sklepach.
Publiczność - zebrana ( w kinie , teatrze)
- rozproszona.
Grupy społeczne
Gr. społeczna liczy minimum dwie osoby lub więcej osób, które łączy wspólny cel i interakcje społeczne, osoby te tworzą pewną strukturę( organizację wewnętrzną)przestrzegającą norm grupowych, mają uczucie wspólnoty i odrębności.
Grupa społeczna:
cel grupy łączy członków i uzasadnia jej istnienie
interakcje między poszczególnymi członkami zachodzą rozmaite relacje osobiste
społeczne co wzmacnia spójność grupy.
struktura kształtują ją instytucje, formy kontroli i wzory zachowań, które określają
grupy pozycję, prawa i obowiązki jednostki w grupie.
normy wskazują jaki rzeczy można w danej grupie robić. Są to idee, symbole,
grupowe majątek.
Poczucie zaspokaja najgłębsze potrzeby emocjonalne
wspólnoty
poczucie
odrębności.
Rodzaje grup społecznych:
kryterium podziału |
rodzaj |
charakter |
przykłady |
||||
liczba członków
|
mała
|
Liczy od kilku do kilkudziesięciu członków między którymi zachodzą bezpośrednio |
Rodzina grupa przyjaciół |
||||
|
|
interakcje, co często powoduje pełną identyfikację z grupą ( spójność) |
|
||||
|
duża |
Licząca powyżej kilkudziesięciu członków między którymi brak bezpośredniej interakcji, kontaktów porozumienie za pomocą pism, pracy, mediów |
Naród społeczność związek zawodowy |
||||
Stopień formalizacji grupy |
nieformalne |
Powstają w sposób spontaniczny, są oparte na nieświadomych normach wewnętrznych wysoko rozwinięte kontakty bezpośrednie |
Grupa towarzyska Koleżeńska Hobbystów |
||||
|
formalne |
Powstają na podstawie prawnych i uświadomionej normy, istnieją w nich rozwinięte formalne instytucje i formalna struktura |
Wojsko Szkoła Partia polityczna Państwo |
||||
Typ więzi społecznej |
pierwotna |
Mała liczebność i bezpośrednie kontakty ludzkie mocno wiążą te grupy |
Rodzina gr. sąsiadów |
||||
|
wtórna |
Powstaje dla realizacji określonego celu, dominują w nich więzi formalne, geneza ich pochodzenia jest często uświadomiona ( sztuczna) |
Panstwo Stowarzyszenie Szkola |
||||
Stopień trwałości |
Sporadyczna |
|
|
||||
|
Trwała |
|
|
||||
Sposób uzyskania członkowstwa |
Ekskluzywne |
Wprowadzają silne bariery przy przyjmowaniu nowych członków( pochodzenie społeczne, majątek, wykształcenie) |
Arystokracja, biznes, politycy |
||||
|
Inkluzyjne |
Nie stosują barier |
Związki wyznaniowe, partie polityczne |
||||
|
Ograniczone |
Stosują mniej rygorystyczne bariery przy przyjmowaniu członków ( np. wiek) |
Związki wyznaniowe |
||||
Wola przynależności |
|
|
|
||||
celem działalności państwa jest zapewnienie ładu:
politycznego
społecznego
ekonomicznego
informacyjnego
kulturalnego.
O stopniu zaawansowania ustroju demokratycznego w państwie decydują:
trójpodział władzy
swoboda legalnej działalności opozycji
każda polityczna mniejszość może mieć szansę stania się rządzącą większością
status obywatela w państwie opiera się na zasadzie gwarantującej , iż że jego prawa i wolności są niezbywalne i pierwotne.
organy państwa są tworzone zorganizowane i kontrolowane zgodnie z prawem.
metody rządzenia są zgodne z prawem
zasada formalnej sprawiedliwości
prawo jest jawne
Deformacja państwa:
alienacja władzy
centralizacja władzy
biurokratyzacja władzy
korupcja władzy - nepotyzm( załatwianie stanowisk dla członków rodziny)
klientalizm władzy- tworzy się wieź między patronem (poseł) a klientem (wójt władza lokalna).
oligarchia władzy - władza odcina się od społeczeństwa
Nadużycia prawa
Państwo: terytorium - osoby - władza.
podstawowe ideologie państwa:
legitymizm - ktoś czuje obowiązek posłuszeństwa władzy podporządkowania się okazywania konieczności posłuszeństwa
patriotyzm - umiłowanie ojczyzny, pełna akceptacja państwa.
autorytaryzm
faszyzm - nacjonalizm, wskazuje na wielkość narodu, najwyższą władzę sprawuje wódz jest agresywny.
elitaryzm - rządzić powinna tzw. elita.
