Zabezpieczenie społeczne - instytucja, która zbiorczo zabezpiecza:

• ubezpieczenie społeczne;

• zaopatrzenie społeczne;

• pomoc społeczną.

Ubezpieczenia społeczne obejmują:

• ubezpieczenia emerytalne;

• ubezpieczenia rentowe;

• ubezpieczenia w razie choroby i macierzyństwa zwane ubezpieczeniem chorobowym;

• ubezpieczenia z tytułu wypadku przy pracy i chorób zawodowych zwanych ubezpieczeniem wypadkowym.

Kto jest wyłączony z ubezpieczeń wg ustawy o s.u.s?

Ubezpieczenie społeczne rolników, jeżeli nie podlegają oni obowiązkowi ubezpieczeń społecznych na podstawie ustawy.

Nie podlegają ubezpieczeniom społecznym określonym w ustawie obywatele państw obcych, których pobyt na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej nie ma charakteru stałego i którzy są zatrudnieni w obcych przedstawicielstwach dyplomatycznych, urzędach konsularnych, misjach, misjach specjalnych lub instytucjach międzynarodowych, chyba że umowy międzynarodowe stanowią inaczej.

Zaopatrzenie społeczne - osoba uprawniona otrzymuje pewne świadczenie mimo, że płaciła niskie składki lub nie płaciła w ogóle, można mówić o sytuacji emerytalnej służb mundurowych, uprawnienia emerytalne sędziów i prokuratorów, świadczenia dla kombatantów.

Pomoc społeczna - ma ujęcie pomocnicze, idea ustawy sprowadza się do tego, że osoba będąca w niedostatku może oczekiwać na pomoc, ma ona charakter subsydiarny. Nie ma żadnych składek , osoba otrzymuje ją gdy nie ma środków do życia.

Charakterystyka PZS:

Jest to odrębna gałąź prawa. Ubezpieczenia społeczne długo związane były z prawem pracy; ze stosunkiem pracy. W latach 70-tych zaczęły wyodrębniać się jako odrębna gałąź.

PZS wyróżnia:

• zakres podmiotowy (kto jest objęty zabezpieczeniem społecznym - ogół ludności w różny sposób);

• zakres przedmiotowy (różnego rodzaju świadczenia socjalne);

• przedmiot regulacji.

PZS to gałąź, która nie jest skodyfikowana, materia znajduje się w bardzo dużej ilości ustaw. Nie ma części ogólnej, nie ma ogólnego nawiązania do odwołań prawa cywilnego.

PZS stosuje siatkę pojęciową ukształtowana przez prawo cywilne.

Normy PZS maja charakter bezwzględnie obowiązujący (znaczna większość).

Przy spełnieniu przez osobę zainteresowaną wszystkich przesłanek świadczenie zostaje spełnione. Pewien margines uznaniowości znajduje się przy pomocy społecznej. PZS to prawo formalistyczne. Z normami bezwzględnie obowiązującymi pojawia się prawo do świadczenia. PZS to dziedzina prawa stosunkowo młoda, bardzo dynamiczna, często nowelizowana. W PZS pojawia się zjawisko dyferyncjacji - zróżnicowanie statusu poszczególnych osób.

Z jednym zjawiskiem łączy się jedno świadczenie; wyjątek: np. świadczenia z tytułu wypadku przy pracy.

Ryzyko socjalne - jest podstawową kategorią prawa zabezpieczenia społecznego. Wyróżnia się następujące rodzaje ryzyka socjalnego jako przedmiotu ochrony prawnej:

• dożycie wieku emerytalnego;

• finansowanie świadczeń emerytalnych:

• repartycyjne (ze składek pracującego);

• kapitałowe (zapisywane na indywidualnym koncie);

• okresowa, trwała niezdolność do pracy przed osiągnięciem wieku emerytalnego;

• śmierć żywiciela;

• nie możność świadczenia pracy: choroba, macierzyństwo (okresowe);

• wypadek przy pracy i choroba zawodowa;

• choroba (brak zdrowia);

• bezrobocie;

• niedostatek dochodu w rodzinie;

• trudna sytuacja w rodzinie.

Źródła PZS:

• prawo międzynarodowe - konwencja MOP nr 102 zabezpieczenia społecznego;

• prawo europejskie - rozwiązania Rady Europy i Unii Europejskiej;

• Europejska Karta Społeczna (pokrywa się z Konwencją MOP);

• Konstytucja RP: art. 2; Rozdz. Wolności i prawa ekonomiczne, socjalne i kulturowe - art. 67, 68 i 71.

• Ustawa z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych Dz.U. z 2007 r. Nr 11, poz. 74 ze zm. Jest ona wiodącą, ogólną, najważniejszą ustawą. Nie zajmuje się problematyka konkretnych świadczeń.

Natomiast określa:

1. zasady podlegania ubezpieczeniom społecznym;

2. zasady ustalania składek;

3. zasady, tryb, terminy funkcjonowania ubezpieczeń społecznych.

Zasady ubezpieczeń społecznych:

1. zasad równego traktowania wszystkich ubezpieczonych bez względu na płeć, stan cywilny, stan rodzinny. Zasada równego traktowania dotyczy w szczególności:

• warunków objęcia systemem ubezpieczeń społecznych;

• obowiązku opłacania i obliczania wysokości składek na ubezpieczenie społeczne;

• obliczania wysokości świadczeń;

• okresu wypłaty świadczeń i zachowania prawa do świadczeń.

