OGÓLNA CHARAKTERYSTYKA AKTYWÓW TRWAŁYCH I OBROTOWYCH

Przez pojęcie aktywów rozumie się kontrolowane przez jednostkę zasoby majątkowe o wiarygodnie określonej wartości, powstale w wyniku przeszłych zdarzeń, które spowodują w przyszłości wpływ do jednostki korzyści ekonomicznych. Posiadane przez podmiot gospodarczy składniki majątku można podzielić na dwie grupy:

1)aktywa trwałe

2)aktywa obrotowe

O zaliczeniu poszczególnych składników do aktywów trwałych lub obrotowych decydują ich rodzaj, wartość, lub okres użytkowania, a przede wszystkim funkcja jaką spełniają one w działalności danej jednostki.

Aktywa trwałe cechuje długi okres użytkowania lub wyłączenia z obrotu i zwykle stosunkowo wysoka wartość jednostkowa.

Środki trwałe- pełnią funkcję środków pracy i zużywają się stopniowo, zachowując przy tym swą postać naturalną. Do środków trwałych zalicza się nieruchomości, maszyny, środki transportu, urządzenia techniczne i inne środki długotrwałego użytkowania, określone w przepisach jako środki trwałe. Zgodnie ze znowelizowaną ustawą o rachunkowości od 1 stycznia 2002r.do środków trwałych zalicza się kompletne, zdatne do użytku w momencie przyjęcia do użytkowania przedmioty o przewidywanym okresie dłuższym niż rok, przeznaczone na własne potrzeby jednostki. Do środków trwałych zalicza się także obce środki trwałe używane przez jednostkę (leasingobiorcę) jeżeli jednostka korzystająca z tych środków ma prawo dokonywania od nich odpisów amortyzacyjnych. Przez pojęcie środków trwałych rozumie się ponadto ulepszenia w środkach trwałych i inwentarz żywy.

Środki trwałe w budowie- obejmują ogół poniesionych kosztów powstających z bezpośrednim związku z nie zakończoną jeszcze budową, montażem lub przekazaniem do użytkowania nowego lub ulepszeniem już istniejącego środka trwałego. Środki trwałe i środki trwałe w budowie stanowią RZECZOWE AKTYWA TRWAŁE.

Wartości niematerialne i prawne- nabyte przez jednostkę prawa majątkowe nadające się do gospodarczego wykorzystania o przewidywanym okresie użytkowania dłuższym niż rok. Typowymi rodzajami wartości niematerialnych i prawnych są: prawa do wynalazków, patentów, znaków towarowych, wartość firmy, koszty zakończonych prac rozwojowych o przewidywanym okresie dłuższym niż rok.

Należności długoterminowe- nalezności, które stają się wymagalne w ciągu 12 miesięcy od dnia bilansowego

Inwestycje- aktywa nabyte w celu osiągnięcia korzyści ekonomicznych, wynikających z przyrostu wartości tych aktywów, uzyskania z nich przychodów w formie odsetek, dywidend lub innych pożytków. Charakteryzują się tym, że nie są użytkowane przez jednostkę lecz zostały nabyte w celu osiągniecia korzyści.

Do inwestycji długoterminowych należą np. akcje, długoterminowe papiery wartościowe, udzielone długoterminowe pożyczki, których termin zapłaty przypada po upływie co najmniej roku od daty na jaką jest sporządzone sprawozdanie finansowe.

Długoterminowe rozliczenia międzyokresowe- aktywa z tytułu odroczonego podatku dochodowego oraz inne koszty rozliczane w okresie dłuższym niż 12 miesięcy licząc od dnia bilansowego.

Aktywa obrotowe- jego składniki zazwyczaj zmieniaja swoja postać naturalną w stosunkowo krótkim czasie. Na skutek prowadzenia działalności gospodarczej przez jednostki składniki aktywów obrotowych znajdują się w ciągłym ruchu, przechodzą przez kolejne fazy działalności i przyjmują coraz to nową postac.

Materiały- w procesie produkcyjnym zużywają się całkowicie, tracąc przy tym często swą postać naturalną, przy czym cała ich wartość przechodzi na wytwarzane produkty. Materiały mogą być też zużywane do obsługi procesu produkcyjnego lub na potrzeby administracyjno-gospodarcze.

Towary- rzeczowe składniki majątku nabyte przez jednostkę w celu sprzedaży.

Należności- kwoty pieniężne należne jednostce od osób trzecich głównie z tytułu sprzedaży. Należności krótkoterminowe następują wówczas gdy moment sprzedaży nie pokrywa się z momentem otrzymania zapłaty.

Inwestycje krótkoterminowe

PODSTAWY PRAWNE RACHUNKOWOŚCI

Podstawowym aktem prawnym regulującym zasady prowadzenia ewidencji gospodarczej w Polsce jest Ustawa o Rachunkowości z dnia 29 września 1994 roku. Ustawa weszła w Zycie z dniem 1 stycznia 1995 roku.