Małe grupy społeczne
Mała grupa społeczna - jest to zbiorowość od kilku do kilkudziesięciu osób złączonych względnie trwałą więzią na tle określonych im wartości, zadań, przyjaźni pomocy stykających się ze sobą i oddziaływujących mniej lub bardziej bezpośrednio wzajemnie na siebie, a przy tym świadomie wyodrębniających się z otoczenia.
małe grupy społeczne charakteryzują się interakcjami opartymi na bezpośrednim kontakcie i dotyczącymi człowieka w pełnym wymiarze, jako niepowtarzalnej całości. W społeczeństwie występuje wiele małych grup społecznych. Można tu wymienić np. rodzinę, grupy sąsiedzkie, koleżeńskie, grupy pracownicze, a także wszelkiego rodzaju kliki, szajki i gangi przestępcze.
Rodzina jako grupa społeczna.
Analizując rodzinę jako grupę społeczną podkreśla się iż jest ona grupą i małą, złączoną silną emocjonalną, w której występują częste i bezpośrednie kontakty oraz nieformalne wzory kontroli społecznych.
a). więzi występujące w rodzinie więzi małżeńskie.
Pokrewieństwo w rodzinie może być rzeczywiste i zastępcze.
Więź powinowactwa.
Formy małżeńskie
Przeszkody małżeńskie:
- ubezwłasnowolnienie całkowite orzeczone przez sąd,
- choroba psychiczna i umysłowe,
- bigamia
- przeszkoda pokrewieństwa,
linie pokrewieństwa
prosta boczna
rodzice dzieci rodzeństwo (drugi stopień)
dziadkowie wnuki
typy rodzin
W społeczeństwie wyróżnić można następujące typy rodzin:
Rodzina nuklearna - składa się z dwóch dorosłych osób różnej płci , oraz ich własnych lub adoptowanych dzieci.
Rodzina poszerzona - oznacz rodzinę składającą się z dwóch lub więcej rodzin nuklearnych opartych na więzi rodzic - dziecko i obejmującą również stosunki między rodzeństwem.
Rodzina poligamiczna - w niektórych społeczeństwach można mieć więcej niż jednego współmałżonka. Jeżeli kobieta może mieć dwóch lub więcej mężów, to nazywamy to poliandrią. Jeżeli mężczyzna to może mieć dwie lub więcej żon to nazywamy to poligynia. Małżeństwa i rodziny endogamiczne i egzogamiczne. Podział ze względu na kryterium pochodzenia współmałżonków zawierających małżeństwo.
O rodzinie endogamicznej mówi się wtedy gdy małżonkowie pochodzą z tej samej grupy społecznej, warstwy czy np. z tej samej wsi.
Rodzina egzogeniczna oznacza że małżonkowie pochodzą z różnych grup społecznych .
Rodziny małe i rodziny duże
Rodzina mała - to grupa złożona z matki, ojca i dzieci. taka rodzina może być też niepełna gdy brak jednego z współ małżonków lub dzieci. Charakterystyczną cechą rodziny małej jest wspólne zamieszkiwanie jej członków, prowadzenie wspólnego gospodarstwa domowego orz to, że jest to rodzina dwupokoleniowa.
Rodzina duża - to grupa złożona z trzech pokoleń współżyjących stale ze sobą często pod jednym dachem kierowana zazwyczaj przez najstarszego mężczyznę.
Pojawia się nowa forma rodziny dużej - jest to rodzina rozproszona. w rodzinie tej poszczególne rodziny małe zamieszkują w innych domach są rozproszone w przestrzeni, ale występuje miedzy nimi więź pokrewieństwa i wieź emocjonalna.