1. zasada gwarancji państwowych do wypłaty świadczenia (art. 2 ust.3 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych)

2. zasada terytorialności opłacania składek w danym kraju uprawnia do wypłaty świadczeń;

3. zasada automatyzmu (przymusu) świadczeń;

Ubezpieczeni - osoby fizyczne podlegające chociaż jednemu z ubezpieczeń społecznych.

Ubezpieczeniu emerytalno - rentowemu podlegają osoby, które są zatrudnione lub prowadzą działalność gospodarczą.

WYPADKI PRZY PRACY

Za wypadek przy pracy uważa się:

• nagłe zdarzenia - zawiera się w dniówce;

• zdarzenie wywołane przyczyną zewnętrzną;

• powodujące uraz lub śmierć

• nastąpiło w związku z pracą.

Za śmiertelny wypadek przy pracy uważa się wypadek, w wyniku którego nastąpiła śmierć w okresie nieprzekraczającym 6 miesięcy od dnia wypadku.
Za zbiorowy wypadek przy pracy uważa się wypadek, któremu w wyniku tego samego zdarzenia uległy co najmniej dwie osoby.

Za wypadek w drodze do pracy lub z pracy uważa się nagłe zdarzenie wywołane przyczyną zewnętrzną, które nastąpiło w drodze do lub z miejsca wykonywania zatrudnienia, jeżeli droga ta była najkrótsza i nie została przerwana.
Jednak uważa się, że wypadek nastąpił w drodze do pracy lub z pracy, mimo że droga została przerwana, jeżeli przerwa była życiowo uzasadniona i jej czas nie przekraczał granic potrzeby, a także wówczas, gdy droga, nie będąc drogą najkrótszą, była dla ubezpieczonego ze względów komunikacyjnych najdogodniejsza.
Za drogę do pracy lub z pracy uważa się oprócz drogi z domu do pracy lub z pracy do domu również drogę do miejsca lub z miejsca:

• innego zatrudnienia lub innej działalności stanowiącej tytuł ubezpieczenia rentowego (np. jeżeli osoba prowadzi dodatkowo własną działalność gospodarczą lub wykonuje dodatkowo inne prace, np. na podstawie umowy zlecenia, umowy agencyjnej czy umowy o dzieło),

• zwykłego wykonywania funkcji lub zadań zawodowych albo społecznych,

• zwykłego spożywania posiłków,

• odbywania nauki lub studiów.

Świadczenia przysługujące poszkodowanemu
Za czas niezdolności pracownika do pracy wskutek wypadku w drodze do pracy lub z pracy trwającej łącznie do 33 dni pracownik zachowuje prawo do 100% wynagrodzenia (art. 92 k.p.). Jeżeli niezdolność do pracy trwała dłużej niż 33 dni, ubezpieczonemu przysługuje zasiłek chorobowy wypłacany z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa Ubezpieczonemu, którego niezdolność do pracy spowodowana została wypadkiem w drodze do pracy lub z pracy, przysługuje zasiłek chorobowy w wysokości 100% wynagrodzenia.
WAŻNE! Od 1 stycznia 2003 r. poszkodowany wskutek wypadku w drodze do lub z pracy, który stał się niezdolny do pracy z powodu takiego wypadku, ma prawo do renty z tytułu niezdolności do pracy, nawet jeżeli nie posiada wymaganych okresów składkowych i nieskładkowych.
Świadczenie to jest przyznawane na zasadach określonych w ustawie o emeryturach i rentach z FUS.

Art. 92. k.p.
§ 1. Za czas niezdolności pracownika do pracy wskutek:
1) choroby lub odosobnienia w związku z chorobą zakaźną - trwającej łącznie do 33 dni w ciągu roku kalendarzowego - pracownik zachowuje prawo do 80% wynagrodzenia, chyba że obowiązujące u danego pracodawcy przepisy prawa pracy przewidują wyższe wynagrodzenie z tego tytułu,
2) wypadku w drodze do pracy lub z pracy albo choroby przypadającej w czasie ciąży - w okresie wskazanym w pkt 1 - pracownik zachowuje prawo do 100% wynagrodzenia,
3) poddania się niezbędnym badaniom lekarskim przewidzianym dla kandydatów na dawców komórek, tkanek i narządów oraz poddania się zabiegowi pobrania komórek, tkanek i narządów - w okresie wskazanym w pkt 1 - pracownik zachowuje prawo do 100% wynagrodzenia

Nie przysługuje świadczenie gdy: (art. 21 ustawy)

• wyłączną przyczyną wypadków przy pracy, było udowodnione naruszenie przez ubezpieczonego przepisów dotyczących ochrony życia i zdrowia, spowodowane przez niego umyślnie lub wskutek rażącego niedbalstwa

• ubezpieczony będąc w stanie nietrzeźwości lub pod wpływem środków odurzających lub substancji psychotropowych, przyczynił się w znacznym stopniu do spowodowania wypadku.

Choroba zawodowa - za chorobę zawodową uważa się chorobę określoną w wykazie chorób zawodowych, o których mowa w k. p. jeżeli została spowodowana działaniem czynników szkodliwych dla zdrowia występujących w środowisku pracy lub sposobem wykonywania pracy, wystarczy uprawdopodobnienie. Pogląd SN jest taki, że jeżeli pracownik pracował kolejno w kilku zakładach, w których istniały warunki narażające go na chorobę zawodową, to odpowiedzialność ponosi ostatni pracodawca, choćby nawet to ostatnie zatrudnienie nie trwało długo. Chodzi o tego ostatniego pracodawcę, u którego było zagrożenie stwierdzone przez organ inspekcji sanitarnej, a nie ostatniego pracodawcę ubezpieczonego.

