System oceny stanu technicznego nawierzchni (SOSN)

W Polsce w 1990 r. wprowadzono do stosowania zasady systematycznej oceny stanu technicznego nawierzchni na podstawie inwentaryzacji uszkodzeń i pomiarów cech eksploatacyjnych nawierzchni bitumicznych.

Do podstawowych celów systemu należą:

• ujednolicenie oceny stanu technicznego nawierzchni,

• uzyskanie danych do kształtowania polityki utrzymania dróg,

• uzyskanie kryteriów technicznych do podziału środków finansowych na remonty dróg,

• uzyskanie danych do planowania remontów,

• stworzenie podstawy do kompleksowego systemu utrzymania nawierzchni, w którym system oceny stanu nawierzchni (SOSN) będzie zasadniczym elementem.

System oceny stanu nawierzchni jest przystosowany do sieci dróg krajowych. Podstawą systemu jest ocena wizualna uszkodzeń nawierzchni oraz pomiary głębokości kolein, stanu równości i szorstkości wykonywane urządzeniami mechanicznymi. W wyniku oceny wizualnej i pomiarów uzyskuje się wskaźniki oceny poszczególnych parametrów stanu nawierzchni. Wskaźniki te są porównywane z kryteriami i w rezultacie poszczególnym odcinkom dróg przypisuje się określone klasy stanu nawierzchni. Powiązanie systemu z planowaniem pozwala na efektywny wybór zabiegów na odcinkach o niezadowalającym stanie nawierzchni.

Podstawowe elementy systemu to stan nawierzchni określają następujące parametry:

- nośność - potencjalną utratę nośności określa w systemie wskaźnik spękań nawierzchni n na podstawie wizualnej oceny uszkodzeń nawierzchni.

• stan powierzchni - określa wskaźnik stanu powierzchni p na podstawie wizualnej oceny uszkodzeń nawierzchni.

• skoleinowanie - określa się głębokością k mierzoną automatycznie urządzeniem do pomiaru kolein - koleinomierzem.

• równość - komfort jazdy określa się wskaźnikiem komfortu jazdy r przeliczonym ze współczynnika IRI mierzonego urządzeniem do pomiaru równości nawierzchni

• szorstkość - określa się współczynnikiem tarcia s mierzonym przyczepką pomiarową.

Kryteria oceny uwzględniają trzy poziomy oraz cztery klasy stanu nawierzchni:

Poziom wymagany - powyżej którego stan nawierzchni jest dobry i nie zachodzi potrzeba wykonywania zabiegów utrzymaniowych przez kilka następnych lat. Poziom ten wyznacza również dolną granicę stanu nawierzchni nowych lub odnowionych. Poniżej poziomu wymaganego należy prowadzić systematyczną obserwację stanu nawierzchni.

Poziom ostrzegawczy - jest to poziom określający stan nawierzchni, poniżej którego wymagane jest przystąpienie do natychmiastowego wykonania zabiegu poprawiającego stan nawierzchni.

Poziom krytyczny - jest to poziom określający stan nawierzchni, poniżej którego wymagane jest przystąpienie do natychmiastowego wykonania zabiegu. Poziom krytyczny ze względu na postępującą degradację nawierzchni nie powinien być przekroczony.

Przyjęcie poziomów ostrzegawczego i krytycznego pozwoli, po opracowaniu modeli zachowania się nawierzchni, na takie zaplanowanie okresów realizacji na poszczególnych odcinkach dróg, aby w ramach określonej polityki nie rozpoczynać zabiegów zbyt wcześnie lub zbyt późno, a jednocześnie umożliwia planowanie w miarę równych rocznych zakresów rzeczowych i finansowych robót, co jest ważne ze względu na określone możliwości przerobowe jednostek wykonujących zabiegi.

Nośność

uszkodzeń klasa

określających ABCD Zabieg wg indywidualnego

Ocena nośność projektu na

Wizualna Kryteria podstawie dodatkowych

Wskaźnik poziomów badań

uszkodzeń stanu Stan

określających nawierzchni powierzchni

stan klasa Zabieg poprawiający

powierzchni ABCD równość podłużną

i likwidujący koleiny Głębokość Koleiny

Pomiary miarodajna klasa

Kolein ABCD

Wskaźnik Równość

Komfortu klasa Zabieg poprawiający

Jazdy ABCD strukturę

powierzchni

Współczynnik Szorstkość

tarcia klasa

ABCD

Rys. 1. Schemat blokowy systemu oceny stanu nawierzchni

Metodyka oceny wizualnej

Ocena wizualna polega na interpretacji wyników inwentaryzacji uszkodzeń nawierzchni przeprowadzonej na wybranym z odcinka spisowego hektometrze miarodajnym o najgorszym stanie technicznym. Rejestruje się intensywność oraz stopnie szkodliwości na najbardziej obciążonym pasie ruchu uszkodzeń oraz nadje się im wartości punktowe. Ocenę wizualna przeprowadza się na podstawie inwentaryzacji czterech podstawowych uszkodzeń:

• pęknięć siatkowych

• pęknięć pojedynczych

• łat i wybojów

• ubytków ziaren i lepiszcza

Stan uszkodzenia określa się:

• zakresem (intensywnością) występowania [m] lub [m²]

• stopniem szkodliwości: M - małym, D - dużym.

Dla wybojów oraz ubytków stopnia szkodliwości nie określa się

Ocena parametrów określonych na podstawie pomiarów

Tab. 1. Graniczne wartości kolein dla poszczególnych klas stanu nawierzchni

Klasa	Miarodajna głębokość koleiny [mm]
A B C D	0 - 10 11 - 20 21 - 30 powyżej 30

Tab. 2. Graniczne wartości wskaźnika r dla poszczególnych klas stanu nawierzchni

Klasa	Wskaźniki r dla nawierzchni
		Standard I	Standard II i III
A B C D	Powyżej 3,0 2,26 - 3,0 1,76 - 2,25 1,75 lub niżej	Powyżej 2,75 2,01 - 2,75 1,51 - 2,00 1,5 lub niżej

Tab. 3. Graniczne wartości współczynnika s dla poszczególnych klas stanu nawierzchni

Klasa	Zakres współczynnika tarcia
A B C D	Powyżej 0,35 0,26 - 0,35 0,21 - 0,25 0,20 lub niżej

Nośność klasa ABCD

Wskaźnik uszkodzeń określających nośność

Głębokość miarodajna kolein

---