Funkcje rodziny:
materialno - ekonomiczna
opiekuńczo zabezpieczająca
prokreacyjna i seksualna
socjalizacyjna
stratyfikacyjna
rekreacyjno - towarzyska
emocjonalno - ekspresyjna
Dysfunkcje w rodzinie w świetle teorii konfliktów w literaturze socjologicznej wskazuje się na następujące dysfunkcje rodziny:
podporządkowanie kobiet
przemoc w rodzinie
utrwalenie istniejących podziałów społecznych
deprecjacja odmiennych stylów życia.
Socjalizacja
To złożony proces ( wielostronny) uczenia się dzięki któremu człowiek jako istota biologiczna staje się istotą społeczną członkiem określonego społeczeństwa i reprezentantem określonej kultury. Jest to proces stawiania się takim jakim chce nas mieć nasze otoczenie społeczne.
Socjalizacja jest rezultatem zarówno wpływów zamierzonych określanych często mianem „ wychowania” jak i niezmierzonych. Na człowieka wpływają agendy i instytucje które wychowanie stawiają sobie za jeden ze swych celów - rodzina, szkoła kościół oraz wszystkie inne, z którymi człowiek ma do czynienia w ciągu swojego życia, a także wszystko to z czym się styka w otoczeniu. Wpływ socjalizacyjny na człowieka ma grupa rówieśnicza, organizacja, TV.
w toku socjalizacji człowiek poznaje i przyswaja sobie:
Umiejętności, które leżą u podstaw wszelkich interakcji społeczne takie jak znajomość konstruowanych systemów znaczeń zdolności rozumienia znaków, w tym języka i symboli, także umiejętności posługiwania się nimi oraz poznanie procedur interpretacyjnych zachowań innych ludzi.
Normy i wzory zachowań zarówno społecznie akceptowane i kulturowo określane wzory zaspokojenia biologicznych potrzeb i popędów ( np. głodu, popędu seksualnego) jak i wzory reakcji emocjonalnych.
Wartości.
Umiejętności posługiwania się rozmaitymi przedmiotami, która jest konieczna do sprawnego funkcjonowania w dawnej cywilizacji, a nawet wręcz do przeżycia. W procesie socjalizacji człowiek kształtuje swoją osobowość i określa własną tożsamość. Uczenie się tych wszystkich umiejętności opiera się na trzech mechanizmach:
Wzmocnienie
Naśladowanie
Przekaz symboliczny.
Bardzo ważnym elementem procesu socjalizacji jest wiedza. wiedza to depozyt posiadanych przez osobę informacji, której źródeł należy szukać w kulturze , języku, normach.
Typy wiedzy”
uniwersalna - odnośnik wykształcenia ogólnego
profesjonalna - daje możliwość posiadania kwalifikacji i kompetencji w określonym zawodzie.
jałowa - jest wyznacznikiem statusu społecznego i sposobem na uzyskanie tego statusu(zakuć, zapisać, zdać, zapomnieć)
Rodzaje socjalizacji:
Socjalizowanie trwa przez całe życie i przebiega w różny sposób.
Socjalizacja pierwotna i socjalizacja wtórna
socjalizacja pierwotna - którą człowiek przechodzi w dzieciństwie i dzięki której staje się członkiem społeczeństwa. To w jej toku uczy się elementarny wzór zachowań, uczy posługiwania językiem i głosem - uczy się człowiek abecadła społecznego. Socjologia pierwotna przebiega w atmosferze nasyconej uczuciami, dziecko łatwo utożsamia się z rodzicami i bez trudu wręcz automatycznie przejmuje i interna lizuje ich sposób widzenia świata ich wartości postawy i wzory zachowań. Za końcową fazę procesu socjalizacji pierwotnej uważa się pojawienie się w świadomości dziecka pojęcia uogólnienia innego. Początkowo pouczenia pochodzą od konkretnych osób i dotyczą konkretnych sytuacji. Stopniowo okazuje się, że pewne rzeczy nie należy czynić i nie wynika to z tego, że nakazują to rodzice ale w świadomości dziecka pojawia się informacja że istnieją ogólne przyjęte zasady.
Socjalizacja wtórna dotyczy jednostki, która ma już za sobą socjalizację pierwotną i zna w wersji wyniesionej z domu abecadło życia społecznego. Socjalizacja wtórna uczy, jak się nim posługiwać. Ważna część tej nauki zdobywana jest w szkole. Socjalizacja wtórna wprowadza w poszczególne segmenty życia społecznego. Uczy się jak być uczniem, kolegą, piłkarzem, a także mężem, ciocią, dziadkiem.