Zbieg prawa do świadczeń

W razie zbiegu uprawnień do świadczeń pieniężnych z ubezpieczenia chorobowego z uprawnieniami do świadczeń z ubezpieczenia wypadkowego (zasiłek chorobowy, świadczenie rehabilitacyjne i zasiłek wyrównawczy), ubezpieczonemu przysługuje świadczenie z ubezpieczenia wypadkowego.

W razie zbiegu u jednej osoby prawa do kilku rent przewidzianych w ustawie wypłaca się rentę wyższą lub wybraną przez tę osobę.

Wyjątek - świadczenia z ZUS-u

Osobie uprawnionej do renty z tytułu niezdolności do pracy z ubezpieczenia wypadkowego oraz do emerytury na podstawie odrębnych przepisów wypłaca się, zależnie od jej wyboru:

1. przysługującą rentę powiększoną o potowe emerytury albo

2. emeryturę powiększoną o połowę renty.

Składka na fundusz wypadkowy może mieć różną wysokość w zależności od zagrożeń wypadkiem i ich skutków. Stopę procentową składki na ubezpieczenie wypadkowe ustala się na rok składkowy.

Ubezpieczenia emerytalno - rentowe

Ryzyka socjalne w tej ustawie:

• dożycie wieku emerytalnego;

• niezdolność do pracy przed uzyskaniem wieku emerytalnego;

• śmierć żywiciela.

Ustawa określa:

• warunki nabywania prawa do świadczeń pieniężnych z ubezpieczeń emerytalnego i rentowych;

• zasady ustalania wysokości świadczeń;

• zasady i tryb przyznawania oraz wypłaty świadczeń.

Podleganie ubezpieczeniu emerytalnemu i rentowemu związane jest z zatrudnieniem i stosunkiem pracy. Z chwila podpisania umowy o pracę jesteśmy ubezpieczeni.

Emerytura - prawo do zaprzestania pracy i otrzymania świadczeń pieniężnych w miejsce utraconych zarobków.

Aby otrzymać emeryturę należy spełnić następujące warunki:

• osiągnąć określony wiek;

• posiadać określony staż ubezpieczeniowy.

Przesłanki ustalania wieku emerytalnego:

• zabezpieczenie środków utrzymania;

• wysługa lat;

• polityka rynku pracy;

• koszty.

Finansowanie funduszy emerytalnych:

• kapitałowy - II i III filar, jest pewna składka przypisana danemu pracownikowi, płacimy tę składkę, następnie tą składką dany organ państwowy dysponuje i z tej składki określonej wysokości, skapitalizowanej czy zwaloryzowanej będziemy mieli emeryturę.

• repartycyjny - ZUS - ze składek, które są pobierane od osób zatrudnionych (tzw. "z ręki do ręki") - ze składek kt. są pobierane od osób zatrudnionych przeznacza się środki na emerytury dla obecnych emerytów - jest to system który obecnie obowiązuje; umowa społeczna - osoby kt. aktualnie zarabiają finansują świadczenia dla obecnych emerytów i kiedy te osoby same się zestarzeją to pokolenia te nie zostaną "na lodzie" i emerytury dla nich też będą z czegoś wypłacane.

I filar (obowiązkowy) - ZUS

Emerytura z I filara opiera się na systemie repartycyjnym, który ma charakter umowy pokoleniowej. Oznacza to, że wypłacane emerytury finansowane są ze składek osób aktualnie pracujących. System ten działa sprawnie tylko wtedy, gdy zasilające system składki pracowników wpływają w wysokości wystarczającej na wypłatę świadczeń dla obecnych emerytów. Za obowiązkowe składki ZUS w wysokości 12,22% wynagrodzenia brutto nabywane są uprawnienia emerytalne, które nie są dziedziczone.

II filar (obowiązkowy) - OFE

W II filarze wybieramy fundusz emerytalny inwestujący środki przekazywane co miesiąc w wysokości 7,3% wynagrodzenia brutto na indywidualny rachunek. Jest to realny kapitał, który pracuje na przyszłą emeryturę. Wypłacane w II filarze składki są zwolnione z podatku dochodowego i podlegają dziedziczeniu.

Charakterystyka III filaru

Uczestnictwo w III filarze zreformowanego systemu jest nieobowiązkowe.

Dodatkowe ubezpieczenie określamy według własnych potrzeb i możliwości - to główna cecha III filaru. W dowolnym momencie możemy rozpocząć oszczędzanie, sami określamy też wysokość składki.
W III filarze samodzielnie ustalamy też warunki wypłaty przyszłych świadczeń. Może to być renta wypłacana okresowo, renta dożywotnia czy nawet jednorazowa wypłata całego kapitału. Warunki trzeba wynegocjować z wybranym towarzystwem ubezpieczeniowym.

Składka jest:

• przymusowa;

• celowa - przeznaczenie jest od razu znane;

• odpłatna (wzajemna);

• bezzwrotna.

Założenia reformy:

• wysokie bezpieczeństwo;

• ochrona praw nabytych;

• wielość segmentów;

• indywidualne przeznaczenie;

• maksymalna swoboda wyboru;

• przejrzystość;

• aktywna rola państwa;

• trwały i zrównoważony wzrost gospodarczy.

Świadczenia objęte ubezpieczeniem emerytalnym i rentowym:

• emerytura;

• renta z tytułu niezdolności do pracy;

• renta rodzinna;

• dodatek pielęgnacyjny,

• dodatek do renty rodzinnej dla sieroty zupełnej;

• zasiłek pogrzebowy.