W ustawie uregulowano następujące zagadnienia :

-Zasady prowadzenia ksiąg rachunkowych

-Tryb i terminy przeprowadzania inwentaryzacji oraz rozliczania różnic inwentaryzacyjnych

-zasady wyceny aktywów pasywów oraz ustalanie wyniku finansowego

-wady sporządzania sprawozdań finansowych jednostki i grup kapitałowych

-Badanie i ogłaszanie sprawozdań finansowych

Załącznikiem do ustawy jest ujednolicony wzór podstawowego sprawdzania finansowego zwanego bilansem

Ustawa oraz późniejsze zarządzanie i rozpatrywania Ministra Finansów są wyrazem dążenie do dostosowania obowiązujących w Polsce rozwiązań prawnych do przepisów Uni Europejskich.

OGÓLNA CHARAKTERYSTYKA KAPITAŁÓW WŁASNYCH I ZOBOWIĄZAŃ

Kapitały (fundusze) własne prezentują udział finansowy właścicieli w danej jednostce gospodarczej. Powstają z wniesionych wkładów właścicieli oraz samofinansowania (z wypracowanych zysków):

Uproszczona klasyfikacja kapitałów własnych prezentuje następujące składniki:

1. kapitał podstawowy

2. kapitał zapasowy

3. kapitał z aktualizacji wyceny

4. pozostałe kapitały rezerwowe

5. zysk (strata) z lat ubiegłych

6. zysk (strata) netto

Kapitał podstawowy- stanowi wartość rzeczowych i pieniężnych wkładów wniesionych przez właścicieli w momencie założenia przedsiębiorstwa w celu finansowania działalności gospodarczej. Kapitał własny jest bezterminowym wkładem finansowym właścicieli. Kapitał podstawowy w zależności od formy organizacyjno-prawnej jednostki gospodarczej przyjmuje odmienne nazewnictwo.

Kapitał zapasowy- powstaje głównie w celu pokrycia ewentualnych strat netto i tworzony jest zazwyczaj z wygospodarowanego zysku netto. Spółki akcyjne mają obowiązek tworzenia kapitału zapasowego. Kapitał ten tworzony jest głównie na pokrycie ewentualnych strat.

Kapitały rezerwowe- sa tworzone zgodnie z postanowieniami statutu lub umowy jednostki gospodarczej. Kapitał ten powstaje głównie z przekazania części zysku netto jednostki, może być przeznaczony m.in.na sfinansowanie zaniechanej budowy środka trwałego.

Zysk (strata) netto- wypracowany wynik finansowy, pomniejszony o podatek dochodowy.

Zobowiązania i rezerwy na zobowiązania stanowią wartości pozostające w czasowej dyspozycji przedsiębiorstwa w związku z zaciągniętymi przez nie zobowiązaniami.

1. rezerwy na zobowiązania

2. zobowiązania długoterminowe

3. zobowiązania krótkoterminowe

4. rozliczenia międzyokresowe

rezerwy na zobowiązania- tworzone są w celu pokrycia przyszłych zobowiązań jednostki. Wyróżnić można:

1. rezerwę z tytułu odroczonego podatku dochodowego

2. rezerwę na świadczenia emerytalne i podobne

3. pozostałe rezerwy-np.koszty toczącego się postępowania sądowego

zobowiązania występują, gdy zapłata za składnik majątku nastąpi później niż jego otrzymanie. Dlatego też, w odróżnieniu od kapitałów własnych, zobowiązania mają charakter zwrotny- należy je uregulować w określonym terminie. Termin regulacji zobowiązan stanowi kryterium podziału zobowiązań na:

1. zobowiązania długoterminowe- termin spłaty powyżej 12 miesięcy

2. zobowiązania krótkoterminowe- termin spłaty do 12 miesięcy

Zobowiązania długoterminowe- obejmują całość zobowiązań (z wyjątkiem zobowiązań z tytułu dostaw i usług) których termin wymagalności przekracza 12 miesięcy. Zaliczyć tu można:

1. zobowiązania z tytułu długoterminowych kredytów i pożyczek

2. zobowiązania z tytułu emisji dłużnych papierów wartościowych

3. inne zobowiązania finansowe, np. zobowiązania z tytułu leasingu finansowego

4. inne zobowiązania, tj.zobowiązania nie mieszczące się w w/w.

zobowiązania krótkoterminowe- obejmują zobowiązania których termin płatności nie przekracza 12 miesięcy. Grupa ta obejmuje m.in.:

1. zobowiązania wobec dostawców

2. zobowiązania publiczno-prawne

3. zobowiązania z tytułu wynagrodzeń

4. pozostałe zobowiązania, np.zobowiązania z tytułu ubezpieczeń

ZDARZENIA A OPERACJE GOSPODARCZE

Wykazane w bilansie otwarcia wartości poszczególnych składników aktywów i pasywów ulegają zmianie w trakcie roku obrachunkowego. Dzieje się tak między innymi na skutek:

• zakupu nowych składników aktywów

• sprzedaży składników aktywów

• spłaty zobowiązań

• zaciągania nowych zobowiązań

• wpływu środków pieniężnych

Wymienione zjawiska są następstwem zdarzeń gospodarczych.