W socjalizacji wtórnej człowiek dokonuje wyboru . Na jego wybory w znacznym stopniu wpływa wcześniejsza socjalizacja pierwotna, nad którą socjalizacja wtórna jest nadbudowywana. W socjologii wtórnej człowiek może sam decydować o tym, kto będzie dla niego znaczącym innym. Socjalizujące treści mogą być przekazywane anonimowo.
Osobowość społeczna - tworzy pewną strukturę czynników biegnących , psychogennych i socjogennych, które wpływają na zachowanie jednostki.
Elementy biogenne - cechy biologiczne
Elementy psychogenne - cechy psychiczne
Elementy socjogenne - przekazywane społecznie w toku socjalizacji
Jan Szczepański wyróżnia 4 socjogenne elementy osobowości społecznej:
kulturowy ideał osobowości który jest narzucony przez społeczeństwo w procesie socjalizacji.
rola społeczna względnie stały i wewnętrznie spójny system zachowań jako reakcje na zachowanie innych osób.
Jaźń subiektywna własny obraz naszej osoby.
Jaźń odzwierciedlana cudzy obraz naszej osoby
Typy osobowości społecznej:
typy osobowości społecznej wg. Floriana Znanieckiego
nia.a) typ osobowości społecznej wg. Floriana Znanieckiego.
- człowiek dobrze wychowany
- człowiek pracy
- człowiek zabawy
- człowiek zboczony
b) typ osobowości społecznej wg. Z. Baumana
- spacerowicz
- włóczęga
- turysta
- gracz
2. Społeczeństwo globalne - Herbert Marshall
Obejmuje wszystkich mieszkańców ziemi tworzących wspólnotę, powstało w efekcie rozwoju środków masowego przekazu i telekomunikacji ( granice straciły soje znaczenie)
- powstanie ponadpaństwowych organizacji,
- w gospodarce cechą charakteru jest powstanie międzynarodowych koncepcji mających luźny związek z państwem pochodzenia.
3. Społeczeństwo informacyjne.
- najważniejsze znaczenie ma informacja traktowana jako towar,
- w gospodarce podstawowe znaczenie mają firmy, które zajmują się gromadzeniem, przetwarzaniem i użytkowaniem informacji.
- Bardzo dobrze jest rozwinięty sektor usług,
- dostęp do informacji jest powszechny (Internet)
4. Społeczeństwo masowe - Thomas Eliot, Erich Fromm
- łączy się z dużym zurbanizowaniem i wzrostem gęstości zaludnienia, ludzie mieszkają w dużych skupiskach.
- W społeczeństwie dominuje hedonizm i konsumpcjonizm, tracą znaczenie wyższe wartości, ideały,
- podatne na manipulacje i propagandę, ulega wpływów reklamom,
- dominuje kultura masowa, kult przeciętności, zanikają elity.
5. Społeczność konsumpcyjna
- związane ze wzrostem zamożności społeczeństw zachodzących w XX w. co spowodowało rozwój konsumpcji i poszerzeniem zakresu przedmiotów uważanych za niezbędne.
- poziom a także sposób konsumpcji jest podstawowym elementem stratyfikacji społecznej,
- styl konsumpcji kształtuje osobowość i styl życia występuje kult indywidualizmu,
- media i reklama tworzą nowa często sztuczne potrzeby,
6. Społeczeństwo otwarte - H. Bergson, K. Popper
- duży zakres swobód politycznych, sprawiedliwość i poszanowanie prawa,
- oparte na takich wartościach jak pluralizm tolerancja wobec różnych światopoglądów,
- przeciwieństwem społeczeństwa otwartego jest społeczeństwo zamknięte.
FORMY ORGANIZACJI SPOŁECZEŃSTW - ASPEKT HISTORYCZNY
Społeczeństwo pierwotne
Male zbiorowości liczące do kilku tysięcy osób
Gospodarka oparta na zbieractwie, łowiectwie, rybołówstwie, a także prymitywnej hodowli rolnictwie
brak większego zróżnicowania społecznego, struktura społeczna mało rozbudowana.
szczególną pozycję posiadają grupy oparte na pokrewieństwie ( grupy plemienne) uprawa ziemi sprawowanie władzy na określonym terytorium.