Przy ustalaniu prawa do emerytury i renty i obliczaniu ich wysokości uwzględnia się okresy:

• składkowe;

• nieskładkowe.

Okresami składkowymi są okresy:

• ubezpieczenia;

• opłacania składek

Okresami nieskładkowymi są szczegółowo wymienione w art. 7 ustawy, ważniejsze z nich to pobieranie od pracodawcy, z ZUS-u lub Funduszu Pracy wynagrodzenia lub różnych świadczeń z tytułu przejściowej niezdolności do pracy w czasie zatrudnienia lub po jego ustaniu; niewykonywanie pracy jeżeli za ten czas przyznano odszkodowanie na podstawie k. p., w określonym wymiarze - urlopu wychowawczego oraz sprawowania - w określonych przypadkach opieki pielęgnacyjnej; nauki w szkole wyższej na jednym kierunku pod warunkiem ukończenia tej nauki; studiów doktoranckich, aspirantury naukowej i asystenckich studiów przygotowawczych. Są zaliczane do stażu ubezpieczeniowego ale jest to mnie korzystne jeśli chodzi o wysokość emerytury.

Emerytura młodszych urodzonych po 31 grudnia 1948

Przesłanką nabycia prawa do emerytury z FUS przez młodszego ubezpieczonego jest osiągnięcie wymaganego wieku, wynoszącego 60 lat dla kobiet i 65 lat dla mężczyzn. Rygoryzm przesłanki stosunkowo wysokiego wieku emerytalnego został złagodzony dla młodszego ubezpieczonego, zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, przez wprowadzenie nowej instancji - tzw. emerytury pomostowej, która ma przysługiwać mimo niespełnienia przesłanki osiągnięcia 60/65 lat. Jest to instytucja swoista odmienna od instytucji wcześniejszej emerytury dla starszych ubezpieczonych.

Emerytura starszych ubezpieczonych urodzonych przed 1 stycznia 1949

Emerytura starszych ubezpieczonych zależy od spełnienia łącznie dwóch warunków: wieku i stażu (okresu składkowego i nieskładkowego). Wymagany wiek odpowiada ogólnej normie - 60 lat dla kobiet i 65 lat dla mężczyzn, ale istota leży w wyjątkach, tak licznych i szeroko stosowanych, że faktyczny wiek przechodzenia na emeryturę był i jest niższy o 5 lat u kobiet i 6 lat u mężczyzn.

Osoby urodzone przed 1948 rokiem są objęte w całości starym systemem ub. Społecznych.

Osoby urodzone po 1948 r. są objęte w całości nowym systemem.

Wiek emerytalny może być:

• podstawowy - 60 i 65 lat;

• niższy

• podwyższony - dotyczy pracowników naukowych i sędziów - 70 rok życia.

Niższy wiek emerytalny dotyczy osób zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze.

Niezdolność do pracy

Niezdolną do pracy jest osoba, która całkowicie lub częściowo utraciła zdolność do pracy zarobkowej i która nie rokuje zdolności po przekwalifikowaniu. Niezdolność do pracy orzeka się na 5 lat i określa ja lekarz orzecznik.

Całkowicie niezdolna do pracy jest osoba, która utraciła zdolność do wykonywania jakiejkolwiek pracy.

Częściowo niezdolna do pracy jest osoba, która w znacznym stopniu utraciła zdolność do pracy zgodnej z poziomem posiadanych kwalifikacji.

Renta z tytułu niezdolności do pracy przysługuje ubezpieczonemu, który łącznie spełnił warunki:

• jest niezdolny do pracy;

• ma wymagany okres składkowy i nieskładkowy;

• niezdolność do pracy powstała w okresie ubezpieczenia i zatrudnienia lub 18 miesięcy po ustaniu okresu ubezpieczenia..

Renta stała przysługuje, jeżeli niezdolność do pracy jest trwała;

Renta okresowa przysługuje, jeżeli niezdolność do pracy jest okresowa;

Renta szkoleniowa przysługuje osobie, w stosunku do której orzeczono celowość przekwalifikowania zawodowego ze względu na niezdolność do pracy w dotychczasowym zawodzie.

Renta rodzinna przysługuje uprawnionym członkom rodziny osoby, która w chwili śmierci miała ustalone prawo do emerytury lub renty z tytułu niezdolności do pracy lub spełniała warunki wymagane do uzyskania jednego z tych świadczeń.

Do renty rodzinnej uprawnieni są:

• dzieci własne, drugiego małżonka i przysposobione;

• przyjęte na wychowanie i utrzymanie do osiągnięcia pełnoletności;

• małżonek;

• rodzice.

Waloryzacja świadczeń

Emerytury i renty podlegają corocznie waloryzacji od dnia 1 marca

Waloryzacja polega na pomnożeniu kwoty świadczenia i podstawy jego wymiaru przez wskaźnik waloryzacji.
Waloryzacji podlega kwota świadczenia i podstawa jego wymiaru w wysokości przysługującej ostatniego dnia lutego roku kalendarzowego, w którym przeprowadza się waloryzację.
Waloryzacja obejmuje emerytury i renty przyznane przed terminem waloryzacji.

Wskaźnik waloryzacji to średnioroczny wskaźnik cen towarów i usług konsumpcyjnych w poprzednim roku kalendarzowym zwiększony o co najmniej 20 % realnego wzrostu przeciętnego wynagrodzenia w poprzednim roku kalendarzowym.