Zdarzenia gospodarcze są to zjawiska i procesy dotyczące działalności gospodarczej danego podmiotu.

Nie wszystkie zdarzenia gospodarcze wywołują automatycznie zmiany w ilości i/lub wartości składników aktywów i pasysów. Niekiedy zmiany te następują w dalszym okresie, po zaistnieniu zdarzenia gospodarczego.

Rachunkowość koncentruje się przede wszystkim na tych zdarzeniach gospodarczych które powoduja zmiany wśród składników majatku i źródeł jego finansowania. Takie zdarzenia gospodarcze nazywa się operacjami gospodarczymi.

Operacje gospodarcze- udokumentowane i podlegające ewidencji księgowej zdarzenia gospodarcze. Zdarzenia gospodarcze bardzo często przeistaczają się w operacje gospodarcze dopiero w momencie ich realizacji. Zakres pojęcia zdarzenia gospodarcze jest szerszy od pojęcia operacje gospodarcze. Kazda operacja gospodarcza jest zdarzeniem gospodarczym ale nie każde zdarzenie jest operacją.

Cechy operacji gospodarczych:

• dotyczą konkretnej jednostki gospodarczej

• są potwierdzone konkretnym dokumentem księgowym

• wyrażone są w mierniku pieniężnym

• umożliwiają obserwację zmian w składnikach bilansu

• nie powodują naruszenia równowagi bilansowej

Można wskazać wiele podziałów operacji gospodarczych. Przyjmując za kryterium wpływ na składniki bilansu i wynik finansowy można je podzielić na:

• operacje bilansowe- operacje, które wpływają tylko na składniki bilansu

• operacje wynikowe- operacje, które wpływają na wielkości kształtujące wynik finansowy.

POJĘCIA I KRYTERIA KLASYFIKACJI OPERACJI GOSPODARCZYCH

Działalność jednostek gospodarczych obejmuje wiele różnorodnych zjawisk i procesów gospodarczych. Wszelkie zmiany stanu majątkowego w danym momencie określa się mianem operacji gospodarczych. Do ich cech należą:

• ścisły związek z przedmiotem gospodarczym,

• określony termin wystąpienia (dzień, miesiąc, rok) który w zależności od charakteru operacji jest wyznaczony na podstawie norm zwyczajowych lub przepisów prawnych.

Zmiany w majątku jednostek gospodarczych czyli operacje gospodarcze mogą zarówno dotyczyć jego składników rzeczowych jak i źródeł pochodzenia. Stąd można dokonać podziału operacji gospodarczych w zależności od przedmiotu zmian, którymi mogą być:

• aktywa trwałe

• aktywa obrotowe

• kapitały własne

• kapitały obce

Jest to klasyfikacja rodzajowa operacji. Oprócz niej można przeprowadzić klasyfikację kierunkową, uwzględniając wewnętrzny lub zewnętrzny charakter operacji gospodarczych.

Jeśli zmiany dotyczą tylko jednego podmiotu gospodarczego mamy do czynienia z operacją wewnętrzną. Będzie to przykładowo zużycie materiałów biurowych przez komórki administracyjne jednostki gospodarczej. Jeżeli natomiast zmiany zachodzą w stanie aktywów i pasywów co najmniej dwóch podmiotów wskutek występujących między nimi kontaktów gospodarczych to mówimy o operacji zewnętrznej. Przykładem takiej operacji może być wydanie odbiorcy sprzedanych produktów gotowych. Przedmiotem ewidencji księgowej jest ogół operacji gospodarczych występujących w jednostce gospodarczej. Wymaga to odzwierciedlenia każdej operacji w odpowiednim dokumencie, pozwalającym określić rodzaj operacji, rozmiary i miejsce zmian, strony uczestniczące oraz termin wystapienia.

Udokumentowane procesy gospodarcze wywierające wpływ na majatek jednostki lub źródła finansowania i podlegające oddzielnej ewidencji nazywamy operacjami gospodarczymi, zasady budowy operacji gospodarczej opierają się na metodzie księgowej.

Oprócz zewnętrznych i wewnętrznych operacji gospodarczych rozróżnia się operacje gospodarcze pojedyncze i złożone.

Operacja pojedyncza- nazywana też prostą odpowiada odrębnym procesom gospodarczym o jednolitej strukturze. Jeżeli się połączy pojedyncze operacje w celu zmniejszenia liczby zapisów księgowych to powstaje operacja gospodarcza złożona.

Na skutek działalności gospodarczej występuje w niej ruch okrężny środków, powodujący określone zmiany w strukturze aktywów i pasywów. Charakter tych zmian zależy od rodzaju operacji gospodarczych, które można podzielić na:

• bilansowe

• wynikowe

OPERACJE BILANSOWE

Operacje bilansowe- (bezwynikowe) zmieniają struktury bilansu. Wyróżniamy 4 typy operacji bilansowych:

operacja aktywna zwiększająco-zmniejszająca (gdzie zmiany dokonują się jedynie po stronie aktywów).

operacja pasywna zwiększająco-zmniejszająca (gdzie zmiany dokonują się jedynie po stronie pasywów).

operacja aktywno-pasywna zwiększająca (zmiany mają charakter dodatni i dokonują się po obydwu stronach bilansu).

operacja aktywno-pasywna zmniejszająca (zmiany mają charakter ujemny i dokonują się po obydwu stronach bilansu).