Społeczeństwo feudalne
podział na trzy stany wynikał z urodzenia( wyjątek duchowieństwa) stany spełniały różne funkcje społeczne
mała ruchliwość społeczna
gospodarka mało zróżnicowana pod względem kulturowym.
Społeczeństwo industrialne- powstałe w XIX w.
związane z powstaniem przemysłu i nowych technologii przemysłu
podział struktury społecznej na klasy i warstwy społeczne
duża ruchliwość społeczna
powstała kultura masowa, kształtowana za pośrednictwem środków masowego przekazu
Współczesna formy organizowania społeczeństwa
społeczność postindustrialna - Alain Touraine, Daniel Bell
związane ze zmianami w technice produkcji , robotyzacji, komputeryzacji.
zmiana struktury klasowej w miejscu burżuazją nową klasą stają się wykwalifikowani specjaliści
większość osób jest zatrudnionych w sektorze usług np. bankowość, handel, oświata), zmniejsza się znaczenie przemysłu i rolnictwa.
rozwój kultury masowej.
SPOŁECZEŃSTWO CZASÓW POSTMODERNY
Jednym z najbardziej znanych badaczy współczesnych społeczeństw jest Zygmunt Bauman. Ostatecznie do opisu rzeczywistości społecznej używa pojęcie „płynnej nowoczesności” jednak początkowo dla charakterystyki rzeczywistości społecznej posługiwał się terminem post modernizmu. Z Bauman opisując postmodernizm wskazywał że pojęcie to należy powiązać z tym co było wcześniej czyli z modernizmem. Wizja modernistyczna świata była jasna koncentrował się wokół produkcji i postępu, kierowała się takimi cechami jak rzetelna praca, lepsza przyszłość, przewidywalność. Jednak w toku realizacji modernistycznej wizji, pojawiły się nieprzewidywane konsekwencje nieustannie się rozwijały i z czasem unicestwiły funkcjonując rzeczywistość. Niejasność kryteriów podawały dotychczasowe definicje społeczno - kulturalne, zjawisk zachowań, celów klasyfikacja jednostek chorobowych styl „ zdrowego odżywiania”. To co jeszcze do niedawna uchodziło za prawidłowe poprawne dziś może okazać się niepokojące, a nawet patologiczne. Niepokój jest stałą cechą czasów postmodernizmu. Postmoderna jest dla Baumana produktem ubocznym modernizmu. Nie jest możliwe opisywanie współczesnej koordynacji w sposób całościowy i systemowy. Kondycja ta jest bezustannie niezrównoważona składa się z elementów o szerokiej autonomii często mający charakter przypadkowy i chwilowy. Przypadkowość, nieprzewidywalność , brak trwałości jest cechą czasów postmoderny, kondycja postmoderny jest obszarem ścisłego ruchu i zmiany, nie ma jednak określonego kierunku rozwoju.
SPOŁECZEŃSTWO PONOWOCESNE
Epoka płynnej nowoczesności wg. Z.Baumana „ Zycie nowoczesnego człowieka nie jest mu dane ale zadane”. Jednostki same, dzięki własnym pomysłom zdolnościom, pracowitości mają podnosić poziom swojego życia. Człowiek płynnej nowoczesności nie może żyć spokojnie, lecz jest zobowiązany do ciągłego działania, do ciągłej zmiany. Zmiana jest wskazana , gdyż oznacza rozwój. W osiągnięciu sukcesu droga do celu liczy się bardziej niż sam cel. Po osiągnięciu celu należy wyznaczyć sobie nowy cel. Na początki XXI w. człowiek żyje w czasach płynnej nowoczesności czyli w strukturze niezdolnej do przyjęcia i do utwierdzenia stałej formy. Płynność dotyczy zmienności - na każdym polu i w każdym wymiarze.