Zbieg prawa do świadczeń

Osobie ubezpieczonej, której może przysługiwać kilka świadczeń przysługuje tylko jedno świadczenie - wyższe lub wybrane przez zainteresowaną.

Wyjątek: świadczenia z tytułu wypadku przy pracy można łączyć z emeryturą jako półtora świadczenia.

Zasady ustalania świadczeń

Konieczność spełnienia przesłanek ustawowych, powstaje z dniem spełnienia warunków do nabycia świadczenia, a ustaje w dwóch wypadkach, mianowicie gdy ustaje którykolwiek z tych warunków lub w razie śmierci osoby uprawnionej, przepisy ubezpieczeń społecznych co do zasady mają charakter bezwzględnie obowiązujący.

Uzyskanie świadczeń następuje z mocy ex lege, decyzja ZUS-u która przyznaje świadczenie ma charakter deklaratywny.

Zawieszenie lub zmniejszenie świadczeń

Nie stosuje się do emerytów, którzy ukończyli 60 lat (kobiety) lub 65 lat (mężczyźni), z zastrzeżeniem poniższego stwierdzenia:

Prawo do emerytury ulega zawieszeniu bez względu na wysokość przychodu uzyskiwanego przez emeryta z tytułu zatrudnienia kontynuowanego bez uprzedniego rozwiązania stosunku pracy z pracodawcą, na rzecz którego wykonywał je bezpośrednio przed dniem nabycia prawa do emerytury, ustalonym w decyzji organu rentowego.

Decyzje w sprawach świadczeń wydają i świadczenia te wypłacają organy rentowe właściwe ze względu na miejsce zamieszkania osoby zainteresowanej.
Wyznaczone przez Prezesa Zakładu jednostki organizacyjne Zakładu wydają decyzje w sprawie świadczeń i świadczenia te wypłacają:

1. osobom zamieszkałym za granicą w państwie, z którym łączy Rzeczpospolitą Polską umowa międzynarodowa w dziedzinie ubezpieczeń społecznych

2. osobom, którym przy ustalaniu prawa i wysokości emerytury lub renty uwzględniono okresy ubezpieczenia.

Postępowanie w sprawach świadczeń wszczyna się na podstawie wniosku zainteresowanego, chyba że ustawa stanowi inaczej.
Postępowanie o emeryturę wszczyna się z urzędu, jeżeli wiek emerytalny dla uprawnionych do świadczenia przedemerytalnego lub zasiłku przedemerytalnego wynosi 60 lat dla kobiet i 65 lat dla mężczyzn.
Postępowanie w sprawie świadczenia podlega umorzeniu, jeżeli osoba ubiegająca się o świadczenie zmarła przed wydaniem decyzji w sprawie tego świadczenia.

Pracodawcy obowiązani są do:

1. współdziałania z pracownikiem w gromadzeniu dokumentacji niezbędnej do przyznania świadczenia;

2. wydawania pracownikowi lub organowi rentowemu zaświadczeń niezbędnych do ustalenia prawa do świadczeń i ich wysokości;

3. przygotowania wniosku o emeryturę i przedłożenia go za zgodą pracownika organowi rentowemu nie później niż na 30 dni przed zamierzonym terminem przejścia pracownika na emeryturę;

4. przygotowania, za zgodą pracownika, wniosku o rentę z tytułu niezdolności do pracy i przedłożenia go organowi rentowemu na 30 dni przed ustaniem prawa do zasiłków chorobowych;

5. poinformowania bezzwłocznie, po śmierci pracownika, pozostałej po nim rodziny o warunkach uzyskania renty rodzinnej, przygotowania wniosku o rentę i przedłożenia go organowi rentowemu

Świadczenia wypłaca się poczynając od dnia powstania prawa do tych świadczeń, nie wcześniej jednak niż od miesiąca, w którym zgłoszono wniosek lub wydano decyzję z urzędu.

Osoba, która nienależnie pobrała świadczenia, jest obowiązana do ich zwrotu.

Za nienależnie pobrane świadczenia uważa się:

• świadczenia wypłacone mimo zaistnienia okoliczności powodujących ustanie lub zawieszenie prawa do świadczeń albo wstrzymanie wypłaty świadczeń w całości lub w części, jeżeli osoba pobierająca świadczenia była pouczona o braku prawa do ich pobierania;

• świadczenia przyznane lub wypłacone na podstawie fałszywych zeznań lub dokumentów albo w innych przypadkach świadomego wprowadzenia w błąd przez osobę pobierającą świadczenia.

Nie można żądać zwrotu kwot nienależnie pobranych świadczeń za okres dłuższy niż 12 miesięcy, jeżeli osoba pobierająca świadczenia zawiadomiła organ rentowy o zajściu okoliczności powodujących ustanie lub zawieszenie prawa do świadczeń albo wstrzymanie wypłaty świadczeń w całości lub w części, a mimo to świadczenia były jej nadal wypłacane, w pozostałych zaś wypadkach - za okres dłuższy niż 3 lata.

Organ rentowy może odstąpić od żądania zwrotu kwot nienależnie pobranych świadczeń w całości lub w części, zmniejszyć wysokość potrąceń, lub zawiesić dokonywanie tych potrąceń na okres nie dłuższy niż 12 miesięcy, jeżeli zachodzą szczególnie uzasadnione okoliczności.

Świadczenia z tytułu choroby i macierzyństwa

Obowiązkowemu świadczeniu chorobowemu podlegają:

• pracownicy

• członkowie rolniczych spółdzielni produkcyjnych;

• osoby odbywające zastępczą służbę wojskową.