Przykłady:

Zapłacono zobowiązania z tytułu dostaw i usług gotówką.

Jest to operacja aktywno-pasywna zmniejszająca.

Zaciągnięto kredyt w banku i zapłacono zaległe zobowiązania.

Jest to operacja pasywna zwiększająco-zmniejszająca.

OPERACJE WYNIKOWE

1. operacje aktywno-przychodowe- przyczyną jest zwiększenie aktywów, a skutkiem przychód, np. wystawiono fakturę

2. operacje pasywno-przychodowe-przyczyną jest zmniejszenie pasywów, a skutkiem jest przychód, np. Umożono przedawnione zobowiązania

3. operacje aktywno-kosztowe- przyczyną jest zmniejszenie aktywów, a skutkiem jest koszt, np. wydano towary

4. operacje pasywno-kosztowe- przyczyną jest zwiększenie pasywów a skutkiem jest koszt, np. Sporządzono listę płac.

POJĘCIE, FORMY I KLASYFIKACJA KONT KSIĘGOWYCH

Konto księgowe służy do odzwierciedlania stanu i zmian określonego składnika aktywów, pasywów lub wyniku. Każde konto ma nazwę dostosowaną do istoty ujmowanych na nim składników lub zjawisk gospodarczych. Konto otrzymuje też symbol który jest zdeterminowany jego miejscem w planie kont. Zapisy na kontach są dokonywane najczęściej w wyrażeniu pieniężnym.

Budowa konta łączy się z jego podziałem na dwie przeciwstawne strony: lewą i prawą. Lewa strona konta jest nazywana stroną „Winien” a prawa „Ma”.

Konta bilansowe- służą do ujmowania składników występujących w bilansie, tj.aktywów i pasywów. Nazwy kont bilansowych nawiązują do poszczególnych pozycji bilansu, a ich salda końcowe przenosi się do bilansu.

Konta niebilansowe- są przeznaczone do odzwierciedlania procesów gospodarczych przebiegających w jednostce gospodarczej. W ramach kont niebilansowych wyróżniamy trzy grupy kont księgowych:

• konta wynikowe

• konta rozliczeniowe

• konta korygujące

Konta wynikowe- służa do ewidencji operacji gospodarczych odzwierciedlających proces powstawania wyniku finansowego. Ujmuje się w nich koszty, przychody, straty i zyski nadzwyczajne, np.”przychody finansowe”.

Konta rozliczeniowe- służą do rozliczania złożonych zdarzeń gospodarczych. Ich nazwy rozpoczynają się od słowa „rozliczenie”, a na koniec okresu sprawozdawczego niektóre z nich nie wykazują sald.

Konta korygujące- konta pomocnicze, mają charakter uzupełniający w stosunku do niektórych kont bilansowych i wynikowych. Konta korygujące są ściśle związane z kontami macierzystymi i nie występują samodzielnie.

ZASADY FUNKCJONOWANIA KONT BILANSOWYCH

Konta bilansowe służą do ujmowania składników bilansu, a więc aktywów i pasywów. Nazwy poszczególnych kont bilansowych są przeważnie takie same jak nazwy składników bilansu.

Do zadań kont bilansowych należy:

1. przejmowanie stanów początkowych poszczególnych składników aktywów i pasywów z bilansu otwarcia

2. ewidencjonowanie zmian stanów składników aktywów i pasywów, spowodowanych dokonanymi w danym okresie operacjami gospodarczymi

3. ustalanie stanów końcowych poszczególnych składników aktywów i pasywów, wykazywanych na koniec okresu w bilansie zamknięcia

Ścisłe powiązanie kont bilansowych ze składnikami bilansu powoduje, że możemy wyróżnić trzy grupy kont:

• konta aktywne

• konta pasywne

• konta aktywno-pasywne

Konta aktywne- służą do ewidencji operacji gospodarczych dotyczących składników aktywów (trwałych i obrotowych).

Prawidłowości funkcjonowania kont aktywnych:

• salda początkowe zapisywane są po stronie Winien

• zwiększenia stanu składników aktywów zapisywane są po stronie Winien

• zmniejszenia stanu składników aktywów zapisywane są po stronie Ma

• obroty strony Winien są większe lub równe od obrotów strony Ma

• saldo końcowe jest saldem strony Winien i dla zrównania obrotów konta zapisywane jest po stronie Ma

Konta pasywne- służą do ewidencji składników objętych pasywami bilansu, czyli odzwierciedlają źródła finansowania majątku. Można wyróżnić konta związane z własnymi źródłami finansowania majątku. Zasady funkcjonowania:

• salda początkowe zapisywane są po stronie Ma

• zwiększenia stanu składników pasywów zapisywane są po stronie Ma

• zmniejszenia stanu składników pasywów zapisywane są po stronie Winien

• obroty strony Ma są większe lub równe od obrotów strony Winien

• saldo końcowe jest saldem strony Ma i dla zrównania obrotów konta zapisywane jest po stronie Winien.