CECHY NARODU:
- naród jako wspólnota historyczna,
- naród jako wspólnota terytorialno ekonomiczna,
- naród jako wspólnota polityczna,
- naród jako wspólnota kulturalna
- naród jako wspólnota psychiczna,
ŹRÓDŁA KONFLIKTÓ ETNICZNYCH
- stereotypy,
- osobowość autorytarna,
- szukanie kozła ofiarnego,
- konflikt społeczny
ROZWIĄZANIE KONFLIKTÓW O CHRAKTERZE ETNICZNYM:
- separacja terytorialna( np. tworzenie gett, izolowanie)
- separacja duchowa (unikanie kontaktów)
- segregacja (polega na nadawaniu komuś symbolu znaku odróżniającego go od innych).
Relacja między narodami a mniejszościami narodowymi
- integracja,
- pluralizm,
- unicestwienie mniejszości narodowej,
IDEOLOGIE NARODOWE I POKREWNE:
- etnocentryzm( organizacja uznająca wyższość danej kultury etnicznej)
- nacjonalizm,
SECESJOGENEZA - może mieć charakter symetryczny lub komplementarny ( tu atak spotyka się z ustępstwem).
- internacjonalizm,
- kosmopolityzm,
- rasizm (rasa kaukaska, mongoidalna, negroidalna)
- seksizm (ideologia głosząca iż płeć żeńska jest gorsz)
- feminizm,
- ageism ( ejdżyzm) - zakłada że osoby starsze są mniej uprzywilejowane.
PAŃSTWO
koncepcja powstania państwa
- koncepcja teistyczna
- koncepcja umowy społecznej
- koncepcja podboju przemocy
PAŃSTWO JEST:
organizacją polityczną
organizacją globalną
organizacja terytorialną
organizacją klasową
organizacją suwerenną
organizacją wyposażoną w swoisty aparat
PROCESY GLOBALIZACJI
Proces którego źródeł można szukać już w starożytności. W minionym tysiącleciu miały miejsce trzy wielkie impulsy stwarzające impulsy stwarzające warunki do rozwoju procesu globalizacji:
- wynalezienie druku - J. Gutenberg, zapoczątkowanie procesu wielkich odkryć geograficznych i podbojów kolonialnych - druga polowa XV w.
- trzy wielkie rewolucje - rewolucja przemysłowa w Anglii rewolucja amerykańska oraz rewolucja francuska druga połowa XVIII w.
- rewolucja informacyjno - sieciowa, początek społeczeństwa informacyjnego - Stany Zjednoczone, Japonia, Europa Zachodnia - druga połowa XX w.
GLOBALIZACJA - proces (wielowymiarowy) rozszerzanie się pogłębiania, utrzymywania i rozwijania stosunków międzyludzkich pomiędzy narodami społecznościami terytorialnymi, grupami społecznymi, a także jednostkami - poprzez wzajemne oddziaływanie na siebie ich świata polityki, gospodarki i kultury.
WYMIATY GLOBALIZACJI:
ekonomiczna - tworzenie warunków do swobodnego przepływu kapitału, osób towarów i usług. Globalne monopole, firmy, konsorcja, instytucje finansowe. Działalność Banku Światowego, Międzynarodowego Funduszu Walutowego, Światowej Organizacji Handlu.
polityczna - proces upowszechniania takich wartości jak pluralizm idei, demokracji, powszechne i równe wybory, trójpodział władzy, funkcjonowanie samorządu, gwarantowanie praw człowieka. Wyrazem solidarności globalnej w wymiarze politycznym może być presja na rządy państw autokratycznych: perswazyjny ( nacisk międzynarodowej opinii publicznej), ekonomiczny (sankcje gospodarcze) siłowy (interwencja militarna)
militarna - tworzenie zawiasków miedzy państwami,
prawna - objęcie jak największej ilości państw i ich systemów pewnych procesem wzajemnego dostosowania, jednolitości niektórych regulacji prawnych np. ochrony praw człowieka, w zakresie ekstradycji, swobody przemieszczania się.
ekologiczna - w zakresie ukształtowania świadomości o odpowiedzialności, że narody, wspólnoty, rodziny czy jednostki ponoszą odpowiedzialność za stan najbliższego i globalnego środowiska przyrodniczego.
kulturowa - występowanie i współistnienie wielu różnych kultur i komunikacji między tymi kulturami powinna prowadzić do swobodnego przepływu odmiennych warstw kulturalnych, ich wzajemne uznawanie, uzupełnianie. Konieczna jest troska o zachowanie lokalnych kultur i ich szanowanie, kultywowanie lokalnej muzyki, rzeźby, literatury, filmu.
społeczna - jej przejawem są kontakty między osobami zamieszkującymi oddalone od siebie obszary, mają potrzeby poznania odmiennych systemów wartości, stylów życia, wolny przejaw idei, wartości społecznych, obywateli.