Dobrowolnemu ubezpieczeniu podlegają np. osoby wykonujące pracę nakładczą (chałupnictwo), osoby prowadzące działalność gospodarczą na własny rachunek

Świadczenia pieniężne z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa, (ubezpieczeniem chorobowym), obejmują:

• zasiłek chorobowy;

• świadczenie rehabilitacyjne;

• zasiłek wyrównawczy;

• zasiłek macierzyński;

• zasiłek opiekuńczy.

Zasiłek macierzyński - przysługuje osobie ubezpieczonej przez okres urlopu macierzyńskiego wg k. p. w wysokości 100 % podstawy wymiaru zasiłku.

Zasiłek macierzyński - przysługuje ubezpieczonej, która w okresie ubezpieczenia chorobowego albo w okresie urlopu wychowawczego:

1. urodziła dziecko;

2. przyjęła na wychowanie dziecko w wieku do 7 roku życia, a w przypadku dziecka, wobec którego podjęto decyzję o odroczeniu obowiązku szkolnego - do 10 roku życia, i wystąpiła do sądu opiekuńczego w sprawie jego przysposobienia;

3. przyjęła na wychowanie w ramach rodziny zastępczej, z wyjątkiem rodziny zastępczej zawodowej niespokrewnionej z dzieckiem, dziecko w wieku do 7 roku życia, a w przypadku dziecka, wobec którego podjęto decyzję o odroczeniu obowiązku szkolnego - do 10 roku życia.

Zasiłek chorobowy

Choroba - czasowa przemijająca niemożność świadczenia pracy co jest związane z pozbawieniem zarobku

Ubezpieczony nabywa prawo do zasiłku chorobowego:

1. po upływie 30 dni nieprzerwanego ubezpieczenia chorobowego - jeżeli podlega obowiązkowo temu ubezpieczeniu;

2. po upływie 180 dni nieprzerwanego ubezpieczenia chorobowego - jeżeli jest ubezpieczony dobrowolnie.

Od pierwszego dnia ubezpieczenia chorobowego prawo do zasiłku chorobowego przysługuje:

1. absolwentom szkół lub szkół wyższych, którzy zostali objęci ubezpieczeniem chorobowym lub przystąpili do ubezpieczenia chorobowego w ciągu 90 dni od dnia ukończenia szkoły lub uzyskania dyplomu ukończenia studiów wyższych;

2. jeżeli niezdolność do pracy spowodowana została wypadkiem w drodze do pracy lub z pracy;

3. ubezpieczonym obowiązkowo, którzy mają wcześniejszy co najmniej 10-letni okres obowiązkowego ubezpieczenia chorobowego;

4. posłom i senatorom, którzy przystąpili do ubezpieczenia chorobowego w ciągu 90 dni od ukończenia kadencji.

Zasiłek chorobowy przysługuje ubezpieczonemu, który

• stał się niezdolny do pracy

• z powodu choroby

• w czasie trwania ubezpieczenia chorobowego.

Na równi z niezdolnością do pracy z powodu choroby traktuje się niemożność wykonywania pracy:

1. w wyniku decyzji wydanej przez właściwy organ albo uprawniony podmiot na podstawie przepisów o chorobach zakaźnych i zakażeniach;

2. z powodu przebywania w:

• stacjonarnym zakładzie lecznictwa odwykowego w celu leczenia uzależnienia alkoholowego,

• stacjonarnym zakładzie opieki zdrowotnej w celu leczenia uzależnienia od środków odurzających lub substancji psychotropowych;

3. wskutek poddania się niezbędnym badaniom lekarskim przewidzianym dla kandydatów na dawców komórek, tkanek i narządów.

Zasiłek chorobowy przysługuje przez okres trwania niezdolności do pracy z powodu choroby lub niemożności wykonywania pracy - nie dłużej jednak niż przez 182 dni, a jeżeli niezdolność do pracy spowodowana została gruźlicą - nie dłużej niż przez 270 dni.

Za czas niezdolności pracownika do pracy wskutek choroby lub odosobnienia w związku z chorobą zakaźną - trwającej łącznie do 33 dni w ciągu roku kalendarzowego wynagrodzenie chorobowe płaci pracodawca.

Zasiłek chorobowy co do zasady wynosi 80 % wcześniej uzyskiwanego wynagrodzenia, w przypadku hospitalizacji zasiłek ten wynosi 70 %. Miesięczny zasiłek chorobowy wynosi 100% podstawy wymiaru zasiłku, jeżeli niezdolność do pracy lub niemożność wykonywania pracy:

1. przypada w okresie ciąży;

2. powstała wskutek poddania się niezbędnym badaniom lekarskim przewidzianym dla kandydatów na dawców komórek, tkanek i narządów oraz zabiegowi pobrania komórek, tkanek i narządów;

3. powstała wskutek wypadku w drodze do pracy lub z pracy.
   

Zasiłek chorobowy nie przysługuje za okresy niezdolności do pracy, w których ubezpieczony na podstawie przepisów o wynagradzaniu zachowuje prawo do wynagrodzenia. Okresy te wlicza się do okresu zasiłkowego.

Zasiłek chorobowy nie przysługuje również za okresy niezdolności do pracy przypadającej w czasie:

1. urlopu bezpłatnego;

2. urlopu wychowawczego;

3. tymczasowego aresztowania lub odbywania kary pozbawienia wolności, z wyjątkiem przypadków, w których prawo do zasiłku wynika z ubezpieczenia chorobowego osób wykonujących odpłatnie pracę na podstawie skierowania do pracy w czasie odbywania kary pozbawienia wolności lub tymczasowego aresztowania. Okresów tych nie wlicza się do okresu zasiłkowego.