Konta aktywno-pasywne- służą do ewidencji rozrachunków czyli należności i zobowiązań. Nalezności są składnikiem aktywów a zobowiązania pasywów. Konta aktywno-pasywne lączą w sobie zasady funkcjonowania kont aktywnych i pasywnych.

Prawidłowości funkcjonowania:

• saldo początkowe należności zapisywane jest po stronie Winien

• saldo początkowe zobowiązań zapisywane jest po stronie Ma

• zwiększenia należności zapisywane są po stronie Winien

• zmniejszenia należności zapisywane sa po stronie Ma

• zwiększenia zobowiązań zapisywane są po stronie Ma

• zmniejszenia zobowiązań zapisywane są po stronie Winien

• mogą występować dwa salda końcowe

• saldo końcowe należności wykazywane jest po stronie MA

• saldo końcowe zobowiązań wykazywane jest po stronie Winien

ZASADY FUNKCJONOWANIA KONT WYNIKOWYCH

Konta wynikowe służą do ewidencji operacji gospodarczych związanych z powstawaniem wyniku finansowego, czyli ponoszenia kosztów i strat nadzwyczajnych, uzyskiwaniem przychodów i zysków nadzwyczajnych oraz samym ustalaniem wyniku finansowego. Ze względu na charakter ewidencjonowanych procesów gospodarczych można wyróżnić następujące rodzaje kont wynikowych:

• konta kosztów

• konto strat nadzwyczajnych

• konta przychodów

• konto zysków nadzwyczajnych

Konta kosztów i strat funkcjonują podobnie jak konta aktywne a konta przychodów i zysków jak konta pasywne.

Zasady funkcjonowania:

• brak sald początkowych, otwarcie kont następuje w momencie zaksięgowania na danym koncie pierwszej operacji gospodarczej

• zwiększenia kosztów/strat zapisuje się po stronie Winien

• zmniejszenia kosztów/strat nadzwyczajnych ewidencjonuje się po stronie Ma

• obroty strony Winien przenosi się w całości bezpośrednio na konto „wynik finansowy”

• brak sald końcowych

• zwiększenia przychodów/zysków nadzwyczajnych księguje się po stronie Ma

• zmniejszenia przychodów/zysków nadzwyczajnych ewidencjonuje się po stronie Winien

• obroty strony Ma przenosi się w całości na konto „wynik finansowy”

PODZIELNOŚĆ POZIOMA I PIONOWA KONT

Podzielność pozioma- polega na wyodrębnieniu z konta macierzystego (przed podziałem) szczegółowych kont księgowych. Wyodrębnione konta mają taki sam charakter jak konto macierzyste, lecz węższy jest ich zakres przedmiotowy.

Podzielność poziomą można stosować zarówno w stosunku do kont bilansowych, jak i wynikowych. W praktyce stosowane są dwa rozwiązania dotyczące podziału poziomego:

• powstałe konta (bardziej szczegółowe) zastępują konto macierzyste, np.konto Zapasy w wyniku podziału poziomego jest zastępowane kontami „Materiały”, „Towary”.

• Powstałe konta funkcjonują wraz z kontem macierzystym np.konto „rozrachunki z dostawcami” mimo wyodrębnienia kont szczegółowych, na których będą ujmowane zobowiązania wobec tylko jednego dostawcy, będzie nadal funkcjonowac i zapewniać zbiorcze informacje dotyczące rozrachunków wobec dostawców.

Podzielność pionowa- polega na wydzieleniu z jednego dotychczasowego konta części jego obrotu lub obrotów na inne nowe konto. Podzielność pionowa może dotyczyć zarówno kont bilansowych jak i niebilansowych. W rezultacie podziału kont bilansowych powstają konta korygujące. Konta te są najczęściej stosowane do kont podstawowych, ujmujących rzeczowe składniki aktywów, a ich salda wykazywane są w informacji dodatkowej. Zadaniem kont korygujących jest urealnienie wyceny wyżej wymienionych składników poprzez zwiększenie lub zmniejszenie jego wartości. Salda kont korygujących wykazywane są w informacji dodatkowej. Przykładem pionowego podziału konta jest wyodrębnienie z konta materiały konta korygującego „odchylenia od cen ewidencyjnych materiałów”. Inny aspekt podzielności pionowej wiąże się z wyłączeniem z konta jakiegoś procesu gospodarczego lub jego części. W rezultacie takiego podziału powstają konta niebilansowe zwane także śródokresowymi. Na koniec okresu salda tych kont są przenoszone na konta, z których zostały pierwotnie wyodrębnione.