PROCESY MARGINALIZACJI SPOŁECZNEJ
MARGINALIZACJA - stan w którym jednostka lub grupa nie uczestniczy w instytucjonalnym życiu społecznym czy procesy, które do tego prowadzą. Marginalizacja jest przejawem zamierzonego lub niezamierzonego wykluczenia z życia społecznego. Proces utraty czy to społecznego znaczenia czy też wpływu na bieg zdarzeń.
PRZEJAWY MARGINALIZACJI :
upośledzenie - niekorzystne położenie osób lub grup. Czynniki powodujące marginalizację: psychologiczne, społeczne, kulturowe, ekonomiczne. powodują one że osoba nie może uczestniczyć w pełni w życiu społecznym.
deprawacja - pozbawienie czegoś albo prawa do czegoś - czy w skutek działania sił zewnętrznych lub działania własnego. Może być absolutna ( np. ludność żydowska w czasie II wojny światowej)lub uwzględnia - osoby czy grupy formalnie nie zostały pozbawione praw czy uczestniczenia w życiu społecznym ale faktycznie takiej możliwości nie osiadają. (np. w skutek ubóstwa)
Dyskryminacja - każde nieprzyjazne wyróżnienie, które pozbawia kogoś równości szans, wyróżnienie ze względu np. kolor skóry, płeć, poglądy polityczne.
KONSEKWENCJE MARGINALIZACJI :
pozbawienie dostępu do wielu dóbr, władzy, prestiżu, zdrowia edukacji. Rzadko ma miejsce jednoczesne wykluczenie ze wszystkich wymiarów życia społecznego (marginalizacja w jednym obszarze nie zawsze powoduje marginalizacją w innych wymiarach) Często jednak wymiary marginalizacji rozszerzają się . Uwarunkowania marginalizacji mogą być efektem odrzucenia osoby (grupy)przez społeczeństwo albo rezultatem wyboru osoby (grupy) odłączenia się od społeczeństwa.
INKLUZJA - zjawisko włączenia, obejmowania coraz szerszych kategorii społecznych w społeczeństwie różnego rodzaju uprawnieniami, które przysługiwały wcześniej nieliczonej grupie. Mogą one dotyczyć praw socjalnych, politycznych, kulturowych. Prawa te mogą być uzyskiwane poprzez rozszerzenie przywilejów np. przez władzę państwową lub w wyniku działań oddolnych. Przejście od ekskluzywności do inkluzywności jest cechą współczesnych społeczeństw.
ROZWÓJ SPOŁECZNY
teoria rozwoju społecznego zajmuje si procesami przekształceń, którym podlegają różne formy życia społecznego
rozwój społeczny - jest elementem procesów społecznych
proces społeczny -to następstwo wielu podobnych do siebie wydarzeń, w jakiś sposób łączących się ze sobą i tworzących ruch ze sobą i tworzących ruch wewnątrz zbiorowości społecznych. proces społeczny może przybierać też formę procesu zmian.
zmiana jest serią zjawisk powtarzalnych wprawdzie różnych od siebie, ale jednocześnie w jakiś sposób do siebie podobnych. Odnawiając zbiorowość, w której zachodzi, nie powoduje jednak zmiany jej struktury.
rozwój wiąże się ze zmianą struktury zbiorowości i ich funkcji, powodujący nowa społeczną jakość.