Zasiłek chorobowy nie przysługuje ubezpieczonemu za cały okres niezdolności do pracy, jeżeli niezdolność ta spowodowana została w wyniku umyślnego przestępstwa lub wykroczenia popełnionego przez tego ubezpieczonego. Okoliczności te stwierdza się na podstawie prawomocnego orzeczenia sądu.

Ubezpieczonemu, którego niezdolność do pracy spowodowana została nadużyciem alkoholu, zasiłek chorobowy nie przysługuje za okres pierwszych 5 dni tej niezdolności.

Ubezpieczony wykonujący w okresie orzeczonej niezdolności do pracy pracę zarobkową lub wykorzystujący zwolnienie od pracy w sposób niezgodny z celem tego zwolnienia traci prawo do zasiłku chorobowego za cały okres tego zwolnienia.

Pracodawca nie może wypowiedzieć umowy o pracę w czasie usprawiedliwionej nieobecności pracownika w pracy, jeżeli nie upłynął jeszcze okres uprawniający do rozwiązania umowy o pracę bez wypowiedzenia.

Świadczenia rehabilitacyjne - przysługuje ubezpieczonemu, który po wyczerpaniu zasiłku chorobowego jest nadal niezdolny do pracy, a dalsze leczenie lub rehabilitacja lecznicza rokują odzyskanie zdolności do pracy, nie dłużej jednak niż przez 12 miesięcy. O powrocie do zdrowia orzeka lekarz orzecznik Zakładu Ubezpieczeń Społecznych. Świadczenie rehabilitacyjne wynosi 90 % podstawy wymiaru zasiłku chorobowego za okres pierwszych trzech miesięcy, 75 % tej podstawy za pozostały okres, a jeżeli niezdolność do pracy przypada w okresie ciąży - 100 % tej podstawy.

Zasiłek wyrównawczy - przysługuje ubezpieczonemu będącemu pracownikiem ze zmniejszoną sprawnością do pracy, wykonującemu pracę:

1) w zakładowym lub międzyzakładowym ośrodku rehabilitacji zawodowej,
2) u pracodawcy na wyodrębnionym stanowisku pracy, dostosowanym do potrzeb adaptacji lub przyuczenia do określonej pracy,

jeżeli jego miesięczne wynagrodzenie osiągane podczas rehabilitacji jest niższe od przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia.

Zasiłek wyrównawczy nie przysługuje ubezpieczonemu będącemu pracownikiem, uprawnionemu do emerytury lub renty z tytułu niezdolności do pracy.

Zasiłek opiekuńczy - przysługuje ubezpieczonemu podlegającemu obowiązkowo ubezpieczeniu chorobowemu zwolnionemu od wykonywania pracy z powodu konieczności osobistego sprawowania opieki nad:

1. dzieckiem w wieku do ukończenia 8 lat w przypadku:

• nieprzewidzianego zamknięcia żłobka, przedszkola lub szkoły, do których dziecko uczęszcza,

• porodu lub choroby małżonka ubezpieczonego, stale opiekującego się dzieckiem, jeżeli poród lub choroba uniemożliwia temu małżonkowi sprawowanie opieki,

• pobytu małżonka ubezpieczonego, stale opiekującego się dzieckiem, w stacjonarnym zakładzie opieki zdrowotnej;

2. chorym dzieckiem w wieku do ukończenia 14 lat;

3. innym chorym członkiem rodziny.

Zasiłek opiekuńczy nie przysługuje, jeżeli poza ubezpieczonym są inni członkowie rodziny pozostający we wspólnym gospodarstwie domowym, mogący zapewnić opiekę dziecku lub choremu członkowi rodziny. Nie dotyczy to jednak opieki sprawowanej nad chorym dzieckiem w wieku do 2 lat.

Miesięczny zasiłek opiekuńczy wynosi 80 % podstawy wymiaru zasiłku.


Świadczeniami rodzinnymi są:

• zasiłek rodzinny oraz dodatki do zasiłku rodzinnego;

• świadczenia opiekuńcze: zasiłek pielęgnacyjny i świadczenie pielęgnacyjne;

• zapomoga wypłacana przez gminy;

• jednorazowa zapomoga z tytułu urodzenia się dziecka = becikowe

Dodatki do zasiłku rodzinnego:

• dodatek z tytułu urodzenia dziecka (nie jest to becikowe)

• dodatek do zasiłku rodzinnego w okresie korzystania z urlopu wychowawczego

• dodatek z tytułu samotnego wychowywania dziecka

• dodatek z tytułu samotnego wychowywania dziecka w rodzinie wielodzietnej

• dodatek z tytułu kształcenia i rehabilitacji dziecka niepełnosprawnego

• dodatek z tytułu rozpoczęcia roku szkolnego

• dodatek z tytułu podjęcia nauki przez dziecko w szkole poza miejscem zamieszkania.

Zasiłek pielęgnacyjny przyznaje się w celu częściowego pokrycia wydatków wynikających z konieczności zapewnienia osobie niepełnosprawnej opieki i pomocy innej osoby w związku z niezdolnością do samodzielnej egzystencji.

Zasiłek pielęgnacyjny przysługuje:

• niepełnosprawnemu dziecku;

• osobie niepełnosprawnej w wieku powyżej 16 roku życia, jeżeli legitymuje się orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności;

• osobie, która ukończyła 75 lat.