POJĘCIE,ZADANIA ORAZ BUDOWA PLANU KONT KSIĘGOWYCH

Do ważnych elementów organizacji rachunkowości zalicza się opracowanie zakładowego planu kont. Zadaniem planu kont jest zapewnienie prowadzenia ksiąg rachunkowych zgodnie z obowiązującymi przepisami, z równoczesnym uwzględnieniem charakterystycznych cech działalności danej jednostki oraz potrzeb informacyjnych odbiorców zewnętrznych i wewnętrznych. W szczególności zakładowy plan kont powinien być tak ustalony, aby można było jasno i rzetelnie przedstawić stan i sytuację finansową jednostki, sporządzając:

1. sprawozdanie finansowe (bilans, rachunek zysków i strat, informacja dodatkowa, a także zestawienie zmian w kapitale własnym, rachunek przepływów pieniężnych) wg obowiązującego wzoru

2. statystyczne sprawozdanie finansowe ustalone w przepisach Głównego Urzedu Statystycznego

Jednostki gospodarcze i budżetowe sa zobowiązane uwzględniać w swoich zakładowych planach kont zmiany w obowiązujących przepisach o gospodarce finansowej i zasadach opodatkowania.

W celu umożliwienia dokonywania zapisów księgowych wg jednolitych zasad a tym samym otrzymania porównywalnych informacji liczbowych łatwych do agregowania w żądanych przekrojach w niektórych państwach stosuje się jednolity plan kont. Ogólny plan kont zawiera wykaz kont i komentarz, określający ich treść ekonomiczną, charakter sald poszczególnych kont i zasady ewidencji, nie ustala jednak korespondencji kont syntetycznych.

Zakładowy plan kont ustala w formie pisemnej i aktualizuje kierownik jednostki gospodarczej. Plan ten powinien zawierac:

1. wykaz kont syntetycznych (kont księgi głównej)

2. zasady tworzenia i prowadzenia kont analitycznych do określonych kont syntetycznych. Przy formułowaniu tych zasad należy podać kryterium wg którego dane liczbowe konta syntetycznego mają być dzielone przy ujmowaniu ich na kontach analitycznych a także wskazać do ewidencji jakich danych mają służyć konta analityczne- danych wartościowych, ilościowo-wartościowych, ilościowych. Jeżeli kierownik jednostki wyrazi zgodę możliwe są rozwiązania upraszczające prowadzenie analityki, a mianowicie:

1. rezygnacja z ewidencji ilościowej i ilościowo-wartościowej określonyc rodzajów zapasów materiałów, towarów i produktów gotowych z tym, że nie może to dotyczyć składników majątku szczególnie cennych lub ważnych dla danej jednostki gospodarczej

2. zastapienie ewidencji ilościowej lub ilościowo-wartościowej materiałów, towarów i produktów gotowych analityczna ewidencją wartościową

3. prowadzenie tylko ewidencji wartościowej materiałów, towarów i produktów gotowych zamiast ewidencji ilościowej i ilościowo-wartościowej

3. zasady rozliczania odchyleń od cen ewidencyjnych oraz zasady rachunku kosztów

4. określenie towarów i materiałów, których wartość podlega zaliczeniu do kosztów bezpośrednio po zakupie lub wytworzeniu we własnym zakresie, a także produktów gotowych, których wartość podlega wliczeniu do kosztu sprzedaży bezpośrednio po ich wyprodukowaniu jednak pod warunkiem że na koniec każdego okresu sprawozdawczego a przy produkcji rolnej na dzień bilansowy, zostanie ustalony stan tych składników majątkowych drogą spisu z natury , będzie dokonana jego wycena oraz korekta kosztów o wartość tego stanu

5. ustalenie czy ze względu na krótki cykl produkcyjny niewielką wartośc i stałość zapasów produkcji pomocniczej, produkcji podstawowej w toku oraz zakończonych prac projektowych można je uznać za koszt osiągnięcia przychodów w roku obrotowym

6. określenie środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych o niskiej jednostkowej wartości początkowej dla których odpisy amortyzacyjne będą dokonywane w sposób uproszczony, tj.zbiorczo dla grup środków trwałych zbliżonych rodzjem i przenaczeniem, lub w formie jednorazowego odpisania ich wartości

7. ustalenie operacji gospodarczych które będą dokumentowane za pomoca dowodów zastępczych a także sposobu sporządzania rachunku zysków i strat- w postaci porównawczej lub kalkulacyjnej-oraz rachunku przepływów pieniężnych sporządzonego metodą bezposrednią lub pośrednią.

DOKUMENTACJA KSIĘGOWA- POJĘCIE, KLASYFIKACJA I ZASADY OPRACOWANIA ORAZ OBIEGU

Każda operacja gospodarcza musi być potwierdzona odpowiednim dokumentem zawierającym jej opis. Te dokumenty, które podlegaja księgowaniu nazywa się dowodami księgowymi.

Wymaga się aby każdy dowód księgowy zawierał określone informacje.