KLASYFIKACJE TEORII ROZWOJU SPOLECZNEGO
teorie linearne - (ewolucjonistyczne)społeczność rozwija się w sposób liniowy, przechodząc kolejne etapy, przy czym następny etap jest jakimś względem wyższy od poprzedniego. Zmiany nie są przypadkowe. Rozwój dokonywany w sposób ewolucyjny (tzn. stopniowo pojawiają się zmiany, wprowadzając społeczeństwo na nowy etap rozwoju np. August Comte, Herbert Spencer) niektórzy wskazują że rozwój następuje w sposób rewolucyjny (wybuchy społeczne konflikty - Karol Marks).
teorie cykliczne - społeczeństwo w swym rozwoju zatacza krąg - przechodzi od jednej fazy do drugiej, a następnie powracają od jednej fazy do drugiej, a następnie powracają do fazy wyjściowej. Punkt wyjścia może być początkiem nowego kręgu, może też odznaczać schyłek społeczności kończącym się upadkiem. Przeważają zwolennicy możliwości odradzania się społeczeństwa która jest zagrożona upadkiem, jeżeli dostrzeże grożące niebezpieczeństwo i skutecznie im zapobiega.
teorie dychotomiczne - rozwój społeczny rozpatrują poprzez zastawienie cech społeczeństwa współczesnego do przeszłego, bez opisywania szczegółowych etapów (np. Emil Durkheim).Podział społeczeństwa na dwie różne epoki. Rozwój społeczny wg. tej teorii polega na tym że społeczeństwa. Oparte na grupach małych nieformalnych złączone więzami naturalnymi przekształciły się w struktury w której przeważają instytucje sformalizowane, działające na podstawie więzi umownych.
teorie funkcjonalistyczne - uważają że społeczeństwo jest stabilnym systemem dążącym do równowagi. Za zmianą mamy do czynienia wówczas, gdy równowaga zostanie zakłócona. Społeczeństwa przeciwstawiają się zmianom, które zakłócają ich prawidłowe funkcjonowanie. Dlatego równowaga zakłócona przez zmiany najczęściej zostaje przez społeczeństwo przywrócona.
Współcześnie nie kwestionuje się faktu zmian społecznych, chociaż podkreśla się że zmiany są w jakimś stopniu uwarunkowana stanem wcześniejszym. Teorie te wzajemnie się uzupełniają. nie ma jednej teorii, która wyjaśniła by zmiany społeczne w sposób całościowy.
CZYNNIKI ROZWOJU SPOŁECZNEGO
- techniczne - odkrycia i wynalazki
- kulturowe - (prądy naukowe filozoficzne artystyczne, obyczajowe książki) rozwój społeczny uzależniony od szeroko pojętej kultury społecznej, duże znaczenie ma dyfuzja kultur (przenikanie się wzajemne).
- społeczne - przybiera postać aktywności ludzkiej, nastawionej na osiągnięcie celu jakim jest zmiana społeczna, ma ona wówczas, gdy część społeczeństwa która jest niezadowolona z istniejącego układu społecznego, nie może zaspokoić swoich potrzeb lub jest przekonana że układ ten powoduje , że nie jest możliwy dalszy rozwój społeczny. tej części społecznej przeciwstawiają się ci którzy przeciwstawiają się zmianom. W niektórych sytuacjach dochodzi do konfliktu.
Aktywność ludzka staje się czynnikiem, zmian kiedy zostanie zorganizowana jako tzw. Ruchy społeczne.
J. Szczepański wyróżnia następujące rodzaje ruchów społecznych:
- Rewolucyjne - dążą do zmiany całego społeczeństwa ( obalenie funkcjonującego sytuacji politycznych zastąpienia go nowym) w drodze rewolucji.
- reformacyjne - dążą do zmiany społeczeństwa drogą ewolucyjną bez siły i godząc się na zachowanie wielu funkcjonalnych instytucji. Niekiedy poprzestają na celach cząstkowych nie zmieniając ustrojowych postaw społeczeństwa. Działają w granicach prawa.
- ekspresyjna - dążą do zmiany społeczeństwa drogą osobistego przykładu, przekonania. Cechują się luźną organizacją, raczej nie tworzą formalnych instytucji.
RUCHY RELIGIJNE
- koncentrują się na sprawach wierzeń religijnych. Związane są z powstaniem nowych ( przynajmniej w części)zespół wierzeń religijnych, zyskujących wyznawców. Budują struktury organizacyjne określają zasady postępowania wyznawców. Dążą przede wszystkim do zmiany przekonań (wartości) wyznawanych przez jednostki i ich zachowań. Powstają najczęściej jako wynik kontestacji ładu religijnego i dążą do ustanowienia jego nowej formy (np. powrót do źródeł0np. świadkowie Jehowy, buddyści, wyznawcy Hari Kriszna.