Zasiłek pielęgnacyjny przysługuje w wysokości 144,00 zł miesięcznie.

Zasiłek pielęgnacyjny nie przysługuje osobie przebywającej w instytucji zapewniającej całodobowe utrzymanie, jeżeli pobyt osoby i udzielane przez tę instytucję świadczenia częściowo lub w całości finansowane są z budżetu państwa albo z Narodowego Funduszu Zdrowia.

Świadczenie pielęgnacyjne z tytułu rezygnacji z zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej w związku z koniecznością opieki nad dzieckiem przysługuje matce lub ojcu dziecka albo opiekunowi faktycznemu dziecka, jeżeli nie podejmuje lub rezygnuje z zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej w celu sprawowania opieki nad dzieckiem legitymującym się orzeczeniem o niepełnosprawności łącznie ze wskazaniami: konieczności stałej lub długotrwałej opieki lub pomocy innej osoby w związku ze znacznie ograniczoną możliwością samodzielnej egzystencji oraz konieczności stałego współudziału na co dzień opiekuna dziecka w procesie jego leczenia, rehabilitacji i edukacji, albo orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności.

Świadczenie pielęgnacyjne przysługuje w wysokości 420,00 zł miesięcznie.

Bezrobocie - jest zjawiskiem społecznym, polegającym na tym, że część ludzi zdolnych do pracy i deklarujących chęć jej podjęcia nie znajduje faktycznego zatrudnienia z różnych powodów.

Bezrobotny to osoba, która:

• nie jest zatrudniona i nie wykonuje innej pracy zarobkowej;

• jest zdolna i gotowa do podjęcia zatrudnienia w pełnym wymiarze czasu pracy (osoba niepełnosprawna w połowie wymiaru);

• nieucząca się w szkole;

• poszukuje zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej;

• jest zarejestrowana w PUP

• jest w wieku powyżej 18 lat i poniżej 60 lat (kobieta) lub 65 lat (mężczyzna)

• nie nabyła jeszcze prawa do emerytury lub renty albo po zaprzestaniu zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej lub poza rolniczej działalności nie pobiera świadczenia przedemerytalnego, świadczenia rehabilitacyjnego, zasiłku chorobowego lub macierzyńskiego;

• nie jest właścicielem nieruchomości rolnej o pow. przekraczającej 2 ha przeliczeniowe

• nie podjęła mimo zarejestrowania pozarolniczej działalności

• nie jest osobą tymczasowo aresztowaną lub nie odbywa kary pozbawienie wolności

• nie uzyskuje dochodu przekraczającego połowę minimalnego wynagrodzenia

• nie pobiera na podstawie przepisów o pomocy społecznej zasiłku stałego

Ryzyko bezrobocia - jest specyficzne z powodu swej jednocześnie kolektywnej i indywidualnej natury. W innych rodzajach socjalnego ryzyka uwzględniamy przede wszystkim aspekt indywidualny, a zatem zatem konstrukcja prawnej ochrony ryzyka wyraża się w „świadczeniach na wypadek”, przysługujących osobom od określonych w ustawie podmiotów. Ochrona ryzyka bezrobocia jest ukierunkowana jednocześnie na zwalczanie bezrobocia jako zjawiska

zbiorowego, społecznego oraz na indywidualną pomoc dla bezrobotnego, czyli na świadczenia z tytułu bezrobocia. O szczególnym ryzyku bezrobocia mówimy ze względu na osoby narażone z różnych przyczyn na bezrobocie w podwyższonym stopniu. W ustawie o bezrobociu wyodrębniono kategorię osób będących w szczególnej sytuacji na rynku pracy do której zaliczono bezrobotnych: do 25 roku życia, powyżej 50 roku życia bez kwalifikacji zawodowych, samotnie wychowujących dziecko do lat 7, niepełnosprawnych oraz bezrobotnych długotrwale.

Metody zwalczania bezrobocia:

• czynne - programy aktywizacyjne;

• bierne - zasiłki, inne świadczenia pieniężne.

Odpowiednia praca - to jedna z kluczowych kategorii ustaw o bezrobociu. Jest to obecnie zatrudnienie lub inna praca zarobkowa podlegająca ubezpieczeniom społecznym, jeżeli bezrobotny ma wystarczające kwalifikacje lub doświadczenie zawodowe lub może wykonywać po uprzednim szkoleniu, stan zdrowia pozwala mu na ich wykonywanie, a łączny czas dojazdu i powrotu środkami transportu zbiorowego nie przekracza 3 godzin.

Świadczenie przedemerytalne - przysługuje jeżeli:

• stosunek pracy (służbowy) został rozwiązany z powodu likwidacji lub niewypłacalności albo z przyczyn dotyczących pracodawcy

• do osiągnięcia wieku emerytalnego brakuje 4 lub 5 lat

• wykazano się odpowiednio długim okresem uprawniającym do emerytury - 20/25 lub 30/35 lat

• nastąpiła utrata prawa do renty

Pomoc społeczna - jest instytucją polityki społecznej państwa mającą na celu umożliwienie osobom i rodzinom przezwyciężenia trudnych sytuacji życiowych, których nie są one w stanie pokonać, wykorzystując własne uprawnienia, zasoby i możliwości. Pomoc społeczną organizują organy administracji rządowej i samorządowej, współpracując w tym zakresie na zasadzie partnerstwa z organizacjami społecznymi i pozarządowymi, Kościołem Katolickim, innymi kościołami, związkami wyznaniowymi oraz osobami fizycznymi i prawnymi.




---