Informacje jakie powinien zawierać dowód księgowy	Charakterystyka
1.Określenie rodzaju dowodu i jego numeru Identyfikacyjnego	Rodzaj dowodu wiąże się bezpośrednio z rodzajem operacji którą on dokumentuje,np. LP-lista płac. Numer identyfikacyjny jest to najczęściej kolejny numer danego rodzaju dowodu
2.określenie stron dokonujących operacji gosp.	Nazwa jednostki, NIP, adres, regon
3. opis operacji oraz jej wartość jeżeli to możliwe określoną także w jednostkach naturalnych	Opis operacji to informacja o danej informacji
4.datę dokonania operacji a gdy dowód został sporządzony pod inna datą także datę sporządzenia dowodu
5.podpis wystawcy dowodu oraz osoby której wydano lub od której przyjęto składniki aktywów	Podpis może być czytelny (pełne imie i nazwisko) a w niektórych sytuacjach wystarczający jest także podpis nieczytelny
6.stwierdzenia sprawdzenia i zakwalifikowania dowodu do ujęcia w księgach rachunkowych przez wskazanie miesiąca oraz sposobu ujęcia dowodu w księgach rachunkowych(dekretacja) podpis osoby odpowiedzialnej za te wskazania

Ogól dokumentów księgowych można klasyfikować według różnych kryteriów. Ze względu na etapy sporządzania dowodów księgowych wyróżnia siędowody źródłowe (np. faktura) i dowody wtórne (no.zestawienie faktur)

Dowody źródłowe- stanowią pierwsze pisemne stwierdzenie dokonanej operacji gospodarczej

Dowody wtórne- sa to dowody sporządzone na podstawie kilku dowodów źródłowych.

Inny podział dowodów można dokonac ze względu na rodzaj operacji gospodarczych które one dotyczą, np. Środki Pieniężne(WB, KW), rozrachunki(FV,), pracownicy(LP), obrót zapasami(Pz, Rw,Wz,Mm), obrót aktywami trwałymi (OT, LT, PT)

Szczególnym rodzajem dowodów księgowych są dowody wewnętrze o nazwach:polecenie księgowania, dowód zastępczy.

Polecenie księgowania- wystawiane przede wszystkim dla udokumentowania takich zapisów księgowych, które nie odzwierciedlaja operacji gospodarczej. Z tego powodu nie sa one potwierdzone żadnym typowym wewnętrznym ani zewnętrznym dowodem. Przykładowo polecenie księgowania stosuje się w przypadku:

• poprawiania błędów w księgowaniu

• przenoszenia kosztów na konto Wynik finansowy

• przenoszenia przychodów na konto Wynik finansowy

W przypadku uzasadnionego braku możliwości uzyskania zewnętrznych obcych dowodów źródłowych, kierownik jednostki może zezwolić na udokumentowanie operacji gospodarczej za pomoca księgowych dowodów zastępczych. Nie mogą one jednak dotyczyć operacji, które dotyczą zakupów opodatkowanych podatkiem VAT bądź dotyczą skupu metali nieżelaznych od ludności. Księgowy dowód zastępczy może mieć charakter dowodu tymczasowego lub charakter dowodu trwałego.

Dowody księgowe zgodnie z ustawa o rachunkowości powinny być:

• rzetelne- zgodne z rzeczywistym przebiegiem operacji gospodarczej którą dokumentują

• kompletne- zawierać wszystkie informacje dotyczące treści dowodu księgowego

• wolne od błędów rachunkowych

niedopuszczalne jest dokonywanie na dowodach księgowych jakichkolwiek wymazywań lub przeróbek. Błędy w dowodach źródłowych zewnętrznych obcych i własnych można korygować jedynie przez wysłanie kontrahentowi odpowiedniego dokumentu zawierającego sprostowanie wraz ze stosownym uzasadnieniem. W przypadku błędów rachunkowych na fakturze należy wystawić dokument- faktura VAT korekta. Jeżeli powstal bład nierachunkowy na fakturze należy wystawić notę korygujacą. Ponieważ na podstawie dowodów księgowych prowadzona jest ewidencja to od ich jakości zależy wiarygodność ksiąg rachunkowych. Dlatego przed zaksięgowaniem danego dowodu księgowego należy go poddać kontroli:

• formalnej-polega na sprawdzeniu czy dowód księgowy spelnia wymogi narzucone przez ustawę oraz czy dowód został wystawiony na właściwym formularzu

• merytorycznej- stwierdzenie rzetelności, celowości, gospodarności, legalności

• rachunkowej-polega na sprawdzeniu czy dowód księgowy jest wolny od błedów arytmetycznych

Dowód księgowy musi być przechowywany przez jednostkę 5 lat.

Płynność finansowa - Zdolność do terminowego regulowania krótkoterminowych zobowiązań, jeden z elementów oceny finansowej przedsiębiorstwa. Zarządzanie płynnością ma na celu utrzymywanie odpowiedniej ilości środków pieniężnych i linii kredytowych, gdyż opóźnienia w wywiązywaniu się ze zobowiązań powodują nieufność kontrahentów i kredytujących instytucji finansowych co może doprowadzić w skrajnych przypadkach do bankructwa, zaś zbyt wysoki poziom powoduje zamrożenie części kapitału obrotowego, a tym samym zmniejszenie rentowności przedsiębiorstwa.

Funkcje rachunkowości:

1. Informacyjna - dostarcza danych o wynikach finansowych firmy i sytuacji finansowej, oraz danych do podejmowania decyzji gospodarczych przez zarząd.

2. Kontrolna - realizowana za pomocą określonych środków i reguł postępowania. Obowiązek dokumentowania każdej operacji gospodarczej, ujęcie w księgach rachunkowych wszystkich operacji gospodarczych, porównanie stanów ewidencyjnych składników majątku ze stanem faktycznym za pomocą inwentaryzacji

3. Dowodowa - polega na prowadzeniu rachunkowości i archiwizowaniu jej urządzeń w sposób umożliwiający przedstawienie dokumentów ksiąg rachunkowych i sprawozdań na żądanie sądów, urzędów skarbowych jako wiarygodnych dowodów w postępowaniu.

4. Analityczna - obejmuje inspekcję, badanie i ocenę informacji pochodzących z rachunkowości w celach ustalenia różnych przyczyn i czynników, które spowodowały określone skutki gospodarcze

5. Optymalizacyjna - obejmuje opracowanie wariantów rozwiązań i wybór najbardziej korzystnego z punktu widzenia realizacji celów przedsiębiorstwa

Reguła podwójnego zapisu - jedna z podstawowych zasad rachunkowości. Zgodnie z nią, każda operacja gospodarcza jest ewidencjonowana na co najmniej dwóch różnych kontach, po dwóch różnych stronach i w identycznej wartości na stronach różnych kont (zapis jednakowy). Np. zakup towaru handlowego za gotówkę jest ewidencjonowany po stronie Ma konta "Kasa" (co odzwierciedla zmniejszenie się stanu gotówki) i po stronie Winien konta "Rozliczenie zakupu towarów" (dając informacje, że zakupiono i zapłacono za towary, ale bez informacji czy otrzymano te towary). Dzięki stosowaniu tej reguły możliwe jest zachowanie zasady równowagi bilansowej.

Zasady rachunkowości:

- zasada wiernego obrazu - sprawozdania powinny przedstawiać zgodny z prawdą rzeczywisty stan majątkowy i finansowy oraz wyniki podmiotu

- zasada ciągłości - przyjęte zasady rachunkowe należy stosować w sposób ciągły tzn. jednakowo grupując w kolejnych latach operacje gospodarcze, jednakowo wyróżniając aktywa, pasywa, wynik finansowy oraz jednakowo sporządzać sprawozdanie finansowe

- zasada kontynuacji działalności - zakłada że działalność jednostki będzie kontynuowana w dającej się przewidzieć przyszłości w nie zmienionym istotnie zakresie. Wyłączeniu podlegają: likwidacja, zmiana formy prawnej, wszczęcie postępowania upadłościowego

- zasada istotności - oznacza obowiązek zorganizowana ewidencji tak aby zapewniała ona:

a) wyodrębnienie poszczególnych operacji gospodarczych dotyczących bilansu oraz rachunku zysków i strat

b) wydzielenie danych mających istotne znaczenie dla ustalania sytuacji majątkowej, finansowej, wyniku finansowego i rentowności

c) stosowanie uproszczeń

- zasada memoriałowa - ujmowanie w księgach rachunkowych wszystkich przychodów i kosztów niezależnie od terminu ich zapłaty. Do aktywów lub pasywów zalicza się koszty lub przychody przyszłych okresów.

- zasada ostatecznej wyceny - nakazuje uwzględnić:

a) zmniejszenie wartości użytecznej lub handlowej aktywów

b) wyłącznie niewątpliwe pozostałe przychody i koszty operacyjne i zyski nadzwyczajne

c) wszystkie poniesione pozostałe koszty operacyjne i straty nadzwyczajne

d) rezerwy na ryzyko

- zasada periodyzacji - wymaga prowadzenia ewidencji z podziałem na okresy sprawozdawcze co umożliwia:

a) sporządzenie zestawienia obrotów i sald

b) złożenie deklaracji podatkowych i innych

c) przeprowadzenie rozliczeń finansowych

- zasada podmiotowości

- zasada porównywalności

- zasada wyższości treści nad formą - wymaga aby operacje gospodarcze były ujęte i wykazane zgodnie z treścią i prawdą materialną nawet jeżeli ich forma będzie się różnić od poprzednio stosowanej.

Aktywa finansowe- instrumenty kapitałowe wyemitowane przez inne jednostki a także wynikające z kontraktu prawo do wymiany instrumentów finansowych z inną jednostką na korzystnych warunkach.

Środki pieniężne- aktywa w ustalonej lub możliwej do określenia kwocie w formie pieniędzy lub pieniężnych jednostek rozrachunkowych zarówno w gotówce jak i na rachunkach bankowych. Zalicza się do nich także czeki i weksle obce płatne w ciągu 3 miesięcy od daty ich wystawienia.

---